Kukimbakimba Nsangaji

MYAKA kunyuma, bantu ba mu Alemanye, mu Beletanye, mu États-Unis ne mu Franse baipangwilwe amba, “Pa kwikala na nsangaji kilomba kulonga bika ne bika?” Bantu 89 pa katwa mu baipangwilwe banene amba kwikala na nsangaji i kwikala bakomo nkē; bantu 79 pa katwa amba i kwikala na buluo ne na mwinē pobe muyampe; bantu 62 pa katwa amba i katōkwe ka bumbutwile; ne bantu 51 pa katwa amba i kusokola kaji kalumbuluke. Kadi, nansha bibidilwe kunenwa amba lupeto keluletangapo nsangaji, ino bantu 47 pa katwa mu baipangwilwe badi bakulupile amba luletanga’yo. Lelo bimonwamonwa bilombola bika?

Dibajinji, tutalei mukwatañenine lupeto na nsangaji na mulangila bantu. Bwipangudi bwaipangwilwe bampeta bakatakata katwa ba mu États-Unis bwalombwele amba kebadipo na nsangaji kutabuka bantu bonso. Ne kadi, nansha bavule mu États-Unis byobavudija bituntwa kubwipi kwa misunsa ibidi mu myaka makumi asatu yapityile’i, bashayuka ba bukomo bwa ñeni banena’mba, kebadipo na nsangaji kutabuka yobadi nayo dibajinji. O mwanda lapolo umo unena’mba: “Mu kino kitatyi kimo kyonka, luba lwa njia i lwilundile’ko. Kwiyoa kwa bankasampe kubevudija pasatu. Malubu abevudija misunsa ibidi.” Mu kintu kya matanda 50 meshileshile, bakimbi babandaula kukwatañana kukwatañene lupeto na nsangaji bafudile ku kunena’mba lupeto kelubwanyapo kupota nsangaji.

Dya bubidi, le būmi bwa nsangaji i kwikala na bukomo bwa ngitu, na buluo buyampe, ne na kaji kalumbuluke? Tutale, shi bino byo abyo bileta nsangaji, le midiyo ya bantu babela ne boba bonso kebadi na buluo buyampe le? Le boba nabo besongele ino kubutula bana mpika, ne bana-balume ne bana-bakaji bambulwa kaji kalumbuluke? Le bonso bano i batungilwe būmi bwampikwa nsangaji? Shi bintu bibashinta mu būmi bwa boba bamonwa bu bakomo nkē ne badi na buluo buyampe, le ne nsangaji yabo mine ikapwa?

Le Tukimbanga’yo Koidi?

Muntu yense usakanga kwikala na nsangaji. Ketutulumukapo pa kino, mwanda Umpangi wa muntu i ‘Leza wa nsangaji,’ kadi muntu wāpangilwe mu kimfwa kya Leza. (1 Temote 1:11; Ngalwilo 1:26, 27) Nanshi i kyendele’mo bantu bakimbe nsangaji. Inoko, bavule bamonanga amba kukimba kushipila nsangaji i pamo na kukwata misenga—mwanda byonso bibidi bipulumukanga lubilo lonka.

 Ino le kubulwe bamo bepenenekanga kungi mobakimba būmi bwa nsangaji? Mo mwalangile Eric Hoffer, filozofe wa mwikadilo wa bantu. Wanene amba: “Kukimbakimba būmi bwa nsangaji yo nsulo imo mikatampe ya kubulwa nsangaji.” Kino i kya bine shi tukimba nsangaji kokwa kokeidipo. Shi twiikimba kokeidi, tukafudilwa ne kufitwa. Kufwila kupeta; kusakasaka ntumbo ne kuyukana; kulondalonda bitungo bya politike, bya mushikatyilo wa bantu, ne bya misokwe; nansha kwisakila’nka biyampe ne kukimba būmi bwa maloa bukidibukidi ko kulengeja bantu batunye kusokola nsangaji. O mwanda bamo beulanga mumweno wa mizaulo ulombwelwe na mulembi umo amba: “Shi twalekele kwipeneneka na kukimba nsangaji, longa tudi na būmi buyampe mpata”!

Po pa mwanda bwipangudi botwatelanga ku ntwelelo kwa kino kishinte bulombola kadi amba bantu 4 pa 10 bamona amba būmi bwa nsangaji butamba ku kulongela bakwetu biyampe ne kwibakwasha. Kadi muntu umo pa 4 unena ukoma amba lwitabijo ne kikulupiji kya bwine Leza byo bintu bikatampe bileta nsangaji. I kimweke patōka amba tufwaninwe na bubine kukimba bintu bine bileta nsangaji ya bine. Kishinte kilonda’ko kisa kwituyukija’byo.

[Kifwatulo pa paje 3]

Bavule balanga amba lupeto, būmi bwa maloa mu kisaka, ne kaji kayampe byo bileta nsangaji. Le nobe ye molangila?