Kwata na Mutyika Kyabuntu Kyobe kya Būmi
Kwata na Mutyika Kyabuntu Kyobe kya Būmi
“Mashi a Kidishitu [akakendelela] mityima yenu ya mundamunda ku mīngilo mifwe, ke mwingila mīngilo ya Leza wa būmi.”—BAHEBELU 9:14.
1. I bika bilombola amba tumonanga būmi na mvubu mpata?
SHI abakwipangula amba tunga lupoto lwa būmi bobe, le ukatunga’bo inga? Bine, tumonanga būmi—bwetu nansha bwa bakwetu—na bulēme mpata. Kino kyo kyotwendelanga kwa muñanga shi tubabela, nansha kwipimija kyaba ne kyaba. Kyotufwila i kwikala bōmi, bakomo nkē. Nansha ke banunu bene ne bakabole wabelabela kebasakangapo kufwa; ino basakanga kwikala nyeke bōmi.
2, 3. (a) Nkindi 23:22 witulombola namani mapu otudi nao? (b) Le Leza utalwa namani na ano mapu atelelwe mu Nkindi 23:22?
2 Muswelo omona būmi bobe udi na lupusa pa kipwano kyobe na bakwenu. Kimfwa, Kinenwa kya Leza kisoñanya’mba: “Teja shobe wakubutwile, kadi kokafutulula inobe padi mununu.” (Nkindi 23:22) Mu luno lukindi ‘kuteja’ ke enkapo kwivwana binenwa, mhm; i kwivwana ne kukōkela pa mulongo. (Divilu 15:26; Kupituluka 7:12; 13:18; 15:5; Yoshua 22:2; Mitōto 81:13) Mwanda waka Kinenwa kya Leza kisaka twibateje? Ke enkapo’tu mwanda ba shobe ne inobe i batame kukupita ne amba badi na bwino kutabuka. Buluji bwine i buno: bo abo ‘bakubutwile.’ Malamuni makwabo alamwine uno vese amba: “Teleka shobe wakupele būmi.” Nanshi shi būmi budi na mvubu kodi, nabya ukemona amba udi na mapu ku nsulo ya buno būmi.
3 Na bubine, shi wi mwine Kidishitu wa bine, nankyo uyukile amba Yehova ye Nsulo minemine ya būmi bobe. Ye aye ‘ukupele būmi’; komone “kunanga” ne kulonga byosaka; eyo, pano ‘udi’ko,’ ulanga ne pa bikāya kumeso, ne pa būmi bobe bwa nyeke ne nyeke. (Bilongwa 17:28; Mitōto 36:9; Musapudi 3:11) Kukwatañana na Nkindi 23:22 i kyendele’mo nanshi ‘kuteja’ Leza na kikōkeji, na mutyima wa kwivwanija ne kulonga mungya mwamwena būmi, kupita’ko kulonga mungya mumweno ungi umona bantu būmi.
Lombola Amba Ulēmekele Būmi
4. Ku ngalwilo’tu kwa mānga ya muzo wa muntu, kulēmeka būmi kwāikele namani ke mwanda mukatampe?
4 Yehova wālombwele patōka ku ngalwilo kwa mānga ya bantu amba i kutupu udi na lupusa lwa kwingidija nansha kōna būmi monso mwasakila. Kena pa kumunwa na bulobo bwa mukao, wātukije būmi bwa mwanabo Abele wambulwa mambo. Le ulanga Kena wādi na nsambu ya kukwatyila buno butyibi pangala pa būmi bwa mwanabo? Leza kālangilepo namino. Wānene Kena eshintulwile, wāmwipangula’mba: “Le kyo walongele i kika? Diwi dya mashi a mwanenu ke dindidilanga panshi.” (Ngalwilo 4:10) Ubamone pano amba mashi a Abele āmwangilwe panshi ādi elekeja būmi bwandi, bwāfudijibwe aye ukidi mubishimubishi, o mwanda bwādi bwābija Leza aluje kinongo.—Bahebelu 12:24.
5. (a) Le i kijila’ka kyājidikile Leza mu myaka ya Noa, ne kyādi kitala bāni? (b) Mwanda waka kino kijila dyādi ditabula dikatampe?
5 Kinondanonda na Dilobe, muzo wa muntu wāshilwile dipya, na myuya mwanda kete. Penepa Leza wānena binenwa bitala bantu bonso, wāsokola mwamwena būmi ne mashi. Wānena amba bantu bakadya mwita wa banyema, ino wājidika’mba: “Byonso byumi byenda byo bikekala bidibwa byenu, mo nemupela byonso pamo bwa munamuna imbishi. Ino nanshi mwita ne bumi bwao ko kunena’mba i mashi ao kadi, i kijila kudya’o banwe.” (Ngalwilo 9:3, 4) Bayuda bamo bādi bashintulula kino amba bantu kebafwaninwepo kudya mwita ne mashi a banyema bakidi bōmi. Ino kyāyukene mwenda myaka amba Leza wādi upeleja kudya mashi mwanda wa kukwatakanya būmi. Kadi lubila lwa Leza lwaāpele Noa dyādi ditabula dikatampe ditwala ku kufikijija mpango yandi ya peulu itala pa mashi—mpango yādi ya kukamwena’mo bantu būmi bwa nyeke.
6. Leza wānene Noa na kukoma namani mvubu yamwene nayo būmi?
6 Leza wābwejeje’ko amba: “Mashi enu, ke mashi a bumi bwenu kadi, nkalandulanga’o ne kulubwila’o kipala, ku banyema bonso nkalandulanga’o ne kulubwila’o ne ku kuboko kwa muntu, ne kwa mwana na mwanabo, nkalandulanga’o ne kulubwila’o kipala pa muya wa muntu. Ense umwanga mashi a muntu, ino ku muntu mashi andi nao akamwangibwa; mwanda i mu bu-kyelekejo kya Leza mwine mwāmulongele muntu.” (Ngalwilo 9:5, 6) Na bino binenwa bitala muzo onso wa muntu, ubamone amba Leza umwene mashi a bantu amba bo būmi bwabo. Umpangi ye upele muntu būmi, bwelekejibwe na mashi, kekudipo nansha umo ufwaninwe kuyata’bo. Shi muntu waipaya mukwabo, pamo bwa Kena, Umpangi udi na mbila ya ‘kulandula’ būmi bwa ntapañani.
7. Mwanda waka tufwaninwe kuta mutyima ku byānene Leza kudi Noa pa mwanda utala mashi?
7 Leza pa kunena namino, wāsoñenye bantu baleke kwingidija mashi bibi. Le kodi mwiipangule amba mwanda waka? Eyo, i bika byādi bisaka kulombola Leza mu mumweno wamwene mashi? Na bubine, malondololo akwatañene na bufundiji bumo bwa mvubu mikatampe mpata mu Bible. Po apo pene pemanine musapu wa bwine Kidishitu, nansha bipwilo bivule byobifutulwile’bo. Le i bufundiji’ka? Lelo būmi bobe, butyibi bobe, ne bilongwa byobe bitalwa nabo namani?
Mashi—Afwaninwe Kwingidijibwa Namani?
8. Mu Bijila, i mikalo’ka yātūdile’ko Yehova pa mwanda utala kwingidija mashi?
8 Yehova wālombwele myanda pala pala itala pa būmi ne mashi kitatyi kyaāpele Isalela mukanda wa Bijila. Pa kino, wātabwile ditabula dikwabo dya kufikijija mpango yandi. Padi uyukile amba Bijila byādi bilomba bantu kwela byakwela kudi Leza, kimfwa bya miseke, bya māni, ne bya vinyu. (Levi 2:1-4; 23:13; Umbadilo 15:1-5) Ino kwādi kadi ne bitapwa bya banyema. Leza wānene pangala pa bino bitapwa’mba: “Bumi bwa ngitu budi mu mashi; ino kadi amiwa nakupe’o pa madabahu akwimulongela kipwanyo pa mwanda wa bumi’bwa. Po pa mwanda o nanenena bāna ba Isalela na’mba: Kekukekalapo nansha muya umo ukadya mashi.” Kadi Yehova wābweja’ko amba shi muntu, kimfwa kiluwe nansha kimunye, waipaya nyema wa kudya, ufwaninwe kusumija mashi ne kutumbila’o luvumbi. Nshi i kitūlo kya maulu a Leza, nanshi kupungulwila mashi panshi i kwitabija amba būmi bubajokela kudi mwine wāpēne’bo.—Levi 17:11-13; Isaya 66:1.
9. Le mashi ādi engidijibwa mu muswelo’ka umo kete mu Bijila, ne mwanda waka?
9 Kino kijila kekyādipo’tu kisela kya mutōtelo kyambulwa buluji kotudi. Lelo ubamone kine kyādi kijidikilwe bene Isalela kudya mashi? Leza wānene amba: “Po pa mwanda o nanenena bāna ba Isalela na’mba: Kekukekalapo nansha muya umo ukadya mashi.” Mwanda waka? Mwanda “amiwa nakupe’o [mashi] pa madabahu akwimulongela kipwanyo pa mwanda wa bumi” bwenu. Mwene ubamone amba uno mwanda uleta bujinguludi bwa kuyuka byānene Leza kudi Noa amba bantu kebafwaninwepo kudya mashi? Umpangi wāsakile kumona mashi bu a mvubu kutabuka mwanda wādi ukimba kwiengidija mu muswelo wa pa bula upandija būmi bwa bavule. Mashi ādi na mwingilo mukatampe mu kupūta bubi (mu kupwanya). Nanshi, mu Bijila, Leza wāletele lupusa lwa kwingidija mashi enka pa madabahu kete mwanda wa kupwanya būmi bwa bene Isalela bakimba kulekelwa na Yehova bubi bwabo.
10. Mwanda waka mashi a banyema keādipo aleta lonso kulekelwa kwa bubi, ino bitapwa bya mu Bijila byādi bivuluja bika?
10 Uno mulangwe kewishidilepo na bwine Kidishitu. Polo mutumibwa mwine Kidishitu wēsambile ku bukomo bwa mushipiditu pa ino mpangiko ya Bijila, wāsoneka’mba: “Kubwipi ne byonso tu byatokejibwe na mashi mwendele Mukanda wa bijila, mwanda kwakubulwa kumwangika kwa mashi i kutupu kulekelwa kwa bubi.” (Bahebelu 9:22, MB) Polo wālombola patōka amba bitapwa byādi bilombwa kebyāikadijepo bene Isalela bu bantu babwaninine, bampikwa bubi. Wāsoneka’mba: “Ino bitapwa bino’bi byadi bivuluja bantu ku mwaka ku mwaka’mba mudi ne bubi. Mwanda mashi a bañombe balume ne a bambuji balume keakokejapo kufundula bubi.” (Bahebelu 10:1-4, MB) Inoko, bino bitapwa byādi na mvubu. Byādi bivuluja bene Isalela amba bādi babipya-mambo ne amba basakilwa kintu kikwabo kikatampe pa kulekelwa bubi lonso. Ino shi mashi elekijibwe na būmi bwa banyema keādipo abwanya kufundula lonso bubi bwa bantu, le kudi kadi mashi kampanda ādi abwanya kwibufundula?
Malondololo a Umpāni wa Būmi
11. Le tuyukile namani amba bitapwa bya mashi a banyema byādi bifunkila pa kintu kampanda?
11 Bijila byādi bifunkila pa kintu kya kamweno kakatampe mpata mu kufikidila kwa kiswa-mutyima kya Leza. Polo wāipangwile amba: “Le penepo kadi, mukanda-wabijila nao i waka?” Wālondolola’mba: “Watentekelwe pa mwanda wa kujilula bijila’mba, poso lufike lolwa lukunwa lwalaīlwe ku mwanda-wamulao; nao walongolwelwe kudi bamwikeulu mu kuboko kwa nsenga,” ke Mosesa kadi. (Ngalatea 3:19) Kadi wāsoneka monka’mba: “Ke-muntu mukanda-wa-bijila byo udi ne mujiñininya wa bintu bilumbuluke bya kukāya, kebidipo bintu bīne, mhm.”—Bahebelu 10:1.
12. I muswelo’ka otwamona kusokoka kwa mpango ya Leza mu mwanda utala mashi?
12 Mu kīpi, tubamone amba mu mafuku a Noa, Leza wāpele bantu lubila lwa kudya mwita wa banyema mwa kukwatakenya būmi, ino kebādipo bafwaninwe kudya mashi. Mwenda myaka, Leza wānena amba “būmi bwa ngitu budi mu mashi.” Bine, wāsakile kumona mashi amba bo būmi bwine, wānena’mba: “Amiwa nakupe’o [mashi] pa madabahu akwimulongela kipwanyo pa mwanda wa bumi.” Bine kuno ko kwādi kusokoka kwa kutendelwa kwa mpango ya Leza. Bijila byādi munjiñininya wa bintu bilumbuluke byadi bīya kumeso. Le byādi bintu’ka?
13. Mwanda waka lufu lwa Yesu lwādi lwa mvubu?
13 Bintu bine byādi bimanine pa lufu lwa Yesu Kidishitu. Uyukile amba Yesu wāsuswilwe ne kwipaibwa pa mutyi. Wāfwile pamo bwa kipolapola. Ino Polo wāsonekele amba: “Po twakidi bakubulwa bukomo, ponka pa mwaka mwine mufwaninwe, Kidishitu wafwidile bakubulwa bwine-Leza. . . . Leza aye wetwanina lusa lwa aye mwine, pa kunena’mba, po twakidi bipya-mambo, Kidishitu wetufwila.” (Loma 5:6, 8) Kidishitu pa kwitufwila wāletele kikūlwa kya kupūta bubi bwetu. Kino kikūlwa o musapu mukatampe mwine wa bwine Kidishitu. (Mateo 20:28; Yoano 3:16; 1 Kodinda 15:3; 1 Temote 2:6) Le kino kikwatañene namani na mashi ne būmi, ne būmi bobe nabo butalwa nakyo namani?
14, 15. (a) Le malamuni amo atyityija bibi namani lufu lwa Yesu mu Efisesa 1:7? (b) Le i mwanda’ka keufwaninwepo kusebulwa mu Efisesa 1:7?
14 Bipwilo bimo bityityijanga bibi lufu lwa Yesu, wivwana balondi babyo banena kimfwa amba “Yesu wamfwidile.” Ivwana kimfwa mwalamwininwe Efisesa 1:7 mu malamuni amo a Bible, amba: “I mudi aye ne mu lufu lwandi motwamwena bunyongolodi, ko kunena’mba, kufundulwa kwa bilubo byetu.” (The American Bible, na Frank Scheil Ballentine, 1902) “Na lufu lwa Kidishitu tubakulwa, ne bubi bwetu bubalekelwa.” (Today’s English Version, 1966) “I monka mudi Kidishitu ne kupityila kudi aye ne mu kitapwa kya būmi bwandi motwakūlwa, bukūdi bwa kulekelwa kwa bubi bwetu.” (The New Testament, na William Barclay, 1969) “I kupityila mu lufu lwa Kidishitu motwalekelwa bubi bwetu ne kunyongololwa tubanyongololwa.” (The Translator’s New Testament, 1973) Ukamona amba ano malamuni atyityija lufu lwa Yesu. ‘Ino,’ padi bamo bakanena’mba, ‘mwene lufu lwa Yesu lo lwa mvubu kutabuka. Penepo i kika kibudilwe mu ano malamuni?’
15 Na bubine, shi wadi enka na ino myalamwino, longa ubabulwe mwanda umo wa kamweno kakatampe, ne kino kyadi kya kukubudija kwivwanija biyampe musapu wa mu Bible. Ano malamuni afile bubine bumo budi mu bilembwa bibajinjibajinji bya Efisesa 1:7 bidi’mo kishima kya Kingidiki kishintulula’mba “mashi.” O mwanda Mabible mavule, kimfwa Mukanda Ukola wa Mwine Leza, anena bityibila ku bilembwa bibajinjibajinji amba: “E monka mudi ne bukūdi bwetu bwa umashi andi, bwa kulekelwa kwa myanda, monka mwendele bupeta bwa buntu bwandi.”
16. Kwalamuna amba “umashi andi” kufwaninwe kwitulanguluja bika?
16 Kwalamuna amba “umashi andi” kudi na buluji bukatampe ne kufwaninwe kwitulanguluja mpata. Kyādi kisakibwa ke enkapo lufu, nansha ke lufu lwa Yesu, muntu mubwaninine lwine. Yesu wāfikidije byobya byādi byelekejibwe mu Bijila, nakampata mu Difuku dya Kipwanyo. Mu dino difuku dya pa bula, kwādi banyema basañunwe bādi belwa bu bitapwa. Kupwa kitobo mukatampe wādi usela mashi abo amo wātwela nao mu Kikola Nakampata kya tabenakulo nansha kya tempelo, ne kulambula’o ku meso a Leza, pamo bwa aye udi nandi.—Divilu 25:22; Levi 16:2-19.
17. Lelo Yesu wāfikidije namani kyokya kyādi kyelekejibwa mu Difuku dya Kipwanyo?
17 Yesu wāfikidije byobya byādi byelekejibwa na Difuku dya Kipwanyo, monka mwāshintulwidile’byo Polo. Dibajinji, utela kitobo mukatampe mu Isalela amba wādi utwela dimo ku mwaka mu Kikola Nakampata na mashi a “kwielela aye mwine, ne pa [bubi bwa] byakīlwailwa bya bantu.” (Bahebelu 9:6, 7) Pa kufikidija kino, Yesu wāsangwilwe ke kipangwa kya ku mushipiditu, kupwa wāenda mūlu. Pa kwikala ke muntu wa ngitu ya ku mushipiditu, pambulwa misunya ne mashi, wādi ukokeja “kwitumwekela ponka pano bātwe pa mpala ya Leza.” Lelo wādi wa kulambula Leza bika? Ke kintupo kya ku ngitu, ino kintu kya mvubu mpata. Polo ubweja’ko amba: “Kidishitu wafikile bu Kitobo mutabuke bukatampe . . . watwelele mu kifuko kijila nakampata’mwa dimo dyonka kete, ke na mashi a bambuji balume po nansha na a bañombe bana, enhe, i na mashi a aye mwine a waketumwenene nao bukudi bwa nyeke ne nyeke. Mwanda shi mashi a bambuji balume ne a bañombe balume . . . [a]kushilwe bantu basubile, ebasubula ku ngitu, lelo penepa mashi a Kidishitu nao ke pepi? Aye wepene aye mwine kudi Leza, konka ku [mushipiditu] wa nyeke, ne kabulema kene mpika, po pene ao akakendelela tu bilongwa bibibibi bya mityima yetu, amba twingidile Leza mumi.” Bine, Yesu wālambwile Leza mvubu ya mashi a būmi bwandi.—Bahebelu 9:11-14, 24, 28; 10:11-14; 1 Petelo 3:18.
18. Mwanda waka binenwa binena Bible pangala pa mashi kudi na mvubu ku bene Kidishitu dyalelo?
18 Buno bubinebine bwa Leza bwitukwasha twivwanije bukatampe bwa byobya binena Bible pa mashi—kimwenine’o Leza bu a mvubu, ne motufwaninwe kumwena’o netu, ne mwanda waka tunenwe kulama mikalo itūdile’ko Leza pa kwingidija mashi. Shi utanga mikanda ya Bisonekwa bya Kingidiki bya bwine Kidishitu, ukamona amba īsambila mpata pa mashi a Kidishitu. (Tala kapango) Kino kilombola biyampe amba mwine Kidishitu yense unenwe kwikala na lwitabijo “mu mashi” a Yesu. (Loma 3:25) Kulekelwa bubi bwetu ne kwikala na ndoe ya Leza kubwanika enka kupityila ku ‘mashi āmwangile Yesu.’ (Kolose 1:20) Kidi uno muswelo ku boba basambile na Yesu kipwano kya pa bula kya kubikala nandi momwa mūlu. (Luka 22:20, 28-30; 1 Kodinda 11:25; Bahebelu 13:20) Kadi ye mokikadile ne ku “kibumbo kikatampe” dyalelo, kya bantu bakapanda ku “malwa makatakata” āya’ko ne kumona būmi bwa nyeke mu paladisa pano pa ntanda. Mu muneneno wa kyelekejo, i bakendeje “bivwalwa byabo ne kwibitōkeja, tō, mu mashi a Kāna-ka-mukōko.”—Kusokwelwa 7:9, 14.
19, 20. (a) Mwanda waka Leza wāsakile kujidika kijila pa kwingidija mashi, ne tufwaninwe kumona kino muswelo’ka? (b) I bika byotufwaninwe kukimba kuyuka?
19 I kimweke patōka amba mashi adi na buluji bwa pa bula ku meso a Leza. Ne mu etu namo mo monka. Umpangi, mwine utala būmi, udi na mbila ya kujidika bantu ne kwibalombola byobafwaninwe kulonga na mashi. Byatele būmi mutyima bininge, i musake amba mashi engidijibwe enka mu muswelo wa mvubu kutabuka, ke muswelo wa kwitupa būmi bwa nyeke kadi. Uno muswelo wādi ulombola mashi malēme a Yesu. Bine, tufwijei’ko Yehova Leza pa kwitusakila kwāetusakile biyampe na kwingidija mashi—mashi a Yesu—mu muswelo upandija būmi bwetu! Kadi tufwijei’ko Yesu pa kwipāna kwāepēne amba āye amwange mashi andi pa mwanda wetu! Bine, tukokeja kwivwana kyānenene mutumibwa Yoano amba: “Kudi aye wituswele, ne kwitukutulula ku myanda yetu ku mashi andi; kadi wetwalamwine ke tudi ba bulopwe bwa [babitobo] ba kudi Leza Shandi; kudi aye kwikale ntumbo, ne bulopwe ponka, nyeke na nyeke. Amena.”—Kusokwelwa 1:5, 6.
20 Leza wetu wa tunangu tonso, upāna būmi, wādi kala ulanga kwingila uno mwingilo upandija būmi. Shi ke pano, twiipangulei amba: ‘Le kino kifwaninwe kwalamuna namani butyibi ne bilongwa byami?’ Kishinte kilonda’ko kikesambila pa uno mwanda.
Usa Kulondolola Namani?
• I ñeni’ka yotuboila ku muswelo umona Leza mashi mu nsekununi ya ba Abele ne Noa?
• Mu Bijila, i mikalo’ka yātūdile’ko Leza pa mwanda utala mashi, ne mwanda waka?
• I muswelo’ka wāfikidije Yesu byobya byādi byelekeja Difuku dya Kipwanyo?
• Lelo mashi a Yesu apandijanga būmi bwetu namani?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kapango pa paje 12]
I MASHI A ANI APANDIJA BŪMI?
“Dyumukai bānwe bene, mudyumukile ne luombe lonso monka mwēmulongela [m]ushipiditu [s]andu ke mudi bakulumpe bakilelo kudisha kipwilo kya Leza, kyēpotele ku mashi a [“Mwana wa,” New World Translation] aye mwine.”—Bilongwa 20:28.
“Ino po pene pene, pa kubingijibwa bubinga ku mashi andi, po tukapandijibwa ku bukalabale bwa Leza ponka padi aye.”—Loma 5:9.
“Mwadi bampikwa kyo mukulupile ne bampikwa Leza pano pantanda. Ino pano, mudi Kidishitu Yesu, banwe badi kulampe na Leza mubafwenejibwa na mashi a Kidishitu.”—Efisesa 2:12, 13, MB.
“Ke-kintu kyamusangeje Shandi pa mutyima’mba, biyūjibwa byonso bīkale monka mudi aye; kadi ne padi aye kupwanya bintu byonso kudi aye mwine, Leza, ponka pa kutalaja talala, nyā, pa mashi a [mutyi wandi wa masusu].”—Kolose 1:19, 20.
“Banwe banabetu, . . . tudi ne bukankamane bwa kutwela mu kifuko kijila nakampata pa mashi a Yesu.”—Bahebelu 10:19, MB.
“Bānwe umbakūlwa ku muswelo mukobakane wa mwikadilo wenu wa kwipanununa na bakulutuba benu, ke ku bintu bibole, . . . i na mashi ā buleme, pamo bwa ā kāna-kamukōko kampikwa bulema, nansha kiko, ke ā Kidishitu kadi.”—1 Petelo 1:18, 19.
“Wivwane tunangile mu mwinya, monka mwikele aye mwine mu mwinya, nankyo tudi ne na kipwano bātwe bene na bene, ne mashi a Yesu wandi Mwana ētukōkejanga ku bubi bonsololo.”—1 Yoano 1:7.
“Abe ufwaninwe, shobe! kuyata mukanda, ne kulamuna’o biyūkeno byao; ke-wi-muntu abe waipaībwe, ubakūla na mashi obe bantu ba kwa Leza, ba ku bisaka byonso, ne ba mu ndimi yonso, ne ba ku bantu bonso, ne ba ku mizo yonso.”—Kusokwelwa 5:9.
“Mujinguludi wa bāna betu waelwa panshi, . . . Nanshi bamunekenye pa mashi a Kāna-ka-mukōko, ne pa mwanda wa busapudi bwabo.”—Kusokwelwa 12:10, 11.
[Kifwatulo pa paje 10]
Leza wālombwele kupityila ku bijila amba mashi akengila mwingilo wa kulekela bantu bubi
[Kifwatulo pa paje 11]
Būmi bwa bavule bupandijibwa kupityila ku mashi a Yesu