Ukokeja Kukulupila mu Paladisa ya Pano pa Ntanda

MU BULA bwa mānga, bantu bavule i bakulupile amba dyakadilwe kantu dino bakashiya ino ntanda ne kwenda mūlu. Bakwabo nabo bamona amba Umpangi wetu kaikele kashā na mulangwe wa kutūla ntanda ke kīkalo kyetu kya nyeke. Bantu besusula umbūmi bo bene bendele mulela palampe. Bavule ba mu abo bamona ntanda ne byonso bidi’mo amba i bubi​—i kijika kikankaja bantu kufikila pa būmi bwa binebine bwa ku mushipiditu ne kwifwenya kudi Leza.

Boba batamija milangwe yapwa kunenwa’i kebayukilepo padi binena Leza pa mwanda utala paladisa pano pa ntanda, pakwabo i balengwe’ko’tu. Dyalelo, bavule kebatangapo mutyima ku kubandaula byāsonekele bana-balume ku bukomo bwa mushipiditu wa Leza pa uno mwanda mu Bible, Kinenwa kyandi. (2 Temote 3:16, 17) Ino, mwene i biyampe kukulupila Kinenwa kya Leza kupita’ko kukulupila milangwe ya bantu? (Loma 3:4) Bine i kipite buya kulonga namino, ke-pantu Bible witudyumuna amba kipangwa kya bukomo kadi kibi kyambulwa kumweka kisabanga bantu meso a ku mushipiditu, kadi pano “[ky]ongolanga bantu bonso bekele panopanshi.”​—Kusokwelwa 12:9, MB; 2 Kodinda 4:4.

Mwanda Waka Kudi Kavutakanya?

Milangwe īpatanya inenwanenwa pangala pa muya yo ifikija bantu ku kavutakanya pa mwanda utala mpango ya Leza pano pa ntanda. Bavule bakulupile amba tudi na muya keufu​—kintu kampanda kishile na umbidi wa muntu, kishalanga kyumi shi muntu wafu. Bakwabo nabo bakulupile amba muya wādi’ko kala kumeso kwa umbidi wa muntu kupangwa. Dibuku dimo dinena’mba, Platon, filozofe Mungidiki, wādi ulanga’mba muya “ukutwanga buloko mu umbidi mwanda wa kwiupa mfuto ya bubi bowālongele powākidi momwa mūlu.” Mo monka ne Origène, mufundi wa teoloji wa mu myaka katwa ka busatu, wānene amba “myuya yālongele bubi [momwa mūlu] kumeso kwa kwiya kwilunga’yo na umbidi” ne yāikele “kukutwa [mu uno umbidi pano panshi] bu mfuto ya bubi bwayo.” Kadi midiyo ne midiyo ya bantu bakulupile amba ntanda i kifuko’tu kya matompo mu lwendo lwenda muntu mūlu.

Kudi kadi milangwe mishileshile isambila pa kyokya kifikilanga muya pafwanga muntu. Mungya dibuku dimo (History of Western Philosophy), bene Edipito bātamije mumweno wa amba “myuya ya bafwile itūkilanga mu ntanda ya baya-kalunga.” Bafilozofe bālondele’po nabo bānena amba myuya ya bafwile keitūkilangapo mu ntanda ya baya-kalunga mudi mfindi, ino ikadanga mu kīkalo kya peulu kya ku mushipiditu. Socrate, filozofe Mungidiki, ye ulangilwa bu muntu wānene amba shi muntu wafu muya “wendanga mu kifuko kyambulwa kumweka . . . mo moukekala na baleza mafuku onso a būmi eushadile’ko.”

Lelo Bible Unena’po Bika?

Kekudipo panena Bible, Kinenwa kya ku bukomo bwa mushipiditu wa Leza amba bantu badi na muya keufu. Witangile abe mwine nsekununi ya mu Ngalwilo 2:7 (NW). Inena’mba: “Yehova Leza wābumba muntu ku biloba bya panshi kadi wāpuila mu mapunge andi umpuya wa būmi, ne muntu wāikala ke muya mūmi.” Uno mwanda udi patōka, kemukutakanepo, mhm. Leza pa kupanga muntu umbajinji Adama, kātūdilepo kintu kampanda kyakubulwa ngitu mwadi, ehe. Mwanda Bible unena amba “muntu wāikala ke muya mūmi.” Muya kewāikelepo kutwela mu muntu. Ino aye mwine ye muya.

 Yehova pa kupanga ntanda ne kisaka kya muntu, kādipo usaka muntu afwe. Mpango yandi yādi ya amba bantu bekale nyeke bōmi pano pa ntanda mu ngikadilo ya Paladisa. Adama wāfwile mwanda wājilwile kijila kya Leza. (Ngalwilo 2:8, 15-17; 3:1-6; Isaya 45:18) Le pāfwile muntu umbajinji, wāendele mu kikalo kampanda kya ku mushipiditu? Mhm! Ino aye​—muya witwa bu Adama​—wājokele ku biloba byampikwa būmi kwaālupwilwe.​—Ngalwilo 3:17-19.

Batwe bonso twi bapyane bubi ne lufu kudi nkambo wetu Adama. (Loma 5:12) Lufu luno i kubulwa kwikala na būmi, monka mwābudilwe Adama būmi. (Mitōto 146:3, 4) O mwanda, mu mikanda yonso 66, Bible kakwatañenyepo kishima “kubulwa kufwa” nansha “kya nyeke” na kishima “muya.” Ino Bisonekwa binena patōka amba muya​—muntu​—ufwanga. Bine, muya ufwanga.​—Musapudi 9:5, 10; Ezekyele 18:4.

Le Bintu bya ku Ngitu Bidi na ka Bubi?

Lelo tukanena namani pa mulangwe uyukene amba bintu bya ku ngitu, kubadila’mo ne ntanda, i bibi? Uno mumweno wādi na bantu belungile ku bwine Mani, kitango kya mutōtelo kyāshimikilwe mu Peleshia mu myaka katwa ka busatu K.K. na mukelenge witwa bu Mani. Dibuku dimo (The New Encyclopædia Britannica) dinena’mba: “Bwine Mani i butambe ku masusu akibutwila asusuka bantu.” Mani wādi ukulupile amba kwikala muntu “i kyeni, kintu kekitabijibwapo, kadi kibi mpata.” Ne kadi wādi umwene amba muswelo umo kete wa kutamba mu ano “masusu” i kutambija muya mu umbidi, ushiye ino ntanda, ne kufikila pa būmi bwa ku mushipiditu mu ntanda ya ku mushipiditu.

Ino Bible aye unena bishile, mwanda witulombola amba Leza umwene “byonso byālongele” pa kupwa kupanga ntanda ne bantu amba “byadi biyampe’tu byamwiko.” (Ngalwilo 1:31) Mu mine myaka’ya kekwādipo mukalo pa bukata bwa bantu ne Leza. Ba Adama ne Eva bādi mu kipwano kityite na Yehova, monka mwādi mupwanine Yesu Kidishitu, muntu mubwaninine, kipwano kya mpwaninine na Shandi wa mūlu.​—Mateo 3:17.

Shi bambutwile betu babajinji, ba Adama ne Eva, kebālongelepo bubi, longa bāshele nyeke mu kipwano kya mpwaninine na Yehova Leza mu paladisa pano pa ntanda. Bāshilwile būmi bwabo mu Paladisa, mwanda Bisonekwa bitulombola’mba: “Yehova Leza wadima budimi kutunduka mu Edena; e mwātudile muntu wāpungile’wa.” (Ngalwilo 2:8) I mu buno budimi bwa paladisa mwapangīlwe Eva. Shi bine ba Adama ne Eva kebālubilepo, longa abo ne lutundu lwabo lubwaninine bādi bakwingila pamo mu nsangaji enka ne byadi bya kwikala ntanda yonsololo ke paladisa. (Ngalwilo 2:21; 3:23, 24) Paladisa pano pa ntanda yādi ya kwikala kīkalo kya lonso kya bana ba bantu.

Mwanda Waka Bamo Benda Mūlu?

‘Ino,’ padi ukanena’mba, ‘mwene Bible wisambilanga ne pa bantu benda mūlu?’ I amo. Adama pa kupwa kulonga bubi, Yehova wākwete mpango ya kutūla’ko Bulopwe bwa mūlu mwa kwenda bana bamo ba Adama bu bantu ‘ba kukabikala ntanda’ pamo na Yesu Kidishitu. (Kusokwelwa 5:10; Loma 8:17) Bano bo bakasangulwa ne kupebwa būmi bwakubulwa kufwa momwa mūlu. Kibalwa kyabo kya mfulo i bantu 144 000, ne babajinji kutongwa mu bano i bana ba bwanga ba kikōkeji ba Yesu ba mu myaka katwa kabajinji.​—Luka 12:32; 1 Kodinda 15:42-44; Kusokwelwa 14:1-5.

Inoko, keyādipo mpango ya Leza imbajinjibajinji ya kusela bantu boloke pano pa ntanda kwibatuma momwa mūlu. O mwanda Yesu paādi pano pa ntanda, wānene amba: “Ne byo kekudipo nansha umo wakandile momwa mūlu, poso’nka aye watūkile momwa mūlu, ke Mwanā muntu kadi.” (Yoano 3:13) Kupityila kudi Yesu “Mwanā muntu,” ko kuletele Leza kikūlwa kilengeje boba bonso balombola lwitabijo mu kitapwa kya Yesu bakamone būmi bwa nyeke. (Loma 5:8) Ino le midiyo ne midiyo ya bano bantu bakekala na būmi bwa nyeke kwepi?

Mpango Imbajinjibajinji ya Leza Ikafikidila

Eyo, Leza wākwete mpango ya kusela bamo mu kisaka kya bantu amba bakekale bu balopwe  pamo na Yesu Kidishitu mu Bulopwe bwa mūlu, ino kino kekishintululapo amba bayampe bonso bakenda mūlu. Yehova wāpangile ntanda ikale Paladisa, kīkalo kya kisaka kya muntu. Panopano ponka, Leza ukafikidija ino mpango yandi imbajinjibajinji.​—Mateo 6:9, 10.

Mu bulopwe bwa Yesu Kidishitu ne balopwe nandi ba momwa mūlu, ndoe ne nsangaji bikayula ntanda yonsololo. (Mitōto 37:9-11) Boba balaminwe mu luté lwa Leza bakasangulwa ne kwikala babwaninine, bakomo nkē. (Bilongwa 24:15) Bantu ba kikōkeji kudi Leza bakapebwa kyokya kyājimije bankambo betu babajinjibajinji​—būmi bwa nyeke bu bantu babwaninine mu paladisa pano pa ntanda.​—Kusokwelwa 21:3, 4.

Yehova Leza katunyangapo kufikidija kyokya kyasaka kulonga mungya mpango yandi. Wānene kupityila kudi mupolofeto wandi Isaya amba: “Monka munokela mvula, ne mashika makamankate bitūka kūlu, ne kujokela konka mpika, ino bibombeja nshi, ne kwimeneja, ne kushipukija bikunwa, ne kupa bikunwa kudi mukushi ne bidībwa kudi wakudya; e monka mukekadila ne kinenwa kyami kyalupuka mu kyakanwa kyami; kekiketolelapo bitupu ko ndi; ehe, nanshi kikalonga kyoki kyo nswele, kabidi kikafikijija biyampe’tu kintu kyo nekitumine.”​—Isaya 55:10, 11.

Mu mukanda wa mu Bible wa Isaya, tumona’mo mukekadila būmi mu Paladisa ya pano pa ntanda. Kekudipo mwikadi wa mu Paladisa ukanena’mba, “Nabela.” (Isaya 33:24) Banyema kebakekalapo kyaka ku muntu. (Isaya 11:6-9) Bantu bakōbaka mobo a buya bwa dyangi ne kwikala monka, kadi bakadima madimi ne kudya bipa byao. (Isaya 65:21-25) Kadi Leza “[uka]mininina lufu nyeke ne nyeke; ino Mfumwetu Leza ukapampula mipolo ku mapala onso.”​—Isaya 25:8.

Panō’tu, bantu ba kikōkeji basa kwikala mu ino ngikadilo myeselwe. Basa ‘kukūlwa ku bupika bwa kubola, ne kwikala na bwanapabo bwa ntumbo bwa bana ba Leza.’ (Loma 8:21) Bine, kwikala nyeke mu Paladisa ya pano pa ntanda ilailwe kikekala kintu kya kutendelwa kashā! (Luka 23:43) Nobe ubwanya kwikala’mo shi wendelele na kutambula buyuki bwa bine bwa Bisonekwa ne kulombola lwitabijo mudi Yehova Leza ne mudi Yesu Kidishitu. Kadi ukokeja kwitabija usumininwe ne kusumininwa amba i kyendele’mo kukulupila mu paladisa ya pano pa ntanda.

[Kifwatulo Kutambile Kifwatulo pa paje 3]

U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./NASA

[Kifwatulo pa paje 5]

Ba Adama ne Eva bāpangilwe mwanda wa kwikala nyeke mu paladisa pano pa ntanda

 [Bifwatulo pa paje 6]

Mu Paladisa ya pano pa ntanda . . .

bakōbaka mobo

bakadima madimi a mañanza

bakeselwa madyese na Yehova