‘Kumona Dilungo Dimo Dilēme Mpata’

“Bulopwe bwa mūlu nabo i bwa kukankamenwa, ino bakukankamana nabo bebukwatyije ne byabukomo byonka.”—MATEO 11:12.

1, 2. (a) I kintu’ka kimo kibudilwe bavule kyānene Yesu mu lukindi lwa Bulopwe? (b) Yesu wānene bika mu lukindi lwa dilungo dya lupoto lukatampe?

 LELO kudi kintu kya bulēme mpata kodi kyobwanya kwelela byonso byodi nabyo ne kujimija’byo mwanda wa kwikala nakyo? Nansha bantu byobanenanga amba i bepāne mu kulondalonda bitungo kampanda—kimfwa lupeto, ntumbo, lupusa, ne bitenta—ino i bikomo kumona muntu utana kintu kya bulēme bukatampe kyajimijija byonso byadi nabyo. Inoko Yesu Kidishitu, mu lukindi lwandi lulanguluja lutala pa Bulopwe bwa Leza, wēsambīle pa ino kintu kiyampe akyo’ko kibudilwe bavule.

² Luno i lukindi nansha kyelekejo kyēsambile Yesu na bandi bana ba bwanga pafula, lutelwanga divule bu lukindi lwa dilungo dya lupoto lukatampe. Yesu wānene namino amba: “Bulopwe bwa mu madiulu budingakene pamo na nsunga umo wadi ukimba malungo maleme. Wamwene dilungo dimo dileme mpata, waenda kukapoteja byonso byaadi nabyo, wapota dilungo’dya.” (Mateo 13:36, 45, 46, MB) Le Yesu wādi usaka bemvwaniki bandi baboile ñeni’ka ku kino kyelekejo? Ne i muswelo’ka otukokeja kumwena mu byānene Yesu?

Bulēme Bukatampe bwa Malungo

3. Mwanda waka malungo malēme ādi na mvubu mu myaka ya kala?

³ Tamba pa kalā, malungo amonwanga na mvubu bu bintu bya kudyangula. Dibuku dimo dinena amba mungya Pline Mukulu, mufundi mwine Loma, malungo ādi pa “ludingo lwa peulu mu bintu byonsololo bya lupoto.” Malungo i meshile na nsahabu, ndalama, ne mabwe makwabo a dyangi, mwanda ao alupukanga ku bintu byūmi. Kudi musaka umo wa bankese walamunanga mabwe—kimfwa mabwe matyematye—ke malungo akelema pa kwiapūtyila mu kilenda kya bilenji bya mule. Mu myaka ya kala, malungo malumbuluke ādi aboibwa nakampata mu Kalunga Katyila, mu Kitonto kya Peleshia, ne mu Kalunga-lui ka India—kulampe kwine na ntanda ya Isalela. O mwanda mwine Yesu wātelele “nsunga umo wadi [wendakana] ukimba malungo maleme.” Nanshi pa kusokola malungo malēme, byādi bilomba kulonga bukomo bwa binebine.

4. I bika bine byādi bisaka kufundija Yesu mu lukindi lwa nsunga wendakana?

⁴ Ino nansha malungo malēme byoādi na lupoto lukatampe, mobimwekela Yesu kādipo ukimba kufundija mu lukindi lwandi kamweno ka lupoto lwao. Yesu, mu luno lukindi, kādingakenyepo enka Bulopwe bwa Leza na dilungo dilēme mpata, ino i ne na “nsunga umo  wadi [wendakana] ukimba malungo maleme” ne ku bine byālongele nsunga pa kusokola dilungo dimo. Uno nsunga nansha mpotyi wa malungo wendakana i mwishile na bansunga bangiya, mwanda aye ukokeja kutelwa bu shayuka mu bya busunga, muntu upotolwele ne kuyuka kushiyañanya muneñenya wadyo, enka ne tuntu tufyame twine twa dilungo dilēme mpata. Aye wādi’tu wela diso pa dilungo wāyuka kala amba i dya bine, kādipo ongolwa na dilungo dya bubela nansha dya kyengo.

5, 6. (a) I kintu’ka kilongele nsunga wa mu lukindi lwa Yesu kifwaninwe kutebwa’ko mutyima mpata? (b) Lukindi lwa lupeto lufibwe lulombola bika pangala pa nsunga wendakana?

⁵ Kudi kintu kikwabo kya pa bula kidi na uno nsunga kifwaninwe kutebwa’ko mutyima. Nsunga ukidi ngiya upikulanga bidi lupoto lwasa kukatunga dilungo’dya mwa kuyukila bei yasa kupota’dyo mwanda wa nandi akamwene’mo. Ne kadi usakanga bidi kuyuka shi kudi bakimba dilungo’dya mwa kupotejeja’dyo bukidibukidi. Ko kunena amba kyafwila i kumona bukidi bonka kamweno mu byasunga, kasakepo kubika dilungo’dya. Ino nsunga wa mu lukindi lwa Yesu kālongelepo uno muswelo. Aye uno kyaādi ufwila ke kumwena’mopo lupeto nansha bintu. Ino aye wādi usaka kujimija “byonso byaadi nabyo”—pakwabo i bituntwa ne bintu byonso byatelelwa—mwanda’tu wa kumona kintu kyaādi ukimba.

⁶ Bansunga bavule bakamona amba muntu wa mu lukindi lwa Yesu kādipo na ñeni. Nsunga mudyumuke kabwanyapo kwiela mu bya busunga bya kyaka uno muswelo. Ino nsunga wa mu lukindi lwa Yesu aye wādi umwene mvubu ya bintu mu muswelo mukwabo. Mpalo yandi keyādipo mu lupeto lwakamwena’mo, ino i mu nsangaji ne maloa a kwikala na kintu kya bulēme bukatampe mpata. Uno mwanda i mumweke patōka mu lukindi lukwabo lwāletele Yesu lwiifwene na luno. Wānene amba: “Bulopwe bwa mu madiulu kadi budingakene pamo na lupeto lufibwe umbudimi. Muntu umo wasokwele’lo kadi welufya bidi, kasangala bikatampe. Wakapoteja byonso byaadi nabyo, wajoka wapota budimi’bwa.” (Mateo 13:44, MB) Bine, nsangaji ya kusokola ne kupota kya bulēme yo yālengeje muntu’wa ajimije byonso byaādi nabyo. Lelo bantu ba uno muswelo badi’ko mu ano mafuku? Le kudi kya bulēme kifwaninwe kujimijija bintu bivule namino?

Boba Bāivwanije Bulēme Bukatampe

7. Le Yesu wālombwele namani amba i mwivwanije mpata bulēme bukatampe bwa Bulopwe?

⁷ Yesu wāelele luno lukindi paādi wisambila pa “bulopwe bwa mu madiulu.” Na bubine aye mwine bidi ye wādi wivwanije bulēme bwa buno Bulopwe. Nsekununi ya Maevanjile ibingija mpata uno mwanda. Pa kupwa’tu kubatyijibwa mu mwaka wa 29 K.K., Yesu “waalwile kusapula’mba: ‘Alamukai pa mityima mwanda Bulopwe bwa mu madiulu bubafwena!’” Mu myaka isatu ne kipindi wāfundija bibumbo bya bantu myanda ya Bulopwe. Wādi wenda mu bula ne mu bunkimbwa bwa ntanda “upitapita monso mu bibundi bikata ne bityetye, kufundija ne kulombola myanda-miyampe ya bulopwe bwa Leza.”—Mateo 4:17, MB; Luka 8:1.

8. I bika byālongele Yesu mwanda wa kulombola byobya bikalonga Bulopwe?

⁸ Yesu wālongele kadi bingelengele bivulevule mu ntanda’ya—ubelula babela, udisha banzala, utalaja bivula, usangula’nka ne bafwe—mwanda’tu wa kulombola byobya bikalonga Bulopwe bwa Leza. (Mateo 14:14-21; Mako 4:37-39; Luka 7:11-17) Ku mfulo, wālombola dikōkeji dyandi kudi Leza ne ku Bulopwe na kupāna būmi bwandi, ne kufwa lufu lwa bu kafwila bantu pa mutyi wa masusu. Pamo’nka bwa nsunga wādi na mutyima wa kujimija byonso mwanda wa “dilungo dileme mpata,” Yesu wāingidije būmi bwandi ne kufwa wāfwa pangala pa Bulopwe.—Yoano 18:37.

9. Le i ngikadilo’ka ibudilwe bavule yādi na bana ba bwanga babajinji ba Yesu?

⁹ Yesu kāikelepo enka kwimanija būmi bwandi pa Bulopwe kwapwa, ino wākongēle pamo ne kakisumpi ka balondi. Bano nabo bādi bantu bājingulwile bulēme bwa Bulopwe. Mu  bano balondi, mubadilwa ne Andele, wādi bidi mwanā bwanga wa Yoano Umbatyiji. Andele pa kwivwana bukamoni bwa Yoano amba Yesu ye “Mwana mukōko wa Leza,” aye ne mwanā bwanga mukwabo wa Yoano, padi i umo wa mu bana ba Zebede utelwa dya bu Yoano, bālamete ponka’pa kudi Yesu ne kwitabija bāitabija. Ino kebyāfudilepo enka popa. Ponka’pa Andele wakamona mwanabo Shimona kamulombola’mba: “Bātwe tubamone Meshiasa.” Lubilo lonka, Shimona (uyukene ne bu Kefasa, nansha bu Petelo), ne Fidipa pamo ne mulunda nandi Natanela nabo bāitabija amba Yesu ye Meshiasa. O mwanda Natanela wāfudile ne ku kunena Yesu amba: “Abewa wi Mwana Leza, abe wi Mulopwe wa Isalela.”—Yoano 1:35-49.

Bakunkwe Mutyima wa Kulonga’po Kintu

10. Bana ba bwanga bālongele bika pāile Yesu kwibeta bamulonde abo papo ke bapwe kala kwimona musunsa umbajinji?

¹⁰ Nsangaji yādi na ba Andele, Petelo, Yoano, ne bakwabo pobāsokwele Meshiasa ikokeja kudingakanibwa na nsangaji ya nsunga wendakana wāmwene dilungo dilēme mpata. Le pano bādi ba kulonga’po bika? Maevanjile keetulombwelepo byobālongele kinondanonda na kwitana kobetene dibajinji na Yesu. Mobimwekela bavule bājokēle ku mingilo yabo ya bukile bukya. Ino kintu kya myeji isamba pakwabo mwaka mutuntulu pa kupita’po, Yesu wētana monka na ba Andele, Petelo, Yoano, ne mwanabo Yakoba mu mwingilo wabo wa buluwe ku Dijiba dya Ngadilea. * Yesu pa kwibamona wānena’mba: “Nondei bidi nami nkemwalamunanga ke mudi biluwe bya bantu.” Le bālongele’po namani? Mateo usekununa pangala pa ba Petelo ne Andele amba: “Ponkapo baleka ne ku makonde abo, ke bamulonda.” Tutanga pa mwanda utala ba Yakoba ne Yoano amba: “Penepo kala nabo bashīle ne bwato ne shabo monka, ke bamulonda.” Nsekununi ya Luka ibweja’ko amba “balekele tonso ke bamulonda.”—Mateo 4:18-22; Luka 5:1-11.

11. I bika byālengeje bana ba bwanga betabe lubilo ku lwito lwa Yesu?

¹¹ Le butyibi bwa bana ba bwanga bwādi’tu bwa kitumbuzaji? Nansha dimo! Inoko, nansha  byobājokēle ku mwingilo wa buluwe wa bisaka byabo pa kupwa kwitana na Yesu dibajinji, ino bintu byobēmwenine ne kwivwana pene’pa kebyābudilwepo kwibatenga mu mityima ne mu ñeni yabo. Kintu kya mwaka mutuntulu wāpityile’po kyēbapele kitatyi kivule kya kulanguluka pa myanda’ya. Pano kyādi ke kitatyi kya kukwata kya mfulo. Le bādi ba kwikala pamo bwa nsunga wendakana wākunkilwe mutyima na dilungo dilēme mpata dyaāsokwele, ‘ponka’pa ne kwenda’ wāenda kukakimba muswelo wa kwiya kupota’dyo? I amo. Byobāmwene ne byobāivwene byēbakunkile ku mityima. Bājingulula amba pano kitatyi kya kulonga’po kintu kibabwana. O mwanda bāshile byonso pampikwa kwikaka, bāikala balondi ba Yesu, na mwitulombwela nsekununi.

12, 13. (a) Bavule bāivwene Yesu bālongele’po namani? (b) Yesu wānene bika pangala pa bana ba bwanga ba kikōkeji, ne byaānene bishintulula bika?

¹² Bine bano balondi ba kikōkeji bādi beshile na bakwabo bātelelwe mwenda mafuku mu nsekununi ya Maevanjile! Bavule i bantu bādi bondapwa ne kudishibwa na Yesu, ino bājokēle ku mingilo yabo belwe’ko ne kwilwa. (Luka 17:17, 18; Yoano 6:26) Bamo bālombele’nka ne kufwilwa lusa pēbetyile Yesu kwikala balondi bandi. (Luka 9:59-62) Ino balondi ba kikōkeji i beshile kulampe na bano, Yesu wēsambīle pobadi mwenda mafuku amba: “Kushilwila konka ku mafuku a [Yoano] Mubatyiji kutūla ne kuno, bulopwe bwa mūlu nabo i bwa kukankamenwa, ino bakukankamana nabo bebukwatyije ne byakukomo byonka.”—Mateo 11:12.

¹³ Bishima “kukankamenwa” ne “bakukankamana”—bishintulula bika? Dibuku Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words dinena pa mwanda utala kyubwa kya Kingidiki kulupwilwe bino bishima amba: “Kino kyubwa kileta mulangwe wa kulonga buninge na bukomo.” Kadi mubandaudi wa Bible Heinrich Meyer unenena pa uno vese amba: “Mu uno muswelo kilombola kwielela’ko ne kupakama kwa kininga ne lupaka pa mwanda wa bulopwe bwa Meshiasa bwafwena . . . Mo monka mwikadile ne mutyima wa kipyupyu ne kininga (wambulwa kwitūkija ne wa kutengela) pa mwanda utala bulopwe.” Bano bantu batyetye ba mutyima wiifwene na wa nsunga bājingulwile lubilo lonka kintu kya bulēme bwa binebine, penepo bāpoteja na mutyima tō byonso byobādi nabyo pangala pa Bulopwe.—Mateo 19:27, 28; Fidipai 3:8.

Bakwabo Nabo Abelunga mu Kukimba

14. Yesu wāteakenye batumibwa namani ku mwingilo wa kusapula Bulopwe, ne byāfudile namani?

¹⁴ Yesu pa kwendelela na mwingilo wandi, wāfundije ne kukwasha bakwabo nabo bakimbe Bulopwe. Dibajinji wātongele ba 12 mu bana ba bwanga ne kwibatela bu batumibwa, nansha bantu bandi ba kutuma. Yesu wēbapele bufundiji pa kantu ne kantu mwa kwingidila mwingilo wabo ne bidyumu bitala pa bikoleja ne makambakano ādi ebatengele. (Mateo 10:1-42; Luka 6:12-16) Mu kintu kya myaka ibidi yālondele’po, bāenda na Yesu mu ñendo yandi ya busapudi koku ne koku mu ntanda yabo, bekele nandi mu kipwano kikatampe. Bādi bomvwana bintu byaādi unena, bemwena mingilo ya bukomo, ne kimfwa kyandi kumo. (Mateo 13:16, 17) Byonso bino byēbatengele ku mityima mpata, o mwanda bāikele pamo bwa nsunga wendakana, bālondalonda Bulopwe na bupyasakane ne na mutyima onso.

15. Mungya kunena kwa Yesu, i bika bine byādi bifwaninwe kusangela balondi bandi?

¹⁵ Kutentekela pa batumibwa 12, Yesu “watongelepo bangi bakwabo makumi asamba-abidi, kadi webatalwile babidi babidi, babadikila umbibundi byonso, ne monso mukwabo mwāsakile kwenda aye mwine.” Kadi wēbalombola matompo ne bikoleja byādi bibatengele kumeso ne kwibafundija basapwile bantu amba: “Bulopwe bwa Leza bubemufwenenena pa bwipi.” (Luka 10:1-12) Bana ba bwanga 70 pa kujoka, bādi basepelela, kebalombola Yesu amba: “Abe Mfumwetu ne bademona badi betukōkela mu dijina dyobe.” Ino Yesu wēbalombola kintu padi kyēbatulumwije, amba nsangaji yabo mikatampe i mibabikilwe  momwa mūlu pa mwanda wa bupyasakane bobapyasakena Bulopwe. Wēbanena’mba: “Kemukasepelela pa bademona bakwimukōkela, nanshi sepelelai pano pa majina enu kulembwa mūlu.”—Luka 10:17, 20.

16, 17. (a) I bika byānene Yesu kudi batumibwa bandi ba kikōkeji bufuku bwa mfulo bwaādi nabo? (b) Binenwa bya Yesu byāpele batumibwa nsangaji ne kikulupiji’ka?

¹⁶ Mu bufuku bwa mfulo bwādi Yesu na batumibwa bandi, mu mafuku 14 Nisane, 33 K.K., wāshilwile byobya bitelwa bu Bidibwa bya Kyolwa bya Mfumwetu, kadi wēbasoñanya kuvuluka’byo. Mu kine kyolwa’kya, Yesu wānena ba 11 bāshele nandi amba: “Bānwe mudi boba bakushikilwa nami mu kutompwa kwami konso. Nami eyo nkemutongela bulopwe monka mwāntongele Tata. Amba mudye mutome pa mesa ami umbulopwe bwami mutentamine ponka pa bipona kuketa myanda ya ku bisaka dikumi ne bibidi bya bwine Isalela.”—Luka 22:19, 20, 28-30.

¹⁷ Bine, batumibwa bāivwene nsangaji ne kuloelelwa kukatampe pa kwivwana byobya byēbanene Yesu! Pano po pobāpelwe madyese ne bulēme bukatampe kutabuka. (Mateo 7:13, 14; 1 Petelo 2:9) Pamo’nka bwa nsunga wendakana, bāelele byonso mwanda wa kulonda Yesu mu kulondalonda tumweno twa Bulopwe. Pano bāpelwe kikulupiji amba kwipāna kobēpene kufika pene’pa kekwādipo kwa bitupubitupu, mhm.

18. Kutentekela pa batumibwa 11, i bāni bakwabo badi ba kumwena mu Bulopwe?

¹⁸ Batumibwa bādi na Yesu mu bufuku’bwa ke abopo kete bādi ba kumwena mu Bulopwe, ehe. Kiswa-mutyima kya Yehova kyādi kya kutweja bantu 144 000 mu kipwano kya Bulopwe, bekale balopwe ba kubikala pamo na Yesu Kidishitu mu Bulopwe bwa ntumbo bwa momwa mūlu. Ne kadi, mutumibwa Yoano wāmwene mu kimonwa “kibumbo kikatampe kīne kekibadibwapo na muntu, . . . bēmene mu kifuko kya lupona, ne kya Kāna-ka-mukōko, . . . baningija ne diwi dikatampe’mba: Kupanda i kwa kudi Leza wetu ushikete pa lupona, ne kwa kudi Kāna-ka-mukōko.” Bano i babikalwa ba Bulopwe bakekala pano panshi. *—Kusokwelwa 7:9, 10; 14:1, 4.

19, 20. (a) I mukenga’ka ushidilwe bantu ba mu mizo yonso? (b) I kipangujo’ka kikabandaulwa mu kishinte kilonda’ko?

¹⁹ Kumeso’tu kwa Yesu kukanda mūlu, wāsoñenye balondi bandi ba kikōkeji amba: “Endai nanshi mukafundijei mizo yonso ya bantu nabo ke bāna-babwanga, kwibabatyija mu dijina dya Tata, ne dya Mwana, ne dya mushipiditu sandu. Kadi ne kwibalombola balaminine byonso byo nemulaīle ami mwine. Ebiya, ami nami kadi, ngidi nenu mafuku onso nyeke, ne kumfulo kwine kwa panopantanda.” (Mateo 28:19, 20) Nanshi bantu ba mizo yonso badi banenwe kwikala bana ba bwanga ba Yesu Kidishitu. Nabo badi bafwaninwe kuta mutyima ku Bulopwe—bekale na lukulupilo lwa mūlu nansha lwa pano panshi—monka mwātelele nsunga wendakana mutyima ku dilungo dilumbuluke.

²⁰ Binenwa bya Yesu byālombwele amba mwingilo wa kulonga bana ba bwanga wādi wa kutandabuka kufika ne “kumfulo kwine kwa panopantanda.” Le mu ano etu mafuku, kudi bantu bakidi pamo bwa nsunga, batele mutyima wabo ku kulondalonda tumweno twa Bulopwe bwa Leza? Kino kipangujo kikabandaulwa mu kishinte kilonda’ko.

[Kunshi kwa dyani]

Le Ukokeja Kushintulula?

• I ñeni’ka mikatampe yotuboila ku lukindi lwa nsunga wendakana?

• Yesu wālombwele namani amba i mwivwanije senene bulēme bukatampe bwa Bulopwe?

• I bika byālengeje ba Andele, Petelo, Yoano, ne bakwabo betabe lubilo ku lwito lwa Yesu?

• I mukenga’ka wa kutendelwa ushidilwe bantu ba mizo yonso?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 16]

‘Bālekele tonso kebalonda Yesu’