Kidishitu—Pene Pemanine Bupolofeto

“Kusapula bukamoni butala Yesu ko kulengeje kwikale bupolofeto.”—KUSOKWELWA 19:10, New World Translation.

1, 2. (a) Tamba mu mwaka wa 29 K.K., i butyibi’ka bwādi bunenwe kutyiba Isalela? (b) I bika byotukabandaula mu kino kishinte?

 TUDI mu mwaka wa 29 K.K., mu Isalela monso mudi’nka biñuniñuni bya myanda itala Meshiasa wālailwe. Mwingilo wa Yoano Umbatyiji nao ubakela mutyima wa kutengela. (Luka 3:15) Ino Yoano mwine wapele amba ke ayepo Kidishitu. Wafunka Yesu wa Nazala, amba: “Uno ye aye Mwana Leza.” (Yoano 1:20, 34) Ponka’po bibumbo kebilonda Yesu, biteja bufundiji bwandi nandi wibondapa ne kwibondapa.

² Mu myeji ilonda’po, Yehova wavudija bukamoni butala padi wandi Mwana. Boba befunda Bisonekwa ne kubandaula mingilo ya Yesu abaikala na kyalwilo kikomo kya kwitabijija mudi aye. Inoko, bantu basambile kipwano na Leza abo bonso kikonge abaleka kumwitabija. Enka batyetye kete bo baitabija amba Yesu i Kidishitu, Mwanā Leza. (Yoano 6:60-69) Shi abe nobe wādi’ko mu mene mafuku’a, le wāswile kulonga namani? Lelo wādi wa kwikala na mutyima wa kwitabija amba Yesu ye Meshiasa ne kwikala mulondi wandi wa kikōkeji? Ivwana bidi bukamoni bwāletele Yesu pa kwiyukanya pobāmutopekele amba ujilulanga dya Sabado, tala ne bubinga bwaāletele mwanda wa kukomeja lwitabijo lwa bandi bana ba bwanga ba dikōkeji.

Yesu Mwine Waleta Bukamoni

3. I bika byātonwene Yesu alete bubinga bwa kumuyukanya shi aye mwine i ani?

³ Pano ke Pashika wa mu 31 K.K., Yesu udi mu Yelusalema. Wapu’nka panō kundapa mwana-mulume wadi ubela pano ke myaka 38 mituntulu. Ino Bayuda kebapangapanga Yesu amba mwanda walonga kino mu dya Sabado. Bamunena amba utukanga Leza, kadi bakimba ne  kumwipaya amba mwanda utelanga Leza bu Shandi. (Yoano 5:1-9, 16-18) Yesu webingija na kuleta bubinga busatu bunane bukulupija Bayuda bonso ba mityima myoloke bamuyuke shi aye i ani.

4, 5. Mwingilo wa Yoano wādi na kitungo’ka, ne wāfikidije’kyo senene namani?

⁴ Dibajinji, Yesu waleta bukamoni bwa ntangye wandi, ke Yoano Umbatyiji kadi, amba: “Bānwe umbatume kudi Yoano wēsambe byonka bya bīne. Aye wadi kinanu kitēma kitōkeja tō! ino bānwe mwasepelele ne mutyima tō monka mu kitōkeji kyandi ku kitatyi kityutyu.”—Yoano 5:33, 35.

⁵ Yoano Umbatyiji wādi “kinanu kitēma kitōkeja tō” mwanda kumeso kwa aye kukutwa na Heloda mwanda ke mwanda, wāvuije mwingilo wāmupele Leza wa kuteakenya Meshiasa dishinda. Yoano wānene amba: “I mwanda wa kunena’mba: [Meshiasa] asokokele ku bene Isalela ke po pakwiya amiwa mbatyijija mu mema. . . . Namwene aye Mushidipitu utūka mūlu bwa nkunda, wamutumba pādi. Ino ami nkyamuyūkilepo kala, ehe. Nanshi wantumine kubatyijija mu mema uno aye wandaīle’mba: Ku o wakamona aye Mushipiditu utūka ne kumutumba pādi nabya e yenka’ye wakubatyijija mu Mushipiditu Sandu. Ami kumona namone ne kusapula kadi nasapwila’mba: Uno ye aye Mwana Leza’wa.” * (Yoano 1:26-37) Yoano wālombwele patōkelela amba Yesu i Mwanā Leza—Meshiasa wālailwe. Bine bukamoni bwa Yoano bwādi patōka, o mwanda myeji kupwa kwa aye kufwa, Bayuda bavule ba mityima miyampe bāitabije amba: “Nanshi bintu byonso bya Yoano byādi wisambila uno’u byadi bya binebine.”—Yoano 10:41, 42.

6. Mwanda waka mingilo ya Yesu keyābudilwepo kukulupija bantu amba Leza udi nandi?

⁶ Yesu wanena mwanda mukwabo umubingija patōka amba aye ye Meshiasa. Watela mingilo milumbuluke yauba amba ibingijanga amba Leza udi nandi. “Amiwa ngidi ne mīsambo īkidile ya Yoano,” ye Yesu unena, “ke-mintu mīngilo yaumpele Tata mpwijijije’yo, ino mīngilo mīne yo nguba yo īsambilanga ami’mba: I Shandi wamutuma.” (Yoano 5:36) Nansha ke balwana na Yesu bene kebadipo babwanya kupatanya buno bukamoni, kubadila’mo ne bingelengele bivulevule. Mwenda mafuku bamo beipangwile amba: “Le tūbanga namani? muntu uno’u ulonga’tu biyūkeno bya ntanda ne ntanda.” (Yoano 11:47) Ino bamo baitabija’nka ne kwitabija’mba: “Le Kidishitu pa kwiya akamutabuke uno’u ku biyūkeno kuvula’ni?” (Yoano 7:31) Boba badi bateja Yesu badi na mukenga mulumbuluke wa kunañuna ngikadilo ya Shandi mudi aye Mwana.—Yoano 14:9.

7. Bisonekwa bya Kihebelu bileta namani bukamoni butala padi Yesu?

⁷ Ku mfulo, Yesu watenga bukamoni bukomo ne mwa kutunina. “[Bisonekwa], . . . bīsambilanga konka kudi ami,” ye Yesu unena, ne kubweja’ko amba: “Shi mwaitabije kudi Mosesa, longa nankyo mwaitabije kudi ami, mwanda aye wadi unsonekele ami.” (Yoano 5:39, 46) Bine, Mosesa i umo wa mu batumoni ba kumeso kwa bwine Kidishitu bēsambīle padi Kidishitu. Mu bilembwa byabo mudi tutwa na tutwa twa bupolofeto ne musuku utela muntu umo ne umo, byonso bino bifunkila’nka padi Meshiasa. (Luka 3:23-38; 24:44-46; Bilongwa 10:43) Le Bijila bya Mosesa nabyo le? “Mukanda-wabijila wadi mufundiji wetu wakwituleta kudi Kidishitu,” mo mwāsonekele mutumibwa Polo. (Ngalatea 3:24) I amo, “kusapula bukamoni butala Yesu ko kulengeje kwikale bupolofeto.”—Kusokwelwa 19:10, NW.

8. Mwanda waka Bayuda bavule kebāitabijepo mudi Meshiasa?

⁸ Mwene buno bubinga bonso—bukamoni bwa patōkelela bwa Yoano, mingilo ya kwanwa ya Yesu ne ngikadilo yandi ya buleza, pamo ne bukamoni buvulevule bwa mu Bisonekwa—bukulombola’tu amba Yesu ye aye Meshiasa? Yense uswele Leza ne Kinenwa kyandi buswe bwa bine kādipo wa kukolelwa kumona kino: kwitabija mudi Yesu amba aye ye Meshiasa wālailwe. Ino yō, buno buswe kyo kintu kine kyābudilwe bavule mu Isalela. Yesu wālombwele  balwana nandi amba: “Nemuyukile: Ke mudi po na buswe bwa Leza munda mwenu.” (Yoano 5:42, Bisonekwa Bitokele) I bine, pa kyaba kya kukimba “ntumbo ya kwa Leza,” abo bādi ke bantu “bakwitumbika ntumbo” abo bene na bene. Ke kya kutulumukapo shi bādi besusa na Yesu, muntu wādi ushikilwe ino milangilo mwādi mwiishikilwe Shandi!—Yoano 5:43, 44; Bilongwa 12:21-23.

Abakomejibwa na Kimonwa kya Bupolofeto

9, 10. (a) I kika kyotunenena amba kiyukeno kyālombwelwe bana ba bwanga kyāile pa kitatyi kiyampe? (b) I mulao’ka wālaile Yesu ku bandi bana ba bwanga?

⁹ Ke mwaka ne kupita tamba popa paletele Yesu bubinga butelelwe kūlu’ku bulombola amba ye Meshiasa. Pashika wa mu mwaka wa 32 K.K. wapu ne kupwa. Bavule baitabije mudi Yesu abaleka kumulonda, kepabulwe padi i pa mwanda wa kupangwapangwa, kusanswa bupeta, nansha kuzumbijazumbija mutyima kwa umbūmi. Bakwabo padi ñeni i mibavutakane ne kufitwa mwanda Yesu wāpelele bantu bamubikike bu mulopwe. Kadi bendeji ba bipwilo bya Bayuda pa kumwangadika ngitu, Yesu wapelele kuleta kiyukeno kya mūlu kimutumbija ntumbo. (Mateo 12:38, 39) Padi kuno kupela kwaapelele kwavutakenye bamo ñeni. Ne kadi Yesu washilula kusokwela bana bandi ba bwanga kintu kikomo kwivwanija—amba “poso ami’nka mfike ku Yelusalema, nkamone byamalwa bingi-bingi ku bakulumpe, ne ku [babitobo] bakatampe, ne ku basonkeji, ebiya ne kwipaībwa nkepaībwa konka.”—Mateo 16:21-23.

¹⁰ Mu myeji kitema nansha dikumi īya’ko, kitatyi kya Yesu ‘kusonsoloka pano pa ntanda ende kudi Shandi’ kisa kubwana. (Yoano 13:1) Yesu pa kukambakena mpata bandi bana bwa bwanga ba dikōkeji, webalaya kwibalongela kintu kyaapelele kulonga kumeso a Bayuda bampikwa lwitabijo—kiyukeno kya mūlu. Amba: “I binebine byo nemunena’mba, e ko badi bamobamo bēmana pano kebakamonepo lufu, nansha patye, poso’nka bakamone bidi Mwana wa muntu wiya umbulopwe bwandi.” (Mateo 16:28) Na bubine, Yesu kasakepo kunena amba bana bandi ba bwanga bamo basa kwikala bōmi kutūla ne bikashimikwa Bulopwe bwa Meshiasa mu 1914. Kintu kidi na Yesu ku mutyima i kulombola ku bana bandi ba bwanga basatu ba pa mutyima ntompejo ya ntumbo yandi yakekala nayo mu Bulopwe. Ino nsolweji ya kumona kimonwa itelwanga bu kwalamuka.

11. Shintulula mwāpityile kimonwa kwa kwalamuka kwa Yesu.

¹¹ Mafuku asamba pa kupita’po, Yesu waselela ba Petelo, Yakoba, ne Yoano ku lūlu lulampe—pakwabo i pa mutenta wa Lūlu lwa Helemone. Kwine’kwa, Yesu “webaalamwina ke ungi, ne mpala yandi ke yeñenya’nka bwa dyuba, ne bivwalwa byandi bīne byālamuka to-ō.” Kadi bapolofeto, ba Mosesa ne Ediya abamweka, kebesambe na Yesu. Kepabulwe kino kimonwa kya kutendelwa kibalongeka bufuku, bwikimwekeja biyampe nakampata. Bine, Petelo weumone bu mwanda ulongeka bine, o mwanda wanena amba ashimike’po bitanda bisatu.—kya Yesu, kya Mosesa, ne kya Ediya. Aye Petelo ukinena, dikumbi ditōka dibebapūta ne diwi dibatambe’mo kedinena’mba: “Uno i wami Mwana o nsenswe, untōkele mutyima, mwikale kumwivwana.”—Mateo 17:1-6.

12, 13. Kimonwa kya kwalamuna kyatengele bana ba bwanga namani, ne mwanda waka?

 ¹² Bine, Petelo wanene’nka panō amba Yesu ye “Kidishitu, Mwana Leza wa būmi.” (Mateo 16:16) Ino langa’po pano waivwana Leza mwine uleta buno bukamoni, ne kuyukanya patōka Yesu, ne kyepelo kyandi kya bu Mwana mushingwe māni! Bine, kino kimonwa kya kwalamuka kibaningisha lwitabijo lwa ba Petelo, Yakoba, ne Yoano! Pano, byobaikala na luno lwitabijo lukomejibwe, babwanya kuvuija senene mwingilo mukatampe wibatengele kumeso ne kyepelo kya mvubu kyobakekala nakyo mu kipwilo kisa kubundwa mafuku āya’ko.

¹³ Kwalamuka kwa Yesu kubatenga mityima ya bana ba bwanga mpata. Mwanda myaka 30 pa kupita’po, Petelo wasoneka’mba: “[Yesu] watambwile kudi Leza Tata buleme ne ntumbo, popa paletelwe diwi didi namino kudi aye ku ntumbo īpityilemo buya bwa dyangi, amba: Uno namino i wami Mwana muswedibwe mo ndoelelwe nakampata. Kadi ne dino diwi nadyo ne bātwe bene twaivwene’dyo dyatambile mūlu, po twadi nandi mu lolwa lūlu lukola.” (2 Petelo 1:17, 18) Yoano nandi i mutengwe na kino kinkumenkume. Ke-pantu bimweka amba i mukumune’ko apo ke papite myaka 60, amba: “Twabandile ntumbo yandi; ino ntumbo nayo īdi’nka bwa ya Mwana wa kasuku pa Shandi.” (Yoano 1:14) Ino kwalamuka kwa Yesu ke kimonwapo kya mfulo kipelwe balondi bandi.

Kumunikilwa Kukwabo kwa ba Dikōkeji ba Leza

14, 15. Mutumibwa Yoano wādi wa kukungila Yesu enka ne byaiya mu buluji’ka?

¹⁴ Yesu, upwa’tu kusanguka, wamwekela bandi bana ba bwanga ku Dijiba dya Ngadilea. Wasapwila Petelo kwine’kwa amba: “I mo nsakile ami mwine shi nene na’mba: [Yoano] ankungile poso’nka ami ngiye kepadi mwanda; lelo i mwanda obe’ni?” (Yoano 21:1, 20-22, 24) Le bino binenwa bilombola amba mutumibwa Yoano wādi wa kulāla myaka mivule kutabuka batumibwa bakwabo? Mobimwekela i amo, mwanda wālele monka kintu kya myaka 70 wingidila Yehova na kikōkeji. Inoko, binenwa bya Yesu bilombola ne kintu kikwabo.

¹⁵ Muneneno wanene Yesu amba “poso’nka ami ngiye” wituvuluja binenwa bikwabo byaanene amba “Mwana wa muntu [ukāya] umbulopwe bwandi.” (Mateo 16:28) Nanshi Yoano wadi wa kukungila Yesu enka ne byamumona mu kimonwa kya bupolofeto kya kwiya kwandi mu Bulopwe. O mwanda dya ku mfulo kwa būmi bwa Yoano, aye papo mukutwe pa kisanga kya Patamosa, watambwile Kusokwelwa ne biyukeno byako bitulumukwa bya bupolofeto bwa binkumenkume bikekala’ko “mu difuku dya Mfumwetu.” Yoano watengelwe ku mutyima na bino bimonwa, o mwanda Yesu pa kunena amba: “Yao ngiya bukidi,” Yoano waakwija’mba: “Amena; iya Mfumwetu Yesu.”—Kusokwelwa 1:1, 10; 22:20.

16. Mwanda waka i kya kamweno twendelele na kukomeja lwitabijo lwetu?

¹⁶ Bantu ba mityima myoloke ba mu myaka katwa kabajinji abaitabija Yesu amba i Meshiasa ne kwikala na lwitabijo mwadi. Boba betabija bafwaninwe kwikala na lwitabijo lukomo, mwanda bantu bampikwa lwitabijo bebajokolokele koku na koku, kadi mwingilo obanenwe kwingila ne matompo nabyo bibatengele kumeso. Yesu waleta bukamoni buvule bulombola amba i Meshiasa, kadi wape balondi bandi ba dikōkeji kitōkeji kupityila ku bimonwa bya bupolofeto bibakankamika. Pano dyalelo netu ketudi batakamane “mu difuku dya Mfumwetu.” Panopano ponka, Kidishitu usa konakanya ngikadilo yonsololo ya bintu ya Satana ne kunyongolola bantu ba Leza. Bine, netu tufwaninwe  kukomeja lwitabijo lwetu na kumwena ne pa mfulo mu mpangiko yonsololo itutūdīle’ko Yehova pangala pa kamweno ketu ka ku mushipiditu.

Balamibwe mu Mfindi ne mu Kavutakanya

17, 18. I kwishila’ka kwādi kwishidile balondi ba Yesu ba mu myaka katwa kabajinji na boba bādi balwa na mpango ya Leza, ne kisumpi ne kisumpi kyāfudile namani?

¹⁷ Kinondanonda na lufu lwa Yesu, bana ba bwanga abakōkela na bukankamane ku lubila lwa kusapula bukamoni bwandi “mu Yelusalema, ne monso mu Yudea, ne mu Samadia, ne kulampe kwine kumfulo kwa ntanda.” (Bilongwa 1:8) I bine, Yehova waesela kipwilo kya bwine Kidishitu kikishilulashilula na kwikipa kitōkeji ku mushipiditu ne bana ba bwanga bavule nansha byokipangwapangwa bya mwiko.—Bilongwa 2:47; 4:1-31; 8:1-8.

¹⁸ Pakwabo kadi, bintu bitengele boba balwa na myanda miyampe byendanga bijimankana. “Dishinda dya bapupakane didi bwa mfindi,” mo munenena Nkindi 4:19. Eyo, “kebayukilepo ne kyobakukala” kine. Ino “mfindi” ibafityila’ko mu 66 K.K. bene Loma pa kwiya kutekela Yelusalema kasāla. Bene Loma pa kupwa kwikoka bityetye mwanda ke mwanda, abajoka monka mu 70 K.K., abakombeleja kibundi kyonso. Mungya Jozefu mulembi wa mānga Muyuda, kudi kintu kya Bayuda mudiyo ne bya pangala bakubile. Ino bene Kidishitu ba kikōkeji abo abapande. Mwanda waka? Mwanda kitatyi kyatalwilwe kasāla kabajinji, bakōkele ku musoñanya wa Yesu wa kunyema mu kibundi.—Luka 21:20-22.

19, 20. (a) Mwanda waka bantu ba Leza kebadipo ne kyobakaminwa pasa kufula ino ngikadilo ya bintu? (b) I bujinguludi’ka bwa kutendelwa Yehova bwaāpele bantu bandi mu makumi a myaka ādi alumba ku 1914?

¹⁹ Ngikadilo yotudi’mo nayo i miifwane na ino. Kyamalwa kibūke kīya’ki yo ikekala mfulo ya ngikadilo yonsololo ya Satana. Ino bantu ba Leza kebadipo ne kyobakaminwa kine, mwanda Yesu wālaile amba: “Ami nami kadi, ngidi nenu mafuku onso nyeke, ne kumfulo kwine kwa panopantanda.” (Mateo 28:20) Yesu pa ku kukomeja lwitabijo lwa bandi bana ba bwanga babajinji ne kwibateakanya ku byādi bibatengele, wēbatompeje ku ntumbo yandi ya mūlu ya bu Mulopwe Meshiasa. Le batwe netu? Kufika mu 1914 ino ntompejo yāikala ke mwanda mumweke. Bine, kino kintu kimweke kikomejanga mpata lwitabijo lwa bantu ba Leza! Kilombola mukafikidila mulao utala pa būmi bwa kutendelwa bwiya kumeso’ku, kadi bengidi ba Yehova bendanga bapebwa bujinguludi bwa kuyuka uno mulao. Mu ino ntanda idi mu mfindi, “kashinda ka boloke kadi pamo’nka bwa mwinya weñenya to-o, wenda ukamba kweñenya, ne kweñenya, kufika enka ne mubukata mwa dyuba.”—Nkindi 4:18.

²⁰ Kumeso kwa 1914, kakisumpi katyetye ka bene Kidishitu bashingwe māni kāshilwile kala kwivwanija bubinebine bwa mvubu butala pa kujoka kwa Mfumwetu. Kimfwa, bājingulwile amba kukekala kwambulwa kumweka, monka mokimwekela mu binenwa bya bamwikeulu babidi bāmwekēle bana ba bwanga mu 33 K.K. padi pakanda Yesu mūlu. Dikumbi pa kupwa kujika Yesu ne bana ba bwanga kebakimumone, bamwikeulu bānene amba: “Uno Yesu enka wemutekunwa mūlu, monka mwāendela’mwa kadi e monka mwākaīla.”—Bilongwa 1:9-11.

21. I bika byotukesambila’po mu kishinte kilonda’ko?

²¹ Kwenda kwa Yesu kwāmwenwe’nka na balondi bandi ba dikōkeji kete. Kwalamuka nako kekwāmwenwepo na bantu bonso; ntanda  yonso keyādipo iyukile ne byadi bipita bine. Ne pa kujoka kwa Kidishitu mu lupusa lwandi lwa Bulopwe napo monka na monka. (Yoano 14:19) Enka bana ba bwanga bandi bashingwe māni bo bādi ba kujingulula kwikala’po kwandi mu Bulopwe. Mu kishinte kilonda’ko, tusa kubandaula muswelo obatengelwe na buno bujinguludi, buvudile’ko mpata pa kungwija midiyo ne midiyo ya bantu bakekala babikalwa ba Yesu ba pano panshi.—Kusokwelwa 7:9, 14.

[Kunshi kwa dyani]

Le Ukivulukile?

• Pobātopekele Yesu amba ujilulanga dya Sabado ne kutuka Leza, le wāletele bukamoni’ka bulombola amba aye ye Meshiasa?

• Bana ba bwanga babajinji ba Yesu bāmwenine namani mu kwalamuka kwandi?

• Yesu wādi usaka kunena bika paānene amba Yoano ukatengela enka ne byakāya?

• Mu 1914, i ntompejo’ka yāikele ke mwanda mumweke?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Bifwatulo pa paje 3]

Yesu wāletele bubinga bulombola amba aye ye Meshiasa

[Kifwatulo pa paje 5]

Kimonwa kya kwalamuka kyākomeje lwitabijo

[Kifwatulo pa paje 6]

Yoano wādi wa kutengela’nka ne ‘bīya’ Yesu