Bantu ba Leza Bafwaninwe Kuswa Kanye

“Lelo i kika kyaswele Yehova kodi, a? Poso’nka kulonga buluji, ne kusanswa kanye, ne kunanga mu kwiubija na Leza obe.”—MIKA 6:8.

1, 2. (a) Mwanda waka ketufwaninwepo kutulumuka shi Yehova usaka bantu bandi balombole kanye? (b) Lelo i bipangujo’ka bitala pa kanye byotufwaninwe kubandaula?

 YEHOVA i Leza wa kanye. (Loma 2:4; 11:22, MB) Bine, ba Adama ne Eva, ba mulume ne mukaji babajinji, kebābudilwepo kujingulula kino! Mu budimi bwa Edena, bādi bajokolokelwe na bupangi bumweka na meso bulombola kanye ka Leza ku bantu babwanya kuloelelwa nabo. Nansha ke pano, Leza ukidi na kanye ku bonso, ne ku bantu babi bene, bapela ne kufwija’ko kwine.

² Bantu byobāpangilwe mu kimfwa kya Leza, badi na bukomo bwa kumwekeja ngikadilo ya Leza. (Ngalwilo 1:26) Ke kya kutulumukapo shi Yehova usaka netu tulombole kanye. Monka munenena’kyo Mika 6:8, bantu ba Leza bafwaninwe “kusanswa kanye.” Ino kanye kene i bika? I muswelo’ka okakwatañene na ngikadilo mikwabo ya Leza? Mwanda waka ntanda i mibi ne nshikani pa mulongo, nansha bantu byobakokeja kulombola kanye? Mwanda waka batwe bene Kidishitu tufwaninwe kulonga buninge bwa kulombola kanye mu byonso byotulongela bakwetu?

Lelo Kanye I Bika?

3. I muswelo’ka okokeja kushintulula kanye?

³ Kanye kamwekanga mu kuta mutyima bininge ku tumweno twa bakwabo. Kalombolwanga na bilongwa bya bukwashi ne na binenwa bya kubanga bakwabo. Kadi kwikala na kanye i kulongela bantu biyampe, ke kulongapo bya kwibasanshija. Muntu wa kanye i wa kipwano, utalala, wa lusa, ne wambulwa manye. Udi na buntu, kadi ulangila bakwabo. Mutumibwa Polo wāsoñenye bene Kidishitu amba: “Vwalai pamo bwa batongibwe ba Leza, bapandulwemo, baswedibwe, mutyima wa lusalusa ne kanye, ne bumvu, ne kikōkeji, ne kutūkija mutyima.” (Kolose 3:12) Nanshi kanye kabadilwa mu bivwalwa bya kyelekejo bya mwine Kidishitu wa bine yense.

4. Yehova i kalombwe namani mu kulombola kanye?

⁴ Yehova Leza ye kalombwe mu kulombola kanye. Polo wānene’kyo amba “kanye ka Leza Mupandiji wetu, ne lusa lwandi lwa ku bantu,” i bimweke monka “mwetupandijija, pa kwitoīja ku kubutulwa kupya, ne kwitupangulula kupya kudi [mushipiditu sandu].” (Tetusa 3:4, 5) Leza ‘oijanga’ nansha kutōkeja bene Kidishitu bashingwe māni mu mashi a Yesu na kwingidija kobadi bulēme bwa kitapwa kya kikūlwa kya Kidishitu. Kadi i bapangululwe kupya kupityila ku mushipiditu sandu, ne kwikala ‘kipangwa kipya,’ bu bana ba Leza babutulwe ku mushipiditu. (2 Kodinda 5:17) Ne kadi, kanye ne buswe bwa Leza i bitandabwilwe ne “kibumbo kikatampe,” kya bantu ‘bakendeje bivwalwa byabo ne kwibitōkeja tō, mu mashi a Kana ka mukōko.’—Kusokwelwa 7:9, 14; 1 Yoano 2:1, 2.

5. I kika kinenenwa amba boba bakunkujibwa na mushipiditu banenwe kulombola kanye?

⁵ Kadi kanye kabadilwa mu kipa kya mushipiditu sandu wa Leza, bukomo bwandi bwingila. Polo wānene amba: “Kipa kya mushipiditu i buswe, nsangaji, ndoe, kitūkijetyima, kanye, buyampe, lwitabijo, kutalala, kwīfula. Ku bino bintu kekudipo kijila.” (Ngalatea 5:22, 23, NW) Mwene nanshi boba bakunkujibwa na mushipiditu wa Leza bafwaninwe kulombola kanye ku bakwabo?

Kanye ka Bine Ke Bukōkekōkepo

6. Kanye i bukōkekōke mu kitatyi’ka, ne mwanda waka?

⁶ Bantu bamo bamonanga kanye bu bukōkekōke. Balanga amba muntu ufwaninwe kwikala mūmu, udiulujana mu bitatyi bimobimo, mwanda wa bakwabo bamone bukomo bwandi. Ino na bubine, kulombola kanye ka bine ne kwepuka kulombola kanye kakubulwa kwendela’mo kulombanga bukomo bwa binebine. Kanye ka bine kabadilwa mu kipa kya mushipiditu wa Leza, o mwanda ke buzozepo, nansha kupūta meso pa mwiendelejo umbi. Ino kanye kakubulwa kwendela’mo ako i bukōkekōke mwanda katalanga bubi kilomo-nyeka.

7. (a) Edi wēlombwele namani bu muzoze? (b) Mwanda waka bakulumpe bafwaninwe kwilama ku kulombola kanye kakubulwa kwendela’mo?

⁷ Ivwana kimfwa kya Edi kitobo mukatampe wa Isalela. Wādi muzoze mu kudingila ba Hofini ne Finease bandi bana bādi bengila bu babitobo mu tabenakulo. Abo pa kyaba kya kusangela kipindi kya ku bitapwa kyobādi bapebwa mungya Bijila bya Leza, ino bādi batuma mwingidi ebalombele mwita mubishi kudi yewa ulambula’o ao māni papo keaelelwe bu kyakwela kisōkwe pa kilambwilo. Bana ba Edi kadi bādi benda busekese na bana-bakaji bengila pa kibelo kya tabenakulo. Edi pa kyaba kya kutalula ba Hofini ne Finease mu mwingilo, aye wēbafunina na mulēle bitupu. (1 Samwele 2:12-29) Ke kya kutulumukapo shi “kinenwa kya Yehova kyadi kisakane mu oa mafuku”! (1 Samwele 3:1) Bakulumpe bene Kidishitu bafwaninwe kutadija kutyina amba bakaponena mu kulombola kanye kakubulwa kwendela’mo ku banonga-bibi babwanya kutūla būmi bwa ku mushipiditu bwa kipwilo mu kyaka. Kanye ka bine kekapūtangapo meso pa binenwa ne bilongwa bibi bijilula misoñanya ya Leza.

8. Yesu wālombwele kanye ka bine namani?

⁸ Yesu Kidishitu, Kimfwa kyetu, kāpilepo nansha dimo mambo a kulombola kanye kakubulwa kwendela’mo. Ino aye wādi nyeke kimfwa kīsokwele kya kanye ka bine. Tulete kimfwa, ‘wākwatyilwe bantu lusa mwanda bāsusukile ne kusansana pamo na mikōko yampikwa mukumbi.’ Bantu ba mityima myoloke kebādipo bakolelwa kufwena Yesu, bāleta’nka ne babo bana batyetye kwadi. Langa’po kanye ne lusa lwālombwele Yesu “pa kwitutekuna mu maboko . . . kētwesela dyese.” (Mateo 9:36; Mako 10:13-16) Nansha Yesu byaādi na kanye, ino wādi musumininwe pa byobya byoloke ku meso a Shandi wa mūlu. Yesu kādipo utala bubi kilomo-nyeka; wādi na bukomo bumupele Leza bwa kutopeka bendeji ba bipwilo banzazangi. Monka mokisonekelwe mu Mateo 23:13-26, wāpitulukile misunsa mivule mu bino binenwa’mba: “Yō! bānwe basonekeji, ne baFadiseo, malwa enu, bānwe banzazangi!”

Kanye ne Ngikadilo Mikwabo ya Bwine Leza

9. I muswelo’ka ukwatañene kanye na kitūkijetyima ne buyampe?

⁹ Kanye i kakwatañane na ngikadilo mikwabo ilupulwa na mushipiditu wa Leza. I katelwe pa bukata bwa “kitūkijetyima” ne “buyampe.”  I amo, mwanda muntu utamija kanye ulombolanga ino ngikadilo na kutūkija mutyima. Utūkijija bantu mutyima, nansha ke boba bambulwa kanye bene. Kadi kanye i kakwatañane na buyampe mwanda divule kalombolwanga mu bilongwa bya bukwashi bimwena’mo bakwabo. Kyaba kimo kishima kya Kingidiki kitelwa mu Bible bu “kanye” kikokeja kwalamunwa ne bu “buyampe.” Kulombola ino ngikadilo mu bene Kidishitu babajinji ko kwāfikije ne bajentaila babezemuke, ke bete’nka ne balondi ba Yesu bu ‘bantu bakongelwe pamo na kanye,’ pamo na munenena’kyo Tertullien.

10. Kanye ne buswe byendelanga pamo namani?

¹⁰ Kadi kanye i kakwatañane ne na buswe. Yesu wānene pangala pa balondi bandi amba: “Po ponka po bakemuyūkila bu-bāna-bami-babwanga ponka pa kwisanswa mo mwikadile bānwe bene.” Kadi Polo wēsambile pa buno buswe amba: “Buswe budi na kutūkija mutyima ne kanye.” (1 Kodinda 13:4, NW) Kadi kanye i kakwatañane na buswe mu kishima “kanye ka buswe,” kingidijibwe divule mu Bisonekwa. Kano i kanye kashiluka ku buswe bwa dikōkeji. Kishima kya Kihebelu kyalamunwa bu “kanye ka buswe” ke enkapo kinyenye kete mhm. I kanye kalamata na buswe ku kintu kampanda kufika’nka ne pakafikidila kitungo kine kyokalamatyile’ko. Kanye ka buswe ka Yehova, nansha buswe bwandi bwa dikōkeji, kamwekanga mu miswelo mishalañane. Kimfwa, i kamweke mu bilongwa byandi bya bunyongolodi ne bya bulami.—Mitōto 6:4; 40:11; 143:12.

11. Kanye ka buswe ka Leza ketupa kikulupiji’ka?

¹¹ Kanye ka buswe ka Yehova kakokelanga bantu kwadi. (Yelemia 31:3) Kitatyi kisaka bengidi ba kikōkeji ba Leza kunyongololwa nansha kukwashibwa, bayukile amba kanye ka buswe kandi i buswe bwa dikōkeji binebine. Kekakatunyapo kwibafikila. O mwanda bamulombanga na lwitabijo pamo bwa mulembi wa mitōto wānene amba: “Nakukulupila kanye kobe; mutyima ukasepelela mu bupandiji bobe.” (Mitōto 13:5) Buswe bwa Leza byobudi bwa dikōkeji, bengidi bandi babwanya kumukulupila na mutyima onso. Badi na kino kikulupiji amba: “Yehova kakēlapo bantu bandi, nansha kukalekelela bupyane bwandi, ehe.”—Mitōto 94:14.

Mwanda Waka Ntanda Idi na Nshikani?

12. Buludiki bwa kasusu bwāshilwile kitatyi’ka ne muswelo’ka?

¹² Malondololo a kino kipangujo emanine pa byobya byālongekele mu budimi bwa Edena. Ku ngalwilo ya mānga ya bantu, kipangwa kimo kya ngitu ya mushipiditu kyāikele na kwisakila ne na kibengo, ko kushilula kyāshilula nkuku ya kwikala bu muludiki wa ntanda. Pa kufikijija ino nkuku, kipangwa’kya kyāikala ke “mulopwe wa panopantanda,” wa kasusu bya binebine. (Yoano 12:31) Ye aye uyukene bu Satana Dyabola, walwana mukatampe na Leza ne na bantu. (Yoano 8:44; Kusokwelwa 12:9) Kitumba kyandi kya kwisakila, kya kusaka kutūla’ko buludiki bulwa na bubikadi bwa kanye bwa Yehova kyāmwekele kinondanonda  na kupangwa kwa Eva. O mwanda buludiki bubi bwāshilwile kitatyi kyātongele Adama dishinda dya bwanapabo bwa kupaluka ku bubikadi bwa Leza, na kupela pelē kanye Kandi. (Ngalwilo 3:1-6) Penepa ba Adama ne Eva, pa kyaba kya kwiludika abo bene, bāponene mu lupusa lwa kwisakila ne lwa mītatwe lwa Dyabola, bāikala babikalwa ba buludiki bwandi.

13-15. (a) I bipa’ka bimo bibi bilupukile ku kupela kupelele bantu buludiki boloke bwa Yehova? (b) Mwanda waka pano ntanda i payule nshikani?

¹³ Pano ivwana bipa bimo bilula bilupukile’ko. Ba Adama ne Eva bāpangīlwe panja pa kipindi kya ntanda kyādi bu paladisa. Bāshiya kyombe kidimbile mudi munamuna ne bipa bīta ngitu bya kwapa mosakila, bāenda panja pa Edena mu ngikadilo ya malwa. Leza wānena Adama amba: “Mwanda wa kwivwana diwi dya mukaji obe, ubadi ku mutyi o nakujidikile’mba kokadyako, ino ntanda i mifingwe mafingo, [pa] mwanda obe; kadi kudya ukadila mu mingilo ya malwa mafuku onso nyeke a bumi bobe. Kadi miba ne pimbye ikakumenenako.” Ano mafingo āfingilwe nshi ashintulula amba kudima kwādi kwa kwikala kukomo. Bipa bya kufingwa kwa nshi, keimena miba ne bapimbye, byāsuswile lutundu lwa Adama, byāfikija ne Lameka shandya Noa ku kunena amba ‘kuputuma kwa maboko etu i kutambe ku ntanda yafingile Yehova.’—Ngalwilo 3:17-19; 5:29.

¹⁴ Ba Adama ne Eva bāshintyile mutyima-ntenke ku njia. Leza wānene Eva amba: “Nkakuvudija misongo ne yakwimita ya ntanda ne ntanda; mu misongo ukabutulanga bāna, kusaka kobe kukalukilanga kudi mulume obe, nandi ukakulela.” Mwenda mafuku, Kena mwana umbedi wa ba Adama ne Eva wālonga kilongwa kya nshikani pa kwipaya mwanabo Abele.—Ngalwilo 3:16; 4:8.

¹⁵ Mutumibwa Yoano unena’mba: “Panopantanda ponsololo pēne palēle mudi yewa umbi.” (1 Yoano 5:19) Ntanda ya dyalelo idi na tuto’nka na tudi na muludiki wayo, kubadila’mo ne kwisakila ne mitatulo. Ke kya kutulumukapo shi i miyule kasumalomo ne nshikani! Inoko keikekalapo nyeke uno muswelo. Yehova usa kulonga mwayukile mwanda wa kanye ne lusa bikabikale mu Bulopwe bwandi, ke kasumalomopo ne nshikani, mhm.

Mu Bulopwe bwa Leza Kanye Kakekala Pi na Pi

16. Mwanda waka buludiki bwa Leza kupityila kudi Kidishitu Yesu i bubikalwe na kanye, ne kino kitulomba netu kulonga’po bika?

¹⁶ Yehova ne Yesu Kidishitu Mulopwe wa Bulopwe Bwandi watongele, basaka babikalwa babo bayukane bu bantu ba kanye. (Mika 6:8) Yesu Kidishitu wētutompeje mukekadila buludiki bobamupele kudi Shandi amba bukabikalwa na kanye. (Bahebelu 1:3) Ukokeja kumona kino mu binenwa bya Yesu bya kutuluja bendeji ba bipwilo bya bubela, bādi batwika bantu bitundu bilēma. Wānene amba: “Iyai kwami bānwe bonso bakuputuma na mīngilo, ne bakulemenwa, nabya nami nkemutukija’byo biyampe. Twela mu lupungu lwami lwa bu-umpika, muboīle manwa kudi ami, ke-ne-muntu amiwa ne wakukōkela, kadi ngidi ne bumvu pa mutyima, ebiya nabya mukamonanga mityima mitūke biyampe. Mwanda lupungu lwami lwa bu-umpika ludipo biyampe ne kiselwa kyami nakyo kyonka kipela.” (Mateo 11:28-30) Bonso mobavudile bendeji ba ntanda, ba bipwilo nansha bendeji’ka, bapungijanga bantu na bitundu bilēma bya tujilajila twambulwa mfulo ne twaji twampikwa kafuku. Ino bilomba Yesu ku balondi bandi i byendele’mo, pangya bisakibwa ne bukomo bwabo. Bine, luno shalo lo lupungu lutūkija mutyima ne lwa kanye! Mwene netu tubakunkwa mutyima wa kwikala pamo bwa aye mu kulombola kanye ku bakwetu?—Yoano 13:15.

17, 18. I kika kyotukulupidile amba bonso bakaludika na Kidishitu mūlu ne bantunguluji bandi badi pano panshi bakalombola kanye?

¹⁷ Madingi a Yesu akunka mityima aāpele batumibwa bandi alombola patōka kwishila kwishidile kulampe kwine buludiki bwa Bulopwe bwa Leza na buludiki bwa bantu. Bible unena’mba: “Bana ba bwanga baalwile kupatana’mba: “Le i anyi mu batwe ufwanyinwe kwikala mukata wetu?” Yesu nandi wēbanena’mba: “Balopwe babikadilanga bantu babo na lupusa ne boba bebafikijija lupusa nabo batelwa bu ‘Bebalongela biyampe’. Ino banwe ke nabya po, enhe. Mukatampe wenu ekale pamo bwa nkasampe, muledi nandi ekale bwa mwingidi. Lelo mukatampe i wepi? I yewa udya’nyi nansha i yewa umutudila byakudya? I yewa udya. Le ke amo po? Talai, amiwa ndi umbukata mwenu bwa yewa uleta byakudya!”—Luka 22:24-27, MB.

¹⁸ Balopwe ba ntanda bakimbanga bukatampe na ‘kubikala na lupusa’ pa bantu ne na kukimba bitenta bikatakata, ulanga’mba bino bitenta byo bibekadija biyampe kutabuka boba bobabikele. Ino Yesu aye wānene amba bukatampe bwa bine butamba ku kwingidila bakwabo—na kininga ne na kusumininwa. Boba bonso bakabikala na Kidishitu momwa mūlu nansha boba bakengila pano panshi bu bandi bantunguluji bafwaninwe kulonga bukomo bwa kuleta kimfwa kiyampe kya kwityepeja ne kanye.

19, 20. (a) Yesu wālombwele namani muvudile kanye ka Yehova? (b) I muswelo’ka otukeula Yehova mu kulombola kanye?

¹⁹ Tutalei pano madingi makwabo a buswe āletele Yesu. Pa kulombola muvudile kanye ka Yehova, Yesu wānene amba: “Shi kadi mwikale kusanswa bemusanshilwe, nankyo lelo po mukadilapo i paka le? ke-bantu babipya-mambo nabo baloña’nka nenki. Ebiya shi kadi mulonge biyampe ku bakwimulonga biyampe, nakyo po mukadilapo i paka le? Mwanda babipya-mambo nabo baloña’nka nenki. Ebiya shi kadi wajimwepo ku boba bo mukulupila kumwenamo, nankyo kadi buntu bobe budi paka le? Ke-bantu babipya-mambo nabo bājimwanga ku bakwabo’mba bapebwe monka mo bapanine. Ino mwikale kusanswa bemushikidilwe, ne kulonga biyampe, kadi mwikale kwajimwa kwakubulwa kukulupilapo, nansha katyetye kene, mpika, ebiya nabya yenu mpalo īkēkala mikatampe, kadi bānwe nenu mukēkala bāna ba yewa Wamūlumwine, mwanda aye i wa lusa lwa [“i wa kanye,” NW] ku bonso, ne bakubulwa kumufwijako, ne ku babi bēne. Ino nenu mwikale kufwila lusa monka mufwila lusa Shenu.”—Luka 6:32-36.

²⁰ Kanye ka bwine Leza kekesakilangapo. Kekalombangapo kintu nansha kukimba kujokelejibwa kintu. Yehova na kanye “utēmejanga dyuba dyandi ku babi ne ku bayampe bene kumo, kadi unokeja ne mvula ku bakoloka ne ku bampikwa koloka bene.” (Mateo 5:43-45; Bilongwa 14:16, 17) Netu pa kwiula Tata wetu wa  mūlu, ketukejibapo kusanshija boba bampikwa mutyima wa kufwija’ko ino tukebalongela ne biyampe, nansha ke boba balonga bintu bwa balwana netu. Shi tulombola kanye, nabya tubalombola Yehova ne Yesu amba tusaka kwikala mu Bulopwe bwa Leza, mukekala nyeke kanye ne ngikadilo mikwabo ya bwine Leza mu myanda yonsololo ilonga bantu.

Kilombwelwa Kanye I Kika?

21, 22. Mwanda waka tufwaninwe kulombola kanye?

²¹ Kulombola kanye i kintu kya mvubu mpata ku bene Kidishitu ba bine. Kino kilombola patōka amba mushipiditu wa Leza wingilanga umbukata mwetu. Kadi potulombola kanye ka bine, twiulanga ba Yehova ne Yesu Kidishitu. Kadi kanye kalombwanga ne ku boba bonso bakekala babikalwa ba Bulopwe bwa Leza. Nanshi tufwaninwe kuswa kanye ne kwifunda kwikalombola.

²² Le i miswelo’ka imoimo mimweke yotukalombola’mo kanye mu būmi bwa difuku ne difuku? Kishinte kilonda’ko kikesambila pa uno mwanda.

Usa Kulondolola Namani?

• Le kanye i bika?

• Mwanda waka ntanda i mibi ne nshikani pa mulongo?

• Tuyukile namani amba kanye kakavula mu buludiki bwa Leza?

• I kika kinenenwa amba kulombola kanye kudi na mvubu ku bonso basaka kukekala mu Bulopwe bwa Leza?

[Bipangujo bya Kifundwa]

 [Kifwatulo pa paje 8]

Bakulumpe bene Kidishitu beelelanga’ko kwikala na kanye na luombe

[Kifwatulo pa paje 9]

Kanye ka buswe ka Yehova kekakatunyapo kufikila bengidi bandi mu bitatyi bikomo

[Kifwatulo pa paje 10]

Yehova utēmejanga dyuba ne kunokeja mvula na kanye pa bantu bonso