Kijila kya Buswe mu Mityima

“Nkatūla mukanda wa bijila wami munda mwabo; kabidi nkalemba’o umutyima wabo.”—YELEMIA 31:33.

1, 2. (a) I bika byotukabandaula pano? (b) Yehova wēlombwele namani aye mwine ku Lūlu lwa Shinai?

 BISHINTE bibidi bishele kunyuma byetulombwele amba Mosesa pa kutūka ku Lūlu lwa Shinai, mu mpala mwandi mwādi mweñenya ntumbo ya Yehova. Kadi twesambile pa kiumbo kyādi kipūta Mosesa. Pano tubandaulei ino myanda moikadile na mvubu ku bene Kidishitu dyalelo.

² Mosesa paādi peūlu pa lūlu, wātambwile’po bulombodi bwāmupele Yehova. Bene Isalela bādi bongwidile kumeso kwa Lūlu lwa Shinai bēmwenine kilomboji kya kutendelwa kya Leza mwine. “Kwadi mikungulo ne mapeni mene, ne dikumbi dikatakata dya mutyika pa lūlu’pa, kadi ne diwi dya kimpungidi dikatampe dine; ino bantu bonso mu kitūlo ke batetema. . . . Kadi lūlu lwa Shinai lwadi lonso’tu mu mwishi, mwanda Yehova watūkile ponka pālo mu mudilo; kadi mwishi wao wafituka bwa mwishi wa mu nkelwa, ne lūlu lonso lwajina byamwiko’tu.”—Divilu 19:16-18.

3. Yehova wāpele muswelo’ka bene Isalela Mbila Dikumi, ne muzo onso kewabudilwepo kuyuka bika?

³ Kupwa Yehova wēsamba na bantu kupityila kudi mwikeulu, ne kwibapa byobya byāityilwe bu Mbila Dikumi. (Divilu 20:1-17) Bine, kekudipo wādi ubwanya kwalakana amba bino bijila kebitambilepo kudi Mwinē bukomo bonso. Ebiya, Yehova wāsoneka yoya mbila pa bipapo bya mabwe—byobya byāladile Mosesa pa kumona bene Isalela batōta kyana kya ñombe. Yehova wāsoneka kadi monka mbila’ya pa mabwe. Penepa Mosesa pa kutūka na bino bipapo, mu mpala mwandi mwadi kemweñenya. O mwanda bonso kebabudilwepo kuyuka amba bino bijila bidi na buluji bukatampe.—Divilu 32:15-19; 34:1, 4, 29, 30.

4. I kika kinenenwa’mba Mbila Dikumi yādi na mvubu mikata?

⁴ Byobya bipapo bibidi bya mabwe byādi’po Mbila Dikumi misonekwe byātūdilwe mu dikumbo dya kipwano mu kadimbwa ka Kikola Nakampata kya tabenakulo, ne mwenda myaka kya tempelo. Bino bijila byādi biselele misoñanya ya kipwano kya Bijila bya Mosesa ne kyo kyādi kyalwilo kya buludiki bwa kiteokratike bwa umbikalo wa muzo. Kadi bo bwādi bukamoni bulombola amba Yehova wādi mu kipwano kya pa bula na bantu, muzo mutongwe.

5. Bijila byapēne Leza ku bene Isalela bilombola buswe namani?

⁵ Byobya bijila byāsokwele myanda mivule itala padi Yehova, nakampata buswe bwaswele bantu bandi. Bine, kino kyādi kyabuntu ku boba bādi bamukōkele! Mufundi umo usonekele amba: “Kekudipo mbila ya mu mwikadilo yabundilwe na bantu kumeso nansha tamba penepa, . . . ikokeja kusenselela, nansha kwenzankana’ko, nansha kutabuka bino bijila dikumi bya Leza.” Yehova wānene pa mwanda utala Bijila ya Mosesa abyo byonso amba: “Shi mukōkele dyami diwi binebine ne kulama kipwano kyami, nankyo mukangikadila kileme kyami amiwa mwine mubukata mwa bantu bonsololo; mwanda panopantanda ponso i pami. Kadi banwe mukangikadilanga bulopwe bwa bapidishitu, muzo wa bu-ujila.”—Divilu 19:5, 6.

 Kijila Kisonekwe mu Mutyima

6. I kijila’ka kitabukile mvubu byobya bijila byāsonekelwe pa mabwe?

⁶ Bine, byobya bijila bya Leza byādi na mvubu mikata. Ino le uyukile amba bene Kidishitu bashingwe māni badi na kintu kimo kya mvubu kutabuka byobya bijila bisonekwe pa mabwe? Yehova wālaile kusamba kipwano kipya kishile na kipwano kya Bijila kyaāsambile na muzo wa Isalela. “Nkatūla mukanda-wabijila wami munda mwabo; kabidi nkalemba’o umutyima wabo.” (Yelemia 31:31-34) Yesu nsenga wa kipwano kipya, kātambikilepo na makasa balondi bandi mukanda wa bijila musonekwe. Ino wākomene kijila kya Yehova mu ñeni ne mu mityima ya bandi bana ba bwanga na bintu byaānene ne byaālongele.

7. Le i bāni bāpelwe dibajinji “mukanda-wabijila wa Kidishitu,” ne i bāni bewitabije mwenda myaka?

⁷ Kino kijila kitelwa bu “mukanda-wabijila wa Kidishitu.” Kyāpelwe dibajinji “bene Isalela ba Leza,” muzo wa ku mushipiditu, ke ku benepo Isalela ba ku ngitu, bankana ba Yakoba, mhm. (Ngalatea 6:2, 16; Loma 2:28, 29) Uno Isalela wa Leza ye ubundilwe na bene Kidishitu bashingwe māni. Mwenda myaka kwelunga “kibumbo kikatampe” kya bantu ba mu mizo yonso bakimba kutōta Yehova. (Kusokwelwa 7:9, 10; Zekadia 8:23) Abo bonso pamo bwa “luombe lumo” mu bwendeji bwa “mukumbi aye umo,” betabije “mukanda-wabijila wa Kidishitu,” na kwiuleka uludike byonso byobalonga.—Yoano 10:16.

8. Le i kwishila’ka kwishidile Bijila bya Mosesa ne mukanda wa bijila wa Kidishitu?

⁸ Bene Kidishitu i beshile na bene Isalela ba ku ngitu bādi babutwilwa mu Mukanda wa Bijila, mwanda i abo bene batongele kulonda mukanda wa bijila wa Kidishitu, pampikwa kubanga musaka wabo ne kobabutwidilwe kwine. I bafunde kuyuka Yehova ne mashinda andi kadi babilanga kulonga kiswa-mutyima kyandi. Bashingwe māni byobadi na kijila kya Leza “munda mwabo” pamo bwa kisonekwe “umutyima wabo,” kebakōkelangapo Leza mwanda’tu wa kutyina mfuto ya kubulwa kikōkeji; nansha kukōkela mwanda’tu banenwe kukōkela, ehe. Kikōkeji kyabo kimanine pa kintu kya mushike ne kya bukomo bukatampe, kadi mikōko mikwabo nayo idi na kikōkeji kya muswelo umo onka mwanda kijila kya Leza kidi mu mityima yayo.

Bijila Bimanine pa Buswe

9. Yesu wālombwele namani amba buswe kyo kitako kine kya bijila bya Yehova?

⁹ Mulangwe udi mu bijila bya Yehova ne bitungo byandi byonso ukokeja kunenwa mu kishima kimo kete: buswe. Kino i kipindi, eyo, kikekala nyeke kipindi kikatampe mu mutōtelo utōka. Kitatyi kyobāipangwile Yesu kijila kikatampe mu Mukanda wa bijila, wālondolwele amba: “Ukasanswa Yehova Leza obe, ne mutyima obe onso, ne muya obe onso, ne manwa obe onso.” Kya bubidi: “Ukasanswa mukwenu na abe mwine.” Kupwa wānena amba: “I ponka pa bino bijila bibidi e po pa kitako kya mukanda onso wabijila ne wabapolofeto.”  (Mateo 22:35-40) Nanshi Yesu wālombwele amba Bijila bya mu Mbila Dikumi ne byonso bitanwa mu Bisonekwa bya Kihebelu bimanine enka pa buswe.

10. Le tuyukile namani amba buswe kyo kitako kine kya kijila kya Kidishitu?

¹⁰ Le kuswa Leza ne mukwetu kyo kitako kine kya kijila mu mityima ya bene Kidishitu? Bine, i akyo! Kijila kya Kidishitu kilomba kuswa Leza ne mutyima onso kadi kitala ne mbila impya—ya amba bene Kidishitu bafwaninwe kwiswa abo bene na bene pampikwa kwisakila. Banenwe kuswa bakwabo monka mwāswelele Yesu balunda nandi, wēbelela ne būmi bwandi pangala pabo. Wāfundije bandi bana ba bwanga kuswa Leza ne kwiswa abo bene na bene, monka mwāebaswelele. Buno buswe bukatampe bobelombola abo bene na bene yo ngikadilo mikata iyukilwa’ko bene Kidishitu ba bine. (Yoano 13:34, 35; 15:12, 13) Kadi Yesu wēbakoma enka ne kuswa balwana nabo.—Mateo 5:44.

11. Yesu wālombwele buswe bwaswele Leza ne bantu muswelo’ka?

¹¹ Yesu wāshile kimfwa kibwaninine mu kulombola buswe. Wādi kipangwa kya ku mushipiditu kya bukomo momwa mūlu, kupwa wāitabija na nsangaji mukenga wa kwendeleja tumweno twa Shandi pano panshi. Kutalula’mo būmi bwandi bwa bu muntu bwaāpene amba bakwabo bamone būmi bwa nyeke, wālombwele kadi bantu mwa kwikadila. Wādi mwityepeje, wa kanye, ulangila bakwabo, ne ukwasha boba balēmenenwe ne basusuka. Kadi wādi na “binenwa bya bumi bwa nyeke,” ukwasha pampikwa kukōka bantu bayuke Yehova.—Yoano 6:68, Myanda Miyampe ku Bonso.

12. I kika kinenenwa amba kuswa Leza ne mukwetu byendelanga pamo?

¹² Bine, kuswa Leza ne mukwetu byendelanga pamo. Mutumibwa Yoano wānene amba: “Lusa [“buswe,” New World Translation] alo i  lwa kwa Leza . . . Shi muntu unena’mba: Nswele Leza; ne kushikwa mwanabo, nankyo i wabubela; ke-muntu yewa wakubulwa kuswa mwanabo o bēmwene nandi, kayūkapo kuswa Leza o kebēmwene nandi.” (1 Yoano 4:7, 20) Yehova ye nsulo ya buswe kadi ye kilomboji kinekine kya buswe. Byonsololo byalonga bitononwanga na buswe. Tuswele mwanda twapangilwe mu kyelekejo kyandi. (Ngalwilo 1:27) Shi tuswe mukwetu, nabya tubalombola amba tuswele Leza.

Kuswa I ne Kukōkela

13. Shi tusaka kuswa Leza, i kika kyotufwaninwe bidi kulonga?

¹³ Le tukokeja kuswa Leza oketumwenepo na meso namani? Ditabuka dibajinji dya kamweno i kumuyuka. Ketukokejapo na bubine kuswa ne kukulupila muntu oketuyukilepo. O mwanda Kinenwa kya Leza kitukankamika kuyuka Leza na kutanga Bible, na kulombela, ne na kwilunga na boba bamuyukile kala ne bamuswele. (Mitōto 1:1, 2; Fidipai 4:6; Bahebelu 10:25) Maevanjile aná o mene a kamweno mpata, mwanda etusokwela bumuntu bwa Yehova monka mobulombwedilwe na būmi bwa Yesu Kidishitu ne mwingilo wandi. Mutyima wetu wa kukōkela Leza ne kwiula bumuntu bwandi ukekala mukatampe shi tumuyukile biyampe ne tumufwija’ko pa buswe bwaetuswele. Eyo, kuswa Leza i ne kumukōkela.

14. I kika kinenenwa amba bijila bya Leza kebilēmangapo?

¹⁴ Shi tuswele bantu, tuyukanga byobasaka ne byobashikilwe, kadi tuloñanga bintu na kuta’ko mutyima. Ketusakangapo kufityija mutyima wa boba botuswele. Mutumibwa Yoano wāsonekele amba: “Luno namino lo lusa lwa Leza, lwa’mba tulame bijila byandi, kadi bijila byandi kebikolengapo, mhm.” (1 Yoano 5:3) Bine, kebilēmangapo nansha kuvula kwine. Buswe bo bwituludika. Ketudipo ne kyotulamina ku mutwe myanda nansha bijila bivulevule bya mwa kulongela kantu ne kantu; mwanda tuludikwanga na buswe botuswele Leza. Shi tuswele Leza, tukasangela kulonga kiswa-mutyima kyandi. Mu uno muswelo, tuketabijibwa na Leza ne kumwena mu buludiki bwandi bwitusakila nyeke’nka biyampe.—Isaya 48:17.

15. I bika biketutonona twiule Yehova? Shintulula.

¹⁵ Kuswa Leza kwitutononanga twiule ngikadilo yandi. Shi tuswele muntu, tukasangela ngikadilo yandi ne kukimba kumwiula. Tala kipwano kidi pa bukata bwa Yehova ne Yesu. Bādi pamo momwa mūlu mu bula bwa midiyala ya myaka. Eyo, buswe bwa mushike, butōka, bwādi pa bukata bwabo. Nanshi Yesu wifwene Shandi wa mūlu mu bubwaninine, o mwanda wālombwele bandi bana ba bwanga amba: “Wakumona ami nankyo wamone ne Tata mwine.” (Yoano 14:9) Potwenda tuvudija buyuki bwa kuyuka ne kusangela Yehova ne wandi Mwana, nabya mutyima uketukunka kwibeula. Buswe botuswele Yehova, pamo ne bukwashi bwa mushipiditu sandu wandi, biketukwasha “kuvula yewa muntu wa kala ne mīngilo yandi mīne kumo, [ne kuvwala] uno muntu mupya.”—Kolose 3:9, 10; Ngalatea 5:22, 23.

Buswe Bwingila

16. Le kuswa Leza ne mukwetu kukamweka namani mu mwingilo wetu wa kusapula ne kufundija?

¹⁶ Byotudi bene Kidishitu, buswe botuswele Leza ne mukwetu bwitutononanga twingile mwingilo wa kusapula Bulopwe ne wa kulonga bana ba bwanga. Namino, tukasangaja Yehova Leza, “usakila bantu bonso kupanda, bafike ne pa kuyūkidija kwa binebine.” (1 Temote 2:3, 4) Eyo, tukamona nsangaji mu kukwasha bakwetu bekale na bijila bya Kidishitu bisonekwe mu mityima yabo. Ne kadi tukaloelelwa kumona bumuntu bwabo bwalamuka ne kwiifwana na ngikadilo ya Yehova. (2 Kodinda 3:18) Bine, kukwasha bakwetu bayuke Leza kyo kyabuntu kipite kulumbuluka kyotubwanya kwibapa. Boba betabija bulunda na Yehova bakasepelela nyeke ne nyekeke.

17. Mwanda waka i kya ñeni kutamija buswe botuswele Leza ne bakwetu kupita’ko kuswa bintu bya ku ngitu?

¹⁷ Tudi mu ntanda ilēmekele nansha kuswa bintu bya ku ngitu kutabuka. Ino bintu bya ku ngitu ke bya nyekepo. Bikokeja kwibwa  nansha koneka. (Mateo 6:19) Bible witudyumuna amba: “Panopantanda papitanga, ne kilokoloko kyapo kīne kumo; nanshi yewa ulonga kiswa-mutyima wa Leza aye wikele nyeke.” (1 Yoano 2:16, 17) Bine, Yehova ukekala’ko nyeke ne nyekeke, ne boba bamuswele ne kumwingidila nabo monka na monka. Shi ke pano, mwene i kyendele’mo tutamije buswe padi Leza ne pa bantu kutabuka’ko kulondalonda bintu bya ino ntanda, kebije kupwa, kadi bya lupito?

18. Le mishonele umo walombwele namani buswe bwampikwa kwisakila?

¹⁸ Boba balondalonda buswe baletelanga Yehova mitendelo. Ivwana bidi Sonia, mishonele wingidilanga mu Senegale. Wefundile Bible na mwana-mukaji utelwa bu Heidi, wadi na misongo ya SIDA yamusambwidile wandi mulume wampikwa kwitabija. Mulume pa kufwa, Heidi wabatyijibwa, ino washilula kubelabela, watwela lupitalo na misongo yandi ya SIDA. Sonia usekununa amba: “Bengidi ba lupitalo balongele bukomo bwabo bonso, ino badi batyetye. Bengidi ba kwituma ba pa kipwilo balombelwe amba bakamulame ku lupitalo. Bufuku bulonda’po, nadi nshikete kubwipi na bwandi butanda mukwasha kufika’nka ne byaafwile. Dokitele wadi mu mingilo wanene amba: ‘Makambakano otudi nao pavule pene i a kumona balongo banyema ba kisaka kyabo shi abayuka amba badi na SIDA. Ino le mwanda waka abe, kudi nansha mubutule wandi mwine, nansha wa mu ntanda yabo, enka ne lukoba lwine, ino ubaitabija kwitūla mu kino kyaka?’ Namushintulwila amba kondi, Heidi i kaka wami binebine, wami wa pa mutyima pamo’nka na wa munda mwa tata ne lolo. Byoneyukile na uno kaka wami umpya, ndi na nsangaji ya kumulama.” Ino bya dyese, bukomo bwalongele Sonia na buswe bwa kulama Heidi kebwamubelejepo misongo’ya.

19. Byotudi na kijila kya Leza mu mityima yetu, i bika byotukalonga kitatyi kyonso?

¹⁹ Bimfwa bivule bya buno buswe bwampikwa kwisakila bitanwa mu bengidi ba Yehova. Kekudipo bijila bisonekwe biyukanya bantu ba Leza dyalelo. Ino tumonanga kufikidila kwa bilembelwe mu Bahebelu 8:10 amba: “Kino namino, e kipwano kyo nkapwana ne njibo ya Isalela pa kukapitapo oa mafuku; mo mwānenena Yehova: Nkatūla bijila byami umutyima wabo wa ñeni, ne kwibilemba ponka pa mityima yabo, kadi nkebēkadila bu-Leza wabo, nabo bakēkala bu-bantu bami.” Netu tusangelei nyeke kijila kya buswe kisonekele Yehova mu mityima yetu, na kuboya mikenga yo-yonso ya kulombola buswe.

20. Mwanda waka kijila kya Kidishitu i kituntwa kilēme?

²⁰ Bine, tudi na nsangaji ya kwingidila Leza pamo mu bu bana na bana bwa ntanda yonso bulombola buswe! Boba badi na kijila kya Kidishitu mu mityima yabo badi na kituntwa kilēme mu ino ntanda yambulwa buswe. Badi na buswe bwibaswele Yehova kadi baloelelwe mu kijimba kikomo kya buswe bwa bu bana na bana. “Ē! talaipo bidi, mo kyanengelela ne kulumbuluka’kyo, bāna na bāna kwikala pamo mutyima umo onka, senene, shē!” Batumoni ba Yehova badi mu mizo mivule mine, besamba ndimi mingi, ne kutamba mu bibidiji bivule, inoko badi mu bumo bwa mutōtelo bwampikwa budingakene nabo. Buno bumo buleta kwitabijibwa na Yehova. Mulembi wa mitōto wāsonekele amba: “Ke-kuntu [kokwa kudi bantu bekute umbumo mu buswe] e konka kwāsomenye Yehova katōkwe, ke būmi bwa nyeke na nyeke kadi.”—Mitōto 133:1-3.

Le Ubwanya Kulondolola?

• Mbila Dikumi yādi na kamweno’ka?

• I kijila’ka kisonekelwe mu mityima?

• Buswe bwingilanga mwingilo’ka mu “mukanda-wabijila wa Kidishitu”?

• Tulombolanga mu miswelo’ka imoimo buswe botuswele Leza ne mukwetu?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 19]

Bene Isalela bādi na bijila bisonekwe pa bipapo bya mabwe

[Bifwatulo pa paje 20]

Bene Kidishitu badi na kijila kya Leza mu mityima yabo