Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Kidishitu Unena ku Bipwilo

Kidishitu Unena ku Bipwilo

Kidishitu Unena ku Bipwilo

“Aye ukwete ñenyenye īsamba-ībidi ku kuboko kwandi kwa lundyo . . . wanena bino bintu.”​—KUSOKWELWA 2:1.

1, 2. Mwanda waka tufwaninwe kuta mutyima ku byānene Kidishitu ku bipwilo bisamba-bibidi bya mu Azia Minele?

 YESU KIDISHITU, Mwana wa bunka wa Yehova, ye Mutwe wa kipwilo kya bwine Kidishitu. Pa kusaka kulama kipwilo kya bandi bashingwe māni pampikwa bulema, wingidijanga bumutwe bwandi na kwibafwija’ko ne na kwibalemununa. (Efisesa 5:21-27) Pa kino, kudi bifwa bidi mu Kusokwelwa shapita wa 2 ne wa 3, mutanwa misapu ya bukomo ayo’ko ya buswe yātumine Yesu ku bipwilo bisamba-bibidi bya mu Azia Minele.

2 Mutumibwa Yoano wāpelwe kimonwa kya “difuku dya Mfumwetu,” kumeso kwa kwivwana binenwa byānene Yesu ku bipwilo bisamba-bibidi. (Kusokwelwa 1:10) Dino “difuku” dyāshilwile mu 1914 pa kushimikwa kwa Bulopwe bwa Meshiasa. Byobya byānene Kidishitu ku bipwilo bidi nanshi na kamweno kakatampe mu ano mafuku a mfulo. Kukankamika ne madingi aāletele bitukwasha tulwe na ino myaka ya malwa.​—2 Temote 3:1-5.

3. Le “ñenyenye,” “bamwikeulu,” ne “bibīkwa-binanu” bya nsahabu byāmwene mutumibwa Yoano bifunkila pa bika?

3 Yoano wāmwene Yesu Kidishitu mutumbijibwe, “ukwete ñenyenye īsamba-ībidi ku kuboko kwandi kwa lundyo” koku unanga “umbukata mwa bibīkwa-binanu bisamba-bibidi” bya nsahabu, ke bipwilo kadi. “Ñenyenye” i “bamwikeulu ba bipwilo bisamba-bibidi.” (Kusokwelwa 1:20; 2:1) Kyaba kimo ñenyenye yelekejanga bamwikeulu, bipangwa bya ku mushipiditu, inoko Kidishitu kādipo ubwanya kunena muntu atumine bipangwa bya ku mushipiditu misapu. Nanshi, ino “ñenyenye” ifunkila pa batadi bashingwe māni a mushipiditu, nansha bitango bya bakulumpe. Kishima “bamwikeulu” kifunkila pa mwingilo wabo wa bu mikendi. Pano bulongolodi bwa Leza kebutante, o mwanda “kalama wa bine” i mutonge bana-balume babwenye bisakibwa ba mu “mikōko mikwabo” ya Yesu ba kwingila bu batadi.​—Luka 12:42-44; Yoano 10:16.

4. I muswelo’ka umwenanga bakulumpe ku kuta mutyima ku binena Kidishitu ku bipwilo?

4 “Ñenyenye” idi mu kuboko kwa lundyo kwa Yesu​—munshi mwa lupusa, bukomo, katōkwe ne bulami bwandi. O mwanda ikeshintulwila kwadi. Bine, bakulumpe ba mu ano mafuku, shi bateja binenwa binena Yesu ku kimo ne kimo kya mu bipwilo bisamba-bibidi, bakamona mwa kupwijija myanda iifwene na yādi mu byobya bipwilo. Inoko, bene Kidishitu bonso bafwaninwe kwivwana Mwanā Leza. (Mako 9:7) Shi ke pano, i ñeni’ka yotuboila ku kuta mutyima kitatyi kinena Kidishitu ku bipwilo?

Kudi Mwikeulu wa mu Efisesa

5. Lelo Efisesa kyādi kibundi kya muswelo’ka?

5 Yesu wāfwijije’ko kipwilo kya mu Efisesa, wēkitopeka ne kwikitopeka. (Tanga Kusokwelwa 2:1-7.) Tempelo mikatampe ya Alatemise (Diana) leza mukaji, yādi myubakwe mu kino kité kya busunga ne mutōtelo kyādi ku mukunko wa lui wa kushika kwa Azia Minele. Nansha mu Efisesa byomwādi muyule busekese, mutōtelo wa bubela, ne bya majende, ino Leza wāesele mwingilo wāingile mutumibwa Polo ne bakwabo mu kino kibundi.​—Bilongwa, shapita 19.

6. I kika kinenenwa amba dyalelo bene Kidishitu ba dikōkeji badi pamo bwa ba mu Efisesa wa kala?

6 Kidishitu wāfwijije’ko kipwilo kya mu Efisesa, amba: “Ndyūkile bilongwa byobe, ne mīngilo yobe yōputuminamo, ne kutūkija mutyima kobe, ne byo kuswele kufwenwa na babi, ne byo watompele bakwitela bu-batumibwa, nanshi kebadipo batumibwa, mhm, nobe webasokola bubela bwabo.” Dyalelo bipwilo bya balondi babine ba Yesu nabyo bitumbīle bilongwa biyampe, mingilo mikomo, ne kūminina. Kebitalangapo kilomonyeka banababo ba bubela basaka kumonwa bu batumibwa. (2 Kodinda 11:13, 26) Dyalelo bene Kidishitu ba dikōkeji bapelanga “kufwenwa na babi” mwādi bwibapelela bene Efisesa. Abo basakanga kulama butōki bwa butōtyi bobatōta Yehova ne kukinga kipwilo, o mwanda kebeluñangapo na batupondo bapela kwisāsa.​—Ngalatea 2:4, 5; 2 Yoano 8-11.

7, 8. Le i makambakano’ka makatampe ādi mu kipwilo kya Efisesa, ne i muswelo’ka otukapwija myanda ya uno muswelo?

7 Inoko bene Kidishitu ba mu Efisesa bādi na makambakano makatampe. O mwanda Yesu wānene amba: “Ngidi na mwanda kudi abe, i uno na’mba, washīle lusa [buswe, NW] lobe lubajinji.” Bonso ba mu kipwilo bādi bafwaninwe kushinsakanya buswe bwabo bubajinji bobādi baswele Yehova. (Mako 12:28-30; Efisesa 2:4; 5:1, 2NW) Netu nanshi twilamei ku kujimija buswe bwetu bubajinji botuswele Leza. (3 Yoano 3) Ino tukalonga namani shi bintu pamo bwa kilokoloko kya bupeta ne kulondalonda bya kwisangaja kebikimbe kwitubikala mu būmi bwetu? (1 Temote 4:8; 6:9, 10) Papo tufwaninwe kulombela Leza na kininga etukwashe tufundule ino milangwe, twiipingakanye na buswe bwa mushike ne mutyima wa kufwija’ko Yehova pangala pa byonso byaitulongela aye ne Mwanandi.​—1 Yoano 4:10, 16.

8 Kidishitu wāsoñenye bene Efisesa amba: “Vuluka popa po waponene, ne kwalamuka pa mutyima, ulonge mīngilo īmbajinji.” Byādi bya kwikala namani shi bāpelele kulonga kino? Yesu wānene amba: “Shi ne kulonga mpika, ngiye kwako kōdi ntekune kibīkwa-kinanu kyobe pōkidi.” Shi mikōko yonso yājimije buswe bwayo bubajinji, longa “kibīkwa-kinanu,” ko kunena amba kipwilo, kyātukile fututu. Ino byotudi bene Kidishitu bapyasakane, tulongei buninge bwa kulama kipwilo kikale nyeke kyeñenya ku mushipiditu.​—Mateo 5:14-16.

9. Tufwaninwe kumona namani kwiketa kwa pala pala?

9 I kya kutendelwa pa kuyuka amba bene Efisesa bādi bashikilwe “mīngilo ya [katangotango ka] bene Nikola.” Kekudipo myanda mishilakane inenwe pa bitala ngalwilo, mfundijo, ne bilongwa bya kano katangotango poso enka yoya inenenwe mu Kusokwelwa. Yesu mwine wāpeleje kulonda bantu, o mwanda netu tufwaninwe nanshi kushikwa kwiketa kwa pala pala mwēketele bene Kidishitu ba mu Efisesa.​—Mateo 23:10.

10. I bika bikemwena boba bevwana kinena mushipiditu?

10 “Yewa udi na kutwi, ēvwane kinena [m]ushipiditu ku bipwilo,” ye Kidishitu unena. Yesu wādi unena na bukomo bwa mushipiditu wa Leza paādi pano pa ntanda. (Isaya 61:1; Luka 4:16-21) O mwanda pano tufwaninwe kuta mutyima ku binena Leza mudi Yesu kupityila ku mushipiditu sandu. Yesu, pa kuludikwa na mushipiditu, wālaile amba: “Kudi yewa wakunekenya ye enka o nkapa kudyako ku mutyi wa būmi, udi mu Paladisa ya Leza.” Ku bashingwe māni bemvwana kinena mushipiditu, kino kishintulula kubulwa kufwa mu “Paladisa ya Leza” ya momwa mūlu, mu kifuko kine kya Yehova. Ino “kibumbo kikatampe” kivwana binena mushipiditu, nakyo kikekala mu paladisa pano panshi mobakatoma mu “munonga wa mema [a] būmi,” ne kundapibwa na ‘mani a mityi’ idi ku mbadi yao.​—Kusokwelwa 7:9; 22:1, 2; Luka 23:43.

11. Tukokeja namani kutamija buswe botuswele Yehova?

11 Bene Efisesa bājimije buswe bwabo bubajinji, ino kikekala namani shi ngikadilo ya uno muswelo itama mu kipwilo dyalelo? Kitulomba batwe bonso umo ne umo kutamija buswe bwa kuswa Yehova na kwisambila pa mashinda andi a buswe. Tukokeja kufwija’ko Leza pangala pa buswe bwandi bwaālombwele pa kuleta kikūlwa kya Mwana wandi muswedibwe. (Yoano 3:16; Loma 5:8) Shi i kyendele’mo, tukokeja kwisambila pa buswe bwa Leza mu malondololo etu ne mu bipindi byotupityija mu mpangiko ya kupwila. Tukokeja kulombola amba tuswele Yehova shi tutendela dijina dyandi mu mwingilo wa bwine Kidishitu. (Mitōto 145:10-13) Bine, tukokeja kushinsakanya ne kuningisha buswe bubajinji bwa kipwilo na binenwa ne bilongwa byetu.

Kudi Mwikeulu wa mu Semilena

12. Mānga itulombola bika pa Semilena ne pa butōtyi bwādi’mo?

12 Kipwilo kya mu Semilena kyāfwijibwe’ko na Kidishitu, “aye umbajinji ne wamfulo, aye kufwa wafwile, pano kādi mūmi” pa kusangulwa’ye. (Tanga Kusokwelwa 2:8-11.) Semilena (pano ke Izmir, mu Tirki) wādi mūbakwe ku mukunko wa lui wa kushika kwa Azia Minele. Bangidiki bāshimikile kibundi, ino bene Lidya bāonakanya’kyo mu 580 K.K.K. Kupwa bampingakani ba Alekizandele Mukatampe bāubakulula Semilena pa kifuko kipya. Penepa wāikala ke polovenshi ya Loma mu Azia, kité kitubuluka’mo bya busunga, kitumbe pangala pa mobo malumbuluke a bīkwe. Tempelo ya Tyibilusa Kesala yādi’mo nayo yāikadija kino kibundi ke kité kya mutōtelo wa mbikavu. Batōtyi bādi banyungula tuensense tutyetye bētusoka, kebanena amba “Kesala ye Mfumu.” Bene Kidishitu kebādipo babwanya kulonga kino mwanda ‘Yesu ye Mfumu’ wabo. O mwanda bādi bafikilwa na byamalwa.​—Loma 10:9.

13. Bene Kidishitu ba mu Semilena nansha byobādi balanda ku ngitu, ino bādi bampeta mu buluji’ka?

13 Kutentekela pa bino byamalwa, bene Kidishitu ba mu Semilena bādi kadi basusuka na bulanda, padi bādi bakandwa kulonga bintu kampanda bya kusokola lupeto mwanda bādi bapela kutōta mbikavu. Bengidi ba Yehova ba dyalelo nabo batanwanga na matompo a uno muswelo. (Kusokwelwa 13:16, 17) Ino boba badi pamo bwa bene Kidishitu ba mu Semilena, nansha byobadi balanda ku ngitu, i bampeta ku mushipiditu, ne kino kyo kya mvubu kutabuka!​—Nkindi 10:22; 3 Yoano 2.

14, 15. Bashingwe māni bakokeja namani kusengibwa na Kusokwelwa 2:10?

14 Bayuda bavule ba mu Semilena bādi “shinakoka ya Satana” mwanda bādi balamete ku bibidiji kebikwatañene na Bisonekwa, bapela Mwanā Leza ne kutuka balondi bandi babutulwe na mushipiditu. (Loma 2:28, 29) Bine, bashingwe māni baseñwanga mpata na binenwa bya Kidishitu bilonda’ko! Unena’mba: “Kokikwatwa moyo wa byobya byamalwa byōsaka kumona, mhm; monapo bidi, dyabola ukidi mukwimwela bānwe bamobamo mu kifungo’mba, mutompibwe; kadi mukamona byamalwa mafuku dikumi. Ikala wabinebine byonka ne ku lufu kwine, nabya nami nkakupanga kilukwa kya būmi.”​—Kusokwelwa 2:10.

15 Yesu kāzakelepo kufwa pangala pa kukwatakanya bubikadi bwa Yehova. (Fidipai 2:5-8) Nansha pano Satana byalwa na bashele’ko bashingwe māni, abo kebafwaninwepo kukwatwa moyo wa masusu obasa kususuka abo bonso kikonge​—byamalwa, kukutwa, nansha lufu lwa mwiko. (Kusokwelwa 12:17) Ke-bantu bakanekenya ntanda. Kidishitu kālailepo kupa bashingwe māni basanguke kilukwa kya maluba afumba na kyādi kivwikwa bashindañani ba mu makayo a bwine ntanda, ino i mwibalaye “kilukwa kya būmi” kya kwibekadija bu bipangwa byakubulwa kadi kufwa momwa mūlu. Bine, kino i kyabuntu kya mvubu’po kashā!

16. Shi twilungile na kipwilo kiifwene na kya Semilena wa kala, i mwanda’ka otufwaninwe kuta’ko mutyima?

16 Le bikekala namani shi, tudi na lukulupilo lwa mūlu nansha lwa pano panshi, ino twilungile na kipwilo kiifwene na kya Semilena wa kala? Nankyo i biyampe twipāne mu kukwasha banabetu betabije bayuke kine kilekele’ko Leza kupangwapangwa​—ke mwanda utala bubikadi bwa diulu ne ntanda kadi. Kamoni yense wa Yehova ulama bululame ulombolanga amba Satana i mbepai ne amba nansha ke muntu obapangapanga nandi ukokeja kusapula bukamoni pampikwa kuzoza amba Leza ye ufwaninwe kwikala Mubikadi wa diulu ne ntanda. (Nkindi 27:11) Tukankamikei bene Kidishitu bakwetu bōminine kupangwapangwa, mwanda wa batwe bonso “tumwingidile [Yehova mingilo ikola] kwa kubulwa moyo, umbu-ujila ne umboloke ku meso andi mafuku onso a bwetu būmi”​—eyo, nyeke ne nyekeke.​—Luka 1:68, 69, 74, 75.

Kudi Mwikeulu wa mu Pengamume

17, 18. Pengamume kyādi kité kya butōtyi’ka, ne i bika byādi bikokeja kufikila yense upela kwikuja mu butōtyi bwa bilezaleza?

17 Kipwilo kya Pengamume kyāfwijibwe’ko, kyālemununwa ne kulemununwa. (Tanga Kusokwelwa 2:12-17.) Kibundi kya Pengamume kyādi ku kilometele 80 kungala kwa Semilena, kadi kyādi kiyule’mo mutōtelo wa bwine ntanda. Bimweka amba bambuki ba malumba a ñenyenye bene Kaladea bātambile ku Babiloni bānyemena mu kino kibundi. Bantu bavule babela bādi batutyikila ku tempelo mitumbe yādi mu Pengamume, ya Ashikelepyusa, leza wa bubela wa lundapo ne buñanga. Pengamume wādi na matempelo atōtelwa’mo Kesala Akutusa, o mwanda wādi utelwa bu “kité kikata kya mutōtelo wa mbikavu mu umbikalo umbajinji.”​—Encyclopædia Britannica, 1959, Volime 17, paje 507.

18 Mu Pengamume mwādi ne kilambwilo kitelelwa Zeuse. Kadi kino kibundi kyādi kipona kya mushipiditu wa Dyabola wa kupa bantu buleza. Ke kya kutulumukapo shi kipwilo kyādi’mo kyāsapwidilwe amba kishikete kudi “lupona lwa Satana”! Kupela kutōta mbikavu kwādi kufikija boba balamete ku bubikadi bwa Yehova ku lufu. Ne dyalelo nadyo mo monka, ntanda ikidi mu lupusa lwa Dyabola, byelekejo bya mizo pano byo kebitōtwa bu bilezaleza. (1 Yoano 5:19) Tamba mu myaka katwa kabajinji kutūla ne ku dyalelo, kwipaibwanga bene Kidishitu bavule ba kikōkeji, pamo’nka bwa yewa utelelwe na Kidishitu bu “Antipese, kamoni kami, wabinebine wami, waipaīlwe umbukata mwenu.” Yehova Leza ne Yesu Kidishitu kebabudilwepo kuvuluka bano bengidi ba dikōkeji.​—1 Yoano 5:21.

19. I bika byālongele Balame, ne bene Kidishitu bonso bafwaninwe kwilama ku bika?

19 Kidishitu wānenene ne pa “lufundijo lwa Balame.” Balame, mupolofeto wa bubela, wāsakile kufinga Isalela mwanda wādi na makomwa-meso a bya bupeta. Ino aye pa kumona amba Leza wāalamuna mafingo ke dyese, Balame wāendele pamo na Balake Mulopwe wa Moabu, penepo wāongola bene Isalela bavule bāponena mu butōtyi bwa bilezaleza ne mu busekese. Bakulumpe bene Kidishitu bafwaninwe kulamata ku boloke pamo bwa Finease, wākankeje mingilo ya Balame. (Umbadilo 22:1–25:15; 2 Petelo 2:15, 16; Yude 11) Inoko, bene Kidishitu bonso bafwaninwe kwilama ku kutōta bilezaleza ne kutadija biyampe kutyina amba busekese bwakekuja mu kipwilo.​—Yude 3, 4.

20. Mwine Kidishitu ye-yense ushilula kutamija mimweno ya bupondo, ufwaninwe kulonga bika?

20 Kipwilo kya mu Pengamume kyādi mu kyaka kikatampe mwanda kyāitabije umbukata mwakyo boba “balamete ku lufundijo lwa bene Nikola.” Ye kyēkinenene Kidishitu amba: “Alamuka pa mutyima, shi ne kulonga mpika, ngiye kwako kōdi bukidi-bukidi bonka, nkebatambe vita na lupete lwa mu kyakanwa kyami.” Bantu beketa pala pala bādi basaka kōna bene Kidishitu ku mushipiditu, kadi boba bakuna nkalañani ne tutangotango nabo kebakapyanapo Bulopwe bwa Leza. (Loma 16:17, 18; 1 Kodinda 1:10; Ngalatea 5:19-21) Bine, mwine Kidishitu ye-yense ushilula kutamija mimweno ya bupondo, usaka kuzambalaja’yo, unenwe kuta mutyima ku kidyumu kya Kidishitu! Shi usaka kupanda ku kyamalwa, nabya ufwaninwe kwalamuka pa mutyima ne kukimba bukwashi bwa ku mushipiditu bwa bakulumpe pa kipwilo. (Yakoba 5:13-18) I biyampe kupelakana kulonga kino, mwanda Yesu usa kwiya kufikidija butyibi bwandi bukidi bonka.

21, 22. I bāni badya “mana mafyame,” ne kino kyelekeja bika?

21 Bene Kidishitu bashingwe māni ba kikōkeji ne bapwani nabo ba dikōkeji kebādipo na kyobazakela butyibi bwiya’bu. Madyese atengele boba bonso bevwana madingi a Yesu apāna na buludiki bwa mushipiditu sandu wa Leza. Kifwa, bashingwe māni ba kunekenya baketwa kudya “mana mafyame” ne kupebwa “dibwe ditōka” disonekwe’po “dijina dipya.”

22 Leza wāpele bene Isalela mana a kwibakwatakanya mu lwendo lwa myaka 40 mu ntanda mutuputupu. “Bidibwa” bimo byālaminwe mu luvungu lwa nsahabu lwādi munda mwa dikumbo dya kipwano, byāfibwa mu Kikola Nakampata kya tabenakulo, mwādi kitōkeji kya mu kingelengele kyelekeja kwikala’po kwa Yehova. (Divilu 16:14, 15, 23, 26, 33; 26:34; Bahebelu 9:3, 4) Kekudipo wādi na lupusa lwa kudya oa mana mafyame. Ino balondi bashingwe māni ba Yesu, shi abasangulwa, bavwalanga kubulwa kufwa, kwelekejibwe na kudya “mana mafyame.”​—1 Kodinda 15:53-57.

23. Lelo “dibwe ditōka” ne “dijina dipya” bifunkila pa bika?

23 Dibwe dya munono difita dyādi difunkila pa kuponejibwa mu bidye bya bene Loma, ino dibwe ditōka dyelekeja kubinga. Kupa kupāna Yesu “dibwe ditōka” ku bene Kidishitu bashingwe māni banekenya kulombola amba webabingija bu bakubulwa mwanda, batōka, ne bajila. Bene Loma bādi bengidija ne munono kumeso kwa kutwela mu kubungakana kukatampe, o mwanda “dibwe ditōka” dikokeja kufunkila ne pa bashingwe māni bapebwa kifuko mūlu ku butundaile bwa Kana ka Mukōko. (Kusokwelwa 19:7-9) “Dijina dipya” nadyo kedibulwepo kufunkila pa madyese a kwikala pamo na Yesu bu bampyana pamo nandi mu Bulopwe bwa mūlu. Bine, byonso bino bikankamika bashingwe māni pamo ne bapwani nabo ba mu mwingilo wa Yehova bakulupile kukekala mu paladisa pano pa ntanda!

24. I mwimanino’ka otufwaninwe kulama mu myanda ya bupondo?

24 I kya tunangu kuvuluka amba kipwilo kya Pengamume kyātūdilwe mu kyaka na tupondo. Shi myanda ya uno muswelo itūla ndoe ya ku mushipiditu ya kipwilo kyotudi’mo mu kyaka, nabya tufwaninwe kupela pelē bupondo, ino tunangile monka mu bubinebine. (Yoano 8:32, 44; 3 Yoano 4) Bafundiji ba bubela ne bantu balēmenene ku bupondo bakokeja kuboleja kipwilo kituntulu, o mwanda tufwaninwe kulama pototo mwimanino wetu wa kulwa na bupondo, pampikwa kushila mulangilo umbi mukenga wa kwitukankaja kukōkela ku bubinebine.​—Ngalatea 5:7-12; 2 Yoano 8-11.

25. I bipwilo’ka byātumīnwe misapu na Kidishitu byotukesambila’po mu kishinte kilonda’ko?

25 Bine, bino binenwa bya kufwija’ko ne bya madingi byānene Yesu Kidishitu mutumbijibwe ntumbo ku bipwilo bisatu bya mu bisamba-bibidi bya mu Azia Minele byotwabandaula i binenwa bilanguluja’po kashā! Ino Yesu byaludikwa na mushipiditu sandu, udi kadi na bivule bya kunena ku bipwilo biná byashala’ko. Ino misapu yātumīnwe Tyiataila, Saledise, Filadefia, ne Laodesea, ikesambilwa’po mu kishinte kilonda’ko.

Ukalondolola Muswelo’ka?

• Mwanda waka tufwaninwe kuta mutyima ku byobya binena Kidishitu ku bipwilo?

• I muswelo’ka otukokeja kwaluja dipya buswe bubajinji bwa bipwilo?

• I kika kinenenwa amba bene Kidishitu balanda ba mu Semilena wa kala bādi bine bampeta?

• Shi tulanguluke pa ngikadilo ya kipwilo kya mu Pengamume, tufwaninwe kumona namani milangwe ya tupondo?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kalata pa paje 8]

(Pa kuyukila’ko bikwabo, tala dibuku)

NGIDIKI

AZIA MINELE

Efisesa

Semilena

Pengamume

Tyiataila

Saledise

Filadefia

Laodesea

[Kifwatulo pa paje 10]

“Kibumbo kikatampe” kikekala mu paladisa pano panshi

[Bifwatulo pa paje 11]

Bene Kidishitu bapangwapangwa i banekenye ino ntanda