Mwikomejei Banwe Bene na Bene

“Bo bonka bano . . . bāna-balume bakunkomeja pa mutyima.”—KOLOSE 4:11.

1, 2. (a) Mwanda waka kyādi kilomba bukankamane ku balunda na Polo pa kukamupempula mu kifungo? (b) Ne i bika byobādi bakamupempwila?

 KWIKALA mulunda wa mukutwa udi mu kifungo kukokeja kuleta kyaka bininge—nansha shi mulunda’wa i mukutwe mwanda ke mwanda. Balungu bēmanine kifungo babwanya kukufwatakenya, ba kutala poenda ne pojoka kutyina amba wakapola mambo. O mwanda kilomba bukankamane pa kwendelela na kwisamba ne kupempula mulunda nobe udi mu kifungo.

² Ino kino kyo kyālongele balunda bamobamo na mutumibwa Polo pano kepadi kintu kya myaka 1 900. Kebādipo bekaka kukapempula Polo mukutwe mu kifungo mwanda wa kumusenga, kumukankamika, ne kumukomeja ku mushipiditu. Lelo bano balunda ba dikōkeji  bādi bāni? I ñeni’ka yotukokeja kuboila ku bukankamane, dikōkeji, ne bulunda bwabo?—Nkindi 17:17.

“Bakunkomeja pa Mutyima”

3, 4. (a) Balunda batano na Polo i bāni, ne bāikele bu bāni kwadi? (b) Kishima “bakunkomeja pa mutyima” kishintulula bika?

³ Twalukilei bidi mu mwaka wa 60 K.K. Mutumibwa Polo i mukutwe mu Loma pa mwanda wa bubela obamulambika amba utombolanga bantu. (Bilongwa 24:5; 25:11, 12) Polo watela’mo bidi bene Kidishitu batano mu belungile kwadi: Tekikusa, mutumwa waātumine ku mwaba wa Azia amba i “mukwetu wa umbupika bwa mudi Mfumwetu”; Onesemusa, “wabinebine, ne mwanetu muswedibwe” wa mu Kolose; Aditakusa, mwine Masedonya wa mu Tesalonika, ‘wākutyilwe’ kyaba kimo pamo na Polo; Mako, mwanabo na Banabasa mishonele mupwani na Polo kadi mulembi wa Evanjile itelwa pa dijina dyandi; ne “Yusutusa” umo wa mu bapwani ba mutumibwa ba mu mingilo “ya ku bulopwe bwa Leza.” Polo unena pa bano batano amba: “I bāna-balume bakunkomeja pa mutyima.”—Kolose 4:7-11.

⁴ Polo wānene binenwa bya bukomo pa bukwashi bwāmukweshe bano balunda nandi ba dikōkeji. Wāingidije kishima kya Kingidiki (pa·re·go·riʹa) kyalamwinwe bu “bakunkomeja pa mutyima,” kitanwa’nka mu uno vese kete mu Bible yense mutuntulu. Buluji bwa kino kishima i buvule kadi kyādi kingidijibwa nakampata mu kiñanga. * Kikokeja kwalamunwa bu ‘bukwashi, kutyepeja’ko bisanso, kusenga, nansha kunyongolola.’ Polo wādi usakilwa kukomejibwa uno muswelo, ne i bine, bano bana-balume batano bāmukomeje.

Kyādi Kisakila Polo ‘Kukomejibwa pa Mutyima’

5. Nansha Polo byaādi mutumibwa, i bika byaādi usakilwa kyaba ne kyaba pamo bwa bantu bonso?

⁵ Padi kikokeja kutulumuja bamo pa kulanga amba Polo, aye mutumibwa, kadi kasakilwa nandi kukomejibwa pa mutyima. Ino, bine wādi usakilwa’ko. Shako Polo wādi na lwitabijo lukomo, wāpityile mu masusu mavule a ku ngitu, mu “bikupilwa bipityilemo pa kubalwa,” pa “lufu napo i pangipangi,” kutenteka’po ne masusu makwabokwabo. (2 Kodinda 11:23-27) Inoko nandi wādi muntu, bantu bonso kyaba kimo basakilwanga kusengibwa ne kukomejibwa mu lwitabijo na bakwabo. Yesu mwine ye Yesu wākankamikwa. Mu bufuku bwandi bwa mfulo, mwikeulu wāmumwekēle mu Ngesemani ne kumukomeja “wakumukomeja pa mutyima.”—Luka 22:43.

6, 7. (a) I bāni bāfityije Polo mutyima ne i bāni bāmukankamikile mu Loma? (b) I mingilo’ka yobāingidile Polo mu Loma kudi banababo bene Kidishitu, penepo bāikala ke ‘bakumukomeja pa mutyima’?

⁶ Polo nandi wādi usakilwa kukomejibwa. Paāfikile mu Loma bu mukutwa, kātundailwepo na kyanga na bantu ba muzo wabo. Bayuda bādi’mo, kisengele abo bonso, bāpelele musapu wa Bulopwe. Pāpwile bana-balume ba bulēme mu Bayuda kupempula Polo mwaādi ukutyilwe, nsekununi ya mu Bilongwa inena’mba: “Bamo bamo baitabija bintu byasapulwa, bangi ne kwitabija mpika. Ebiya pa kubulwa kupwana bonka abo bene bafundukapo.” (Bilongwa 28:17, 24, 25) Bine, kwabo kubulwa kusangela buntu bwa Yehova kekwābudilwepo kufityija Polo mutyima! Mwanda i mulombole kutapwa kwaātapilwe ku mutyima mpata na uno mwanda mu mukanda waātumīne kipwilo kya mu Loma myaka mityetye kunyuma, amba: “Nalemenenwa nakampata, ne kufitwa nyeke, ku mutyima wami. Ke-ne-muntu nadi nsaka’mba, ami mwine mfingwe mafingo kudi Kidishitu, pa mwanda wa bāna betu [Bayuda], balongo bami mwendele ngitu.” (Loma 9:2, 3) Shako, kabudilwepo kutana mu Loma monka bapwani ba bine, ba dikōkeji, bādi na bukankamane ne kisanso kyātūkije mutyima wandi. Bine, bano bādi banababo ba bine ba ku mushipiditu.

⁷ Le bano banabetu batano bēlombwele namani bu bakumukomeja pa mutyima? Kebālekelepo nkano ya kifungo ya Polo ibapalule  kwadi. Ino bāitabije pakubulwa nsengwa ne na buswe kwingidila Polo mingilo yaādi ukomenwa kwiingidila pa mwanda wa buloko. Kimfwa, bāingile pamo bwa mikendi ya kukatūla mikanda nansha misapu ya Polo ku bipwilo bishileshile; bāletēle Polo malapolo akankamika a mwikadile banabetu ba mu Loma ne kukwabo. Pakwabo bādi bamuselela bintu byādi bimusakilwa, kimfwa mbwija, mivungo, ne bingidilwa bya kulemba nabyo. (Efisesa 6:21, 22; 2 Temote 4:11-13) Bino bilongwa byonso bya bukwashi byākomeje ne kukankamika mutumibwa wādi mu kifungo, byāmupa muswelo wa ‘kukomeja pa mutyima’ bantu bakwabo, enka ne bipwilo bituntulu.—Loma 1:11, 12.

Mwa Kwikadila ‘wa Kukomeja pa Mutyima’

8. I ñeni’ka yotuboila ku kwityepeja kwa Polo pa kwitabija bekale ‘kumukomeja pa mutyima’?

⁸ I ñeni’ka yotuboila ku nsekununi ya Polo ne ya bengidi nandi batano? Tutalei bidi ñeni imo ya pa bula: Kilombanga bukankamane ne kwipāna pa kukwasha boba baponenwa na byamalwa. Kadi kilombanga kwityepeja pa kwitabija amba tusakilwa bukwashi potutanwa batwe bene na makambakano. Polo kāitabijepo’tu amba nsakilwa bukwashi, ino wāitabije’bo na kanye, ufwija’ko ne boba bādi bamupa’bo. Kādipo umona kutambula bukwashi bu buzoze nansha bu kwipelula, ne batwe netu mo monka motufwaninwe kumwena bukwashi. Shi tunene amba ketusakilwapo kukomejibwa pa mutyima nabya twimonanga bu bantu batabukile bukomo bwa bantu bonso. Ino vuluka kimfwa kya Yesu, kilombola amba nansha ke muntu mubwaninine nandi ubwanya kyaba kimo kulomba bukwashi na kuyoyokota miyoa.—Bahebelu 5:7.

9, 10. I bipa’ka biyampe bilupukanga ku kwitabija bukwashi, ne kino kidi na lupusa’ka pa bantu bakwabo ba mu kisaka nansha ba mu kipwilo?

⁹ Bintu bikalanga biyampe shi boba bapelwe biselwa nabo betabija amba nabo badi na mikalo ne basakilwa kukwatakanibwa na bakwabo. (Yakoba 3:2) Kwitabija kino kuningishanga bijimba bya boba badi na lupusa ne boba bakōkela ku luno lupusa, mwa kwisambulwila mawi na kyanga, pampikwa kafinda. Kwityepeja kwa boba badi na mutyima wa kwitabija bukwashi ilengejanga bantu bakwabo batanwa mu ngikadilo’ya baboile’ko ñeni. Kino kilombola amba boba batangidile kumeso nabo i bantu, kadi babwanya kufwenwa.—Musapudi 7:20.

¹⁰ Kimfwa, bana bapēlelwanga kwitabija bukwashi bwa bambutwile pobatanwa na makambakano ne matompo shi bayukile amba bambutwile babo nabo bādi batanwa na bikoleja bya uno muswelo pobādi bakidi banuke. (Kolose 3:21) Kino kikabutula mīsambo miyampe pa bukata bwa mbutwile ne mwana. Kadi madingi a mu Bisonekwa akapānwa senene ne kwitabijibwa bukidi. (Efisesa 6:4) Ne mu kipwilo namo mo monka, banabetu baketabija lubilo bukwashi bwa bakulumpe shi bayukile amba bakulumpe nabo bekondanga na makambakano, na moyo, ne na kukākilwa. (Loma 12:3; 1 Petelo 5:3) Pano napo, mīsambo ikekala miloe, madingi a mu Bisonekwa akapānwa biyampe, ne lwitabijo nalo lukakomejibwa. Vuluka amba pano po pene pasakilwa batutu ne bakaka kukomejibwa pa mutyima.—2 Temote 3:1.

11. Mwanda waka bavule dyalelo basakilwa ‘kukomejibwa pa mutyima’?

¹¹ Batwe bonso tunyoñamanga pa mutyima nansha shi tushikatanga pi, nansha shi twi bāni, nansha shi tudi na myaka inga. Kino kifikilanga bonso mu ntanda ya dyalelo. (Kusokwelwa 12:12) Kukambakanibwa ku ngitu ne  mu malango kwa uno muswelo kutūlanga lwitabijo lwetu pa ditompo. Ngikadilo ya matompo ikokeja kumweka ku kaji, ku masomo, mu kisaka, ne mu kipwilo. Padi i misongo mikatampe nansha kikona mulá kyotwādi nakyo kala kitunyoñamija pa mutyima. Wivwane mwinē petu, mukulumpe, nansha mulunda etukankamike na kanye na binenwa bishikate ne na bilongwa bya bukwashi—nankyo bine yao wetutūkija mutyima bya binebine! Bine, i pamo bwa bwanga bushingwa pa lukoba pasansa! O mwanda shi ubamone mwanenu kampanda mu ino ngikadilo, nabya mukomeje pa mutyima. Pakwabo, shi kudi makambakano akulēmenena bininge, lomba bukwashi ku banabetu bapye ku mushipiditu.—Yakoba 5:14, 15.

Muswelo Ukokeja Kukwasha Kipwilo

12. Le umo ne umo mu kipwilo ukokeja kulonga bika bya kukomeja banababo?

¹² Bonso mu kipwilo, enka ne bankasampe bene, bakokeja kulonga kintu kya kukomeja bakwabo. Kimfwa, kutanwa kotanwa kitatyi ne kitatyi ku kupwila ne kutambila kotambila mu mwingilo bikokeja kukomeja lwitabijo lwa bakwenu. (Bahebelu 10:24, 25) Kwingila koingila mafuku onso nyeke mwingilo ukola i kilomboji kya dikōkeji dyobe kudi Yehova, kadi kilombola amba ukeshanga ku mushipiditu nansha shi utanwa na bikoleja. (Efisesa 6:18) Kwingila mafuku onso namino nako kukokeja kukomeja bakwenu.—Yakoba 2:18.

13. Mwanda waka bamo balekanga’byo kwingila, ne i bika bikalongwa pa kwibakwasha?

¹³ Kyaba kimo, mitabakano ya umbūmi ne bikoleja bikwabo bikokeja kutyepeja mwingilo wa budimi wa bamo, pakwabo baleka’byo kwingila. (Mako 4:18, 19) Padi boba kebakingilanga ketukibamonangapo ku kupwila. Ino padi bakiswele Yehova mu mityima yabo. Lelo tukalonga bika mwanda wa kukomeja lwitabijo lwabo? Bakulumpe bakokeja kwibakwasha na kanye na kwibapempula. (Bilongwa 20:35) Bakwabo mu kipwilo nabo bakokeja kunenwa kulunga’ko kuboko. Padi buno bupempudi bwa buswe bo bwanga kete bukokeja kupumputumuna boba bazoze mu lwitabijo.

14, 15. I madingi’ka aleta Polo pa mwanda wa kukomeja bakwetu? Leta kimfwa kya kipwilo kimo kyalondele madingi andi.

¹⁴ Bible wituzenza amba “kankamikai bampungiji ya ku mutyima, kwashai babukōkekōke.” (1 Tesalonika 5:14) Padi boba “bampungiji” bamonanga amba bukankamane bwabo bubapu’mo, amba kebakibwanyapo kunekenya bijika byobekonda nabyo shi i kutupu wibela’ko kuboko. Ubulwe’po kwibela’ko kuboko? Kunena kunenwe amba “kwashai babukōkekōke” kwalamunwanga ne bu “kwatyijai” nansha “lamatai ku” ba bukōkekōke. Yehova ukenene ne kuswa mikōko yandi yonsololo. Aye keimonangapo bu yambulwa mvubu, kadi kasakangapo nansha umo usāsuke mu dishinda. Ubulwe’po kukwasha kipwilo ‘kikwatyije’ boba bakōkekōke ku mushipiditu amba nabo bekale bakomo?—Bahebelu 2:1.

¹⁵ Mukulumpe umo wapempwile ba mulume ne mukaji badi kebakingilanga ke myaka isamba mituntulu. Mukulumpe usoneka’mba: “Kanye ne kwibata kwebatele kipwilo kituntulu mutyima na buswe byaikele kwibatenga ne  kwibakunka bajokele mu luombe.” Le kaka wadi kakingilanga wamwene namani bupempudi bwa ba mu kipwilo? Pano unena’mba: “Kintu kyetukweshe tushilule kwingila monka i kino: batutu badi bāya kwitupempula ne bakaka badi bebakunkuja, bonso kebadipo betutopeka nansha kwitusebula. Ino badi betwivwana ne kwitukankamika na Bisonekwa.”

16. I ani udi nyeke na mutyima wa kukwasha boba basakilwa kukomejibwa?

¹⁶ Na bubine, mwine Kidishitu wa bine uloelelwanga kukomeja bakwabo pa mutyima. Kadi ngikadilo ishintanga umbūmi, o mwanda netu tukokeja kukimba bilongwa bya banabetu bya kwitukomeja mutyima. Eyo, pakwabo tukokeja kufudilwa mu kitatyi kampanda ino twabulwa muntu wa kwitukwasha. Inoko, kudi Nsulo imo ya bukomo idi’ko nyeke, muntu udi na mutyima wa kwitukwasha—Yehova Leza.—Mitōto 27:10.

Yehova—Nsulo ya Kamfula-Nkonko ya Bukomo

17, 18. Yehova wākomeje namani Yesu Kidishitu wandi Mwana pa mutyima?

¹⁷ Yesu paādi mupopwe misumadi ku mutyi, wāabije amba: “Abe Tata, nalubwila muya [“mushipiditu,” NW] wami mu maboko obe.” (Luka 23:46) Ebiya wāfwa. Ino, nsaa mityetye kunyuma, wākwetwe ne balunda nandi bāmuyema lubilo pa mwanda wa moyo. (Mateo 26:56) Yesu wāshala bunka bwandi, wikele’nka na nsulo imo kete ya bukomo—ke Shandi wa mūlu kadi. Bine, kikulupiji kyandi mudi Yehova kekyādipo kya bitupu. Dikōkeji dya Yesu kudi Shandi dyāpadilwe mpalo, mwanda Yehova wāmukwatakenye na dikōkeji.—Mitōto 18:25; Bahebelu 7:26.

¹⁸ Mu mwingilo onso wāingile Yesu pano panshi, Yehova wāpele wandi Mwana bukwashi bonso bumusakilwa amba alame dikōkeji’nka ne ku umpuya wa mfulo. Kimfwa, kupwa’tu kwa Yesu kubatyijibwa mwa kushilwila mwingilo wandi, wāivwene diwi dya Shandi dimulombola amba wamwitabija kadi umuswele. Ne kadi Yehova wādi utuma bamwikeulu ponso pādi pasakilwa Yesu kukomejibwa. Yesu pa kutanwa na ditompo dipityile onso ku mfulo ya būmi bwandi, Yehova wātejeje kwisāsa ne kuyoyokota kwandi. Bine, byonso bino byādi bikomeja Yesu pa mutyima.—Mako 1:11, 13; Luka 22:43.

19, 20. I bika bitukulupija amba Yehova uketukomeja mu bitatyi byotusakilwa bukwashi?

¹⁹ Yehova usakanga kwikala Nsulo minemine ya bukomo kotudi batwe. (2 Bilongwa 16:9) Nsulo ya bine ya bukomokomo ne buninge bonso yo ikokeja kwitukomeja pa mutyima mu bitatyi byotutanwa mu bufudile. (Isaya 40:26) Mavita, bulanda, misongo, lufu, nansha kubulwa kubwaninina kwetu bitutyinyanga mbavu bikatampe. O mwanda matompo poetutyintyidila pamo bwa muntu ‘witushikilwe,’ Yehova wikalanga buninge ne bukomo bwetu. (Mitōto 18:17; Divilu 15:2) Udi na bukomo bukatakata bwa kwitukwasha—ke mushipiditu sandu wandi kadi. Yehova upānanga na mushipiditu wandi “bukomokomo kudi wa mpungiji” mwanda wa amone ‘kulelemba na mapapa’nka bwa mukebo.’—Isaya 40:29, 31.

²⁰ Mushipiditu wa Leza bo bukomo butabukile bonso mu umbuo wa diulu ne ntanda. Polo wābingije kino amba: “Ne mukomo wa kulonga bintu byonso mudi aye wakunkomeja.” I bine, Tata wetu wa buswe udi mūlu ukokeja kwitupa ‘bukomo butabukile pa bwikalwanga nabo’ amba tūminine makambakano onso asansa mutyima enka ne byakalonga bintu “byonso ke bipya” mu Paladisa yandi yalaile yafwena’i.—Fidipai 4:13; 2 Kodinda 4:7; Kusokwelwa 21:4, 5.

[Kunshi kwa dyani]

Le Ukivulukile?

• Le kishima “bakunkomeja pa mutyima” kishintulula bika?

• Banabetu ba mu Loma bēlombwele namani bu ‘ba kukomeja Polo pa mutyima’?

• Tukokeja kwikala ‘ba kukomeja pa mutyima’ mu kipwilo mu mashinda’ka?

• Mwanda waka Yehova ye Nsulo yetu minemine ya bukomo?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 29]

Banabetu bēlombwele bu ‘ba kukomeja Polo pa mutyima’ pa kumukwatakanya na dikōkeji, kumukankamika, ne kumwingidila

[Kifwatulo pa paje 31]

Bakulumpe batangidilanga mu kukomeja luombe