Yehova Wasokwela Ntumbo Yandi ku Betyepeje

“Mpalo ya kwityepeja ne kwakamwa Yehova e bupeta ne bulēme ne būmi.”—NKINDI 22:4.

1, 2. (a) Lelo mukanda wa Bilongwa ulombola namani amba Shitevani wādi muntu ‘muyūle lwitabijo ne mushipiditu sandu’? (b) I bukamoni’ka bulombola amba Shitevani wādi mwityepeje?

 SHITEVANI wādi muntu “muyūle lwitabijo ne [m]ushipiditu [s]andu.” Wādi kadi “muyūle buntu ne bukomo.” Wādi ulonga biyukeno bikata ne bingelengele mu bukata bwa bantu mwanda wādi umo wa mu bana ba bwanga babajinji. Kitatyi kimo, bana-balume bamo bāile kwipatanya nandi, “ino abo kebamwenepo mwakumulondolwelamo mu ñeni, ne mu [m]ushipiditu mwēbanenene, mhm.” (Bilongwa 6:5, 8-10) Na bubine, Shitevani wādi mwifundi wa kininga wa Kinenwa kya Leza, kadi wādi uleta bubinga kumeso a bendeji ba mutōtelo wa Bayuda ba mu myaka yabo’ya. Bukamoni bwaāsapwile, busonekelwe mu Bilongwa shapita wa 7, bulombola amba wādi utele mutyima mpata ku kusokolwa kwa mpango ya Leza.

² Ino Shitevani wādi mwityepeje, wādi mwishile na bendeji ba bipwilo, bādi bemona bu bakatampe umbantu pangala pa bitenta ne buyuki bwabo. (Mateo 23:2-7; Yoano 7:49) Nansha Shitevani byaādi mwipāne mu Bisonekwa, wādi usangela mpata “mīngilo ya pa mesa” yobāmupele kudi batumibwa mwanda wa nabo bamone mwa kutela mutyima bininge “ku milombelo ne ku kufundija kwa myanda.” Shitevani wādi kadi unenenwa maya na banabetu, o mwanda wātongelwe ne kubadilwa mu bana-balume basamba-babidi bāpelwe mwingilo wa kwabanya bidibwa mo bukila, mo bukila. Bine, wāitabije uno mwingilo na kwityepeja.—Bilongwa 6:1-6.

3. Lelo i kilomboji’ka kya buntu bwa Leza kyēmwenine Shitevani?

³ Mutyima wa kwityepeja wa Shitevani, ne būmi bwandi bwa ku mushipiditu pamo ne bululame bwandi, kebyābudilwepo kumonwa na Yehova. Pādi pasapula Shitevani mu kibumbo kya balwana, bendeji ba Bayuda ba mu Sanhedrini, bakinkwa nandi “bamumwene mumpala mwandi ke mudi’nka na mwa mwikeulu.” (Bilongwa 6:15) Mumwekelo wandi wādi pamo bwa mukendi wa Leza udi na ndoe itamba kudi Yehova, Leza wa ntumbo. Shitevani pa kupwa kusapwila ba mu kidye kya Sanhedrini, wēmwenine mu muswelo wa kutendelwa kilomboji kya buntu bwa Leza. “Aye byādi muyūlwe [m]ushipiditu [s]andu wabambila mūlu sō, wamona ntumbo ya Leza, ne Yesu mwine wimene ponka ku lundyo kwa Leza.” (Bilongwa 7:55) Kumonwa kwāmwene Shitevani kino kimonwa kya kutendelwa kwābingije amba bine Yesu ye Mwanā Leza, Meshiasa. Kino kyākomeje Shitevani wa kwityepeja, kyāmukulupija ne kumukulupija amba i mwitabijibwe na Yehova.

4. I kudi bāni kusokwelanga Yehova ntumbo yandi?

⁴ Monka mwikilombwela kimonwa kyāmwene Shitevani, Yehova usokwelanga ntumbo yandi ne mpango yandi ku bantu bamwakaminwe, betyepeje ne basangela kupwana nandi. “Mpalo ya kwityepeja ne kwakamwa Yehova e bupeta ne bulēme ne būmi,” mo munenena Bible. (Nkindi 22:4) Shi ke pano, i kya kamweno nanshi twivwanije kwityepeja kwa bine kwine i bika, ne tukokeja kutamija namani ino ngikadilo milēme, ne muswelo  otukamwena mu kwityepeja mu būmi bwetu bonso.

Kwityepeja—Ngikadilo ya Leza

5, 6. (a) Lelo kwityepeja i bika? (b) Yehova ulombolanga namani kwityepeja? (c) Lelo kwityepeja kwa Yehova kufwaninwe kwitutenga muswelo’ka?

⁵ Bamo bakokeja kutulumuka pa kuyuka amba Yehova Leza, muntu wa peulu pa peulu ne wa ntumbo mūlu ne pano panshi, i kimfwa kikata kya kwityepeja. Mulopwe Davida wānene Yehova’mba: “Wampele ne ngabo ya lupandilo lobe; kadi ne kuboko kobe kwa lundyo kubankwata, ne kikōkeji [“kwityepeja,” NW] kyobe kibampe bukatampe.” (Mitōto 18:35) Davida pa kutela Yehova amba i mwityepeje, wāingidije kishima kya Kihebelu kishintulula amba “kufukama.” Kutalula’mo kishima “kwityepeja,” kudi bishima bikwabo bikwatañene na kino kishima kimo kyonka kya Kihebelu, kimfwa, “kwiikija,” “butūkanye,” ne “kwitūkija panshi.” Nanshi Yehova wāikele kwityepeja pa kwitūkija panshi mwa kupwanina na Davida muntu wakubulwa kubwaninina, wāmwingidija bu mulopwe ntunguluji Wandi. Monka mulombwela binenwa bya kungala bya Mitōto 18, Yehova wākingile Davida ne kumukwatakanya na kumunyongolola “ku kuboko kwa bakumushikwa bonso, ne ku kuboko kwa Solo mwine kumo.” Penepa Davida nandi wāyuka amba bukatampe ne ntumbo yo-yonso byabwanya kufikila’po bu mulopwe byādi bilupuka ku kwityepeja kwa Yehova ku wandi mutamba. Kuyuka kino ko kwākweshe Davida ekale kwityepeja.

⁶ Lelo batwe netu? Yehova i mwitutonge kufundija bubinebine, kadi padi i mwitupe madyese a pa bula a mwingilo mu bulongolodi bwandi ne kwitwingidija mu muswelo kampanda amba tuvuije kiswa-mutyima kyandi. Lelo tufwaninwe kwimona namani pa bino byonso? Mwene tufwaninwe kwityepeja? Mwene tufwaninwe kufwija’ko Yehova pangala pa kwityepeja kwandi ne kuleka kwitumbika batwe bene, kintu kibwanya kwitutwala ku musala?—Nkindi 16:18; 29:23.

7, 8. (a) Lelo kwityepeja kwa Yehova kwāmwekele namani mu mwanda wa Manase? (b) Le Yehova ne Manase i betushile muswelo’ka kimfwa kya kwityepeja?

⁷ Yehova kalombwelepo kwityepeja kukatampe enka mu kupwana kwapwene na bantu bampikwa kubwaninina, ino ulombolanga ne mutyima wa kutandabwila lusa lwandi ku boba betyepeje ku mityima, ne kuzunzula, nansha kutumbija boba betyepeja abo bene. (Mitōto 113:4-7) Tala kimfwa kya Manase Mulopwe wa Yuda. Wāingidije bibi kitenta kyandi kya bu mulopwe na kwendeleja mutōtelo wa bubela kumeso ne  kulonga “bubi byamwiko’tu ku meso a Yehova kumukolomona bulobo.” (2 Bilongwa 33:6) Ino ku mfulo Yehova wāpa Manase mfuto na kumutentula pa lupona kupityila kudi mulopwe wa Ashidia. Pa kwelwa mu buloko, Manase “washilula kukimba Yehova Leza wandi, ne kwityepeja pakatampe pene,” Yehova nandi wāmwalwija pa lupona mu Yelusalema, penepo Manase “po pāyukile’mba Yehova i Leza.” (2 Bilongwa 33:11-13) I amo, mfulo mfulō, kwityepeja kwētyepeje Manase mu mutyima kwāsangaja Yehova, nandi wētyepeja na kumufwila lusa ne kumujokeja monka bu mulopwe.

⁸ Mutyima wa Yehova wa kulekela ne mutyima wa Manase wa kwisāsa bitufundija bufundiji bukatampe butala pa kwityepeja. Tufwaninwe kulama nyeke mu ñeni amba muswelo otulongela boba betulubila bintu ne mwikadila wetu kitatyi kyotulonga bubi bikokeja kushinta muswelo witulongela Yehova bintu. Shi tudi na mutyima wa kulekela bakwetu betulubila, kadi shi twitabija na kwityepeja bubi bwetu, nankyo Yehova nandi uketufwila lusa.—Mateo 5:23, 24; 6:12.

Ntumbo ya Leza Ibasokwelwa Betyepeje

9. Le kwityepeja i kayukeno ka bukōkekōke? Shintulula.

⁹ Kwityepeja ne ngikadilo yendela pamo nako keifwaninwepo kumonwa bu kayukeno ka bukōkekōke nansha bu kilomo-nyeka kya kutala bubi bitupu. Monka mulombwela Bisonekwa Bikola, Yehova i mwityepeje, ino ufitwanga mutyima na boloke ne kulombola bukomo bulenga nzuba ponso pobifwaninwe. Kwityepeja kwa Yehova ko kulengeja ate mutyima nansha kubanga bikatampe boba batūkanye, ino ba kwitatula udi nabo kulampe mpata. (Mitōto 138:6) Le Yehova ulombolanga namani amba ubangile bininge bengidi bandi betyepeje?

10. I bika Yehova byasokwelanga betyepeje mungya munenena 1 Kodinda 2:6-10?

¹⁰ Yehova usokwelanga betyepeje myanda pala pala itala pa kufikidila kwa mpango yandi, wibasokwela’yo mu kitatyi kifwaninwe ne kupityila ku kingidilwa kyandi kyatongele kwisambila’ko. Bino bintu bya ntumbo i bifyame nyeke ku meso a boba betatula, balamete na kipuni ku tunangu ne milangilo ya bantu. (1 Kodinda 2:6-10) Ino ba kwityepeja abo, byobapelwe kwivwanija kwa bine kwa mpango ya Yehova, bakunkwanga mutyima wa kutendela Yehova, mwanda basangelanga bininge ntumbo yandi mikatakata.

11. Mu myaka katwa kabajinji, bamo bābudilwe namani kwityepeja, ne kino kyāikele kibi namani kobadi?

¹¹ Mu myaka katwa kabajinji, bavule, kubadila’mo ne bamo bādi betela bu bene Kidishitu, bābudilwe kwityepeja ne kukukala bākukala pēbasokwedile mutumibwa Polo mpango ya Leza. Polo wādi “mutumibwa wa baJentaila,” ino ke pa mwandapo wa muzo wandi, masomo, myaka, nansha lunkunkwa mulongo lwa mingilo milumbuluke, ehe. (Loma 11:13) Divule, bantu ba mumweno wa bu ngitu bamonanga bino bu bintu biyukanya i ani ufwaninwe kwingidijibwa na Yehova. (1 Kodinda 1:26-29; 3:1; Kolose 2:18) Inoko, Polo wātongelwe na Yehova, mungya buntu ne mpango yandi myoloke. (1 Kodinda 15:8-10) Boba bādi batelwa na Polo bu “batumibwa bakatampe bene,” pamo ne balwana bakwabo, bādi bapela kwitabija Polo ne mulangilo wandi pa Bisonekwa. Byokebādipo na kwityepeja, bākankelwe kutambula buyuki ne kwivwanija muswelo wa ntumbo ufikidijanga Yehova mpango yandi. Bine, ketwakipēlulai nansha  kufwatakenya bibi boba batongelwe na Yehova amba bo ba kufikidija kiswa-mutyima kyandi.—2 Kodinda 11:4-6.

12. Lelo kimfwa kya Mosesa kilombola namani amba Yehova weselanga boba betyepeje?

¹² Ku mutamba mukwabo, kudi bimfwa bivule bya mu Bible bilombola mwāpelelwe bantu ba kwityepeja madyese a kumona ntumbo ya Leza. Mosesa, ‘utabukile bantu bonsololo mu kwityepeja,’ wāmwene ntumbo ya Leza ne kupwana nandi kipwano kiloe. (Umbadilo 12:3) Uno mwana-mulume mwityepeje, wālēle myaka 40 mituntulu bu mukumbi mulanda, shi i pa Lusongo lwa Alabia, wāeselwe madyese na Umpangi mu mashinda mavule. (Divilu 6:12, 30) Na bukwashi bwa Yehova, Mosesa wāikala ke musambuludi wa myanda, mfumu mulongolodi wa muzo wa Isalela. Wēsambile na Leza kyakanwa na kyakanwa. Mu kimonwa, wāmwene “kifwa kya Yehova.” (Umbadilo 12:7, 8; Divilu 24:10, 11) Boba bāitabije uno mwingidi mwityepeje wa Leza ne ntunguluji Wandi nabo bāeselwa madyese. Ne batwe netu mo monka, tukeselwa shi twitabije ne kukōkela mupolofeto mukata kutabuka Mosesa, ke Yesu kadi, pamo ne “umpika wa binebine, udi na manwa” wātongele.—Mateo 24:45, 46; Bilongwa 3:22.

13. Lelo ntumbo ya Yehova yāsokwelwe namani ku bakumbi betyepeje mu myaka katwa kabajinji?

¹³ Lelo i kudi bāni kwāmwekele “ntumbo ya Yehova” ne mwikeulu wāsapwile myanda miyampe ya kubutulwa kwa ‘Mupandiji, Kidishitu Mfumwetu’? Ke kudipo bendeji ba bipwilo ba kwianya abo bene nansha ku bantu ba bitenta, anha, ino i kudi bakumbi betyepeje bādi ‘bashikilwa bufuku muntanda, balama luombe lwabo.’ (Luka 2:8-11) Bano bantu kebādipo bantu bapebwe bulēme pangala pa bwino ne mwingilo wabo. Ino bo abo bāmwenwe na Yehova ne kutonga wēbatonga bekale babajinji kusapwilwa kubutulwa kwa Meshiasa. Bine, Yehova usokwelanga ntumbo yandi ku betyepeje, bantu bamwakaminwe.

14. Le Leza weselanga boba betyepeje madyese’ka?

¹⁴ Le i ñeni’ka yotuboila ku bino bimfwa? I ino: Yehova utōkelwanga betyepeje mutyima ne kwibasokwela buyuki ne kwivwanija kwa mpango yandi. Utoñanga bantu bamonwa na bakwabo amba kebafikilepo pa byobasaka ne kwibengidija bu basambuludi ba mpango yandi ya ntumbo. Kino kifwaninwe kwitutonona twendelele na kukimba buludiki bwa Yehova, bwa Kinenwa kyandi kya bupolofeto, ne bwa bulongolodi bwandi. Tukulupilei amba Yehova kakabulwepo kusapwila bengidi bandi ba kwityepeja kusokolwa kwa mpango yandi ya ntumbo. Mupolofeto Amose wānene amba: “Binebine Mfumwetu Leza kakalongapo nansha kamo kene, ino usokwela kifibwe kyandi bengidi bandi, ke bapolofeto kadi.”—Amose 3:7.

Tamija Kwityepeja, Witabijibwe na Leza

15. Mwanda waka tufwaninwe kulonga bukomo bwa kulama nyeke kwityepeja, ne kino i kimweke namani mu mwanda wa Solo, Mulopwe wa Isalela?

¹⁵ Pa kusaka kwitabijibwa lonso na Leza, tufwaninwe kwikala nyeke betyepeje. Shi wi mwityepeje dyalelo ke kunenapo amba kubapu ukekala nyeke mwityepeje. Muntu ukokeja kujimija kwityepeja, washilula kwitatula ne kwitumbika, tuto tutwala ku mwididi ne ku musala. Kino kyo kyāfikile Solo, mulopwe mushingwe māni umbajinji wa Isalela. Pa kutongwa dibajinji, wēmwene bu ‘mutyetye mu meso andi.’ (1 Samwele 15:17) Inoko, pa kupwa kubikala myaka ibidi, wālonga bintu na mwididi. Wāfutulula mpangiko ya Yehova ya kwela bitapwa kupityila kudi mupolofeto Samwele, kadi wāshilula kwibingija pa mwanda wa bintu byaālongele mwasakila. (1 Samwele 13:1, 8-14) Ino yo yādi ngalwilo ya musululu wa bilubo bikatampe byālombwele kubulwa kwityepeja kwandi. Penepo wājimija mushipiditu wa Leza ne buntu bwandi, ne ku mfulo wāfwa lufu lwa munyanji. (1 Samwele 15:3-19, 26; 28:6; 31:4) Ñeni iboilwa’ko pano idi patōka: Tufwaninwe kulonga bukomo bwa kulama nyeke kwityepeja ne kikōkeji ne kufundula milangwe ya kwimona bu wa mvubu, namino tukepuka kulonga bintu na mwididi utwalanga bavule ku kupelwa na Yehova.

16. Kulanguluka pa kipwano kyetu na Yehova ne na bantu netu kuketukwasha namani tutamije kwityepeja?

 ¹⁶ Eyo, kwityepeja kekubadilwepo mu kipa kya mushipiditu wa Leza, ino nayo i ngikadilo ya Leza yotufwaninwe kutamija. (Ngalatea 5:22, 23; Kolose 3:10, 12) Byoidi i ngikadilo ya mutyima—ko kunena’mba motwimwena ne motumwena bakwetu—kutamija kwityepeja kulomba kwielela’ko bya binebine. Kulanguluka pa kipwano kyotupwene na Yehova ne na bantu netu kuketukwasha twikale nyeke betyepeje. Ku meso a Leza, bantu bonso bakubulwa kubwaninina i pamo bwa biyombo bibishi bitama, kupwa byafumba ne kūma. Ne kadi bantu badi pamo bwa batete ba mu ntanda. (Isaya 40:6, 7, 22) Lelo kayombo kadi na buluji bwa kwianinya mwanda’po’tu i kalampe kupita tuyombo tukwabo? Le tete nandi ubwanya kwitatula mwanda’po’tu usobokanga kulampe kutabuka batete nansha bampasu bakwabo? Kekudipo ne ulañanga uno muswelo mwine, mwene i amo? O mwanda mutumibwa Polo wāvulwije banababo bene Kidishitu amba: “Lelo i ani wakukalañanya kōdi nobe pobe pala? Le kyōdi nakyo kyampikwa kukupebwa i kika? Ino shi watambwile’kyo, le penepo kadi, kyo witendelela i kika? na abe kapelwe’kyo.” (1 Kodinda 4:7) Kulanguluka pa bisonekwa bya mu Bible pamo bwa bino kuketukwasha tutamije ne kumwekeja kwityepeja.

17. I bika byākweshe mupolofeto Danyele atamije kwityepeja, ne i bika netu biketukwasha tutamije kwityepeja?

¹⁷ Mupolofeto Muhebelu Danyele wātelelwe bu “muntu muswibwe nakampata” mu meso a Leza mwanda wādi na “kwiubija,” ke kwityepeja kwandi kadi. (Danyele 10:11, 12) I bika byākweshe Danyele atamije kwityepeja? Dibajinji bidi, Danyele wākulupile mudi Yehova pambulwa kutuna lwitabijo, wādi umulomba kitatyi kyonso mu milombelo. (Danyele 6:10, 11) Kadi, Danyele wādi mwifundi mwipāne, wifunda na mutyima umo Kinenwa kya Leza, mwanda kyo kyāmukweshe evwanije senene mpango ya ntumbo ya Leza. Wādi kadi na mutyima wa kwitabija bukidi bilubo byandi ke enkapo bya bantu bandi kete. Kadi wādi na  mutyima wa kukwatakanya boloke bwa Leza, ke bwandipo. (Danyele 9:2, 5, 7) Tubulwe’po netu kuboila ñeni ku kimfwa kya kutendelwa kya Danyele ne kulonga bukomo bwa kutamija ne kulombola kwityepeja mu būmi bwetu bonso?

18. Lelo i ntumbo’ka itengele boba badi na kwityepeja dyalelo?

¹⁸ “Mpalo ya kwityepeja ne kwakamwa Yehova e bupeta ne bulēme ne būmi,” mo munenena Nkindi 22:4. I bine, Yehova weselanga betyepeje, kadi mpalo yabo i ntumbo ne būmi. Mulembi wa mitōto Asafa wālekele mwingilo wa Leza, ebiya Yehova wāsendulula mulangilo wandi, ye kunena wānena’mba: “Ukanombolanga ku ñeni yobe, kadi ebiya ukansepelela ku ntumbo.” (Mitōto 73:24) Lelo dyalelo nadyo? I ntumbo’ka itengele boba badi na kwityepeja? Kutentekela pa kwitabijibwa ne pa kupwana na Yehova kipwano kiloe, batengele kufikidila kwa binenwa bya ku bukomo bwa mushipiditu byānene Mulopwe Davida amba: “Bakikōkeji bakapyananga ntanda; kadi bakēsangaja mu bungi bwa ndoe.” Bine buno shabo bo būmi bwa kumeso bwa ntumbo!—Mitōto 37:11.

Lelo Ukivulukile?

• I kika kinenenwa amba Shitevani i kimfwa kya muntu mwityepeje wāsokwedilwe na Yehova ntumbo yandi?

• Yehova Leza ulombolanga kwityepeja mu mashinda’ka?

• I bimfwa’ka bilombola amba Yehova usokwelanga ntumbo yandi ku betyepeje?

• Kimfwa kya Danyele kitukwasha namani tutamije kwityepeja?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kapango pa paje 22]

Mukomo Ino Mwityepeje

Ku kitango kya Befundi ba Bible (Batumoni ba Yehova dyalelo) kya mu 1919 ku Cedar Point, Ohio, États-Unis, Joseph Rutherford, aye na myaka 50 kadi mutadi wimanine mwingilo, wāitabije na nsangaji mwingilo wa kwituma wa kutundaila bāya, usela bitundu ne baile ku kitango ukebatwala mu byabo byumba. Mu difuku dya mfulo dya kitango, wātenga mityima ya bemvwaniki 7 000 na bino binenwa’mba: “Mwi mikendi ya Mulopwe wa balopwe ne Mfumwandya bamfumu, mwanda musapwilanga bantu . . . bulopwe bwa ntumbo bwa Mfumwetu.” Bine, tutu Rutherford wādi muntu mukwate nkulupilo na bukomo, muyukane bu muntu unena na kininga, pampikilwa kutuna lwitabijo lwa bubinebine lwaādi nalo, inoko kadi wādi mwityepeje bya binebine ku meso a Leza, umwekeja’ko divule mu milombelo yandi ku kupwila kwa lubanga kwa ku Betele.

[Kifwatulo pa paje 19]

Shitevani, muntu mwipāne mu Bisonekwa, wāitabije na kwityepeja kwabanya bidibwa

[Kifwatulo pa paje 20]

Manase wētyepeje mu mutyima wāsangaja Yehova

[Kifwatulo pa paje 22]

I bika byālengeje Danyele ekale “muntu muswibwe nakampata”?