Mwilamei ku Bongojani

“Dyumukai kadi, mwanda wa kunena’mba wakemukwata bu-misungi ku . . . kyongo kyampikwa kwendelamo.”—KOLOSE 2:8.

1-3. (a) I bimfwa’ka bilombola amba bongojani ke bwikuje kubwipi kwa mu myanda yonso ya mu būmi bwa dyalelo? (b) Mwanda waka ketufwaninwepo kutulumuka pa kumona bongojani mu ino ntanda?

 “LELO i banga umbukata mwenu bokebabepele kashā kudi muntu watemwina mu kidye?” Myaka kampanda kunyuma, polofesele wa bijila walongele buno bukimbi na kwipanguja kino kipangujo. Kilondololwa? Aye mwine ushintulula’mba: “Mu tununu ne tununu twa batemwina bantu mu bidye, umo kete ye wadi kabepelwe na watemwina.” Mwanda waka? “Mwanda wadi ukishilulashilula kaji mu kompani mikatampe kadi wadi kaesambile na mwine watemwina.” Uno mwanda ulombola patōka bubinebine buleta bulanda—bwa kuyuka amba bubela ne bongojani bwendanga muongo pa ntanda mu ntanda ya dyalelo.

² Bongojani bwikalanga’ko mu miswelo mivule kadi ke bwikuje kubwipi kwa mu myanda yonso ya mu būmi bwa dyalelo. Bingidilwa bizambalaja misapu biletanga bimfwa bivule—bantu ba politike babepa mu bilongwa byabo, bantenda-mambo ne bazuji batonta ndimi mwanda wa kumwena’mo, basumbija bintu nabo bongola bampotyi, bayuki ba bijila nabo beba makompani obanenena, bine bino i bimfwa bibala-binga’tu. Ino kudi kadi ne bongojani bwa bipwilo. Bendeji ba bipwilo bongola bantu na mfundijo ya bubela, kimfwa ya kubulwa kufwa kwa muya, kalunganyembo ka mudilo, ne Busatu Busantu.—2 Temote 4:3, 4.

³ Lelo tufwaninwe kutulumuka buno bongojani bonso? Nansha dimo. Mwanda Bible wādyumwine pa mwanda utala ‘mafuku a mfulo’ amba: “Babi, ne banzazangi, basa kwenda bavula ne kuvula ku kubipa, ne kongojana, ne kwiongola abo bene.” (2 Temote 3:1, 13) Batwe bene Kidishitu tudyumukei kutyina twakongolwa na  milangwe ikokeja kwitubombola ku bubinebine. Bipangujo bibidi byendele’mo kwiipangula i bino: Mwanda waka bongojani bubazambalala dyalelo, ne tukelama namani kutyina amba twakongolwa?

Mwanda Waka Kudi Bongojani Buvule Dyalelo?

4. Bible ushintulula namani kine kyandabedile bongojani mu ino ntanda?

⁴ Bible ushintulula patōka mwanda waka bongojani i bwandabile mu ino ntanda. Mutumibwa Yoano wāsonekele amba “ntanda yonsololo ilēle mu bukomo bwa umbi.” (1 Yoano 5:19, NW) Uno “umbi” i Satana Dyabola. Yesu wēsambīle padi Satana amba: “Ne kwimanapo mu byabinebine, mpika, ke-muntu mwandi munda byabinebine mutupu’byo. Kadi pābepanga bubela i bwa aye mwine bwābepa, mwanda i wabubela, e enka shandya ne bubela bwine.” Shi ke pano, le kudi kyotutulumuka shi ntanda idi na mushipiditu, mikadilo, ne tuto twa bongojani tudi na mulopwe wayo?—Yoano 8:44; 14:30; Efisesa 2:1-3.

5. Le Satana i muvudije namani bukomo bwandi bwa kongola mu kino kitatyi kya ku mfulo, ne i bāni nakampata bakanine kongola?

⁵ Mu kino kitatyi kya ku mfulo, Satana i muvudijije’ko bukomo bwandi. Ke mupwe kala kwelwa pano panshi. Uyukile amba kakitatyi kandi i katyutyu, o mwanda udi na “bukalabale bukatampe.” Usumininwe’nka kutukija bantu bavule, na ‘kongola bantu ba pano pa ntanda ponso.’ (Kusokwelwa 12:9, 12) Satana ke ñongojipo ongola na dimodimo, mhm. Ino i ñongojani wa mu meso fututu ulonga bukomo bwa kongola bantu bonso. * Wingidijanga bunwa bwandi bonso bwa kyongo—kubadila’mo ne bunwanwa ne budimbidimbi—mwa kusabila meso a mutyima a bampikwa kwitabija ne mwa kwibapalwila kudi Leza. (2 Kodinda 4:4) Uno kalombwe wa bongojani i mukanine nakampata kubokota boba batōta Leza “mu mushipiditu ne binebinepo.” (Yoano 4:24; 1 Petelo 5:8) Kokelwa amba Satana wānene amba: ‘Nkokeja kuvundamija muntu yense kudi Leza.’ (Yoba 1:9-12) Tubandaulei pano “byakyongo” bimobimo bya Satana ne muswelo otukokeja kwilama’ko.—Efisesa 6:11.

Twilamei ku Bongojani bwa Batupondo

6, 7. (a) Batupondo bakokeja padi kwitela bu bāni? (b) Bisonekwa bilombola namani patōka bine bisaka batupondo?

⁶ Satana wingidijanga batupondo tamba kala mwanda wa kongola bengidi ba Leza. (Mateo 13:36-39) Batupondo bakokeja kwitela bu batōtyi ba Yehova ne amba bakulupile mu Bible, inoko bapela kipindi kimweka na meso kya bulongolodi bwandi. Bakwabo bajokela enka ne ku mfundijo ifutulwija Leza ya “Babiloni mukatakata,” umbikalo wa ntanda wa mitōtelo ya bubela. (Kusokwelwa 17:5; 2 Petelo 2:19-22) Balembi ba Bible bāsonekele ku bukomo bwa mushipiditu binenwa bidi na lupusa bisokwela patōka kukanina ne manwa mabi engidija batupondo.

⁷ Le bine bifwila batupondo i bika? Bavule mu abo kebasakangapo kushiya lwitabijo lobādi bamona amba lo lwa bine. Divule bakimbanga bakwabo nabo belunge kobadi. Batupondo kebasakangapo kutamba panja ne kukakimba babo bana ba bwanga, ino basakanga “kukokela bāna-babwanga [ba Kidishitu] ko badi’mba, betulonde.” (Bilongwa 20:29, 30) Mutumibwa Polo wādyumwine na kampeja-bukidi pangala pa bano bafundiji ba bubela amba: “Dyumukai kadi, mwanda wa kunena’mba [b]akemukwata bu-misungi.” (Kolose 2:8) Mwene kino kilombola bikimba kulonga batupondo bavule? Pamo’nka bwa mutumbula ubotokela muntu wampikwa kudyumuka wa mu kisaka kyandi, batupondo nabo mo monka bakimbanga kukwata bantu ba mu kipwilo bebakulupila, mwa kwibaselela bu musungi kulampe na luombe.

8. I manwa’ka amo engidijanga batupondo mwa kufikila pa kitungo kyabo?

⁸ Le i manwa’ka engidijanga batupondo pa kufikila pa kitungo kyabo? Pavule pene i kunyengakanya bubine, kunena bubela ne bya bine monka, pakwabo kubepa bubela bwa patōkelela. Yesu wāyukile amba balondi bandi bakaponena mu dikinga dya boba ‘ba kwibanenena bibibibi bya bubela bya miswelo ne miswelo.’ (Mateo 5:11, MB) Bano balwana ba nshikani badi ba kubepa bya bubela mwanda’tu wa kongola bakwabo.  Mutumibwa Petelo wādyumwine amba bano batupondo bakanena “myanda ya bubela bubela,” ne kuzambalaja ‘lufundijo lwa bubelabubela,’ ne ‘kunyengakanya bisonekwa’ mwanda wa kufikila pa bitungo byabo. (2 Petelo 2:3, 13; 3:16) Ino i kya bulanda, mwanda batupondo bekalanga ‘bavutakanya lwitabijo lwa bamo.’—2 Temote 2:18.

9, 10. (a) I muswelo’ka otukelama kutyina amba twakongolwa na batupondo? (b) Mwanda waka ketuvutakanibwapo shi mwivwanino wetu wa mpango ya Leza ubaikala kujadikwa?

⁹ Le tukelama namani kutyina amba twakongolwa na batupondo? I na kulonda kidyumu kitudyumuna Kinenwa kya Leza amba: “Mutadija boba bakulengeja kukalañanya, ne byakukalankanya, byampikwa kwendela monka mu kufundija ko mwafundijibwa, mwibavundaminei.” (Loma 16:17) ‘Tukebavundamina’ na kupela mpelelele milangilo yabo—ikale ya ku kanwa, ya mu bilembwa nansha ku Entelenete. Mwanda waka tunenwe kulonga namino? Dibajinji mwanda mo mwitusoñaninya Kinenwa kya Leza, ne tukulupile amba Yehova witusakilanga nyeke bintu biyampe.—Isaya 48:17, 18.

¹⁰ Dya bubidi, tuswele bulongolodi bwitufundija bubinebine bulēme bwitusansanya kulampe na Babiloni Mukatakata. Ino kadi tujingulwile amba kuyuka kotuyukile mpango ya Leza ke kubwanininepo; o mwanda kwivwanija kwetu kujadikwanga mu bula bwa myaka. Bene Kidishitu ba dikōkeji basangelanga kukungila Yehova uleta buno bujadiki. (Nkindi 4:18) Inoko, ketukalamukapo ku bulongolodi bwingidija Leza na mutyima tō, mwanda tumwene patōka madyese aebwesela.—Bilongwa 6:7; 1 Kodinda 3:6.

Twilamei Kutyina Amba Twakeongola

11. Mwanda waka bantu bampikwa kubwaninina badi na mutyima wa kwiongola abo bene?

¹¹ Bantu bampikwa kubwaninina badi na mutyima upēla kwingidijibwa na Satana—ke kwiongola kadi. “Mutyima utabukile bintu byonsololo budimbañani,” mo munenena Yelemia 17:9. Yakoba nandi wāsoneka’mba: “Bantu bonso, wa pandi, wa pandi, batompibwanga, pa kukokwa na kilokoloko kyāye mwine, waongolwa.” (Yakoba 1:14) Bine, shi mityima yetu ibakokwe, ikokeja kwitubeleñenya bubi, ne kwibumwekeja bu buyampe, bwampikwa kyaka. Uno mumweno i wa bongojani, mwanda kwipāna mu kulonga bubi mfulo mfulō kufikijanga ku musala.—Loma 8:6.

12. I muswelo’ka otukokeja kupya mu dikinga dya kwiongola?

¹² Kwiongola kukokeja kwitupija lubilo lonka mu dikinga. Mutyima udimbañana ubwanya padi kupēleja kato kakatampe kadi na muntu ne kukimba kubingija bubi bukatampe. (1 Samwele 15:13-15, 20, 21) Mutyima wetu ubela  byamwiko’tu ukokeja kadi kukimba miswelo ya kusaka kwelela kityi mwiendelejo utatanwa. Tulete kimfwa kya kwipwija mukose. Kwipwija mukose kumo i kuyampe kadi kusangaja. Inoko kuvule kuletwa na ino ntanda—mu masinema, mu mpangiko ya televijo ne mu mateba a Entelenete—i kwa kiboja, kwa munyanji. I kipēla kwibingija amba bibi byotumona mu kuno kwipwija mukose kebiletapo kyaka. Bakwabo balañanga’nka kulanga’mba, “Kebivutakanyangapo mutyima wami wa mundamunda, le kibi penepo i kyepi?” Ino bano bantu na bubine ‘beongolanga abo bene na mifwatakanyo ya bubela.’—Yakoba 1:22.

13, 14. (a) I bimfwa’ka bya mu Bisonekwa bilombola amba mutyima ke wa kwisumbidilapo nyeke bu kalombwe kayampe? (b) I muswelo’ka otukelama ku kwiongola?

¹³ I muswelo’ka otukelama kutyina twakeongola? Dibajinji bidi i na kuvuluka amba mutyima wa mundamunda wa muntu ke wa kwisumbidilapo nyeke. Vuluka kimfwa kya mutumibwa Polo. Kumeso kwa kwikala’ye mwine Kidishitu, wādi upangapanga balondi ba Kidishitu. (Bilongwa 9:1, 2) Mutyima wandi wa mundamunda kewādipo padi umutopeka mu kine kitatyi’kya. Mobimwekela kewādipo muludikwe senene. Polo unena’mba: “Nekilongele kuyūka  mpika, ne kwitabija kwine mpika.” (1 Temote 1:13) Nanshi kunena’tu amba kwipwija mukose kampanda kekuvutakenyepo mutyima wetu wa mundamunda ke akopo kete kulombola amba mwiendelejo’wa i moloke. Enka mutyima wa mundamunda mukomo, mufundijibwe na Kinenwa kya Leza o ubwanya kwikala kalombwe kayampe.

¹⁴ Wivwane ketusakilepo kwiongola, tulamei mu ñeni madingi amoamo akwasha alonda’ko. Wibandaule mu milombelo. (Mitōto 26:2; 2 Kodinda 13:5) Kwibandaula pampikwa kwididika kukokeja kukupūtula meso wamona amba usakilwa kushinta milangwe ne mashinda obe. Teja bakwenu. (Yakoba 1:19) Kwibandaula kuvudile kumona enka mutamba umo, o mwanda i biyampe kuteja binenwa bya bene Kidishitu bapye bamona motwikadile. Shi ubamone amba butyibi bokwata nansha mashinda olonda atatanwanga na banabenu betabije badi na bujalale kadi ba bwino, nabya wiipangule amba, ‘Le mutyima wami wa mundamunda keufundijibwepo senene’ni nansha i kusaka kousaka kuñongola?’ Wifunde kitatyi ne kitatyi mabuku esambila pa Bible. (Mitōto 1:2) Kuno kwifunda kukakukwasha ulonde misoñanya ya Leza mu milangwe, ngikadilo, ne mu malango obe.

Twilamei ku Bubela bwa Satana

15, 16. (a) Satana wingidijanga bubela’ka mwafwila kwitongola? (b) Le tukepuka namani kongolwa na buno bubela?

¹⁵ Satana wingidijanga bubela pala pala mwanda wa kwitongola. Utompa kwitukulupija amba bupeta bo buleta nsangaji ne maloa, ino divule kebidipo uno muswelo. (Musapudi 5:10-12) Ukimbanga kwitukulupija amba ino ntanda imbi ikendelela nyeke enka namino, nansha byotumwene bukamoni bulombwedidila’tu amba tudi mu ‘mafuku a mfulo.’ (2 Temote 3:1-5) Satana ukankamikanga milangwe ya amba mu kulondalonda būmi bwa busekese kemudipo kibi, nansha boba betobelwe kwisangaja byobangula’mo bipa bilula. (Ngalatea 6:7) Le tukepuka namani kongolwa na buno bubela?

¹⁶ Mwena mu bimfwa bya mu Bible. Bible udi na bimfwa bya kidyumu bya bantu bāongwelwe na bubela bwa Satana. Bādi baswele bya bupeta, ino bājimija ne mutyima obādi batele ku bitatyi byobādi’mo, ne kwitumpa mu busekese—ku mfulo bāangula bipa bibi. (Mateo 19:16-22; 24:36-42; Luka 16:14; 1 Kodinda 10:8-11) Boila ñeni ku bimfwa bya dyalelo. I kya bulanda mwanda kitatyi ne kitatyi bene Kidishitu bamo bajimijanga mutyima wabo wa kampeja-bukidi, bafula ku kumona amba kwingidila kobengidila Leza kwibabudijanga kintu kampanda kilumbuluke. Bashiyanga bubinebine kebakalonda būmi butelwa amba bo bwa maloa. Inoko, bano bantu betūlanga “pasenena,” mwanda dyakadilwe kantu dino’di bakafikilwa na bipa bilupuka ku mwiendelejo wabo wampikwa bwine Leza. (Mitōto 73:18, 19) Bine, i kipite buya kuboila ñeni ku bilubo bya bakwetu.—Nkindi 22:3.

17. Mwanda waka Satana uzambalaja bubela amba Yehova ketuswelepo kadi ketumwenepo na mvubu?

¹⁷ Kudi bubela bukwabo bwingidija Satana ne pa mfulo—i bwa kunena amba Yehova ketuswelepo kadi ketumwenepo na mvubu. Satana i mwifunde bantu bakubulwa kubwaninina mu bula bwa tununu ne tununu twa myaka. Uyukile amba kutyumuna mutyima kubwanya kwituzozeja. (Nkindi 24:10) O mwanda uvudija bubela bwa amba ketudipo na mvubu ku meso a Leza. Shi ‘tukupilwe panshi’ ne kukulupijibwa amba Yehova ketutelepo mutyima, nankyo tukekala na mutyima wa kuleka’byo. (2 Kodinda 4:9) Bine, kuleka’byo ko kwine kusaka uno Ñongojani mukatampe! Shi ke pano, tukelama namani ku buno bubela bwa Satana?

18. Bible witukulupija namani amba Yehova wituswele?

¹⁸ Languluka abe mwine pa byobya binena Bible pangala pa buswe bwituswele Leza. Kinenwa  kya Leza kingidije byelekejo bitenga ku mutyima bitukulupija amba Yehova witutele mutyima kadi wituswele batwe bonso umo ne umo. Ubikile impolo yobe mu “mutyibi” wandi, ko kunena’mba umonanga ne kuvuluka impolo ikusuma powikonda na bulwi bwa kwikala nyeke wa kikōkeji. (Mitōto 56:8) Uyukanga kitatyi kyoikalanga na “mutyima mutyumuke” ne wikalanga pabwipi nobe mu bitatyi bya uno muswelo. (Mitōto 34:18) Ujingulwile kamwanda kamo ne kamo kakutala, enka ne buvule bwa “nywene mīne ya ku mutwe” obe. (Mateo 10:29-31) Kutabukidila, Leza wāpene “Mwana wandi wa bunka” pa mwanda obe. (Yoano 3:16; Ngalatea 2:20) Padi dimodimo ukolelwanga kukulupila amba bino bisonekwa bikutalanga abe. Ino tufwaninwe kukulupila binena Yehova. Ke-muntu usaka twitabije amba wituswele, ke enkapo mu kikonge kete, mhm, ino i ne muntu ne muntu pa bula.

19, 20. (a) Mwanda waka i kya kamweno kujiula ne kusumbula bubela bubepa Satana amba Yehova kakuswelepo? (b) Mutadi wendakana umo wakweshe namani boba bazoze?

¹⁹ Jiula bubela ne kwibusumbula. Shi ubayuka amba muntu kampanda i mbepai, ukelama kutyina amba wakakongola. Nanshi ne kuyuka amba Satana ukimbanga ukulupile amba Yehova kakuswelepo nako kukakukwasha bikatampe. Mwine Kidishitu umo ulondolola ku kishinte kimo kya Kiteba kya Mulami kyadyumwine pangala pa manwa a Satana, amba: “Nkyadipo nanga amba Satana utompanga kwingidija milangwe yami mwanda wa kunzozeja. Ponayuka kino namone bukomo bwa kulwa na ino milangwe.”

²⁰ Bandaula mwanda mumweke wafikile mutadi wendakana mu ntanda ino ya mu Amerika wa Kunshi. Paadi wenda mu bupempudi bwa bukumbi ku mobo a banabetu betabije abo’ko bazozeje mityima, wadi divule wibepangula’mba, ‘Le ukulupile mu Busatu Busantu?’ Nyeke mwanetu uzozele’wa wadi ulondolola amba, ‘nansha dimo,’ mwanda uyukile amba buno i bubela bwa Satana. Kupwa mukulumpe wendakana waipangula amba, ‘Le ukulupile mu kalunganyembo ka mudilo?’ Kilondololwa i kimo kyonka amba ‘Nansha dimo!’ Penepa mukulumpe wendakana wadi wibalombola bubela bukwabo bwa Satana kebuvudilepo kuyukibwa bu bubela. Wadi ukokela milangwe yabo pa paje 249, musango 21, mu dibuku Approchez-vous de Jéhovah, * palombolwa patōka buno bubela bwa kunena amba Yehova kaswelepo muntu umo ne umo. Uno mutadi wendakana walombwele bipa biyampe bilupukile mu kukwasha boba bazoze bajiule ne kusumbula bubela bwa Satana.

Twilamei Ku Bongojani

21, 22. Mwanda waka ketushilwepo mu kitonto motutunya kuyuka manwa a bongojani a Satana, ne tufwaninwe kusumininwa kulonga bika?

²¹ Mu ano mafuku a mfulo, tutengele milwi ne milwi ya bubela ne bongojani busa kulupula Satana. Ino tufwija’ko Yehova mwanda ketushilepo mu kitonto motutunya kuyuka miswelo yonso ya bongojani bwa Satana. Bible ne mabuku esambila pa Bible alupulwa na “umpika wa binebine, udi na manwa” asokolanga patōka manwa mabi a Dyabola. (Mateo 24:45) Na bubine, le wikadyumune kadi kakyale?—2 Kodinda 2:11.

²² Shi ke pano, twilamei ku milangwe ya batupondo. Tusumininwei kwepuka dikinga dya munshimunshi dya kwiongola. Kadi tujiulei ne kusumbula bubela bonsololo bwa Satana. Shi tulonge namino, tukalama kipwano kyotupwene na ‘Leza wa bubinebine’ ushikilwe bongojani.—Mitōto 31:5; Nkindi 3:32.

[Kunshi kwa dyani]

Le Ukivulukile?

• Mwanda waka kudi bongojani buvule mu ntanda ya dyalelo?

• I muswelo’ka otukelama ku kongolwa na batupondo?

• I muswelo’ka otukelama ku milangwe yo-yonso ya kwiongola batwe bene?

• Tukepuka namani kongolwa na bubela bwa Satana?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 17]

Kokiongola abe mwine mu myanda ya kwipwija mukose

[Bifwatulo pa paje 18]

Pa kutyina kwiongola, wibandaule mu milombelo, teja bakwenu, kadi dya nyeke bidibwa bya mu Kinenwa kya Leza