‘Mwi Bapotyibwe ku Lupoto’
‘Mwi Bapotyibwe ku Lupoto’
“Ke-mwi-bantu bānwe mwapotyibwa ku lupoto; penepo nanshi tumbijai Leza ntumbo.”—1 KODINDA 6:20.
1, 2. (a) Mungya Bijila bya Mosesa, bapika bene Isalela bādi bekalwa nabo muswelo’ka? (b) I butongi’ka bwādi butonga umpika uswele mfumwandi?
“KUMUNA bantu bupika kwādi kusambakane konso konso, kadi kwādi kwitabijibwe mu ntanda ya kala,” ye munenena dibuku Holman Illustrated Bible Dictionary. Kadi dibweja’ko amba: “Misokwe ya Edipito, Ngidiki, ne Loma yādi imanine pa mwingilo wādi wingila bapika. Mu myaka katwa kabajinji ka bwine Kidishitu, muntu umo pa basatu ba mu Itadi ne muntu umo pa batano mu matanda makwabo wādi mupika.”
2 Nansha bupika byobwādi ne mu Isalela wa kala, ino Bijila bya Mosesa byādi bikinga bapika Bahebelu. Kimfwa, Bijila byādi binena’mba mwine Isalela kafwaninwepo kwingila bu umpika mu myaka mipite pa isamba. Mu mwaka wa busamba-bubidi, wādi unenwe kwenda “bitupu bu-mwanapabo.” Inoko mbila īsambila pa mwa kwikadila na bapika yādi myendele’mo kadi yādi ya bulēmantu, o mwanda Mukanda wa Bijila wa Mosesa wāletele ino mpangiko amba: “Ino nanshi shi umpika unena’mba nsanshilwe mfumwami, ne mukajami ne bāna bami bene, nkitambepo bu-mwanapabo. Nankyo mfumwandi ukamuleta kudi [Leza], kabidi ukamuleta ku kinjilo nansha ku lunji; ebiya mfumwandi ukamusaba kutwi ne mutubulo ke wapikipikitya, ino ukamwingidila nyeke ne nyeke.”—Divilu 21:2-6; Levi 25:42, 43; Kupituluka 15:12-18.
3. (a) I bupika bwa muswelo’ka bwāitabije bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji? (b) I kika kitutononanga twingidile Leza?
3 Ino mpangiko ya bupika bwa kwisakila yādi kyelekejo kya bupika bumuninwe bene Kidishitu ba bine. Kimfwa, balembi ba Bible pamo bwa Polo, Yakoba, Petelo, ne Yude beyukenye abo bene bu bapika ba Leza ne ba Kidishitu. (Tetusa 1:1; Yakoba 1:1; 2 Petelo 1:1; Yude 1) Polo wāvulwije bene Kidishitu ba mu Tesalonika amba “mwavundamukile kudi Leza, mwavundamina bakishi, kumwingidila [bu bapika] aye Leza wa būmi, wa binebine.” (1 Tesalonika 1:9) I kika’le kyākunkile bano bene Kidishitu betabije na mutyima tō kwikala bapika ba Leza? Tutale, le i bika byādi bitonona umpika mwine Isalela kupela bwanapabo bwandi? Mwene i buswe bwaādi uswele mfumwandi? Bupika bwa bwine Kidishitu nabo bwimanine pa buswe bwa kuswa Leza. Shi tubayuka Leza mūmi kadi wa bine, milangwe itutononanga tumwingidile “ne mutyima [wetu] onso, ne muya [wetu] onso.” (Kupituluka 10:12, 13) Le penepa kwikala bapika ba Leza ne ba Kidishitu kulomba bika ne bika? Le kino kitala namani būmi bwetu bwa mobukila mobukila?
‘Longelai Byonso Monka mu Ntumbo ya Leza’
4. Le i muswelo’ka otwikalanga bapika ba Leza ne ba Kidishitu?
4 Mungya bushintuludi, mupika i “muntu utelelwa muntu mukwabo, nansha bantu bakwabo mungya bijila ne ufwaninwe kukōkela umbyonso.” Batwe netu tutelelwanga Yehova mungya bijila kitatyi kyotupāna būmi bwetu kwadi ne kubatyijibwa. Mutumibwa Polo ushintulula amba: “Kemukidipo ne lupusa na ngitu yenu. Mwanda mwi bapotwe ku lupoto lukomo.” (1 Kodinda 6:19, 20, MB) Kunena na bubine, luno lupoto i kitapwa kya kikūlwa kya Yesu Kidishitu, kino kyo kitako kine kitwitabijija’po Leza bu bengidi bandi, twikale bene Kidishitu bashingwe māni nansha bapwani nabo badi na lukulupilo lwa kwikala pano panshi. (Efisesa 1:7; 2:13; Kusokwelwa 5:9) Nanshi, tamba’tu pa lubatyijo lwetu, ‘ketudi bonka ba Yehova.’ (Loma 14:8) Kadi byotupotelwe ku mashi malēme a Yesu Kidishitu, nanshi twi bapika bandi ne kadi tunenwe kulama bijila byandi.—1 Petelo 1:18, 19.
5. Byotudi bapika ba Yehova, i kiselwa’ka kibajinji kyotudi nakyo, ne i muswelo’ka otufwaninwe kuvuija’kyo?
5 Bapika bafwaninwe kukōkela mfumwabo. Bupika bwetu i bwa kwisakila ne butononwanga na buswe botuswele Mfumwetu. “Ke-luntu luno namino lo lusa lwa Leza,” mo munenena 1 Yoano 5:3, “lwa’mba tulame bijila byandi, kadi bijila byandi kebikolengapo, mhm.” Nanshi, ku mutamba wetu, kikōkeji kyetu i kilomboji kya buswe bwetu ne kwiubija kwetu. Kino kimwekanga mu byonso byotulonga. “Po pa mwanda nanshi, wa byonso byo mulonga, shi kudya, shi kutoma, shi bika, shi bika, byonsololo, longelai’byo monka mu ntumbo ya Leza.” (1 Kodinda 10:31) Mu būmi bwetu bwa difuku ne difuku, nansha ke mu tutyetyetyetye mwine, tusakanga kulombola amba tudi mu “bupika bwa Mfumwetu” Yehova.—Loma 12:11.
6. Kwikala bapika ba Leza kudi na lupusa’ka pa butyibi botukwatanga mu būmi bwetu? Leta’po kimfwa.
6 Kimfwa, kitatyi kyotukwata butyibi, tufwaninwe kutadija mwanda wa bwikale bukwatañane na kiswa-mutyima kya Mfumwetu wa mūlu, ke Yehova kadi. (Malaki 1:6) Butyibi bukomo bukokeja kutūla kikōkeji kyotukōkele Leza pa ditompo. Lelo tukata kutwi ku madingi andi pa kyaba kya kulonda mifwatakanyo ya mutyima wetu wa “budimbañani” kadi “ubela byamwikomwiko’tu”? (Yelemia 17:9) Melisa, nsongwakaji mwine Kidishitu, wapwile’tu kubatyijibwa, ne kwija mpika nsongwalume umo kamusake. Wadi umweka’mba i muntu’tu muyampe, ne wadi ke mushilule kala kwifunda Bible na Batumoni ba Yehova. Inoko, mukulumpe umo wesamba na Melisa amba i kya tunangu kulonda mbila ya Yehova ya kusongwa “monka mudi Mfumwetu” kete. (1 Kodinda 7:39; 2 Kodinda 6:14) Melisa mwine usapula’mba: “Kekyadipo kipēla kwitabija ano madingi. Inoko nakwete butyibi bwa amba byonepēne kudi Leza mwanda wa kulonga kiswa-mutyima kyandi, mfwaninwe kukōkela ku misoñanya yandi yampikwa kafinda.” Ulanguluka pa byalupukile’ko na kunena’mba: “Ndi na nsangaji mpata byonalondele oa madingi. Uno mukelenge kaijijepo waleka’byo ne kwifunda kwine. Shi naendeleje kine kisense’kya, longa pano nemusongibwe na wampikwa kwitabija.”
7, 8. (a) Mwanda waka ketufwaninwepo kusela mutyima kūlu bininge pa bitala kusangaja bantu? (b) Leta kimfwa kilombola muswelo wa kukomena kityino kya bantu.
7 Byotudi bapika ba Leza, ketufwaninwepo kadi kwikala bapika ba bantu. (1 Kodinda 7:23) Na bubine, i kutupu nansha umo wa umbukata mwetu usakanga kupelwa na bantu bakwabo, ino tufwaninwe kuvuluka amba batwe bene Kidishitu tudi na misoñanya mishile na ya ba ino ntanda. Polo wāipangwile amba: “Le nsakanga kutōkeja bantu pa mutyima’ni, a?” Aye mwine wālondolola’mba: “Wivwane ngikale wakutōkeja bantu mityima, nabya nkidipo mupika wa Kidishitu, mhm.” (Ngalatea 1:10) Kutyinibwa mbavu kekufwaninwepo kwitwalamuna twikale ba kusangaja bantu. Le penepo tubwanya kulonga namani kitatyi kyotutyinibwa mbavu amba tulonde bilonga bakwetu?
8 Tubandaulei kimfwa kya Elena, nsongwakaji mwine Kidishitu wa mu Eshipanye. Wādi na bakwabo ba ku masomo bavule badi babilañana mashi. Badi bayukile amba Elena i Kamoni wa Yehova, kakokejapo kupāna andi mashi nansha aye mwine kwitabija kwelwa mashi. Pokwamwekele mukenga wa kushintulwila kalasa konso mwimanino wandi, Elena wasaka kunena. Elena ushintulula’mba: “Bine, natuyukile pa uno mwanda. Inoko neteakenye senene, ne kwalupukile bipa bitulumukwa. Naikala kulēmekwa na botufundanga nabo bavule, ne mwadimu wansapwila amba watendela mwingilo onaingile. Kupityidila, naivwene nsangaji mwanda nabingije dijina dya Yehova ne kwikala na muswelo wa kushintulula patōka bubinga bwa mwimanino wami ukwatañene na Bisonekwa.” (Ngalwilo 9:3, 4; Bilongwa 15:28, 29) Bine, batwe bapika ba Leza ne ba Kidishitu, twi beshile na bakwetu. Inoko, bantu baketulēmeka shi twiteakanye kubingija nkulupilo yetu na kalēmo.—1 Petelo 3:15.
9. I ñeni’ka yotuboila kudi mwikeulu wāmwekēle mutumibwa Yoano?
9 Kadi kuvuluka’mba twi bapika ba Leza kukokeja kwitukwasha twikale betyepeje. Difuku dimo, mutumibwa Yoano wātulumukile mpata paāmwene kimonwa kya buya bwa dyangi kya Yelusalema wa mūlu, ponka’po wāponena panshi kutōta ku maulu a uno mwikeulu wādi wingila bu musedi wa myanda ya Leza. Mwikeulu kāmunena’mba: “Mhm, kokikolwa; ami nami ne umpika mukwenu pamo nābe, ne bāna benu bapolofeto, ne boba bōminine ku myanda ya uno mukanda uno’u, tōta Leza.” (Kusokwelwa 22:8, 9) Bine, uno mwikeulu wāshile kimfwa kilumbuluke kashā ku bengidi ba Leza bonso! Bene Kidishitu bamo badi na biselwa bya pa bula mu kipwilo. Inoko, Yesu wānene amba: “Nanshi yewa usaka kwikala mukatampe mwenu, nabya ēmwingidile mīngilo. Kadi yewa usaka kwikala mukatampe mubukata mwenu, nanshi ēkale umpika wenu.” (Mateo 20:26, 27) Byotudi balondi ba Yesu, twi bapika batwe bonso.
“Kyo Twaubile Twaubile mu Bupika Monka”
10. Leta bimfwa bya mu Bisonekwa bilombola’mba kekyādipo nyeke kipēla ku bengidi ba Leza ba kikōkeji kulonga kiswa-mutyima kya Leza.
10 Kulonga kiswa-mutyima kya Leza kewikalangapo nyeke mwanda upēla ku bantu bampikwa kubwaninina. Mupolofeto Mosesa wādi kawikaka pa kukōkela pāmutumine Yehova amba ende kukatambija bana ba Isalela mu bupika bwa Edipito. (Divilu 3:10, 11; 4:1, 10) Yona nandi, kinondanonda na kupebwa mwingilo wa kukasapwila bantu ba Nineva musapu wa kidye, aye “wataluka ku kifuko kya Yehova kanyemena ku Talashishi.” (Yona 1:2, 3) Baluki, mulembi wa mupolofeto Yelemia, wādi nandi katompola pa mwanda wa kukōka kupitepite. (Yelemia 45:2, 3) Le tukalonga namani shi byotusaka ne byobya byotuloelelwe kebikwatañenepo na kiswa-mutyima kya Leza kyotufwaninwe kulonga? Kyelekejo kyāletele Yesu kileta’po malondololo.
11, 12. (a) Shintulula mu kīpi kyelekejo kya Yesu kisonekelwe mu Luka 17:7-10. (b) Le i ñeni’ka yotuboila ku kyelekejo kya Yesu?
11 Yesu wēsambīle pa umpika wādi ukumbila mfumwandi banyema mu ntanda difuku dyonso dituntulu. Mupika’wa pa kufika ku njibo, ne mpungiji yandi ya mingilo mikomo yaāingile nsaa 12 mituntulu, mfumwandi kāmwityilepo amba ashikate bidi adye bidibwa biyampe bya ku kyolwa. Inoko, mfumwandi wāmunena’mba: “Unongolwele bidibwa byami bya kyolwa, winingijeko ungilaīja poso nadī, natome, ebyobiya nobe kokadī, kokatome.” Umpika wādi ukokeja kuvuija bisakibwa bya aye mwine enka shi wapu kwingidila bidi mfumwandi. Yesu wāvuile kino kyelekejo na kunena’mba: “Ne bānwe i pamo’nka namino po mukalonga byonso bya kwimutumwa . . . mukanena’mba: Bātwe tudi bapika ba bitupu, ne kyo twaubile twaubile mu bupika monka.”—Luka 17:7-10.
12 Yesu kāletelepo kino kyelekejo mwanda wa kulombola’mba Yehova kakwetepo na mutyika byobya byotuloñanga mu mwingilo wandi. Bible ulombola patōkelela’mba: “Ke-muntu aye Leza kadipo wa bukondame wakuvulaminwa mīngilo yenu ne lusa lwenu lo mwalombwele pa dijina dyandi.” (Bahebelu 6:10) Inoko, ñeni yotuboila ku kyelekejo kya Yesu i ino: mupika kafwaninwepo kwisangaja aye mwine nansha kupipidila ku bintu bya maloa a aye mwine. Kitatyi kyotwepēne kudi Leza ne kutonga kwikala bengidi bandi, twaitabije kutūla kiswa-mutyima kyandi kumeso kwa kyetu. Tufwaninwe nanshi kulondeja kiswa-mutyima kyetu pa kiswa-mutyima kya Leza.
13, 14. (a) I mu ngikadilo’ka motukokeja kukomena mifwatakanyo yetu? (b) Mwanda waka tufwaninwe kuleka kiswa-mutyima kya Leza kitwendeje?
13 Kwifunda nyeke Kinenwa kya Leza ne mabuku a “umpika wa binebine, udi na manwa” kukokeja kwitulomba kwielela’ko bininge. (Mateo 24:45) Kino kikokeja kwitufikila nakampata shi tudi na makambakano a kutanga ne shi dibuku dyotutanga disambila pa bintu “bikomo bīne bya Leza.” (1 Kodinda 2:10) Nansha nankyo, mwene tufwaninwe kwitūdila’ko kitatyi kya kwifunda kifundwa kya kasuku? Tufwaninwe kwidingila batwe bene twikale kushikata ne kupityija kitatyi kifwaninwe pa bine byotwifunda’bya. Ino shi ketulongapo namino, le tukasangela namani ‘bidibwa bikomokomo bya boba ke bapwe kutama’?—Bahebelu 5:14.
14 Le bikekala namani shi netu tujokanga ku njibo bapwe kukōka na mingilo mivule ya mu difuku dituntulu? Tufwaninwe kwikankila kukatanwa ku kupwila kwa bwine Kidishitu. Pakwabo, padi mungya kibutwila kyetu, tutyinanga kusapwila bantu boketuyukile. Polo wājingulwile amba kudi ne bitatyi bimo byotubwanya kusapula myanda miyampe moketusakilapo ‘ku mutyima wetu.’ (1 Kodinda 9:17) Inoko, tuloñanga bino bintu mwanda Yehova—Mfumwetu wa mūlu, otuswele—witunene kulonga’byo. Ino mwene twivwananga kuloelelwa ne kutūkija mutyima pa kupwa kulonga bukomo bwa kwifunda, kutanwa ku kupwila, ne kusapula?—Mitōto 1:1, 2; 122:1; 145:10-13.
Leka Kutala ‘Bintu bya Kunyuma’
15. I muswelo’ka wāshile Yesu kimfwa kiyampe kya kukōkela Leza?
15 Yesu Kidishitu wālombwele kikōkeji kyandi kudi Shandi wa mūlu mu muswelo mupite yonso. Wāsapwidile bandi bana ba bwanga’mba: “Mwanda natuukile mulu kwiya kulonga kiswamutyima kya yewa wantumine, kekulongapo kiswamutyima kyami, enhe.” (Yoano 6:38 MB) Paadi na njia mu budimi bwa Ngesemani, wālombele amba: “Abe Tata, shi kyendelemo nankyo kitomeno kino’ki kimpite bitupu, nanshi kemonswidile ami, poso monka mōswidile abe mwine.”—Mateo 26:39.
16, 17. (a) I muswelo’ka otufwaninwe kumona bintu byotushile kunyuma? (b) Lombola kine kinenenwa amba Polo wādi unena bya bine pa kumona ntundubuko ya ino ntanda bu “bintya.”
16 Yesu Kidishitu usaka netu tulame dikōkeji dyetu mu butyibi botukwete bwa kwikala bapika ba Leza. Wānene amba: “Nansha umo wakukwata lukasu mu maboko kadi utala kunyuma, nankyo kafwaninwepo bulopwe bwa Leza mhm.” (Luka 9:62) Kulanga bintu byotushile kunyuma ke kintupo kiyampe kulonga ponso potwingidila Leza bu bapika. Ino tufwaninwe kuswa byobya byotumwena mu butongi bwetu bwa kusaka kwikala bapika ba Leza. Polo wātumīne bene Fidipai mukanda’mba: “Eyo kadi, i binebine, byo ntela bintu byonso ke byakubudidilwamo bitupu, mwanda wa buya bwine bulumbuluke bwa ñeni ya Kidishitu Yesu Mfumwami, yewa nabudidilwamo bintu byonsololo’tu fututu, ne kwibitela bu-bintya na’mba: Nkamwenamo Kidishitu.”—Fidipai 3:8.
17 Langa’po’tu bidi byonso byāpelele Polo, wāleka’byo ne kuleka pa mwanda wa kukamona mpalo ya ku mushipiditu ya bu umpika wa Leza. Kālekelepo enka bya bupeta bya ino ntanda kete, mhm, ino i ne mukenga mwine waādi nao wa kukekala bu mwendeji wa mutōtelo wa bwine Yuda mu mafuku a kumeso. Shi Polo wāendelele kulonda mutōtelo wa bwine Yuda, bine wādi wa kwikala na kitenta pamo na kya Shimioni, yewa mwanā Ngamadyela, mufundiji wa Polo. (Bilongwa 22:3; Ngalatea 1:14) Shimioni wāikele ke mwendeji wa Bafadiseo, wāingila mwingilo wa ntumbo—nansha byaādi wikoka mu bimo—mu butomboki bwa Bayuda bobātombokele Loma mu mwaka wa 66-70 K.K. Wāipaibwa mu buno bulwi, padi i na Bayuda batomboke nansha na basola bene Loma.
18. Leta kimfwa kilombola amba kuvuija mingilo ya ku mushipiditu kuletanga mpalo.
18 Batumoni ba Yehova bavule i balonde kimfwa kya Polo. Jean unena’mba: “Myaka mityetye pa kupwa kwa masomo, namwene kaji ka bu mulembi wa mujinguludi wa bijila mukatampe mu Londoni. Nadi ndoelelwe mwingilo wami, kadi nadi ntambula lupeto luvule, ino nadi ndyukile mu mutyima wami amba mfwaninwe kwingidila Yehova kupita pano. Mfulo mfulō, naleka kaji’ka, nashilula mwingilo wa bu pania. Bine, mfwija’ko mpata pangala pa dino ditabula dyonatabwile pano ke myaka 20 mituntulu! Mwingilo wami wa kitatyi kyonso i mupeteje būmi bwami mpata kupita’ko mwingilo o-onso wa bu mulembi onādi wa kwingila. Kekudipo kintu kileta kuloelelwa kukatampe kipityile kumona Kinenwa kya Yehova mokishintyila būmi bwa muntu. Kwikala na kyepelo mu uno mwingilo i kintu kya kutendelwa’po kashā. Byobya byotupanga Yehova i bitye mpata shi twibidingakanye na byotutambula kwadi.”
19. Lelo tufwaninwe kusumininwa kulonga bika, ne mwanda waka?
19 Ngikadilo yetu ikokeja kushinta mwenda mafuku. Inoko, kwipāna kotwipēne kudi Leza kekushintangapo. Twikalanga nyeke bapika ba Yehova, ne kadi i mwituleke batwe bene tuyuke muswelo mulumbuluke wa kwingidija kitatyi kyetu, bukomo, manwa, ne byonso byotudi nabyo. Nanshi, butyibi botukwata pa uno mwanda bo bubwanya kumwekeja buswe botuswele Leza. Kadi bulombolanga muswelo otwitabija na mutyima tō kwipāna kwetu. (Mateo 6:33) Nansha shi tudi mu ngikadilo’ka, mwene tufwaninwe kusumininwa kupa Yehova bilumbuluke byotudi nabyo? Polo wālembele’mba: “Wivwane shi [muntu] udi ne mutyima wa kupeja bukidi, nabya kibaitabijibwa monka mwikadile bintu byandi, ke mu bya kadi nabyo, mhm.”—2 Kodinda 8:12.
“Mudi ne byo Mumwenamo”
20, 21. (a) I bipa’ka bipanga bapika ba Leza? (b) Le Yehova upalanga namani boba bamwingidila pangya bukomo bwabo?
20 Kwikala bapika ba Leza ke kwa kasusupo. Inoko, ako kwitwepejanga bupika busansa bwitubudijanga nsangaji. Polo wāsonekele amba: “Ino pano napo po mwalekelelwa ku bubi umbālamuka, ke mudi bapika ba Leza, amo mudi ne byo mumwenamo bya ku bupandulwemo, ne kumfulo nako būmi bwa nyeke.” (Loma 6:22) Bupika bwetu kudi Leza bupanga bipa mu dishinda dya bupandulwe’mo mwanda tumwenanga’mo kamweno ka mwiendelejo ujila, utōka mu mwikadilo. Pakwabo napo, buketufikija ku būmi bwa nyeke mu mafuku a kumeso.
21 Yehova i wa buntu ku bapika bandi. Kitatyi kyotwingila pangya bukomo bwetu mu mwingilo wandi, aye witushitwilanga “malolo a mūlu” ne kwitupungulwila “dyese, ino kekukekalapo kyaba kibwane kya kutambula’dyo.” (Malaki 3:10) Bine, tukekala na nsangaji kashā pa kwendelela kwingidila Yehova bu bapika bandi nyeke ne nyekeke!
Lelo Ukivulukile
• I kika kitwikadijanga bapika ba Leza?
• Tukalombola namani kikōkeji kyotukōkele ku kiswa-mutyima kya Leza?
• Mwanda waka tufwaninwe kwiteakanya kutangidija kiswa-mutyima kya Yehova kumeso kwa kyetu?
• Mwanda waka ketufwaninwepo ‘kutala bintu bya kunyuma’?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kifwatulo pa paje 14]
Mpangiko ya bupika bwa kwisakila mu Isalela kyādi kyelekejo kya bupika bwa bwine Kidishitu
[Kifwatulo pa paje 15]
Twikalanga bapika ba Leza kitatyi kyotubatyijibwa
[Bifwatulo pa paje 15]
Bene Kidishitu batūlanga kiswa-mutyima kya Leza pa kifuko kibajinji