Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Sapula Kinenwa kya Leza Pakubulwa Moyo

Sapula Kinenwa kya Leza Pakubulwa Moyo

Sapula Kinenwa kya Leza Pakubulwa Moyo

“Enda bangila ku bantu bami.”—AMOSE 7:15.

1, 2. Amose wādi ani, ne Bible unena bika pa mwanda wandi?

 KAMONI wa Yehova umo wādi mu busapudi, ino kitobo umo wāmukanda. Kāmonokela’mba: ‘Leka kusapula! Taluka muno!’ Lelo uno kamoni wālongele’po namani? Lelo wāitabije byobāmukandile’ni, nansha wāendelele na kunena kinenwa kya Leza pakubulwa moyo? Ukokeja kuyuka mobyapityile mwanda uno kamoni wāsonekele myanda yandi mu dibuku ditwa pa dijina dyandi. Ke mukanda wa Amose kadi. Kumeso kwa kwivwana bivule pa kwipotomeja kwa Amose na kitobo, tubandaulei bidi myanda imoimo imutala.

2 Lelo Amose wādi ani? Le wādi ushikata kwepi ne mu myaka’ka? Malondololo a bino bipangujo adi mu Amose 1:1, mutangwa’mba: “Binenwa bya Amose, wādi umbukata mwa bakumbi ba ku Tekoa, . . . mu mafuku a Uzia mulopwe wa Yuda, ne mu mafuku a Yeloboame mwana Yoashe mulopwe wa Isalela.” Amose wādi ushikata mu Yuda. Kibundi kyabo i Tekoa, kidi ku makilometele 16 kunshi kwa Yelusalema. Wāikele’ko ku mfulo kwa myaka katwa ka kitema K.K.K., pādi pakibikele Mulopwe Uzia mu Yuda ne Mulopwe Yeloboame II mu bulopwe bwa Isalela bwa bisaka dikumi. Amose wādi kimunye kya mikōko. Kadi Amose 7:14 unena’mba Amose kādipo enka “mukumbi,” ino wādi kadi ‘usala bipa bya bikuyu.’ Nanshi kitatyi kimo kya mwaka wādi wingila bu mwingidi wa ku mwangulo. Wādi usala nansha kutapa bikuyu. Uno wādi mwingilo wa kupēlakanya kwela kwa bikuyu. Wādi mwingilo upungija.

“Enda Bangila ku Bantu”

3. Kwifunda myanda ya Amose kwitukwasha namani tuleke kwimona bu bakubulwa kufwaninwa kusapula?

3 Amose wānene na bubine amba: “Amiwa nkyadipo mupolofeto nansha patyetye, nansha bu-mwana mupolofeto ami mhm.” (Amose 7:14) I bine, Amose kābutwilwepo bu mwanā mupolofeto kadi kāfundijibwepo bu mupolofeto. Ino mu bantu bonso ba mu Yuda, Yehova wātongele Amose amba engile mwingilo Wandi. Mu kine kitatyi’kya, kātongele’mopo mulopwe nkomonkomo, nansha kitobo uyukile myanda mivule, nansha mfumu mpeta wa byandi. Tufwaninwe kuboila ñeni ikulupija ku uno mwanda. Netu tukokeja kubulwa kyepelo kikatakata mu ino ntanda ne kufunda masomo malamala mpika. Ino lelo kino kifwaninwe kwitupa mutyima wa kwimona bu bakubulwa kufwaninwa kusapula kinenwa kya Leza? Nansha dimo! Yehova ukokeja kwitukumbanya mwa kusapwila musapu wandi—nansha ke mu myaba idi’mo bikoleja. Kino kyo kyālongele Yehova kudi Amose, o mwanda kubandaula kamwanda ne kamwanda ka kimfwa kya kininga kyāshile Amose kukaleta bufundiji bukatampe ku boba bonso basaka kunena kinenwa kya Leza pakubulwa moyo.

4. I kika kinenenwa amba kunena bupolofeto mu Isalela kekwādipo kunekene kudi Amose?

4 Yehova wāsoñenye Amose amba: “Enda bangila ku bantu bami bene Isalela.” (Amose 7:15) Uno mwingilo kewādipo munekene. Mwanda bulopwe bwa Isalela bwa bisaka dikumi bwādi bwishikatyile mu ndoe, mutyima-ntenke, kadi bufuke ku makasa. Bavule bādi na ‘mobo a bushipo’ ne ‘mobo a buyo,’ mobakwe na “mabwe masōngwe,” ke na matafwadi mabishipo, mhm. Bamo bādi na bipungwa bya meno a banzovu ne bādi batoma ne vinyu ya “miñanza miyampe.” (Amose 3:15; 5:11) Pa kino, bantu bādi na kileolenga. Na bubine, mwaba wāpelwe Amose wiifwene mpata na myaba ingila’mo bengidi netu bamobamo mwingilo wabo.

5. I bintu’ka bibi byādi bilonga bene Isalela bamobamo?

5 Eyo, kwikala kwādi kwikele bene Isalela na bituntwa bivule kekwādipo kubi, ehe. Inoko bene Isalela bamo bādi bongwija bupeta mu bya budimbidimbi. Bampeta bādi “basusula [“beba,” NW] balanda,” kadi bādi “basonsakanya bafudilwe.” (Amose 4:1) Bansunga bakomokomo, batyibi, ne babitobo bādi bakuta nkuku ya kwiba balanda. Pano tujokelei bidi mu kitatyi kya kunyuma, tumone byādi bilonga bano bantu.

Kujilula Bijila bya Leza

6. Bansunga bene Isalela bādi basusula bakwabo namani?

6 Tubadikilei bidi kwenda ku nsoko. Kwine kuno’ku bansunga ‘batyepejanga efa’ ne “kulonga shekele ke mikatampe,” ne kupoteja “bikose” bu ñano. (Amose 8:5, 6) I bine, bansunga bādi beba bampotyi mu buvule bwa byobādi bapoteja, kadi bādi batunga lupoto lukomo, ino byobapoteja bine bifwefwefwe. Pa kino, balanda bādi bafula ku kwipoteja abo bene bu bapika mwanda bādi bebasusula bya lufu kudi bansunga. Kupwa bansunga bamo bonka badi bebapota “ku bikwabilo bya maulu abidi.” (Amose 8:6) Langa’po bidi! Boba bansunga ba lwiso bādi bamona bakwabo bene Isalela bu bantu badingakene pamo na bilato! Bine kuno i kufwija bakolelwe bumvu mpata, kadi i kujilwila Bijila bya Leza ku nshikani! Ino, bano bansunga bamo bonka bādi bavuluka nyeke “dya sabado.” (Amose 8:5) Bine, bādi na bwine Leza bwa panja bitupu.

7. I bika byālengeje bansunga bene Isalela babwanye kujilula Bijila bya Leza?

7 Penepo bansunga bādi babwanya namani kujilula bujilulejilule Kijila kya Leza kinena’mba: “Ukasanswanga mwikadi nobe bwa mo wisanshilwe abe mwine”? (Levi 19:18) Bansunga bābwenye kujilula mwanda boba bādi banenwe kulēmekeja Bijila—batyibi—bo abo bobādi bekutyile namo mu kimo. Pa kibelo kya kibundi, pobādi batyiba mambo mu kidye, batyibi bādi bayata “majikakanwa, ne kusasula mufudilwe mu kibelo.” Bine bādi badya bya majika-kanwa pa kyaba kya kukinga bafudilwe. (Amose 5:10, 12) Nanshi batyibi bādi basūdile Bijila bya Leza.

8. Babitobo babi bādi bapūta meso pa mwiendelejo’ka?

8 Mu kine kitatyi kimo kyonka, lelo babitobo ba mu Isalela bādi bengila mwingilo’ka? Pa kuyuka’kyo, tutalei ku kifuko kikwabo. Tala’po bubi bwādi bulonga babitobo ku “njibo ya Leza wabo”! Leza wānene kupityila kudi Amose amba: “Muntu ne shandi bakatwela mu nsongwakaji umo, kujilula dijina dyami dikola.” (Amose 2:7, 8) Langa’po bidi! Shabana mwine Isalela ne wandi mwana benda busekese na wabwitwa umo yenka wa ku tempelo. Ino babitobo babi bapūta meso pa busekese bwa uno muswelo!—Levi 19:29; Kupituluka 5:18; 23:17.

9, 10. Bene Isalela bādi bajilula Bijila’ka bya Leza, ne i biifwane namani na bilongeka mu ano etu mafuku?

9 Yehova wisambila pa mwiendelejo mukwabo umbi amba: “Beladika abo bene pa lubavu lwa madabahu onsololo pa bivwalwa bya kyeya; kabidi mu njibo ya Leza wabo batoma vinyu ya bano namino’ba baponejibwa.” (Amose 2:8) Babitobo ne bantu bonso kumo bādi basūle kijila kisonekelwe mu Divilu 22:26, 27, kinena amba kisandi kiselelwe bu kyeya kifwaninwe kujokejibwa bufuku kebwaidile. Ino akyo kyo kyādi ke kyabo kyalwa kya kweyalala’po pa masobo pobādi badya batoma ku tempelo. Kadi bibawe byobādi batunga balanda byo byobādi bapota vinyu ya kutoma ku masobo a mitōtelo ya bubela. Bine, bādi ke basāsuke mpata mu dishinda dya mutōtelo utōka!

10 Bene Isalela bādi bajilula pambulwa ne bumvu bwine mbila ibidi mikatampe ipityile yonso mu Bijila—kuswa Yehova ne kuswa bantu nabo. O mwanda Yehova wātumine Amose akebatopeke pangala pa kwabo kubulwa kikōkeji. Dyalelo nadyo, mizo ya ntanda, ne mizo ya Bipwilo bya Kine Kidishitu mine kumo, iulanga ngikadilo mibole ya Isalela wa kala. Kudi bantu bamo bapeta, ino bakwabo batūtwa tonso tobadi nato ne kuvutakanibwa ñeni na bya bulongelonge bya bendeji ba budimbidimbi mu myanda ya bya busunga bikatakata, ya politike, ne ya mutōtelo wa bubela. Ino Yehova utele mutyima ku boba basusuka, badi na mutyima wa kumukimba. O mwanda i mupe bengidi bandi ba mu ano mafuku mwingilo wiifwene na wa Amose—ke kusapula kinenwa Kyandi pakubulwa moyo kadi.

11. I ñeni’ka yotuboila ku kimfwa kya Amose?

11 Tusa kumwena bininge mu kubandaula kimfwa kya Amose mwanda mwingilo wandi wiifwene na wetu. Ke-pantu, Amose witulombola (1) musapu otufwaninwe kusapula, (2) muswelo otufwaninwe kwiusapula, ne (3) mwanda waka i kutupu walwana ubwanya kwimika mwingilo wetu wa busapudi. Tubandaulei ino myanda umo ne umo pa bula.

Motukokeja Kwiwila Amose

12, 13. Yehova wālombwele namani amba wāfityīlwe Isalela mutyima, ne Isalela wālongele’po bika?

12 Mwingilo wa bwine Kidishitu otwimanine’po batwe Batumoni ba Yehova i mwingilo wa kusapula Bulopwe ne kulonga bana ba bwanga. (Mateo 28:19, 20; Mako 13:10) Inoko, netu tutanga mutyima ku kusapula bidyumu bya Leza mwādi musapwila Amose amba Yehova ukaponeneja butyibi busansa pa babi. Kimfwa, Amose 4:6-11 ushintulula amba Yehova wādi unena misunsa ne misunsa amba i mufityilwe Isalela mutyima. Wāpele bantu “kubulwa bidībwa,” ‘wākankaja mvula,’ wēbakupila “kipyalanga, ne mūndila,” kadi wēbatumina ne “kinzengele.” Lelo bino binkumbulu byāfikije Isalela ku kwalamuka pa mutyima? “Kemwajokēlepo ko ndi,” mo mwānenene Leza. Bine, bene Isalela bāelele Yehova kyaba ne kyaba.

13 Penepo Yehova nandi wāpa bene Isalela bampikwa kwalamuka pa mutyima mfuto. Ino dibajinji, bādyumwinwe bidi kidyumu kya bupolofeto. Pa kino, Leza mwine wānene amba: “Binebine Mfumwetu Leza kakalongapo nansha kamo kene, ino usokwela kifibwe kyandi bengidi bandi, ke bapolofeto kadi.” (Amose 3:7) Leza wāsokwedile Noa amba Dilobe disa kwiya, wāmunena adyumune kino kidyumu. Mo monka Yehova wāsapwidile Amose alete kidyumu kya mfulo. Ino i kya bulanda, mwanda Isalela wāsūdile musapu utamba kudi Leza ne kutunya wātunya kulonga kyoloke.

14. I kwiifwana’ka kwiifwene kitatyi kya Amose na kino kyetu?

14 Bine kusapo kubulwa kwitabija amba kudi kwiifwana kukatampe kwiifwene kitatyi kya Amose na kino kyetu. Yesu Kidishitu wālaile byamalwa bivule byādi bya kumweka mu kitatyi kya ku mfulo. Wālaya ne mwingilo wa busapudi bukasapulwa ntanda yonso. (Mateo 24:3-14) Ino, pamo na mu mafuku a Amose, ne dyalelo nadyo bavule i basūle kiyukeno kya bitatyi ne musapu wa Bulopwe mwine. Bano bantu bakafikilwa’nka na byobya byāfikile Isalela wampikwa kwalamuka pa mutyima. Yehova wāmudyumwine amba: “Wilongolole usambakane Leza obe.” (Amose 4:12) Bene Isalela bāsambakene Leza pa kufikilwa na butyibi bwandi pēbatyumwine Ashidia. Dyalelo nadyo, ino ntanda yampikwa bwine Leza ‘ikasambakana Leza’ ku Amakedona. (Kusokwelwa 16:14, 16) Inoko, pano pakyendelela kitūkijetyima kya Yehova, tukankamikanga bantu bavulevule amba: “Kimbai Yehova, penepo mukekalanga na būmi.”—Amose 5:6.

Kulondwalondwa Pamo bwa Amose

15-17. (a) Amazia wādi ani, ne wālongele bika pa kwivwana busapudi bwa Amose? (b) Amazia wātwikile Amose bubela’ka?

15 Tukokeja kwiula Amose ke enkapo mu musapu otusapula, ino i ne mu muswelo otusapula. Uno mwanda i mulombolwe patōka mu shapita wa 7, motutana myanda ya kitobo nansha mupidishitu otwatelanga ku ngalwilo kwa mwisambo wetu. I “Amazia mupidishitu wa ku Betele.” (Amose 7:10) Betele kyādi kité kya mutōtelo wa bupondo, ne wa kutōta kyana kya ñombe. Nanshi Amazia wādi kitobo wa mutōtelo wa mbulumatadi wa muzo. Le wālongele namani pa kwivwana binenwa byādi binena Amose pakubulwa moyo?

16 Amazia wānene Amose amba: “Abe umoni enda, nyemena muntanda ya Yuda, kabidi udye konka bidībwa, ne kufumika konka; ino kokafumikapo monka mu Betele; mwanda i kipandulwemo kya mulopwe, kadi i njibo ya bulopwe.” (Amose 7:12, 13) Na bubine, Amazia wānene amba: ‘Jokela kwenu! Batwe tudi na mutōtelo wetu.’ Wātompele’nka ne kusoñanya umbikalo ukankaje mingilo ya Amose, na kusapwila mulopwe Yeloboame II amba: “Amose wakute kitumba podi umbukata mwa njibo ya Isalela.” (Amose 7:10) Pa kino, Amazia wātopekele Amose amba i ngabañani! Wāsapwila mulopwe amba: “Enka nenki Amose unena’mba: Yeloboame ukafwa ku kipete, ne Isalela binebine ukaselwa bu-misungi mu ntanda ya aye mwine.”—Amose 7:11.

17 Mu bino bishima, Amazia wākujije’mo binenwa bisatu bya bongojani. Amba: “Enka nenki Amose unena.” Ino kashā Amose kādipo unena amba aye ye nsulo ya buno bupolofeto. Ino wādi unena nyeke amba: “E mwanenena Yehova namino.” (Amose 1:3) Kadi Amose wātopekelwe amba wādi unena’mba: “Yeloboame ukafwa ku kipete.” Ino mungya Amose 7:9, Amose wānene bupolofeto amba: “Nkatalukila [ko kunena amba Yehova] pa njibo ya Yeloboame ne kipete.” Yehova wālaile kino kinkumbulu amba kikafikila “njibo” ya Yeloboame, ke lutundu lwandi kadi. Kupwa, Amazia wālambika Amose amba i aye wānene amba: “Isalela binebine ukaselwa bu-misungi.” Ino Amose wānene ne kunena mu bupolofeto amba bene Isalela bonso bakajokela kudi Leza bakeselwa madyese. I bine, Amazia wādi unyengakanya bubine wela’mo ne bubela mwaādi ufwila baludiki bakankaje mwingilo wa busapudi wa Amose.

18. I kwiifwana’ka kwiifwene manwa āingidije Amazia ne oa engidijanga bendeji ba bipwilo dyalelo?

18 Mwene ubamone kwiifwana kwiifwene manwa āingidije Amazia ne oa engidijanga balwana na bantu ba Yehova dyalelo? Mwādi musakila Amazia kutalaja Amose, ne babitobo, babitobo bakulu, ne bakatampe ba dyalelo nabo mo monka, basakanga kukalakanya mwingilo wa busapudi wingila bengidi ba Yehova. Amazia wātopekele Amose bya bubela amba i ngabañani. Ne dyalelo nadyo mo monka, bendeji ba bipwilo bamo basambilanga Batumoni ba Yehova bya bubela amba baletanga kyaka kya kuvutakanya mutyima-ntenke wa muzo. Kadi monka mwādi mukimbila Amazia bukwashi kudi mulopwe mwa kulwila na Amose, ne bendeji ba bipwilo nabo banyemenanga ku bakata ba politike ba kwibakūkila mu kupangapanga Batumoni ba Yehova.

Balwana Kebakemikapo Mwingilo Wetu wa Busapudi

19, 20. Amose wālondolwele namani ku lwana lwa Amazia?

19 Lelo Amose wālongele namani pa lwana lwa Amazia? Dibajinji, Amose wāipangwile kitobo amba: “Abe ubanena wa’mba: Kokafumikapo padi Isalela”? Pampikwa ne kwikaka kwine, mupolofeto mukankamane wa Leza wāmusapwila binenwa byaādi bine ushikilwe kwivwana. (Amose 7:16, 17) Amose kādipo uzakajibwa. Bine kino i kimfwa kilumbuluke’po kashā kotudi! Mu myanda ya kusapula kinenwa kya Leza, ketukalekapo kukōkela Leza, nansha ke mu matanda mobetukutyila nkuku ya kupangwapangwa kwa mwiko kudi Baamazia ba mu ino myaka. Ino, pamo bwa Amose, tusapulanga’nka kusapula’mba: “Po pa mwanda wanenena Yehova namino.” Kadi balwana kebakokejapo kwimika mwingilo wetu wa busapudi, mwanda “kuboko kwa Mfumwetu” kudi netu.—Bilongwa 11:19-21.

20 Bine, Amazia kābudilwepo kuyuka amba kwandi kwangadikañana ngitu i kwa bitupu. Mwanda Amose wādi kala ke mumushintulwile kine kekibwaninyapo muntu nansha umo wa pano pa ntanda kumukankaja kunena—uno o mwanda wa busatu otufwaninwe kubandaula. Kukwatañana na Amose 3:3-8, Amose wipangula lunkunkwa-mulongo lwa bipangujo ne byelekejo bilombola amba i kutupu kintu kīlongekelanga akyo kine, ehe. Kupwa wāfudija na kunena’mba: “Shi ntambo wabuluma, lelo ani katyinapo, a? Shi Mfumwetu Leza wesamba, lelo i ani kakafumikapo, a?” Mu muneneno mukwabo, Amose wāsapwidile bemvwaniki bandi amba: ‘Monka mokemutuninyapo kutyina shi mubaivwana kubuluma kwa ntambo, nami nkitunyapo kusapula kinenwa kya Leza shi naivwana Yehova waunena kusapula.’ Kwakamwa Leza, ko kunena amba kupa Yehova bulēme bukatampe, ko kwādi kukunka Amose ku mutyima kanena.

21. Tuketaba namani ku lubila lwa Leza lwa kusapula myanda miyampe?

21 Netu twivwananga Yehova witunena kusapula. Lelo tuloñanga’po namani? Pamo bwa Amose ne balondi babajinji ba Yesu, tunenanga pakubulwa moyo, na bukwashi bwa Yehova. (Bilongwa 4:23-31) Kupangwapangwa kupapamunwa na balwana ne buñumauma bwa boba botusapwila kebiketutalajapo. Batumoni ba Yehova kujokoloka ntanda yonso badi na bupyasakane pamo na bwādi nabo Amose, o mwanda badi na mutyima wa kwendelela na kusapula myanda miyampe pakubulwa moyo. Tudi na kiselwa kya kudyumuna bantu ku butyibi bwa Yehova bwiya’bu. Le buno butyibi butala bika ne bika? Kino kipangujo kikalondololwa mu kishinte kilonda’ko.

Usa Kulondolola Namani?

• I mu ngikadilo’ka mwādi muvuija Amose mwingilo wāmupele Leza?

• Pamo bwa Amose, i bika byotufwaninwe kusapula?

• Tukengila mwingilo wa busapudi na mutyima wa muswelo’ka?

• Mwanda waka balwana kebakokejapo kwimika mwingilo wetu wa busapudi?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Bifwatulo pa paje 6]

Leza wātongele Amose, wādi usala bikuyu, engile mwingilo Wandi

[Kifwatulo pa paje 9]

Le nobe usapulanga musapu wa Yehova pakubulwa moyo pamo bwa Amose?