Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

‘Wīfule mu Bibi’

‘Wīfule mu Bibi’

‘Wīfule mu Bibi’

“Ku umpika wa Mfumwetu lūma i kijila, enka wa kikōkeji ku bonso, . . . ne kwifula ponka.”—2 TEMOTE 2:24.

1. Potwingila mwingilo wa bwine Kidishitu, mwanda waka pamo twitananga na bantu betudibulula?

 UKALONGA namani shi ubetana na bantu kebakusangelapo abe nansha kitango kyenu? Mutumibwa Polo pa kushintulula mukekadila mafuku a mfulo, wālaile amba bantu bakekala “batuka Leza, . . . basambila bakwabo bya bubela, bakubulwa kutuukija mutyima, ne ba bulobo bubibubi.” (2 Temote 3:1-5, 12, Myanda Miyampe ku Bonso) Padi nobe kodi mwitane na bantu ba uno muswelo mu busapudi nansha mu mingilo mikwabo.

2. I bisonekwa’ka bitukwasha twikale biyampe na bantu betunena binenwa bitapa?

2 Ke bonsopo banena bitapa bapelanga kusangela byobya byoloke. Pakwabo makambakano ne kwityepelwa bifikijanga bamo ku konokela ye-yense wibafwena. (Musapudi 7:7) Bavule banenanga bibi uno muswelo mwanda bashikatanga nansha kwingila na bantu ba mutonko. Kino kekishintululapo amba bene Kidishitu betabije uno muneneno, ino kibakwasha bevwanije mwanda waka bakwabo banena namino. Penepa tukalonga namani shi abetunena bitapa? Nkindi 19:11 unena’mba: “Ñeni ya muntu imutūkija kufuna bulobo.” Kadi Loma 12:17, 18 witupa madingi amba: “Kekulubwila muntu bubi na bubi, shi ani, shi ani. . . . Shi kyendelemo, nankyo mwikale ne ndoe ne bantu bonso ku wenu mutamba.”

3. Le ndoe italwa namani na musapu otusapula?

3 Shi bine twi bantu ba ndoe, nabya kikamweka mu mwikadilo wetu. Byotunena ne byotulonga bikalombola’kyo patōka, pakwabo kikelombola ne ku bilomboji bya mpala nansha lupumo lwa diwi dyetu. (Nkindi 17:27) Yesu pa kutuma batumibwa bandi bende bakasapule, wēbapele ano madingi amba: “Ne pa kufika mu njibo mwibēmune bidi. Kadi binebine shi njibo umbeīmone mifwaninwe ndoe, nankyo ndoe yenu ifikile monka; nanshi shi keīfwaninwe nabya ndoe yenu yalukile konka ko mudi.” (Mateo 10:12, 13) Musapu otuselele i myanda miyampe. Bible wiutela bu “myanda-miyampe ya ndoe,” “myanda-miyampe ya buntu bwa Leza,” ne bu “myanda-miyampe ya buno bulopwe.” (Efisesa 6:15; Bilongwa 20:24; Mateo 24:14) Kitungo kyetu i kusapwila muntu myanda miyampe idi mu Kinenwa kya Leza, ke kufutululapo nkulupilo yandi nansha kupatanya mumweno wandi wa bintu.

4. I bika byokokeja kunena shi muntu wakulondolola’mba “Kebisangejepo” abe kwashilwile nansha kulombola kine kyoidile?

4 Padi mwine njibo ukokeja kwitutyiba pampikwa ne kwivwanija kwine amba: “Kebisangejepo.” Divule dine, i biyampe kunena’mba: “Biyampe, nadi nkimba kukutangila’tu kino kisonekwa kīpi mu Bible.” Padi kakapele’kyopo. Pakwabo napo i kyendele’mo kunena’mba: “Nadi nsaka’tu kukulombola amba kudi kitatyi kekikekala’kopo ntondo kadi bantu bonso bakeswa abo bene na bene.” Shi kino kekimupelepo mutyima wa kusakila’ko bushintuludi bukwabo, ubwanya kubweja’ko amba: “Ino namone amba naiya kitatyi kibi.” Nansha shi mwisambi netu kalondolwelepo bya ndoe, le ko kunena’mba kubapu ‘kafwaninwepo’? Eyo, monso mwakalondolwela muntu, vuluka ano madingi a mu Bible etulomba kwikala “wa kikōkeji ku bonso, . . . ne kwifula ponka.”—2 Temote 2:24.

Wa Kibengo, Ino Mongolwe

5, 6. Solo wādi ulonga balondi ba Yesu bika, ne mwanda waka wādi ulonga nabya?

5 Mu myaka katwa kabajinji, mwana-mulume witwa bu Solo wādi mutumbile muneneno wampikwa bulēme ne bilongwa bya butapani. Bible unena amba wādi “upudika’nka kupudika byakutapa bāna-babwanga ba Mfumwetu.” (Bilongwa 9:1, 2) Mwenda mafuku aye mwine wānena amba “nadi ntuka Leza, ne kupangapanga, ne bingojila.” (1 Temote 1:13) Nansha balongo bandi bamo byobādi padi ke bene Kidishitu kala, ino aye wānene mwaādi umwena balondi ba Kidishitu amba: “Nebabelela bulubi ke nebapangilapangila ne umbibundi bya kungi.” (Bilongwa 23:16; 26:11; Loma 16:7, 11) Kekudipo bukamoni bulombola amba bana ba bwanga bātompele kwikokanya na Solo pa kitango kya bantu paādi ulonga uno muswelo.

6 Mwanda waka Solo wādi ulonga bino bintu? Wāsonekele mwenda myaka amba: “Nekilongele kuyūka mpika, ne kwitabija mpika.” (1 Temote 1:13) Wādi Mufadiseo, mufunde “mwendele owa muswelo ukola wa mukanda-wabijila wa bakulutuba” bandi. (Bilongwa 22:3) Ngamadyela mufundiji wa Solo umweka amba wādi mupūtuke umeso, ino Kaifasa, wēlungile na Solo, aye wādi muntu muyule mfwatakani. Kaifasa ye wādi kalenga byokoko mu nkuku ya kwipaibwa kwa Yesu Kidishitu. (Mateo 26:3, 4, 63-66; Bilongwa 5:34-39) Ne kadi, Kaifasa ye wākupije batumibwa ba Yesu, wēbasoñanya na kasumalomo amba baleke kusapula mu dijina dya Yesu. Kaifasa yenka ye wādi wimanine Sanhedrini mu difuku dyālambikilwe Shitevani mambo a bubela ne kwaswa waāswa mabwe. (Bilongwa 5:27, 28, 40; 7:1-60) Solo wādi’po popa pāashilwe Shitevani mabwe, kadi Kefasa wāmupelelela ne kishima kya kutukija balondi ba Yesu na kwenda kwibakuta mu Damakasa. (Bilongwa 8:1; 9:1, 2) Bino byonso byo byādi bilangija Solo amba udi na bupyasakane mu mingilo ya Leza, ino nanshi na bubine wādi wampikwa lwitabijo lwinelwine. (Bilongwa 22:3-5) Pa kino, Solo wātuninye kuyuka amba Yesu ye aye Meshiasa wa bine. Kupwa Solo wājingulula kino popa pēsambile nandi Yesu musanguke mu kingelengele, aye papo wenda ku Damakasa.—Bilongwa 9:3-6.

7. Le Solo wāikele namani pa kupwa kwitana na Yesu paādi wenda ku Damakasa?

7 Kinondanonda na papo, mwanā bwanga Ananaisa wātumwa akasapwile Solo. Shi wādi abe, le wādi wa kusangela kukamusapwila? Ananaisa wāivwene moyo, ino ku mfulo wākesamba na Solo na kanye. Mwikadilo wa Solo wādi ke mushinte pangala pa kwitana kwaētene na Yesu mu kingelengele paādi wenda ku Damakasa. (Bilongwa 9:10-22) Mwenda mafuku wāyukana bu mutumibwa Polo, mishonele mwine Kidishitu mupyasakane.

Wa Bumvu pa Mutyima, Ino Mukankamane

8. Le Yesu wālombwele namani mutyima udi na Shandi pa bantu bādi balonga bibi?

8 Yesu wādi musapudi wa Bulopwe mupyasakane, wa bumvu pa mutyima aye’ko mukankamane mu bilongwa byandi na bantu. (Mateo 11:29) Wālombwele mutyima udi na Shandi wa mūlu, mwine usoñanya mubi aluke ku mashinda andi mabi. (Isaya 55:6, 7) Yesu nandi paādi na babi, wādi ujingulula bintu bilombola amba umbi washinta, ne wādi ukankamika bantu ba uno muswelo. (Luka 7:37-50; 19:2-10) Yesu kādipo utyibila bantu mambo mungya mumwekelo wabo wa panja, ino wādi wiula kanye ka Shandi, lulekelo, ne kitūkijetyima na kukulupila amba babwanya kwalamuka pa mutyima. (Loma 2:4) Bine, kisaka Yehova i bantu ba miswelo yonso bālamuke pa mutyima ne kupanda bakapande.—1 Temote 2:3, 4.

9. I ñeni’ka yotuboila ku muswelo wāfikidije Yesu Isaya 42:1-4?

9 Mateo mulembi wa Evanjile ulombola Yehova mwamwena Yesu Kidishitu na kutela bino binenwa bya bupolofeto amba: “Monaipo bidi ku mwingidi wami o natonga, wami wakuswedibwa, mo monka mutōkele ne mutyima wami, nkabīka kudi aye Mushipiditu wami, nandi ukebalaīja baJentaila molokele mambo, kakēkala nansha na lupata, nansha kuningija diwi dīne mpika, nansha umo kwidīvwana diwi dyandi mu mikenza, ehe. Kadi dibungu difyotoka kakedityumunapo, mhm. Nansha butonge bufituka mwishi kakeubulepo, poso akasokole bidi kidye kiyampe kyakupana nsambu ya kunekenya bonso. Ebiya baJentaila nabo bakakulupila monka mu dijina dyandi.” (Mateo 12:17-21; Isaya 42:1-4) Yesu, mungya bino binenwa bya bupolofeto, kādipo wikokanya na bantu mu bya lupata. Nansha pobādi bamwangadika ngitu, wādi unena bubinebine mu muswelo usangaja boba ba mityima miyampe.—Yoano 7:32, 40, 45, 46.

10, 11. (a) Nansha Bafadiseo byobādi umboba bādi balwa na Yesu ku kanwa, mwanda waka wādi usapwila bamo umbukata mwabo? (b) I malondololo a muswelo’ka ādi kyaba kimo alondolola Yesu balwana nandi, ino i bika byākadipo ulonga?

10 Yesu wēsambile na Bafadiseo bavule mu mwingilo wandi. Nansha bamo byobādi bakimba kumuta kadimbo mu binenwa, aye kādipo ulanga amba bonso bādi’nka na mutyima umbi. Shimona, Mufadiseo umweka bu wa kafutululo, na bubine wāsakile kwimwena Yesu, o mwanda wāmwendele bidibwa. Yesu nandi wāitabija lwito, wāsapwila ne bonso bādi’po. (Luka 7:36-50) Kitatyi kikwabo, Mufadiseo mutumbe utelwa bu Nikodema wāile kudi Yesu mu mfindi ya bufuku. Yesu kāmutopekelepo kine kyaāilaijije mu meso mulambakane bidi. Ino aye wāsapwila Nikodema bukamoni butala pa buswe bwa Leza pa kutuma wandi Mwana mwanda wa kushitula dishinda dya lupandilo ku boba bonso ba kumwitabija. Kadi Yesu wāmulombwele na kanye kamweno kadi mu kukōkela ku mpangiko ya Leza. (Yoano 3:1-21) Mwenda mafuku Nikodema wānenena Yesu maya kitatyi kyādi kisaka Bafadiseo bakwabo kutyepeka biyampe byānenenwe Yesu.—Yoano 7:46-51.

11 Yesu kādipo usabwa meso na buzanzangi bwa boba bādi bakimba kumukwata ku bishima. Kādipo uleka balwana nandi bamukokela mu lupata lwambulwa mfwetemfwete. Inoko popa pokifwaninwe, wādi ulondolola bīpi, byasa pa mwanda, shi na kutela musoñanya, shi na kuleta kyelekejo, nansha na kupituluka mu kisonekwa. (Mateo 12:38-42; 15:1-9; 16:1-4) Kyaba kikwabo, Yesu wādi’tu upela kulondolola popa pobyādi bimweka amba kulondolola kekudipo kyokulonga.—Mako 15:2-5; Luka 22:67-70.

12. Yesu wādi ukwasha bantu namani nansha pobādi bamwela mabila?

12 Dimodimo, Yesu wādi welwa mabila na bantu bakwatwe na mishipiditu imbi. Pādi palongeka bino, aye wādi wīfula, pakwabo wingidija bukomo bumupele Leza mwanda wa kwibanyongolola. (Mako 1:23-28; 5:2-8, 15) Ne batwe netu mo monka, shi bantu bamo betufunina ne kwitwela mabila kitatyi kyotudi mu mwingilo, tufwaninwe kwīfula, kadi tufwaninwe kulonga bukomo bwa kupwija mwanda’wa na kanye ne na bunwa.—Kolose 4:6.

Mu Kisaka

13. Mwanda waka kyaba kimo bantu balwanga na muntu wa mu kisaka washilula kwifunda Bible na Batumoni ba Yehova?

13 Divule i kimweke patōka amba kwīfula kwa balondi ba Yesu kudi na mvubu mpata mu kisaka. Muntu wa mu kisaka watengwa bininge na bubinebine wabilanga ne kisaka kyandi nakyo kitengwe nabo. Ino Yesu wānene amba ba mu kisaka bamo bakāya na lwana. (Mateo 10:32-37; Yoano 15:20, 21) Kudi bubinga buvule pa kino. Kimfwa, bufundiji bwa Bible bukokeja kwitukwasha twikale bampikwa budimbidimbi, beselela biselwa, ne ba bulēme, ino Bisonekwa bitufundija kadi amba mu myanda yonso, kiselwa kyetu kikatampe kidi kudi Umpangi wetu. (Musapudi 12:1, 13; Bilongwa 5:29) Muntu wa mu kisaka ukokeja kufitwa pa kumona amba dikōkeji dyetu kudi Yehova didi pamo bwa dyatyepeja lupusa lwandi. Bine, mu ngikadilo ya uno muswelo i kipite buya tulonde kimfwa kya Yesu kya kwīfula!—1 Petelo 2:21-23; 3:1, 2.

14-16. I bika byafikije bamo badi balwa ba mu kisaka ku kushinta?

14 Bavule bengidila Yehova pano badi bidi na mwinē pabo nansha muntu ungi wa kisaka wadi wibalwa pobashilwile kushinta pobadi befunda Bible. Bano balwana padi baivwene myanda imbi yadi inenenwa Batumoni ba Yehova, pakwabo badi batyina amba bakaleta lupusa lubi mu kipango. Le i bika byebafikije ku kushinta milangwe yabo? Pavule pene i kimfwa kiyampe kyo kyebalengeje bashinte. Mwanda mwitabije’wa waūminine mu kulonda madingi a mu Bible—kutanwa nyeke ku kupwila kwa bwine Kidishitu ne kutambila mu mwingilo koku kadi uvuija senene biselwa byandi bya mu kisaka ne kwīfula pobamunena bya mutonko—penepa lwana lwa ba kisaka lwatalāla’ko.—1 Petelo 2:12.

15 Muntu walwana ubwanya kadi kupela kuteja bushintuludi bo-bonso bwa mu Bible pa mwanda wa mfwatakani nansha mitatulo. Mo mwadi mwikadile mwana-mulume umo wa mu États-Unis wanene amba wadi uswele muzo wabo bininge. Kyaba kimo, wandi mukaji wadi ku kitango, aye wasela bisandi byandi byonso ne kwenda nabyo kungi. Kitatyi kikwabo, wadi utamba ku njibo na buta ukanina enka kwiipaya. Shi walonga bintu byampikwa kwendela’mo, wadi utopeka mutōtelo wa mukaji. Ino mukaji walonga buninge bwa kulonda madingi a mu Bible. Myaka makumi abidi pa kupita’po, tamba kasha mukaji wikala Kamoni wa Yehova, ebiya mulume nandi waikala Kamoni. Mu Albani namo mwana-mukaji umo walobele mwanda wandi mwana mwana-mukaji wadi wifunda Bible na Batumoni ba Yehova kupwa wabatyijibwa. Uno lolo wadi onakanya Bible wa wandi mwana misunsa 12 mituntulu. Ku mfulo, dyuba dimo wapūtula Bible mukwabo washile mwana pa meza. Na bya dyese, wapūtula pa Mateo 10:36, penepo wamona amba binenwe’po bimutala aye. Ino byaadi usakila’nka wandi mwana biyampe, waenda kukamushindikila ku masua, mwanda mwana wadi wenda na Batumoni bakwabo ku kitango kya mu Itadi. Inandi pa kumona buswe, kwipamba bipa, ne kumungamunga kwa kisumpi kyonso ne tusepo twa nsangaji twaaivwene basepa, mutyima washilula kushinta. Lubilo lonka, nandi waitabija kwifunda Bible. Dinenwa dino, uloñanga bukomo bwa kukwasha bantu bakwabo bekalanga bidi bapela.

16 Kimfwa kikwabo: mulume mulobe koku ubimbija lupete wadi wikokanya na mukaji, umufunina bikomo, papo mukaji nandi wiya ufwena dya ku Njibo ya Bulopwe. Penepa wamutentulula amba: “Iya abe mwine mu Njibo ya Bulopwe wimwene.” Nandi wātwela, ne mwenda mafuku, waikala ke mukulumpe mwine Kidishitu.

17. Shi kyaba kimo kubaikala lupotopoto mu njibo ya bene Kidishitu, i madingi’ka a mu Bisonekwa akebakwasha?

17 Nansha shi bonso badi mu kipango kyenu i bene Kidishitu, kudi bitatyi bimo bikokeja kwikala lupotopoto ne binenwa bisansa mu kisaka mwanda wa kubulwa kubwaninina. O mwanda bene Kidishitu ba mu Efisesa wa kala bāpelwe ano madingi amba: “Mufundulei ko mudi bululu bonso, ne bukalabale, ne kufuna bulobo, ne lupotopoto, ne lubabo, ne kiji kyonsololo kumo.” (Efisesa 4:31) Mobimwekela, mwikadilo wādi’mo bene Kidishitu mu Efisesa, kubulwa kubwaninina kwabo, ne kyaba kimo, muswelo wa būmi bwabo bwa kala byādi na lupusa pobadi. Penepo i bika byādi bya kwibakwasha bashinte? Bādi bafwaninwe kwikala “bapya mu mityima [yabo] ne mu milangwe [yabo] mine.” (Efisesa 4:23MB) Pobādi befunda Kinenwa kya Leza, balanguluka pa lupusa lwakyo mu būmi bwabo, benda kisense na bakwabo bene Kidishitu, ne kulombela na kininga, kipa kya mushipiditu wa Leza kyādi kimweka patōkelela mu būmi bwabo. Bādi befunda kwikala ‘ne mutyima wa kanye. Belekela myanda abo bene na bene, enka mwebalekele ne Leza nandi mudi Kidishitu.’ (Efisesa 4:32) Ne batwe netu mo monka, nansha bakwetu betulonge bika, tufwaninwe’nka kwīfula, kwikala na kanye, lusa, ne lulekelo. Bine, ketwakilubwila “muntu bubi na bubi, shi ani, shi ani.” (Loma 12:17, 18) Kulombola buswe bwa bine na kwiula Leza kyo kintu kyoloke kyotufwaninwe nyeke kulonga.—1 Yoano 4:8, Bisonekwa Bitokele.

Madingi ku Bene Kidishitu Bonso

18. Mwanda waka madingi adi mu 2 Temote 2:24 ādi mafwaninwe kupebwa mukulumpe wa mu Efisesa wa kala, ne adi na kamweno’ka ku bene Kidishitu bonso?

18 Madingi a “kwifula” mu bibi atala bene Kidishitu bonsololo. (2 Temote 2:24) Ino dibajinji alombwelwe Temote, wādi usakilwa’o pa kwingila bu mukulumpe mu Efisesa. Bamo mu kipwilo’kya bādi baswile kwipotomeja pa kumwekeja mimweno yabo kadi bādi bafundija mfundijo ya bubela. Byokebādipo bajingulwile ne pa mfulo kitungo kyāletelwe Bijila bya Mosesa, bākomenwe kwivwanija mvubu ya kwikala na lwitabijo, buswe, ne mutyima wa mundamunda muyampe. Mitatulo yāletele luma mobādi bafwila bishima, koku bālengwa ku mwanda mwine wa bufundiji bwa Kidishitu, ne ku kamweno ka bwine Leza. Pa kupwija uno mwanda, Temote wādi unenwe kwimanija mu bubinebine bwa mu Bisonekwa koku kadi wikele na kanye na banababo. Monka muyukile ne bakulumpe ba mu ano mafuku, wādi uyukile amba luombe ke lwandipo, ne amba muswelo washikete na bakwabo o ukatamija buswe bwa bwine Kidishitu ne bumo.—Efisesa 4:1-3; 1 Temote 1:3-11; 5:1, 2; 6:3-5.

19. Mwanda waka i kya kamweno batwe bonso ‘tukimbe kwiubija’?

19 Leza usoñanya bantu bandi amba “kimbai kwiubija.” (Zefenia 2:3) Kishima kya Kihebelu kyalamwinwe bu “kwiubija” kilombola muntu udi na kitūkijetyima kya kutyumwina umanwi bintu bisansa, pampikwa kuloba ne kwaluja kinongo. Nanshi tulombei Yehova na kininga etukwashe netu twikale kwīfula ne kumwimanina biyampe, nansha ke mu ngikadilo mikomo mwine.

Le I Bika Byowefunda?

• Shi abakunena bisansa, i bisonekwa’ka bikokeja kukukwasha?

• Mwanda waka Solo wālongele bya kibengo?

• Kimfwa kya Yesu kitukwasha namani twikale biyampe na bantu ba miswelo yonso?

• I byabuyabuya’ka bimwenwa mu kwīfula mu muneneno wetu ku njibo?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 15]

Ananaisa wēsambile na kanye na Solo nansha byaādi utumbīle bibi

[Kifwatulo pa paje 17]

Mwine Kidishitu uvuija na kikōkeji biselwa byandi ukokeja kutalaja’ko lwana mu kisaka