‘Milongelo ya Ino Ntanda Yalamukanga’

“Banwe banabetu, kyo nnena kine i kino’mba pano kubashala kitatyi kityetye tu.”—1 KODINDA 7:29, MB.

1, 2. Le i kwalamuka’ka kokodi mumone mu būmi bobe?

 LELO mu bobe būmi, i bintu’ka byokodi mumone byalamuka? Le ubwanya kutela’ko bimo? Kudi kimfwa kwendelela kwa sianse mu myanda ya bundapi. Pa mwanda wa bukimbi mu bundapi, būmi bwa bantu mu matanda amo bwādi bwa myaka 50 ne kwika ku ngalwilo kwa myaka ya katwa ka 20, pano ke myaka 70 ne musubu! Langa kadi motumwena byabuyabuya mu kwingidija kuyampe kwa ladiyo, televijo, matelesele, ne mashini atampa mikanda kulampe (fakise). Kadi ketubwanyapo kwilwa ditabula dikatampe ditabwilwe mu myanda ya bufundi, byendwa nabyo, ne kulēmeka byepelo bya bantu, byonso bino i bilumbulule būmi bwa midiyo ne midiyo ya bantu.

² Inoko, ke kwalamukapo konso kwikalanga kuyampe. Kekudipo mwa kwidilwa bibi bilupuka ku butapani bwenda muongo pa ntanda, kupona kwa mwikadilo wanwa, kwibweja’ko kwa bantoma-dyamba, kuvula kwa malubu, kukanda kwa lupoto, ne kubaya kwa kyaka kya butumbula. Eyo, kukabulwepo kwitabija byāsonekele mutumibwa Polo myaka kunyuma amba: ‘Milongelo ya ino ntanda yalamukanga.’—1 Kodinda 7:31.

3. Le Polo wādi usaka kunena bika paāsonekele amba ‘milongelo ya ino ntanda yalamukanga’?

³ Polo pa kunena namino wādi udingakanya ntanda na kikailo. Bakayi badi pa kikailo—bantu ba majina mu politike, mu bipwilo, ne mu bya ntanda—bamwekanga’po, bakaya’po bipindi byabo, kupwa bashila’kyo bakwabo. Bintu i byendeende’nka namino tutwa na tutwa twa myaka. Pa kala, musuku wa balopwe wādi ubikala myaka makumi—pakwabo tutwa—kadi  kwalamuka kwādi kutyetye. Ino dyalelo, mānga yalamukanga na mu kukopa kwa diso shi walwana waipaya mulopwe ku kidyanga! Bine, mu bino bitatyi bya tuvutakanya, ketuyukangapo bikafika kesha.

4. (a) Le i mumweno’ka mujalale ufwaninwe kwikala na bene Kidishitu pa binkumenkume bya ntanda? (b) I myanda’ka ibidi ikulupija yotusa kubandaula pano?

⁴ Shi ntanda ikale kikailo, bendeji bayo bakayi, nankyo bene Kidishitu bo babandila *. Ino ‘byokebadipo ba ino ntanda,’ kebakambakenangapo kuyuka bakayi nansha kukimba ukāya biyampe i wepi. (Yoano 17:16) Ino abo badi na kipyupyu kya kuyuka biyukeno bilombola amba makayo pano keafika pa kuloa kwinekwine—mfulo ya malwa—ke-bantu bayukile amba pano ino ngikadilo ifwaninwe kufula kumeso kwa Yehova kuleta ntanda impya ya boloke yobakungile tamba kalā. * Nanshi pano tubandaulei myanda ibidi ilombola amba bine tudi mu kitatyi kya ku mfulo ne amba ntanda impya keidi pabwipi. Myanda i ino: (1) Mbadilo ya mu Bible ne (2) kupomoka kwa ngikadilo ya ntanda.—Mateo 24:21; 2 Petelo 3:13.

Ku Mfulo Kifibwe Kibasokoka!

5. Lelo “myaka ya baJentaila” i myaka’ka, ne mwanda waka tutele’ko mutyima?

⁵ Mbadilo ya mafuku i bwifundi bwa kukwatañanya bitatyi na binkumenkume. Yesu wēsambīle pa kitatyi kikekala bendeji ba ino ntanda pa bukata bwa kikailo pambulwa Bulopwe bwa leza kwibakalakanya. Yesu wātela kino kyaba bu “myaka ya baJentaila.” (Luka 21:24) Ino “myaka ya baJentaila” pa kufula, Bulopwe bwa Leza bwa mūlu nabo bufika, ne Yesu papo bu Mulopwe mwinē lupusa. Ino dibajinji bidi, Yesu wadi unenwe kubikala ‘umbukata mwa boba bamushikilwe.’ (Mitōto 110:2) Ebiya, mungya Danyele 2:44, Bulopwe bwadi bwa ‘kutyumuna ne kukubija’ imbikalo yonso ya bantu, ne kwimana nyeke.

6. I muswelo’ka wa kuyuka ngalwilo, bula, ne mfulo ya “myaka ya baJentaila”?

⁶ Le i kitatyi’ka kyadi kya kufula “myaka ya baJentaila,” ne Bulopwe kushilula kubikala? Malondololo obānene “kulamikwa, poso’nka [ne] ku kyaba kya kumfulo’kwa,” adi a kulonda mbadilo ya mafuku ya mu Bible. (Danyele 12:9) Kino “kyaba” pa kufwena, Yehova wēkwete’ko na kusokola malondololo ku kisumpi kya befundi ba Bible ba kwityepeja. Na bukwashi bwa mushipiditu wa Leza, bājingulula amba “myaka ya baJentaila” yāshilwile na konakanibwa kwa Yelusalema mu 607 K.K.K. ne amba i “myaka” 2 520. Pa kulonda bino bibalwa, bāpikula amba mwaka wa 1914 o ufula “myaka ya baJentaila.” Ne kadi bājingulula amba 1914 yo ngalwilo ya mfulo ya ino ngikadilo ya bintu. Byodi mwifundi wa Bible, le ubwanya kushintulula na Bisonekwa mwa kupikwila ne kutana mwaka wa 1914? *

7. I bisonekwa’ka bitukwasha tupikule ngalwilo, bula, ne mfulo ya “bitatyi bisamba-bibidi” bitelelwe mu mukanda wa Danyele?

⁷ Kintu kya kuyukila’po kidi mu mukanda wa Danyele. Yehova wāingidije Nebukaneza Mulopwe wa Babiloni pa konakanya Yelusalema ku ngalwilo kwa “myaka” mitungwe, mu 607 K.K.K., penepo wāsokwela uno muludiki amba mizo ikendelela pampikwa kukalakanibwa na Leza enka ne bikapwa bitatyi bisamba-bibidi bya kyelekejo. (Ezekyele 21:26, 27; Danyele 4:16, 23-25) Lelo byobya bitatyi bisamba-bibidi i myaka inga? Kukwatañana na Kusokwelwa 11:2, 3, ne 12:6, 14, bitatyi bisatu ne kipindi i mafuku 1260. Bitatyi bisamba-bibidi i kuvudija’tu bitatyi bisatu ne kipindi’bya misunsa ibidi, nanshi i mafuku 2 520. Le ino yo mfulo? Mhm, Yehova wāpele mupolofeto Ezekyele wādi’ko mu myaka ya ba Danyele, lubila lwa kushintulula nalo byelekejo, amba:  “Difuku dimo ke mwaka umo, difuku dimo ke mwaka umo, mo nekitūngila kodi.” (Ezekyele 4:6) Nanshi bitatyi bisamba-bibidi i myaka 2 520. Shi tubale tamba mu 607 K.K.K. pāshilwile myaka 2 520, tukamona amba myaka mitungwe yadi ya kufula mu mwaka wa 1914.

“Kyaba kya Kumfulo” Kibayukana

8. Le i bukamoni’ka bobwanya kutela bwa koneka kwa ngikadilo ya ntanda tamba mu 1914?

⁸ Binkumenkume bya ntanda byāshilwile mu 1914 ne kuya kumeso bibingija amba mwivwanino unenwe kūlu’ku wimanine pa mbadilo ya mafuku ya mu Bible i moloke. Yesu aye mwine wānene amba “kuvuika kwa ngikadilo ya bintu” kukelombola mu mavita, bimpengele bya nzala ne bipupo bya mba. (Mateo 24:3-8, NW; Kusokwelwa 6:2-8) Kidi bine uno muswelo tamba mu mwaka wa 1914. Mutumibwa Polo wābwejeje’ko kilomboji kikwabo, amba mwikadilo wa bantu abo bene na bene ukashinta. Batwe bonso twimweninine na meso byonso byaānene amba bikashinta.—2 Temote 3:1-5.

9. Le babandaudi banenanga bika pa ngikadilo ya ntanda idi’ko tamba mu 1914?

⁹ Lelo ‘milongelo ya ino ntanda’ i myalamuke bya bine na bine tamba mu 1914? Polofesele Robert Wohl unena mu dibuku Lukongo lwa 1914 (Angele) amba: “Boba bāpityile bōmi mu divita kebakelwapo kukulupila amba ntanda imo yāfudile mikwabo nayo yāshilula mu Kweji 8, 1914.” Dokitele Jorge Costa e Silva, mutangidiji utala myanda ya bundapi bwa ñeni ku Kitango Kitala Bukomo bwa Ngitu Ntanda Yonso, ubingija kino na kusoneka’mba: “Tudi mu kitatyi kyalamuka bintu lubilo mpata, kine kikolomona kupepwa mityima ne njia mivule kutabuka yonso ifikilanga bantu mu mānga.” Le nobe mo momwena?

10. Bible witusokwela bika bitala nsulo mine ya ngikadilo imbi idi’ko pano pa ntanda tamba mu 1914?

¹⁰ Le wa nshikani ubipija ngikadilo ya ntanda mwine i ani? Kusokwelwa 12:7-9 witusokwela patōka uno kalenga byanzwe, amba: “Mwadi ne divita monka mūlu; Mikele [Yesu Kidishitu] ne bamwikeulu bandi bakamutamba mukishi [Satana Dyabola] ne mukishi nandi ne bamwikeulu bandi balwile nabo. Penepo, abo ne kwibanekenya mpika, ino kebamwenepo mwakwikadila mūlu dikwabo, mhm. Ponkapo yewa mukishi mukatakata waelwa panshi; . . . ñongoji wa panopantanda ponso.” Bine, Satana Dyabola ye ulambikwa tuvutakanya tonso’tu, ne byaāpangilwe mūlu tamba mu 1914 po pene, ntanda i mifingwe amba “malwa obe, abe panopanshi, ne abe mema mwine; mwanda dyabola watūkila po mudi ne bukalabale bukatampe bwine, pa kuyūka’mba: Ngidi ne kakitatyi katyutyu.”—Kusokwelwa 12:10, 12.

Musa Kukailwa Kilunga kya Mfulo

11. (a) I bunwa’ka bwingidija Satana mwanda wa kongola “panopantanda ponso”? (b) I bukomo’ka bwa pa bula bulonga Satana bwātelelwe na mutumibwa Polo?

¹¹ Satana uyukile tamba mu 1914 amba mfulo yandi ibafwena, o mwanda ulonga bukomo bukatampe bwa kongola “panopantanda ponso.” Byadi nyeke sendwe mu bongojani, ye aye ukaija makayo, utūla bendeji ba ntanda ne  balupudi ba bisela bu bakayi ba pa kikailo. (2 Temote 3:13; 1 Yoano 5:19) Kitungo kyandi kimo i kongola bantu bamone amba muludikilo wandi o ukebaletela ndoe ya binebine. Ino divule dine, lunsamfwakanwa lwandi lunekenyanga, mwanda bantu bakidi na lukulupilo nansha bivudila’ko bukamoni bulombola amba ngikadilo yendanga ibipila’ko. Mutumibwa Polo wālaile amba kumeso’tu kwa ino ngikadilo ya bintu konakanibwa, Satana ukekwata’ko kulangula dipya lunsamfwakanwa lwandi. Wāsonekele amba: “Po banena’mba: Ke talala, nyā, yonka ndoe; po ponka pa kupapamukilwa ko badi, ne konakanibwa, pamo’nka bwa misongo ya mwana-mukaji pa kubutula mwana.”—1 Tesalonika 5:3; Kusokwelwa 16:13, 14.

12. Le i bukomo’ka bukilongwa mwanda wa kuleta ndoe mu ino yetu myaka?

¹² Mu ino myaka, bantu ba politike batembaulanga divule kishima “ndoe ne mutyima-ntenke” pobesambilanga pa nkuku mishileshile ya bantu. I batele’nka ne kutela mwaka wa 1986 bu Mwaka wa Ndoe mu Mizo Yonso, nansha uno mwaka byokewaikelepo mungya dijina dyowapelwe. Le buno bukomo bwa bendeji ba ntanda bo bulombola kufikidila konso kwa 1 Tesalonika 5:3, nansha Polo wādi wisambila pa kinkumenkume kikwabo kya uno muswelo kikayukana ntanda yonso?

13. Polo pa kulaya lubila lukelwa amba “Ke talala, nyā, yonka ndoe,” le wādingakenye bonakani bukalonda’po na bika, ne i ñeni’ka yotuboila’ko?

¹³ Bupolofeto bwa mu Bible pavule pene bwivwanijibwanga biyampe shi bubapu kufikidila ne shi bukyenda bufikidila, o mwanda tutengele kumona mobipityila. Inoko kintu kitusangaja i kudingakanya kudingakenye Polo bonakani bwa kupapamukilwa bukafika kinondanonda na lubila lwelwa amba “Ke talala, nyā, yonka ndoe” na misongo ya pa kubutula ya mwana-mukaji. Mu myeji yonso kitema, mbutwile utengele kelwangapo amba udi na mwana munda wenda utama. Pamo ukokeja kwivwana mukunka wa mwana utwa, nansha kujina kwajina mu difu. Pakwabo mwana ubwanya ne kumutununa. Bino biyukeno byendanga bivudila’ko kufika enka ne difuku dimo dyakemvwana bisanso bikata, misongo ya lubutulo ilombola amba kyadi kitengelwe—ke lubutulo lwa mwana kadi—kibafika. O mwanda monso mukafikidila lubila lwa bupolofeto lunena amba “Ke talala, nyā, yonka ndoe,” tuyukei amba lukatwala ku kinkumenkume kya kupapamukilwa, kisansa, ino mfulo mfulō ke mwanda wa nsangaji—bonakani bwa babi kupwa ke ngalwilo ya ngikadilo impya ya ntanda.

14. Le i mwilondelo’ka ukelonda binkumenkume bitutengele kumeso, ne bikafula namani?

¹⁴ Bonakani bwiya kumeso’ku bukekala bulenga moyo ku meso a bene Kidishitu ba kikōkeji bakabandila mobupityila. Dibajinji balopwe ba pano pa ntanda (kipindi kya politike kya bulongolodi bwa Satana) bakatamba’dyo boba bakwatakanyanga Babiloni Mukatakata (kipindi kya mutōtelo) ne kwibonakanya. (Kusokwelwa 17:1, 15-18) Bine, pamo’nka na kushinta kwa makayo, bulopwe bwa Satana bukelala abo bwine, kyoki kipindi kitamba kikwabo, ne Satana mwine ukabulwa bukomo bwa kwibikankaja. (Mateo 12:25, 26) Papo Yehova ukatūla mu mityima ya balopwe ba ntanda “kyokya kyasaka” aye, ko kunena amba kufundula pano panshi ponso balwana nandi ba mitōtelo. Mutōtelo wa bubela pa kupwa konakanibwa, Yesu Kidishitu ukaludika bibumbo bya mūlu mwanda wa kuvingidila byonso bishele mu bulongolodi bwa Satana, ke busunga ne politike kadi. Ku mfulo, Satana ukakutwa ne kwingila monka mpika. Papo ne kidimbo kya ku kikailo kikafundwididilwa, ne makayo adi akaibwa myaka na myaka nao afudidila.—Kusokwelwa 16:14-16; 19:11-21; 20:1-3.

15, 16. Le kwituvuluja kobetuvuluja amba “kubashala kitatyi kityetye tu” kudi na lupusa’ka mu būmi bwetu?

¹⁵ Le bino byonso bikafikidila kitatyi’ka? Ketuyukilepo difuku nansha nsaa mine. (Mateo 24:36) Ino kyotuyukile i kino: “Kubashala kitatyi kityetye tu.” (1 Kodinda 7:29) Nanshi i kipite buya twingidije kitatyi kyetushadila’ko na tunangu. Namani? Mutumibwa Polo ushintulula amba tufwaninwe ‘kukūla kitatyi kifwaninwe’ kya kulonga bintu bya mvubu pa kyaba kya bintu byambulwa kamweno, ne kumwena  biyampe mu difuku dyonso dipita. Mwanda waka? Mwanda “mafuku i mabimabi.” Ne shi ‘tuyuke mwikadile kiswa-mutyima kya Yehova’ kotudi, ketukajimijapo kitatyi kityetye kyetushadila’ko.—Efisesa 5:15-17; 1 Petelo 4:1-4.

¹⁶ Byotwayuka amba ngikadilo yonso ya bintu bya bwine ntanda isa kusunguluka, le umo ne umo ufwaninwe kwimona namani? Mutumibwa Petelo wāsonekele bintu byotumwena’mo amba: “Bino bintu byonso byobikasungululwa, mufwaninwe kwikala bantu ba muswelo’ka mu bilongwa bikola bya mwiendelejo ne mingilo ya bwine Leza”! (2 Petelo 3:11, NW) Bine, tufwaninwe kwikala bantu ba uno muswelo! Mungya madingi a tunangu a Petelo, tufwaninwe (1) kwikengelela mu mwiendelejo wetu amba wikale bine ukola, ne (2) kujingulula amba bilongwa bya bupyasakane byotulonga mu mwingilo wa Yehova bilombola nyeke buswe botumuswele.

17. Le i makinga’ka a Satana afwaninwe kudyumuka bene Kidishitu ba kikōkeji?

¹⁷ Buswe botuswele Leza buketukankaja kwilamika ku ino ntanda mwanda wa bintu byoitubeleñenya. Shi tutale byobya bitengele kuponena ino ngikadilo ya bintu, bine tukamona amba i kyaka kotudi kukokwa na byeñenya ne bikelema bya mu buno būmi bwimanine mu kwisangaja. Nansha byotushikete ne kwingila mu ino ntanda, tunenwe kuteja madingi a tunangu a kuleka kumwena ne pa mfulo mu ayo. (1 Kodinda 7:31) Bine, tufwaninwe kulonga buninge bwa kwilama kutyina amba twakongolwa na lunsamfwakanwa lwa ino ntanda. Ino ntanda keikabwanyapo kupwija bikambija byayo. Nansha ayo mine kwikala’ko lonso mpika. I kika kyotunenena namino na kusumininwa? Mwanda Kinenwa kya Leza kya ku bukomo bwa mushipiditu kinena’mba: “Panopantanda papitanga, ne kilokoloko kyapo kīne kumo; nanshi yewa ulonga kiswa-mutyima wa Leza aye wikele nyeke.”—1 Yoano 2:17.

Bilumbuluke Bikidi Kumeso!

18, 19. I kwalamuka’ka kotengele kukamona mu ntanda impya, ne mwanda waka kutengela kudi na kafwila-midimo?

¹⁸ Yehova usa kufudija panopano ponka kuketa kidimbo kya makayo akaya Satana ne bandi. Kupwa, ba kikōkeji bakapanda ku mfulo ya ino ngikadilo, na madyese a Leza, bakashilula kulongolola ‘milongelo’ ya nyeke ne nyekeke. Mavita keakonepo kadi ino milongelo; Leza ukatukija “mavita ne ku mfulo ya ntanda.” (Mitōto 46:9) Pa kyaba kya mazala, “kukēkalanga bungibungi bwa mebele panopantanda peulu pa ngulu; bipa byapo bikatenkana.” (Mitōto 72:16) Maloko, mobo a bampulushi, mba isambuka ku buenda, bantoma-dyamba, bidye bya malubu, kupomonwa kwa mabanki, ne butumbula, byonso bino ne kobyaya jimejime.—Mitōto 37:29; Isaya 33:24; Kusokwelwa 21:3-5.

¹⁹ Bibundu bivulukwa bikashala mutupu muntu, papo bantu midiyala ne midiyala bakasanguka—bakayi bapya—bakamweka pano panshi. Bine, kukekala nsangaji ya kashā paketana lukongo lumo na lukwabo, papo baswe beshile myaka mulwi kunyuma bepamba bipa na kyanga. Mwenda myaka, muntu yense udi na būmi ukatōta’nka Yehova kete. (Kusokwelwa 5:13) Kuno kwalamuka konso pokukapwa, kidimbo kya kikailo kikakobekwa dikwabo mu paladisa ya ntanda yonso. Le ukeivwana namani pokamona milongelo’ya? Na bubine, ukela kabobo amba, ‘Mwene ye byonadi ntengele tamba kalā, bine kutengela kwadi na kafwila-midimo!’

[Kunshi kwa dyani]

Usa Kulondolola Namani?

• Le binenwa bya mutumibwa Polo bya’mba ‘milongelo ya ino ntanda yalamukanga’ bifikidilanga namani mu kino kitatyi?

• Mbadilo ya mu Bible ilombola namani mfulo ya “myaka ya baJentaila”?

• Ngikadilo ya ntanda yalamukaalamuka ibingija namani amba “kyaba kya kumfulo” kyāshilwile mu 1914?

• Tukalonga bika byotwayuka amba “kubashala kitatyi kityetye tu”?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 30]

Mfulo mfulō—kikata kifyame kibasokoka!