Kubutulwa Kufwaninwe Kuvuluka

‘Dyalelo dino’di kubemubutwilwa Mupandiji, ke Kidishitu Mfumwetu kadi.’—Luka 2:11.

KINTU kya myaka tununu tubidi kunyuma, mwana-mukaji wa mu kibundi kya Betelema wābutwile mwana. Batyetye kete mu kino kibundi bo bājingulwile mvubu ya kuno kubutulwa. Ino bakumbi bamo, bādi balele panja bufuku na luombe lwabo mu madimi, bāmwene kibumbo kya bamwikeulu, bēbevwana bemba’mba: “Leza atumbijibwe ntumbo mūlu mwine, ne pano panshi ndoe, ya ku mutamba wa bantu mo mwatokelwa she-e, aye.”—Luka 2:8-14.

Kupwa bano bakumbi bākatana Madia ne Yosefa mulumyandi mu kipombo, monka mwēbalombwedile bamwikeulu. Madia wāinika mwana’wa dya bu Yesu, kadi wāmulādika mu kidīlo kya bañombe, mu kipombo. (Luka 1:31; 2:12) Pano, myaka tununu tubidi kupita’po, muntu umo pa basatu pano pa ntanda ponso witelanga amba ulondanga Yesu Kidishitu. Ne myanda yālongekele pa kubutulwa kwandi i nsekununi isekununwa kutabuka nsekununi yo-yonso mu mānga ya muntu.

Ntanda ya Eshipanye, idi na kishi kikatampe kya bwine Katolika ne bisela bya bwino bya masobo, i mibunde miswelo mivule ya mwa kuvulukila bufuku bwa pa bula bwa mu Betelema.

Noele ya mu Eshipanye

Tamba mu myaka ya katwa ka 13, bilomboji bya Kubutulwa kwa Yesu byo ke bisela bya masobo a bene Eshipanye bibidile bantu bonso. Bisaka bivule bipungilanga kakintu kelekeja kidīlo kya banyema mwāladikilwe Yesu. Kudi ne bibumbwa bya dīma byelekeja bakumbi ne Bañeni (nansha “balopwe basatu”), pamo ne ba Yosefa, Madia, ne Yesu. Bilomboji bikatampe bya Kubutulwa kwa Yesu ne bipungwa bikatakata divule bitūlwanga mu mobo makatampe a mu kibundi mu bitatyi bya Noele. Mobimwekela François d’Assise ye wāshilwile kino kibidiji mu Itadi mwanda wa kukokela milangwe ya bantu ku nsekununi ya Evanjile īsambila pa kubutulwa kwa Yesu. Penepa bamumpele ba kitango kya François bātumba mu Eshipanye ne mu matanda makwabo.

Bañeni bo bantu batumbe mu masobo a Noele a mu Eshipanye, monka mutumbile Santa Claus, witwa ne bu Tata Noele, mu matanda makwabo. Balañanga amba Bañeni bo bapānga bana ba mu Eshipanye byabuntu mu difuku dya 6 dya Kweji 1, ditwa bu Día de Reyes (Difuku dya Balopwe), pamo na mobāpelele Yesu wa lukeke byabuntu kudi Bañeni. Inoko, i bantu batyetye kete bayukile amba nsekununi ya Evanjile keitelelepo buvule bwa Bañeni bāile kupempula Yesu. Kadi kebādipo balopwe, mwanda na bubine, bādi bambuki ba malumba a ñenyenye. * Ne kadi, pāpwile bañeni kupempula Yesu, Heloda wāipaile bana bana-balume bonso ba mu Betelema “ba myaka ibidi ne kebabwenye’yo,” mwaādi ufwila kwipaya Yesu. Kino nakyo kilombola amba pobāile kupempula Yesu pādi ke  papite kitatyi kilampe tamba kubutulwa kwandi. —Mateo 2:11, 16.

Tamba mu myaka ya katwa ka 12, bibundi bimo bya mu Eshipanye byāshilwile kukaya myanda ya byāpityile pa kubutulwa kwa Yesu, kubadila’mo ne bupempudi bwa bakumbi ku Betelema, ne mwenda myaka, bupempudi bwa Bañeni. Dyalelo, bibundi bivule bya mu Eshipanye biloñanga cabalgata, lunango lwa mu bipito, mu difuku dya 5 dya Kweji ne Kweji Umbajinji, ne mu kino kisela “balopwe basatu” bakandile mu byendwa nabyo byolwe senene bapitanga mu kibundi kyonso babanya mabombo ku bonso bebabandila. Midyangwilo ya pa Noele ya pa kala ne ñimbo ne maja (villancicos) byo bitobajanga bino bitatyi bya mafetyi.

Bisaka bivule bya bene Eshipanye bidyanga bidibwa bya pa bula mu dya Malalio a Noele (mafuku 24 Kweji 12). Mu bidibwa byabo bya kibidiji mutanwa bintu pamo bwa turrón (maswityi mapungwe na alamode ne būki), manteka, bipa byumu, mukōko moshe, ne bishi bya lui. Bonso ba mu kisaka ne balongo ba kulampe baloñanga bukomo bwa kwitana pamo mu kino kitatyi. Kitatyi kya bidibwa bikwabo bya kibidiji bya mu mafuku 6 Kweji 1, kisaka kifwaninwe kudya roscón de reyes, mukate udi bwa luzenze wa “Balopwe” udi na kabumbwa katyetye (sorpresa) kafye munda. Mu Loma wa kala kibidiji kya uno muswelo kyādi kilengeja umpika upelwe uno mukate mudi kabumbwa kafye atelwe bu “mulopwe” mu dine difuku’dya.

“Kitatyi kya Mwaka kya Nsangaji ne kya Mingilo Mivule”

Pano Noele, mu bibidiji bya konso, ke masobo makatampe ntanda yonso. Dibuku The World Book Encyclopedia dinena amba Noele i “kitatyi kya mwaka kya nsangaji ne kya mingilo mivule ku bene Kidishitu bavule ne ku bantu bamo ke bene Kidishitupo kujokoloka ntanda yonso.” Le kino i kintu kiyampe?

Kunena na bubine, kubutulwa kwa Kidishitu i mwanda mukatampe mu mānga. Ke-pantu kusapula kwāsapwile bamwikeulu uno mwanda bu ngalwilo ya ‘ndoe ku bantu bonso bamusangaja’ kulombola patōka mvubu yako.

Inoko, “mu mafuku mabajinji a bwine Kidishitu, Kubutulwa kwa Yesu kekwādipo kuvulukwa bu masobo,” mo mulombwela Juan Arias mulembi mwine Eshipanye. Shi kekwādipo kuvulukwa, le i kwepi nanshi kutambile masobo a Noele? Lelo i muswelo’ka muyampe wa kuvuluka kubutulwa ne būmi bwa Yesu? Kishinte kilonda’ko, kikakupa malondololo a bino bipangujo.

[Kunshi kwa dyani]