Lelo Utūkenye Umbintu Byonso?
Lelo Utūkenye Umbintu Byonso?
“Aye utūkenye umbityetyetyetye nansha umbingi utūkenye.”—LUKA 16:10.
1. Yehova i wa binebine mu dishinda’ka dimo?
LELO kodi mubandile munjiñininya wa mutyi panshi penda papona dyuba? Bine, munjiñininya ushintanga mu bukata ne kowenda kwine! Bukomo ne milao ya bantu nabyo bivule ke byo kujinajina pamo’nka bwa munjiñininya. Yehova Leza aye kashintangapo myaka yonso. Padi aye “Shandya bitōkeji,” mwanā bwanga Yakoba unena’mba, I “wampikwa kuyūka kwalamuka, nansha patyetye pene, nansha bu-mujiñininya wa kumweka pa kupūluka.” (Yakoba 1:17) Yehova kalamukangapo ne ye ukulupilwa, nansha ke mu kantu katye mwine. “I Leza wa binebine.”—Kupituluka 32:4.
2. (a) Mwanda waka tufwaninwe kwibandaula ne kuyuka shi twi ba binebine? (b) I bipangujo’ka bitala pa bu wa binebine byotukabandaula?
2 Le Yehova umwene namani kikulupiji kyatūdile mu batōtyi bandi? Monka mwādi mwibamwenene Davida wānene amba: “Meso ami akēkalanga pa ba bu-binebine ba panopantanda, na’mba bēkale nami; yewa unanga mu mwikadilo mulumbuluke, ukañingidilanga mīngilo.” (Mitōto 101:6) Eyo, Yehova uloelelwe mu bubinebine bwa bengidi bandi. O mwanda mwine mutumibwa Polo wāsonekele amba: “Bu-kalama nabo mo bwendele i muno’mba, i muntu wa binebine.” (1 Kodinda 4:2) Le kwikala wa binebine kulomba bika ne bika? I mu myanda’ka ya umbūmi motufwaninwe kwikala ba binebine? I byabuyabuya’ka bidi mu kunanga “mu mwikadilo mulumbuluke”?
Mushintulwila Kwikala Wa Binebine
3. I bika bilombola amba twi ba binebine?
3 Bahebelu 3:5 unena’mba: “Mosesa nandi wadi wabinebine.” I bika le byālengeje mupolofeto Mosesa ekale wa binebine? Pa mwanda utala lūbako ne kushimika kwa tabenakulo, “enka namino e mwalongele Mosesa; monka mwendele byonso byamusoñaninye Yehova, e mwālongele.” (Divilu 40:16) Batwe batōtyi ba Yehova netu tulombolanga amba twi ba binebine na kumwingidila na kikōkeji. Kino kilomba na bubine kulama dikōkeji dyetu kudi Yehova ne mu matompo makomo nansha mu bitompibwa byamalwa. Inoko, kunekenya matompo makatampe ke enka akopo kulombola amba twi ba binebine. Yesu wānene amba: “Aye utūkenye umbityetyetyetye nansha umbingi utūkenye. Nanshi aye wampikwa kutūkanya umbityetye nansha umbingi katūkanyapo, mhm.” (Luka 16:10) Tufwaninwe kwikala ba binebine enka ne mu tumyanda tumweka bu tutyetyetyetye.
4, 5. Bu wa binebine bwetu “umbityetyetyetye” bulombola bika?
4 Kikōkeji “umbityetyetyetye” difuku ne difuku kudi na mvubu pa bubinga bidi bubidi. Bubajinji, i kusokola motumwenine bubikadi bwa Yehova. Langa’po ditompo dya dikōkeji dyātūdilwe’po ba Adama ne Eva, ba mulume ne mukaji babajinji. Kekyādipo kisakibwa kikomo kyobapelwe. Bādi babwanya kudya ku bidibwa bya miswelo yonso byādi mu budimi bwa Edena, ino bājidikwa enka bipa bya ku mutyi umo kete—“mutyi wakuyukanya buya ne bubi.” (Ngalwilo 2:16, 17) Bubinebine bwabo mu kukōkela ku luno lubila lupēla kwādi kwa kulombola amba ba mulume ne mukaji babajinji balondanga bubikadi bwa Yehova. Kulonda bufundiji bwa Yehova mu būmi bwetu bwa bukile bukya kulombola amba tudi ku mutamba wa bubikadi bwa Yehova.
5 Bwa bubidi, mwiendelejo wetu “umbityetyetyetye” ulombola motukokejeja kulongela “nansha umbingi,” ko kunena’mba, potukafikilwa na myanda mikata umbūmi. Pa kino, tala byāfikile Danyele ne bapwani nandi Bahebelu basatu ba binebine—ba Hanania, Mishaele, ne Azadia. Bāselelwe bu misungi mu Babiloni mu 617 K.K.K. Bādi bakidi banuke, pakwabo na myaka dikumi ne musubu, ino bonso buná bātulwa mu kipango kya Mulopwe Nebukaneza. Bātongelwe “kyepelo kya bidībwa bya mulopwe, ne ku vinyu yatomanga mo bukila mo bukila, amba bakadishibwe biyampe myaka isatu; ino kumfulo kwayo bakemane kumeso a mulopwe’wa.”—Danyele 1:3-5.
6. I ditompo’ka dyātene Danyele ne bapwani nandi basatu Bahebelu mu kipango kya mulopwe wa Babiloni?
6 Bino bidibwa bya mulopwe wa Babiloni, byādi na kyaka ku bano bankasampe Bahebelu baná. Mwanda mobimwekela, badi bela’mo ne bidibwa bijidikilwe na Bijila bya Mosesa. (Kupituluka 14:3-20) Ne kadi banyema kebādipo padi batyibwa midibu pa kwipaibwa, o mwanda kudya mwita’wa kwadi i kujilula Bijila bya Leza. (Kupituluka 12:23-25) Pakwabo padi bādi balambula bidibwa’bya ku bankishi kumeso kwa kudila’byo pamo mungya kibidiji kya batōtyi bene Babiloni bavule.
7. Le kikōkeji kya Danyele ne balunda nandi basatu kyālombwele bika?
7 Bijila bitala pa bidibwa padi kebyādipo bitelwe’ko mutyima na ba mu kipango kya mulopwe wa Babiloni. Inoko Danyele ne balunda nandi bādi basumininwe mu mityima yabo kuleka kwisubija na bidibwa bijidikilwe bene Isalela na Bijila bya Leza. Uno wādi mwanda utala dikōkeji ne lulamato lwabo kudi Leza. O mwanda bālombele kudya enka mani ne kutoma mema, nabyo byebapebwa. (Danyele 1:9-14) Ku bamo dyalelo, byobya byālongele bano bankasampe baná bimweka bu bintu bityetyetyetye. Inoko, kikōkeji kyabo kudi Leza kyālombwele ku mutamba obadi mu mwanda utala bubikadi bwa Yehova.
8. (a) I matompo’ka makomo atala dikōkeji anekenye Bahebelu basatu? (b) Ano matompo āfudile namani, ne kino kilombola bika?
8 Kwikala wa binebine mu bintu bimweka bu bityetyetyetye ku bamo ko kwāteakenye balunda basatu ba Danyele ku kukomena matompo makatampe. Putūla Bible mu shapita wa 3 wa mukanda wa Danyele, utange abe mwine muswelo wakomene Bahebelu basatu mfuto ya lufu pa kupela kutōta nkishi wa nsahabu wāshimikile Mulopwe Nebukaneza. Pobāselelwe ku meso a mulopwe, bālombwele kusumininwa kwabo na kikulupiji amba: “Shi i amo, Leza wetu o twingidila ukōkeja kwitunyongolola ku nkelwa ya mudilo utēma, kabidi aye uketunyongolola mu dikasa dyobe, abe mulopwe. Ino shi ke amopo, kiyukibwe kōdi a mulopwe, ketukengidilapo baleza bobe, nansha kutōta nkishi wa nsahabu o waimika’o.” (Danyele 3:17, 18) Le Yehova wēbanyongolwele? Balami bāelele bansongwalume’ba mu nkelwa ya mudilo utēma bo bāfwile, ino Bahebelu basatu ba kikōkeji’ba bāshala bōmi—enka ne luvumba lwa mudilo lwine lukola! Kikōkeji kyabo kya kwimanina mu bubinebine bwabo dibajinji’dya kyo kyēbakweshe bōminine ano matompo makomo. Mwene kino kilombola mvubu ya kwikala ba binebine ne umbityetyetyetye mwine?
Kwikala wa Binebine mu “Lupeto lwa Bukondame”
9. I myanda’ka idi kungala ne kunshi kwa binenwa bya Yesu bisonekelwe mu Luka 16:10?
9 Yesu kumeso kwa kutela musoñanya wa amba yewa utūkenye umbityetyetyetye, utūkenye ne umbingi mwine, wāpele bemvwaniki bandi ano madingi amba: “Kasambei bulunda bwa konka ku lupeto lwa bukondame, nalo pa kwimupwa, abo bakemusepela mu bishikato bya nyeke.” Kupwa wānena mwanda utala kwikala wa binebine mu bintu bityetyetyetye. Ebiya Yesu wātentekela’po amba: “Nanshi shi umbulwe kutukanya mu lupeto lwa bukondame, lelo i ani kadi ukemukulupila emupe lwa binebine? . . . Nansha umo mupika ayūke kwingidila bamfumwandi babidi, mhm kabulwe padi, washikwako umo, wasanswa umo, walamata umo, walamuka umo. Nanshi bānwe kemukiswai kwingidila Leza ne kwingidila lupeto pamo, mhm.”—Luka 16:9-13.
10. Tukalombola namani amba twi ba binebine mu kwingidija “lupeto lwa bukondame”?
10 Kukwatañana na myanda ya kūlu ne kunshi, binenwa bya Yesu bidi mu Luka 16:10 bitala pa muswelo wa kwingidija “lupeto lwa bukondame”—bya bupeta ne bituntwa byotudi nabyo. I lutelwe bu lupeto lwa bukondame mwanda—nakampata lupeto—ludi mu makasa a bantu babipya-mambo. Ne kadi, kilokoloko kya kwikala na bupeta kitwalanga bantu ku bilongwa bya bukondame. Tulombolanga amba twi ba binebine shi twingidija na tunangu bituntwa bya ku ngitu byotudi nabyo. Pa kyaba kya kwingidija’byo enka pa kamweno ketu, i biyampe twingidije’byo mwanda wa kwendeleja tumweno twa Bulopwe kumeso na kukwasha boba badi mu bufudile. Shi twi ba binebine mu uno muswelo, nabya tukekala balunda na Yehova Leza ne Yesu Kidishitu, benē “bishikato bya nyeke.” Baketusepelela na kwitutundaila mu bino bifuko na kwitupa būmi bwa nyeke, shi mūlu nansha shi mu Paladisa pano pa ntanda.
11. Mwanda waka ketufwaninwepo kwikaka kushintulwila bemvwaniki amba twitabijanga byabuntu bya kukwatakanya mwingilo wingila Batumoni ba Yehova ntanda yonso?
11 Ivwana kadi motukwashishanga bantu botupa Mabible ne mabuku esambila pa Bible kitatyi kyotusapula musapu wa Bulopwe ne kwibashintulwila amba twitabijanga byabuntu bya kukwatakanya mwingilo wingilwa ntanda yonso na bantu ba Yehova. Mwene twibakwashanga bamone mukenga muyampe wa kwingidija na tunangu lupeto lwabo? Inoko binenwa bidi mu Luka 16:10 nansha byobyādi bitala bidi pa kwingidija lupeto, ino tukokeja kulonda uno musoñanya ne mu myanda mikwabo ya umbūmi.
Kubulwa Budimbidimbi Kudi na Mvubu Binebine
12, 13. Lelo i mu myanda’ka motukokeja kulombola kubulwa budimbidimbi?
12 Mutumibwa Polo wāsonekele amba: “Bātwe tusumininwe twa’mba, tudi ne mutyima wa mundamunda mulumbuluke wakusaka kulumbuluka biyampe, senene, shē, umbintu byonso.” (Bahebelu 13:18) “Bintu byonso” pano i ne myanda yonso itala kwingidija lupeto. Twalujanga mapu etu ne kusonka misonko bukidi bonka ne pampikwa budimbidimbi. Mwanda waka? Dibajinji mwanda wa mutyima wetu wa mundamunda ne mwanda tuswele Leza ne tusaka kukōkela ku misoñanya yandi. (Loma 13:5, 6) Le tuloñanga bika shi tubaboya kintu kya bene? Tukimbanga mwinē’kyo ne kumujokeleja’kyo. Bine, i bukamoni bulumbuluke potusapwila mwinē’kyo kine kyetutonona tumwalwije kintu kyandi!
13 Kwikala wa binebine ne wampikwa budimbidimbi mu bintu byonso kutala ne byotulonga ku kaji. Bibidiji byetu byampikwa budimbidimbi ku kaji bilombola mwikadile Leza otutōta. Ketufwaninwepo “kwiba” kitatyi na kwikala nkope. Ino tufwaninwe kwingila na kininga pamo bwa kudi Yehova. (Efisesa 4:28; Kolose 3:23) Mungya bubandaudi banena amba mu ntanda imo ya mu Bulaya, mwingidi umo pa basatu ulombanga mukanda wa muñanga bya bubela amba ubela mwa kushikidilwa ku kaji. Bengidi ba bine ba Leza kebabepangapo bubela mwanda wa kulofwa ku kaji. Kitatyi kimo, Batumoni ba Yehova bakandijibwanga bitenta mwanda bakulumpe babo ba kaji bamonanga amba i bengidi bakankamane kadi bampikwa budimbidimbi.—Nkindi 10:4.
Kwikala ba Binebine mu Mwingilo Wetu wa Bwine Kidishitu
14, 15. I miswelo’ka imoimo yotukokeja kulombola amba twi ba binebine mu mwingilo wetu wa bwine Kidishitu?
14 Le tukalombola namani amba twi ba binebine mu mwingilo otupelwe? Bible unena’mba: “Twikale kwelela ponka kitapwa kya kutōtelapo Leza nyeke na nyeke, kushintulula ko kunena’mba, i bipa bya milomo ya kwitabija ku dijina dyandi.” (Bahebelu 13:15) Muswelo umbajinji wa kulombola bu binebine bwetu mu mwingilo wa budimi i na kutambila’mo kitatyi ne kitatyi. Le kudi kyotubudilwa kweji mutuntulu kusapula mpika myanda itala Yehova ne mpango yandi? Bine, kutambila nyeke mu mwingilo wa busapudi kwitukwasha tulumbulule bwino ne manwa etu.
15 Muswelo mukwabo muyampe wa kulombola bu binebine mu mwingilo wa budimi i na kulonda madingi atanwa mu Kiteba kya Mulami ne mu Mwingilo Wetu wa Bulopwe. Potuteakanyanga ne kulonda ino misapwilo nansha mikwabo mungya ngikadilo ya petu, mwene tulupulanga bipa biyampe kutabuka mu mwingilo wetu? Shi tubetana na muntu usangela musapu wa Bulopwe, le tupelakananga na kulondalonda kusangela kwandi? Le bifundwa bya Bible nabyo byotushilulanga na bantu basangela musapu? Lelo twikalanga ba binebine ne bakulupilwa mu kwibyendeja? Shi twi ba binebine mu mwingilo wetu nabya tukepandija ne kupandija boba betwivwana.—1 Temote 4:15, 16.
Kwisansanya Nyeke na Ntanda
16, 17. I mu mashinda’ka amoamo mutukalombola amba twi besansanye na ntanda?
16 Mu milombelo imo, Yesu wālombele pangala pa balondi bandi kudi Leza amba: “Ami’wa napu kwibapa kinenwa kyobe, ino ayo ino ntanda ibebashikwe, mwanda abo ke ba ino ntandapo, monka ami’wa monkikadile wa ino ntanda. Kyonakulomba ke kwibatalulapo mu ino ntanda, ehe, ino i kwibalama pa mwanda wa umbi. Abo ke ba ino ntandapo, monka mongikadile ami’wa ke ne wa ino ntandapo.” (Yoano 17:14-16, New World Translation) Twimanijei ne kusumininwa kuleka kwikuja mu bya ntanda, kimfwa mu myanda ya mapolitike, ya mafetyi ne bisela bya mitōtelo, ne mu busekese bwayo. Le umbintu bityetyetyetye namo? Pakwabo napo, le mashinda a ntanda kemetutādile batwe ne kuta’ko mutyima mpika? Kimfwa, shi ketudyumukilepo, muvwadilo wetu ukokeja lubilo lonka kwikala wampikwa bulēmantu ne kufwaninwa kwine mpika! Kwikala wa binebine kulomba twikale “ne bumvubumvu” mu muvwadilo ne mu mwidyangwilo. (1 Temote 2:9, 10) Eyo, ketwakilongai “byakukoleja, shi kika, shi kika, mwanda wa kunena’mba mingilo yetu yaketutopekwa bibi bibi. Ino umbintu byonso twiyūkanyei bātwe bene bu-bengidi ba Leza.”—2 Kodinda 6:3, 4.
17 Byotudi na mutyima wa kulēmeka Yehova, tunenwe kuvwala na bulēmantu ku kupwila kwetu kwa bwine Kidishitu. Ne potwitana buvulevule ku kubungakana nansha ku bitango kwine, tuvwalei bya bulēmantu. Muvwadilo wetu unenwe kwikala mwendele’mo ne umweka senene ku bantu. Buno nabo i bukamoni ku boba betubandila. Nansha ke bamwikeulu bene batala mwingilo otwingila, nabo bamonanga monka mobāmwenene Polo ne bapwani nandi bene Kidishitu. (1 Kodinda 4:9) Bine, tufwaninwe nyeke kuvwala pa mvwadilo. Ku bamo, kwikala ba binebine nansha batūkanye mu butongi bwa bivwalwa kumweka bu mwanda mutyetye, ino ku meso a Leza i mwanda wa mvubu.
Byabuyabuya bya Kwikala wa Binebine
18, 19. I byabuyabuya’ka bitamba ku kwikala wa binebine?
18 Bene Kidishitu i batelwe bu “batulama balumbuluke ba buntu bwa miswelo ne miswelo bwa kudi Leza.” Pa kino, bengilanga na “bukomo bwa kupebwa na Leza.” (1 Petelo 4:10, 11) Kadi byotudi batulama, twi bapebwe umo ne umo bintu bya bene—ke bilomboji bya buntu bwa Leza kadi, mubadilwa ne mwingilo wetu. Shi twikale batulama balumbuluke, nabya tukesumbidila bukomo bupāna Leza, mwanda bo “bukomo butabukile pa bwikalwanga nabo.” (2 Kodinda 4:7, NW) Bine, kwiibidija kulumbuluke uno muswelo ko kuketukwasha tukomene matompo mu mafuku a kumeso!
19 Kaimba wa mitōto wāimbile amba: “Yō! swai Yehova, bānwe bapandulwemo bandi bonsololo; Yehova ulelele babinebine.” (Mitōto 31:23) Nanshi tusumininwei kwikala ba binebine, koku tukulupile amba Yehova ye “Mupandiji wa bantu bonso, ino boba bakwitabija bo bene.”—1 Temote 4:10.
Le Ukivulukile?
• Mwanda waka tufwaninwe “kutūkanya umbityetyetyetye”?
• I muswelo’ka otukekala ba binebine
mu kubulwa budimbidimbi?
mu mwingilo?
mu kwisansanya na ntanda?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kifwatulo pa paje 13]
Mutūkanye umbityetye, utūkenye ne mu bivule mwine
[Kifwatulo pa paje 16]
‘Ikala wampikwa budimbidimbi mu bintu byonso’
[Kifwatulo pa paje 16]
Muswelo muyampe wa kwilombola bu wa binebine i ne kwiteakanya senene pa kutambila mu mwingilo
[Kifwatulo pa paje 17]
Ikala wa bumvubumvu mu muvwadilo ne mwidyangwilo