“Kemukwatwa Moyo Nansha Kwikala na Nzuba”

“Kemukwatwa moyo nansha kwikala na nzuba mpika; . . . mwanda Yehova udi nenu.”​—2 BILONGWA 20:17.

1. Le butumbula i bupe bantu bika, ne mwanda waka moyo obadi nao i mwendele’mo?

 BUTUMBULA! Kishima’tu kyonkakyonka kiletanga moyo ku mutyima, ne kupāna milangwe ya kubulwa mutyima-ntenke ne ya kwityepelwa. Kyulula masenda a nzuba, njia ne bukalabale. Kadi i kishima kifunkila pa kyokya kityina bavule amba kyo kikekala kipupo kikaponena bantu mu myaka īya’ko. Bine, kepadi makumi a myaka matanda amoamo alwa’nka kulwa na butumbula mu miswelo yabo mivule, ino kunekenya’bo mpika, ne kino kyo kipa bantu bubinga bwa kwikadila na moyo.

2. Lelo Batumoni ba Yehova balanga namani pa mwanda utala butumbula, ne kino i kilupule bipangujo’ka?

² Inoko, kudi buluji bwabinebine buleta lukulupilo. Batumoni ba Yehova, basapula dyalelo mu matanda ne myaba 234 kujokoloka ntanda yonso, badi na kikulupiji kimweke patōka. Pa kyaba kya kutyina amba butumbula kebukafundulwapo, abo bakulupile amba bukafundulwa​—kadi i enka panopano ponka. Le i kyendele’mo kukulupila mobakulupidile abo? I ani ukabwanya kufundula lonso kino kipupo mu ino ntanda, ne ukafundula’kyo namani? Nanshi i biyampe tubandaule  kyalwilo kya kino kikulupiji mwanda butapani, shi i bwa muswelo’ka shi i bwa muswelo’ka, i mwanda witutala batwe bonso.

3. I bika bilengeja moyo, ne i bika byālailwe pa ano etu mafuku?

³ Dyalelo bantu badi na moyo ne nzuba pangala pa buluji pala pala. Langa’po milwi ne milwi ya boba bakomenwa kwisasaketa pa mwanda wa bununu, boba bazozekelwe na misongo keipu, ne boba badi mu bisaka bikonda mwa kumwena twa kwikwasha nato ku ngitu. Bine, langa’tu bidi būmi abo bwine mobwikadile bwa makambakano! Lufu lwa kibozo, shi lwa akishida, shi lwa kinzengele, kelwikalangapo ne kulampe kwine, lubwanya kubotokela muntu ye-yense otukenene. Uno moyo ne kuzumbijazumbija mutyima, kubweja’po ne bulwi budi na muntu ne muntu ne kuzozeja mityima, i bilengeje kino kitatyi kyotudi’mo kikale kikwatañane na binenwa byānene Polo amba: “Yuka kino’ki’mba kukekala byaba bibi ku mafuku a kumfulo. Bantu bakekala ba kwisakila, . . . bampikwa lusa lwa bubutule, bakubulwa kulama byo besambila pamo, basambila bakwabo bya bubela, bakubulwa kutuukija mutyima, ne ba bulobo bubibubi, bashikilwe biyampe byonso.”​—2 Temote 3:1-3, MB.

4. Le i mumweno’ka muyampe udi’ko wishidile na bitelelwe mu 2 Temote 3:1-3?

⁴ Eyo, kino kisonekwa i kitele shakyo bintu bityumuna mutyima, inoko kiletanga lukulupilo. Yuka bidi amba bitatyi bibi bifwaninwe kwikala’ko mu ‘mafuku a mfulo’ a ngikadilo imbi ya bintu ya Satana. Kino kishintulula amba kunyongololwa kubafwena, ne ntanda ya ngikadilo imbi nayo keisa kupingakanibwa na buludiki bwa Bulopwe bubwaninine bwa Leza, bwāfundije Yesu balondi bandi kulombela. (Mateo 6:9, 10) Buno Bulopwe o umbikalo wa Leza wa mūlu, ‘keukōnakanibwapo nansha patyetye’ monka munenena mupolofeto Danyele, ino ‘ukatyumuna bipindibipindi ne kukubija malopwe ano’a onsololo [a bantu], kadi ukemananga nyeke.’​—Danyele 2:44.

Mwimanino wa Bwine Kidishitu Keukwatañenepo na Butumbula

5. Lelo panopano mizo yalongele bika pa kumona kyaka kya butumbula?

⁵ Butumbula kebutukije tununu ne tununu twa bantu mu bula bwa makumi a myaka. Ntanda yonso yajingulwile biyampe kyaka kya kwilundila’ko kwa butumbula papwile kutambwa New York City ne Washington, D.C., mu mafuku 11 Kweji 9, 2001. Pa kumona kutandabuka ne kusambakana kwa butumbula, mizo ya ntanda yonso yekutyile umbumo lubilo lonka mwanda wa kulwa nabo. Kifwa, mu mafuku 4 Kweji 12, 2001, mungya kunena kwa malapolo a bisanji, “bantyikala beni batambile mu matanda 55 a mu Bulaya, a Amerika wa Kungala ne a Azia wa pa Bukata baitabije kiundaunda ino nkuku” ya kukongakenya bukomo bwabo pamo. Mulungu umo mukatampe wa États-Unis watendele kino kilongwa amba i kipāne “umpuya umpya” wa kulwa na butumbula. Kepejije, bantu tutwa na tutwa twa midiyo bapya mu kyokya kyatelelwe na dipepala dimo (The New York Times Magazine) bu “ngalwilo ya bulwi bwa kasekuseku.” Eyo, bikayukana’nka kobiya’ku, shi buno bukomo bukanekenya nansha shi bukatunya. Inoko byobya bikalupuka ku dino divita dya kulwa na batumbula bipanga bavule moyo ne luzakalo, ino kebizakajangapo boba bakulupile mudi Yehova.

6. (a) Mwanda waka bamo bakolelwanga kyaba kimo kwitabija mwimanino wa bwine Kidishitu wa Batumoni ba Yehova? (b) Yesu wāshidile balondi bandi kifwa’ka mu myanda itala myanda ya kipolitike?

⁶ Batumoni ba Yehova i bayukane amba abo kebekujangapo mu myanda ya kipolitike. Eyo,  bantu bavule bene padi betabijanga uno mwimanino mu bitatyi bya ndoe, ino shi bibakole, baikala na kasumalomo. Divule, moyo ne kuzumbazumba bitamba ku divita bitamijanga mutyima mukomo wa kusaka kufwila ntanda. Kino kyo kikolejanga bamo kwivwana mwanda waka muntu kampanda wikakanga kukwatakanya bitango bilwila muzo wabo. Inoko, bene Kidishitu babine bayukile amba bafwaninwe kukōkela lubila lwa Yesu lwa kuleka kwikala ‘wa ino ntanda.’ (Yoano 15:19; 17:14-16; 18:36, NW; Yakoba 4:4) Kino kibalomba kulama mwimanino wabo wa kupela kwikuja mu bimyanda bya kipolitike ne bya ntanda. Yesu mwine wāshile kifwa kiyampe. Shi tutale tunangu tubwaninine ne bwino bwandi bwa kwanwa, wādi ukokeja kulumbulula senene myanda ya bantu ba mu yabo myaka’ya. Ino wāpelele kwikuja mu politike. Ku ngalwilo kwa mwingilo wandi, wāpelele na bukomo bonso kubikala pa malopwe onsololo a pano panshi āmupele Satana. Mwenda mafuku, wāepa na kusumininwa kubikikwa ku bukomo pa kitenta kya kipolitike.​—Mateo 4:8-10; Yoano 6:14, 15.

7, 8. (a) Mwimanino wa Batumoni ba Yehova wa kupela kwikuja mu myanda ya kipolitike keushintululapo bika, ne mwanda waka? (b) Loma 13:1, 2 upeleja namani kwikuja mu myanda ya kulwa na imbikalo?

⁷ Mwimanino wa Batumoni ba Yehova keufwaninwepo kumonwa bibi amba baluñanga kuboko ku bilongwa bya butapani nansha kwibitala kilomonyeka. Kobadi, kulonga namino i pamo ne kutuna bu bengidi ba ‘Leza wa buswe ne wa ndoe’ bobetemba. (2 Kodinda 13:11) I bafunde mumweno umona Yehova bukalabale. Mulembi wa mitōto wāsonekele amba: “Yehova aye mwine ubandaulanga moloke ne mubi mwine kumo, ino yewa yense uswele bya bukalabale muya Wandi ushikilwe’ye.” (Mitōto 11:5, NW) Kadi i bayuke ne byānene Yesu kudi mutumibwa Petelo amba: “Someka kipete kyobe mu kikwa kyakyo, mwanda bonso bakusomona kipete bakafwila konka ku kipete.”​—Mateo 26:52.

⁸ Shako mānga ilombola patōka amba bene Kidishitu ba bubela i basomone “kipete,” ino kekidipo namino ku Batumoni ba Yehova. Abo i bejibe ku myanda yonso ya uno muswelo. Batumoni bakōkele byabinebine ku musoñanya udi mu Loma 13:1, 2, unena’amba: “Bantu bonso bēkale kukōkela bakatampe balupusa [bendeji ba imbikalo] bakwibalela; ke-kuntu kutupu wa lupusa lwandi wa kubulwa Leza; ke-bantu balupusa bonso bádipo i baboībwe na Leza. Penepo, bonso bakutūla lupata na walupusa, nabya utūlanga lupata na walupusa, nabya utūlanga lupata ne kiboywe kya Leza, shi ani, shi ani, ne bakutūla lupata bene, bakēletelela kuponejibwa.”

9. I miswelo’ka ibidi ilwa Batumoni ba Yehova na butumbula?

⁹ Na bubine butumbula i bubi, mwene Batumoni ba Yehova nabo bafwaninwe kulonga kintu kya kulwa nabo? Eyo, bafwaninwe, ne kadi balwanga kala nabo. Dibajinji bidi, i bapele kwikuja mu mingilo yabo yo-yonso. Dya bubidi, bafundijanga bantu misoñanya ya bwine Kidishitu, ifundula bukalabale bwa miswelo yo-yonso ku yewa wiilonda. * Mwaka wadi’mo, Batumoni bapityije nsaa 1 202 381 302 mu kukwasha bantu bayuke dishinda dya bwine Kidishitu. Ino ke nsaapo bitupu yobaelele, mwanda uno mwingilo watwele bantu 265 469 ku kubatyijibwa ke Batumoni ba Yehova, kilomboji kya patōka kya kupela bukalabale na mutyima umo.

10. I kika kitukulupija amba bukalabale bukatukila mu ntanda ya dyalelo?

¹⁰ Pakwabo napo, Batumoni ba Yehova bayukile amba kebabwanyapo abo bene kufundula lonso  bibi pano pa ntanda. O mwanda batūdile kikulupiji kyabo kyonso mudi yewa ubwanya kufundula’byo​—Yehova Leza. (Mitōto 83:18) Bantu nansha byobalonga bukomo na mutyima umo, kebabwanyapo kufudija bukalabale. Mulembi umo wa Bible wētupele kidyumu kitala pa ‘mafuku a mfulo’ amba: “Babi, ne banzazangi, basa kwenda bavula ne kuvula ku kubipa, ne kongojana, ne kwiongola abo bene.” (2 Temote 3:1, 13) Shi tutale bintu na uno mumweno, milangwe idi na bantu ya kunekenya bulwi bobalwa na bibi keidipo ne kyoilonga kine. Ku mutamba mukwabo, tukokeja kukulupila mudi Yehova ukapwija bukalabale bonso dimo kupwididile.​—Mitōto 37:1, 2, 9-11; Nkindi 24:19, 20; Isaya 60:18.

Bampikwa Moyo wa Kutambwa Kwafwena Pabwipi

11. I matabula’ka atabwile kala Yehova mwanda wa kufundula’ko bukalabale?

¹¹ Leza wa ndoe ushikilwe bukalabale, o mwanda i kipēla kwivwanija kyatūdile’ko matabula a kujula miji yabo minemine, ke Satana Dyabola kadi. Ne ke mupwe kala kufwija Satana bumvu pa kuleka bamunekenye kudi Mikele, mwikeulu mukatampe mwine​—Kidishitu Yesu, Mulopwe umpya ubikikilwe na Leza. Bible ushintulula’kyo namino amba: “Mwadi ne divita monka mūlu; Mikele ne bamwikeulu bandi bakamutamba mukishi ne mukishi nandi ne bamwikeulu bandi balwile nabo. Penepo, abo ne kwibanekenya mpika, ino kebamwenepo mwakwikadila mūlu dikwabo, mhm. Ponkapo yewa mukishi mukatakata waelwa panshi; yewa nyoka wa kala na kalā, wakutelwa dya bu-dyabola ne dya bu-Satana, ñongoji wa panopantanda ponso; waelwa panopanshi, ne bamwikeulu bandi bēne kumo baelwa panshi.”​—Kusokwelwa 12:7-9.

12, 13. (a) Lelo mwaka wa 1914 udi na mvubu’ka? (b) Bupolofeto bwa Ezekyele bulaile bika bikafikila boba bakwatakanya Bulopwe bwa Leza?

¹² Mbadilo ya bitatyi ya mu Bible ne bimbidikita bya ntanda bifunkilanga abyo byonso pa mwaka wa 1914 amba kyo kitatyi kyalupukile divita momwa mūlu. Tamba penepa, ngikadilo ya ntanda yenda’nka ibipila’ko. O mwanda Kusokwelwa 12:12 ushintulula kyoyendela ibipila’ko, amba: “Penepo nanshi, sepelelai pa uno mwanda uno mānwe madiulu, ne bonso bēkele monka. Yō! Yō! malwa obe, abe panopanshi, ne abe mema mwine; mwanda dyabola watūkila po mudi ne bukalabale bukatampe bwine, pa kuyūka’mba: Ngidi ne kakitatyi katyutyu.”

¹³ I kimweke patōka amba Dyabola upwilanga mpumpu yandi pa batōtyi bashingwe māni ba Leza ne pa bapwani nabo, “mikōko mikwabo.” (Yoano 10:16; Kusokwelwa 12:17) Kuno kulondwalondwa kusa kufika pa kunana kwako kitatyi kisa kwiya Dyabola kutamba bulwi bwa mwiko boba bonso bakwatakanya ne kukulupila Bulopwe bwa Leza bushimikwe. Kuno kutambwa kwa kamfula-nkonko nako i kutelwe mu Ezekyele shapita 38 amba i kutamba kwa “Koka, wa ntanda ya Makoka.”

14. Le i kukingwa’ka kwadi kukingwa Batumoni ba Yehova mu myaka ya kala, ne lelo bakendelela nyeke na kukingwa enka namino?

¹⁴ Tamba Satana upamunwa mūlu lubilo, bantu ba Leza bakiñwanga kyaba kimokimo ku kutambañana kwa Satana na balungu bamobamo ba kipolitike, batelelwe mu Kusokwelwa 12:15 mu muneneno wa kyelekejo. Ino Bible ulombola amba mu kutamba kwa mfulo kwa Satana i kutupu muntu uketabila boba bakulupile mudi  Yehova. Lelo kino kifwaninwe kukwatyija bene Kidishitu moyo ne nzuba? Nansha dimo!

15, 16. (a) Binenwa bikulupija bya Yehova ku bantu bandi mu mafuku a Yehoshafata bileta kikulupiji’ka ku bene Kidishitu dyalelo? (b) Le i kifwa’ka kyāshile Yehoshafata ne bantu bandi kya kulonda bengidi ba Leza dyalelo?

¹⁵ Leza ukakwasha bantu bandi monka mwaākwatakeninye muzo wandi wa kala mu mafuku a Mulopwe Yehoshafata. Tutanga’mba: “Ivwanijai banwe, Yuda enselele, ne banwe bakwikala mu Yelusalema, ne abewa mulopwe Yehoshafata; e mwanenena Yehova ko mudi namino amba: Kemukwatwapo moyo nansha kwikala ne nzuba mwanda wa kibumbo kikatampe kino’ki, mhm; ke-buntu bulwi kebudipo bwenu, ehe, poso’nka bwa Leza. . . . Kemukasakapo kulwa bulwi buno’bu, ehe; mwipanei banwe bene, imanai talala nyā, mumone lupandilo lwa Yehova po mudi, a Yuda ne Yelusalema; kemukwatwa moyo nansha kwikala na nzuba mpika; dyakesha tambai po badi, mwanda Yehova udi nenu.”​—2 Bilongwa 20:15-17.

¹⁶ Bantu ba mu Yuda bāpelwe kikulupiji amba kebakalupo, mhm. Ne bantu ba Leza nabo monka na monka, pakebatamba Koka wa Makoka, kebakaboyapo mata mwa kwilwijija. Ino abo ‘bakemana talala nyā, ne kumona lupandilo lwa Yehova’ pobadi. Inoko, kwimana talala kekulombolapo kuleka kulonga kintu nansha kimo, mwanda nansha ke bantu ba Leza mu mafuku a Yehoshafata kebābudilwepo kulonga kintu nansha kimo. Tutanga’mba: “Penepa kala Yehoshafata wabandika mutwe ne mpala yandi panshi; kadi Yuda enselele, ne bekadi ba Yelusalema bapona panshi kumeso a Yehova, kutōta Yehova. . . . Ebiya [Yehoshafata] pa kupwa kukimba ñeni ne bantu bandi, watonga boba ba tuimba kudi Yehova, ne ba kutendela buya bwa bu-ujila, pa kutamba ku meso kwa divita, ne kunena’mba: Fwijai Yehova; mwanda kanye kandi kaladila monka nyeke ne nyeke.” (2 Bilongwa 20:18-21) I amo, bāendelele na kutendela Yehova nansha byobātambilwe na balwana. Kino i kishile Batumoni ba Yehova kifwa kya kulonda pobakatambwa bulwi na Koka.

17, 18. (a) I kininga’ka kidi na Batumoni ba Yehova pa mwanda utala kutambwa na Koka? (b) I kivulujo’ka kyavulujibwe bene Kidishitu bankasampe?

¹⁷ Kufika ne pobakatambwa​—nansha ke pakapwa kushilula kutambañana kwa Koka​—Batumoni ba Yehova bakendelela nyeke na kukwatakanya Bulopwe bwa Leza. Bakendelela kuningishibwa ne kulamibwa pamo na bipwilo 94 600 ne kupita kujokoloka ntanda yonso. (Isaya 26:20) Bine kino kyo kitatyi kifwaninwe kya kutendela Yehova na kininga! I amo, kutengela kobatengele  kutambwa kwa Koka kwafwena’ku kekwibakwatyijangapo moyo ne kwibajokejeja kunyuma. Ino kibapanga mutyima wa kulundila’ko kitapwa kyabo kya lutendelo pangya pafudile bukomo bwabo.​—Mitōto 146:2.

¹⁸ Kino kininga i kilombolwe biyampe na tununu ne tununu twa bankasampe belunga mu mwingilo wa kitatyi kyonso ntanda yonso pi na pi. Ku bitango bya distrike bya mu mwaka wa 2002 kwalupwilwe trakte Bansongwanzele—Lelo Musaka Kulonga Bika mu Bwenu Būmi? mwanda wa kulombola patōka amba kutonga dino dishinda ko kuyampe kupita konso. Bene Kidishitu banuke ne batame i bafwije’ko pa bino bivulujo byaletelwe pa kitatyi kifwaninwe.​—Mitōto 119:14, 24, 99, 119, 129, 146.

19, 20. (a) I kika kinenenwa amba bene Kidishitu kebadipo ne kyobakwatyilwa moyo nansha nzuba? (b) Le kishinte kilonda’ko kiketukwasha namani?

¹⁹ Nansha shi ngikadilo ya ino ntanda ibabipa namani, bene Kidishitu kebafwaninwepo kukwatwa moyo nansha nzuba. Bayukile amba panopano ponka Bulopwe bwa Yehova busa kufundwididila bukalabale ne miswelo yabo yonso dimo kupwididile. Kadi baseñwanga pa mityima pa kuyuka amba lusangukilo lukajokeja ku būmi bavule bene bafwile lwa kwipaibwa. Eyo, lusangukilo lukapa bamo mukenga wabo umbajinji wa kwifunda kuyuka Yehova, ino kadi lukapa bakwabo mukenga wa kwendelela na kumwingidila mwingilo wabo wa kwipāna.​—Bilongwa 24:15.

²⁰ Byotudi bene Kidishitu babine, tuyukile mvubu ya kwikala nyeke na mwimanino wetu wa bwine Kidishitu kadi tusumininwe kuleka kwikuja mu bya ntanda. Tusaka kulama kyepelo kyetu kya kutendelwa kya ‘kukemana talala nyā, ne kumona lupandilo lwa Yehova.’ Kishinte kilonda’ko kikaningisha lwitabijo lwetu pa kwituyukija bimbidikita bya mu ano etu mafuku mobyendelela na kuleta bityebitye bujinguludi pa kufikidila kwa bupolofeto bwa mu Bible.

[Kunshi kwa dyani]

Le Ukokeja Kushintulula?

• Mwanda waka bavule dyalelo kebadipo na kikulupiji?

• Mwanda waka Batumoni ba Yehova badi na kikulupiji pa myaka īya kumeso?

• Lelo Yehova ke mulonge kala bika ku mwine uleteja bukalabale bonso?

• Mwanda waka ketudipo na buluji bwa kutyinina kutambwa na Koka?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 23]

Yesu wāshile kifwa kiyampe kya mwimanino wa bwine Kidishitu

[Bifwatulo pa paje 26]

Tununu ne tununu twa Batumoni bankasampe bengilanga na nsangaji mwingilo wa kitatyi kyonso

[Kutambile Kifwatulo pa paje 22]

UN PHOTO 186226/M. Grafman