Mwa Kuningishisha Buluo Bobe

LANGA’PO njibo idi mu masala. Pentyi yayo ke mikuluke, musaka mufyuke, ne lunkoto pa lubanza ke lusoke. Bimweka amba ino njibo yadi ipukuminwa na bimpumpu bikomo mu bula bwa myaka, kadi benē’yo i beilengwe’ko batala ne dingi. Le ilomba’nka kutūta’yo? Nansha dimo. Shi kyalwilo kyayo kikidi kikomo ne bilú bikidi bishimatyije, nabya ibwanya kulongololwa.

Lelo ngikadilo ya ino njibo ibakuvuluja mwikadile buluo bwenu? Padi mu bula bwa myaka, bimpumpu bikomo bya kyelekejo byadi bisunkumya kipwano kyenu kya busongi. Padi umo wa pa banwe nansha banwe bonso bubidi mwi balengwe’ko. Mu uno muswelo, padi ukeivwana mweivwanine Sandy. Kupwa kwa kulāla myaka 15 pa buluo, wanene amba: “Ketwadipo tupwene mu kintu nansha kimo, poso’nka kwisonga kotwadi twisongele. Kino’tu kete kekyadipo kibwene.”

Nansha shi buluo bwenu bubafikila pa dino ditabula, kokiyumbila kala kunena amba i biyampe’nka twilubule. Padi buluo bwenu bukokeja kulongololwa. Bivule bimanine pa mpiko yomupikile na mwinē pobe. Kupika mpiko kukokeja kupa buluo bwenu bujalale mu bitatyi bya matompo. Ino mpiko mine i bika? Le Bible ukokeja kwimukwasha namani muningishe’yo?

Mpiko Itwikanga Muntu Kiselwa

Mungya dikishonele dimo, mpiko i “ngikadilo ya kuningilwa nansha ya kutononwa mu mutyima.” Kyaba kimo kino kishima kingidijibwanga mu bintu, pamo bwa kwiimvwanika mu bya busunga. Kifwa, mūbaki ukokeja kwikala na mutyima umuningila kupwa kūbaka njibo mungya kwitabija kwaaitabije mu mukanda, washinya ne kushinya. Pakwabo kayukilepo ne mwinē mwingilo wa lūbako’lwa mwine. Ino mutyima wandi umutonona enka kufikidija mulao wandi.

Eyo, buluo shabo kebudipo pamo na bya busunga, inoko mpiko ipikwanga itwikanga muntu kiselwa. Abe ne mwinē pobe mwi bapike mpiko ku meso a Leza ne a bantu ya kushikata lonso pamo, mu ngikadilo yo-yonso. Yesu wānene amba: “Mwine, webapangile ku ngalwilo, webapangile ba mulume ne mukaji? Kadi amba, po pa mwanda wa kulonga mwana-mulume  ukashia shandi, ne inandi mwine, walamatyididila mukajandi.” Yesu wābweja’ko ne kubweja’mba: “Kyokya kyasambakanya Leza pamo kokakolwa kwikikalañanya, nansha wi muntu ka, nansha wi muntu ka.” (Mateo 19:4-6) Nanshi shi kubaikala makambakano, abe ne mwinē pobe mufwaninwe kusumininwa kulēmeka mpiko yomwapikile. * Mukaji musonge umo unena’mba: “Potwalekele kumona dilubu bu mpwilo ya mambo, po ponka paanzile bintu kulongoloka.”

Mpiko ya buluo ke enkapo kwibumona bu kiselwa. Le i bika bikwabo bisakibwa?

Kwingidila Pamo Kuningishanga Mpiko ya Buluo

Kupika mpiko ya buluo kekushintululapo amba besongele’ba kebaketupepo mu kamwanda nansha kamo. Shi kubaikala kwitupa, nabya bafwaninwe kulonga buninge bwa kupwija myanda, ke mwandapo’tu i kiselwa kya mu mpiko yobapikile, ino i ne pa mwanda wa kijimba kyobakutyīle malango abo pamo. Yesu wānenene pa ba mulume ne mukaji amba: “Ke bakidi ne bubidi bwine ke mubidi’tu umo.”

Le kwikala “mubidi umo” na mwinē pobe kishintulula bika? Mutumibwa Polo wāsonekele amba “balume [bafwaninwe] kusanswa bakaji babo abo bene pamo bwa ngitu ya abo bene.” (Efisesa 5:28, 29) Nanshi kwikala “mubidi umo” kishintulula kupipidila būmi bwa mwinē pobe pamo’nka bwa bobe būmi. Bantu besongele bafwaninwe kushinta mulangilo wabo wa kunena amba “byami” ino banene amba “byetu,” baleke kunena’mba “ami,” ino banene amba “batwe.” Mudingidi umo wasonekele amba: “Besongele bafwaninwe kuleka kwikala bankunga mu mutyima, ino bafwaninwe kwikala besonge mu mutyima.”

Lelo abe ne mwinē pobe mwi “besonge mu mutyima”? Bantu bakokeja kwikala pamo myaka mivule ino kwikala “mubidi umo” mpika. Eyo, bibwanika, ino dibuku dimo (Giving Time a Chance) dinena’mba: “Buluo i kulongela bintu pamo umbūmi, ne mu kulongelalongela bintu pamo bubidi, mo mu kwendelela kumeso.”

Balume ne bakaji bamo bashikatanga pamo mwanda’tu wa bana bobabutwile nansha pa mwanda wa kamweno ka lupeto. Bakwabo nabo batyumwina mu manwi mwanda bashikilwe bininge myanda ya kwilubula, nansha mwanda wa kutyina bantu amba bakebafwatakenya bingi. Eyo ano maluo alālanga myaka shao, ino vuluka amba kitungo kyenu i kwikala mu kipwano kya buswe, ke enkapo mu kipwano kya myaka.

 Kubulwa Kwisakila Kuningishanga Mpiko ya Buluo

Bible wālaile amba mu “mafuku a kumfulo” “bantu bakēsanswa abo bene.” (2 Temote 3:1, 2) Dyalelo buno bupolofeto i bufikidile mwanda bantu bamweka bu basakanga’nka kwitōta bidi abo bene. Mu maluo mavule mene, kwipānina mukwenu pampikwa aye kukwipānina kumonwanga bu buzoze. Ino mu buluo buyampe, besongele bonso bubidi bekalanga na mushipiditu wa kwipāna. Lelo nobe ubwanya namani kwikala na uno mushipiditu?

Pa kyaba kya kwiipangula amba, ‘Lelo byomwenanga mu kino kipwano kyetu i bika?’ wiipangule amba, ‘Le noñanga bika bya kuningisha buluo bwetu?’ Bible unena bene Kidishitu amba “kemukibangai byonka byenu bintu, wa byandi, wa byandi, ehe, poso ne ku bintu bya bakwenu, au ku bya mukwabo, au ku bya mukwabo.” (Fidipai 2:4) Languluka pa uno musoñanya wa mu Bible koku ubandaula byowalongele mu yenga wapityile’u. I misunsa inga yowalongele kilongwa kya kanye kiyampe kudi mwinē pobe? Padi pakimba mwinē pobe kwisamba nobe, le waikele kumuteja​—nansha byokwadipo na mutyima wa kumuteja? Lelo i bintu binga byowalongele byasangeje nakampata mwinē pobe kupita’ko abe mwine?

Polondolola bino bipangujo, kokyela bidi milafwe kungi na kulanga amba bilongwa byobe biyampe kebimonwengapo nansha kupalwa mpalo kwine mpika. “Mu bipwano bivule,” mo munenena dibuku dimo, “ngikadilo ya kulonga biyampe ibutulanga biyampe, nanshi longa buninge bwa kukankamika mwinē pobe alonge biyampe na kumulongela bidi biyampe abe mwine.” Bilongwa bya kwipānina mukwenu biningishanga buluo ne kulombola amba wibukwete makasa abidi, ne amba usakanga kwibulama.

Kwibumona Amba Bukalādila Nyeke Kudi na Mvubu

Yehova Leza uswele dikōkeji. O mwanda Bible unena’mba: ‘Kudi wa dikōkeji nobe Yehova ukalonga bya dikōkeji.’ (2 Samwele 22:26) Kwikala wa dikōkeji nyeke kudi Leza kulomba ne kwikala wa dikōkeji ku mpangiko ya busongi yaāshilwile.​—Ngalwilo 2:24.

Shi abe ne mwinē pobe mudi na dikōkeji ku banwe bene na bene, nankyo mukamona amba kipwano kyenu i kya kulādila nyeke. Pomwela milafwe ku myeji, myaka, makumi a myaka emutengele kumeso, mukemona mu ñeni amba mukekala nyeke bubidi. Mulangwe wa kwilubula ukekala mweni komudi, kadi uno mumweno o uleta mutyima-ntenke mu kipwano kyenu. Mukaji musonge umo unena’mba: “Nansha shi nalobela [wami mulume] ne kukwatwa nsungu pangala pa byobya byotwelonga, nkilañangapo kutyiba buluo, mhm. Nañanga muswelo otukokeja kujokela motwadi twikadile dibajinji. Nkitatanangapo nansha dimo amba shi tusa nansha ketusapo kushikata kadi monka biyampe​—nkolelwanga kuyuka mwa kulongela mu kine kitatyi’kya.”

Kumona buluo amba bukalādila nyeke kudi na mvubu mpata mu mpiko ipika besongele; ino i kya bulanda, mwanda kekudipo mu  maluo mavule. Mulume nansha mukaji ukokeja kunena mu kwipotomeja amba, “Nakuleka!” nansha amba, “Nsa kusokola ungi unswele!” Shako, bino binenwa kebikalangapo divule byabine. Nansha nankyo, Bible unena amba ludimi “i luyūle bulembe bwa lufu.” (Yakoba 3:8) Kusopeja ne kwela mukwenu kamfyu kufyanga musapu kampanda, i uno: ‘Momwena buluo bwetu kebukalādilapo nyeke. Mbwanya kutyiba’bo kitatyi kyo-kyonso.’ Kulanga uno muswelo kubwanya kona buluo.

Shi udi na mumweno wa kulādila nyeke, nabya usakanga kwikala na mwinē pobe ne mu bikoleja ne mu makambakano mwine. Kino kidi na kamweno. Kadi kikekala kipēla kodi ne kudi mwinē pobe kwitabija bukōkekōke ne bilubo byenu, kadi mukendelela na kwifwila lusa ne kwilekela lubilo lonka. (Kolose 3:13) Dibuku dimo dinena’mba: “Mu buluo buyampe, kemubulwangapo kwilubila banwe bonso kadi kamubulwangapo kuningisha buluo nansha byokudi kwilubila.”

Mu difuku dyenu dya butundaile, mwaikele kupika mpiko, ke na mpangikopo ya busongi, mhm, ino i na muntu mūmi​—mwinē pobe. Kino kyo kifwaninwe kulemununa mpata mulangilo obe ne bilongwa byobe na kwimona amba wi muntu musonge. Mwene ubamone amba kyofwaninwe kwikadila na mwinē pobe ke pa mwandapo’tu wa kukulupila kokulupile amba buluo i bujila, ino i ne pa mwanda wa kuswa koswele omwisongele nandi?

[Kunshi kwa dyani]

[Kapango/Kifwatulo pa paje 5]

Byokokeja Kulonga Pano

Lelo usumininwe bine kulama mpiko ya buluo bwenu? Padi kudi bintu byomona amba bifwaninwe kulumbulula. Shi usaka kuningisha mpiko yenu, tompa kulonga bino:

● Wibandaule. Wiipangule amba: ‘Lelo bine ndi musonge ne mu mutyima wami’ni, nansha nañanga ne kulonga bintu pamo bwa nkungulume nansha nkungakaji?’ Jingulula mukumwena mwinē pobe mu uno mwanda.

● Tanga kino kishinte na mwinē pobe. Kupwa, na mutyima mutūke, mwisambilei pa miswelo yomukokeja kuningisha mpiko yenu ya buluo.

● Abe ne mwinē pobe, ingilai mingilo iningisha mpiko yenu. Kifwa: Talai mafoto a butundaile bwenu ne a binkumenkume bikwabo bya kasekuseku. Longai pa kimo bintu byomwadi musangela pomwadi mwinangila nansha pomwadi mukisongasonga. Mwifundei pamo bishinte bimanine pa Bible bilupulwanga mu Kiteba kya Mulami ne mu Réveillez-vous ! bisambila pa busongi.

[Kapango/Kifwatulo pa paje 6]

Mpiko ya Buluo I . . .

● Kiselwa “Futa kyokya kyo wapikile’kyo. Kitabukilepo buyampe kwikala kupika mpiko mpika, na kupika mpiko ne kufuta’yo mpika.”​—Musapudi 5:4, 5.

● Kwingidila Pamo “Babidi batabukile umo kunengela . . . Mwanda shi [umo w]apona, umo ukalangula mukwabo.”​—Musapudi 4:9, 10.

● Kwipāna “Dyese dya kupana ditabukile dya kupebwa.”​—Bilongwa 20:35.

● Kwibumona amba Bukalādila Nyeke “Buswe . . . būmininanga byonso.”​—1 Kodinda 13:4, 7, NW.

[Bifwatulo pa paje 7]

Lelo ponso pakimba mwinē pobe kwisamba, umutejanga?