Bambutwile—I Būmi’ka bwa Kumeso Bomusakila Benu Bana?

“Ne balumyana ne bakajana bene kumo; . . . batendele dijina dya Yehova.”—MITŌTO 148:12, 13.

1. Bambutwile bakambakenanga babo bana muswelo’ka?

 MWENE bambutwile bonso bakambakenanga būmi bwa kumeso bwa babo bana? Tamba’tu kitatyi kibutulwa mwana—pakwabo kabutwilwe ne kubutulwa kwine—bambutwile bashilulanga kala kukambakena būmi bwandi. Le ukekala mukomo nkē? Lelo ukatama biyampe? Kitatyi kyenda kitama mwana, bya kumukambakena nabyo byenda bivudila’ko. Bine, bambutwile basakilanga lutundu lwabo enka biyampe.—1 Samwele 1:11, 27, 28; Mitōto 127:3-5.

2. Mwanda waka bambutwile bavule dyalelo basakila babo bana bakekale na būmi buyampe pobakatama?

² Ino mu ntanda ya dyalelo, i bikomo ku bambutwile pa kusokwela babo bana bintu bilumbuluke. Bambutwile bavule bekondanga na byamalwa bivule—mavita, tuvutakanya twa politike, kusakana kwa lupeto, masusu a ku ngitu ne mu ñeni, ne bikwabokwabo. Ino mungya kibutwila, kebasakangapo babo bana nabo bapite mu ano malwa amo onka. Mu matanda mafukije, bambutwile bakokeja kumona bana bana-balume ne bana bana-bakaji ba balunda nabo ne ba balongo babo bendelela kumeso mu twaji,  kadi bekele na būmi bumweka bu bulumbuluke. Pa kino, nabo baloñanga buninge bwabo bonso mwanda wa babo bana nabo bakekale na būmi bwa nsangaji ne bwa maloa—būmi buyampe—pobakatama.—Musapudi 3:13.

Kutonga Būmi Buyampe

3. Le bene Kidishitu i batonge bika?

³ Bene Kidishitu i balondi ba Yesu Kidishitu, pa kino i batonge kupāna būmi bwabo kudi Yehova. Kadi i balame byobya byānene Yesu amba: “Shi kudi muntu usaka kunonda nankyo ēkale kwipeleja aye mwine, ebiya atekune [mutyi wandi wa masusu], dyuba, ku dyuba, ēkale kunonda.” (Luka 9:23; 14:27) Eyo, būmi bwa bwine Kidishitu bulomba kwisuminwa bivule. Inoko, ke būmi bwa bulandapo, nansha bwa bufudile. Abo i būmi bwa nsangaji ne kuloelelwa—būmi buyampe—mwanda bwimanine pa kupāna, monka mwānenene Yesu amba, “dyese dyakupana ditabukile dyakupebwa.”—Bilongwa 20:35.

4. Le Yesu wāsoñenye balondi bandi balondelonde bika?

⁴ Bantu bādi’ko mu myaka ya Yesu bādi mu ngikadilo mikomo mpata. Kadi kutentekela pa kukimba kamuswelo, bādi bakutwe mu lupungu lwa buludiki bwa kasusu bwa bene Loma ne kusela kitundu kilēma kya mitōtelo ya kukanwa bitupu ya mu yabo myaka’ya. (Mateo 23:2-4) Inoko bavule mu boba bāivwene myanda itala Yesu bāshile na nsangaji byonso byobādi balondalonda—enka ne twaji twine—bāikala ke balondi bandi. (Mateo 4:18-22; 9:9; Kolose 4:14) Lelo bano bana ba bwanga bātūdile būmi bwabo mu kyaka ne mu malwa? Ivwana byānene Yesu amba: “Bonso banshīdile ne mōbo, nansha bāna babo, shi bāna-balume shi bāna-bakaji, nansha bashabo ne bainabo, nansha bāna bo babutwile, nansha madimi, pa mwanda wa dyami dijina, ebiya bakamwenamo byakufika bukatwa, ne kupyana bakapyana muya wa kulādila nyeke na nyeke.” (Mateo 19:29) Yesu wākulupije balondi bandi amba Tata wa mūlu uyukile byonso byobasakilwa. O mwanda wēbasoñenye amba: “Badikilai bidi kusaka bulopwe bwa Leza, ne boloke bwandi kumo, ebiya nankyo ne byabyo byonso bikemutentekelwapo.”—Mateo 6:31-33.

5. Le bambutwile bamo balañanga bika pa mulao wa kikulupiji wānene Yesu amba Leza ukalela bengidi bandi?

⁵ Ne dyalelo bintu kebishintyilepo. Yehova uyukile biyampe bine byotusakilwa, ne boba batangidija tumweno twa Bulopwe kumeso mu būmi bwabo, nakampata boba balondalonda mwingilo wa kitatyi kyonso, nabo bakulupile amba ukebalela. (Malaki 3:6, 16; 1 Petelo 5:7) Inoko bambutwile bamo balakananga pa uno mwanda. Ku mutamba mukwabo, basaka kumona babo bana bendelela mu mwingilo wa Yehova, padi kyaba kimo bakwata ne mwingilo wa kitatyi kyonso. Ino ku mutamba mukwabo nako, pa kwela milafwe ku misokwe ne twaji tukomo mu ntanda ya dyalelo, balanga amba i biyampe babo bana bafunde bidi masomo mayampe mwa kukasokwela’bo kaji nansha’tu pa kumwena twa kwikwasha nato. Divule ku bano  bambutwile, masomo mayampe obasaka i masomo malampe.

Kuteakanya Būmi bwa Kumeso

6. Le “masomo malampe” atelelwe mu kino kishinte i masomo’ka?

⁶ Miswelo ya kufunda masomo i mishile mungya ntanda ne ntanda. Kimfwa, mu États-Unis, masomo a bantu bonso afundijanga bintu bya kyalwilo mu bula bwa myaka 12. Kupwa, bana ba masomo kebatonge shi kwenda ku inivelesite nansha ku masomo makatampe mwa kukelela’ko myaka iná pakwabo ne kupita, mwanda wa kutambula dipolome dya pangala nansha dya kupwija inivelesite amba bamone kwingila mu kiñanga, mu myanda ya bijila, mu bupunga, nansha mu myanda mikwabo. Ano masomo a inivelesite o otutela bu “masomo malampe” mu kino kishinte. Ku mutamba mukwabo kudi masomo a busendwe nansha a mingilo ya makasa, afundwa kitatyi kīpi ne kutambula mikanda nansha dipolome dya kutwela nadyo mu kaji nansha mwingilo kamukaya.

7. Bana ba masomo baningilwanga namani ku masomo makata?

⁷ Kisela kidi’ko dyalelo i kya kufundija bana masomo makata nansha a sekondele mwa kuteakenya bana ba masomo ku kufunda masomo malampe. Pa kino, masomo makata mavule emaminanga enka pa bifundwa bikomo bikwasha bana ba masomo babinge ku ekizame ya kutwela ku inivelesite, pa kyaba kya kwibafundija bintu bikebakwasha mu twaji twabo. Dyalelo bana bafunda ku masomo makata baningilwanga mpata na badimu, badingidi, ne bana ba masomo bakwabo amba bakeandikije ku mainivelesite matumbe, kobalanga amba ye kukebashitwila mikenga ya kumona twaji tulumbuluke ne twa lupeto luvule.

8. I butongi’ka bunenwe kutonga bambutwile bene Kidishitu?

⁸ Le penepa bambutwile bene Kidishitu bakalanga’po namani? Bine, basakilanga babo bana bafunde masomo biyampe ne kuyuka bwino bukebakwasha mu mafuku āya kumeso. (Nkindi 22:29) Ino le bakaleka’tu babo bana bakokwa na mushipiditu wa kwitāka mu myanda ya lupeto ne ya kunekenya umbūmi? Lelo i bitungo’ka byobatungilanga babo bana, mu binenwa ne mu kimfwa kyobaleta? Bambutwile bamo bapakamanga na mingilo ne kusokola lupeto mwa kutumina babo bana ku masomo malampe mu myaka īya’ko. Bakwabo nabo bapulanga’nka ne mapu mwanda wa kufutyila babo bana. Inoko byobya bilombwa na buno butyibi ke enkapo mfalanga ifutwa kete, mhm. Le i bika bikwabo bilombwa pa kulondalonda masomo malampe dyalelo?—Luka 14:28-33.

Byobya Bilombwa pa Kulondalonda Masomo Malampe

9. I kika kinenenwa amba dyalelo masomo malampe alomba lupeto luvule?

⁹ Potulanga byobya bilombwa, divule tutanga mutyima ku lupeto kubapu. Mu matanda amo, Leta ye ufutyilanga befundi mfutwa ya masomo kadi bana ba ñeni kebafutangapo byonso bilombwa ku masomo malampe. Mu bifuko bikwabo namo, masomo malampe alomba lupeto lungi, kadi akyendelela na kulombela’ko lukwabo. Mu kishinte kinena’mo bantu bonso kya mu New York Times banena’mo amba: “Masomo malampe adi amonwa bu lufungulo lwa mikenga mivule. Ino dyalelo, bibamweka patōka amba padi kipanya kishiyañanya bapete ne bakubulwa kupeta.” Mu muneneno mukwabo, masomo malampe mayampe pano keasa kwikala enka a bampeta ne ba lupusa, mwanda abo bo batuma’ko babo bana amba nabo bakekale bampeta ne ba lupusa mu ino ngikadilo ya bintu. Lelo bambutwile bene Kidishitu bafwaninwe kutungila babo bana kino bu kitungo?—Fidipai 3:7, 8; Yakoba 4:4.

10. Le masomo malampe akwatañene namani na kwendeleja ino ngikadilo ya bintu kumeso?

¹⁰ Nansha ke kokwa kufundwa masomo malampe ku bitupu, kudi bifyeme munshi. Kimfwa, The Wall Street Journal ulombola amba mu ntanda imo ya mu bwikike bwa Kutunduka ne Kunshi kwa Azia, umbikalo umo ubatūla’ko “muswelo wa masomo a kufwila byaba utangidija ku kusaka bana ba ñeni bapebwe byaba bya peulu.” “Byaba bya peulu” i bya boba bafwaninwe kutwela ku masomo matumbe a peulu—kimfwa Oxford ne Cambridge mu Angeletele, masomo a Ivy League mu États-Unis, ne makwabokwabo. Mwanda waka umbikalo ubatundulwila kulampe ino mpangiko ya masomo? Lapolo  unena’mba: “Mwanda wa kusonshila mukolo wa ntanda.” Bine masomo akokeja kwikala a ku bitupu, ino mfutwa ifuta bana ba masomo i ya kwikala na būmi bwa kwendeleja ino ngikadilo ya bintu kumeso. Bine, buno bo būmi bulondwalondwa mu ino ntanda, ino le bambutwile bene Kidishitu nabo bakasakila’bo babo bana?—Yoano 15:19; 1 Yoano 2:15-17.

11. Malapolo alombola bika pa mwanda utala kukolwa malwa ne busekese mu bana ba masomo a inivelesite?

¹¹ Kudi kadi ne mwanda utala mwikadila wa bantu. Mainivelesite ne makampishi i matumbile mwikadila umbi—kukolwa dyamba ne malwa, busekese, kutentula, ne kwifwija bumvu ne bikwabo bivule bine. Ivwana bidi mwanda utala kukolwa malwa. Dipepala New Scientist disambila pa kwilemena malwa, ko kunena amba kutoma mwanda’tu wa kukolwa amba: “Mu [bana ba masomo ba ku inivelesite mu États-Unis], kubwipi kwa bana ba masomo 44 bakolwanga malwa dimo mu kintu kya mayenga abidi.” Ano makambakano adi ne mu bansongwa ba mu Beletanye, mu Ostrali, mu Rusi, ne pi na pi. Pa bitala busekese, bana ba masomo dyalelo besambilanga enka pa “kudya kafyame,” “buenda bwa musunsa umo—tamba ku kwififya kutūla ne ku kusambakena pamo—na muntu omwiyukile nandi ino okemukesambepo nandi dikwabo.” Bubandaudi bulombola amba bana ba masomo 60 kutūla ku 80 bekwete’ko na bino bilongwa. “Shi wi mwana masomo’tu mubwane,” mo munenena mukimbi umo, “nabya nobe kodi mudye kafyame.”—1 Kodinda 5:11; 6:9, 10.

12. I mitabakano’ka ikokeja kwikala nayo bana ba masomo bafunda ku inivelesite?

¹² Kutentekela pa mwikadilo umbi, kudi kwangadikwa ngitu pangala pa madevwala ne maekizame. Na bubine, bana ba masomo bafwaninwe kwifunda ne kulonga madevwala mwa kubingila. Kadi kudi bamo banenwe padi kwingila kaji ka kitatyi kityetye koku benda ku masomo. Byonso bino bilomba kitatyi ne bukomo. Penepa mingilo ya ku mushipiditu ikengilwa kitatyi’ka? Ne shi mitabakano ibavula, le i bika bikatūlwa pa kifuko kya bubidi? Ulanga tumweno twa Bulopwe tukatangidila kumeso’ni, nansha tukedibwa? (Mateo 6:33) Bible usoñanya bene Kidishitu amba: “Tūkanyai biyampe pa kunanga, kepamopo bwa bampikwa ñeni, mhm, poso bwa bañeni; ne kumwenamo byakumwenamo mu myaka, ke-mantu mafuku i mabimabi.” (Efisesa 5:15, 16) I kya bulanda, bamo ke basāsuke mu lwitabijo pangala pa kubulwa kitatyi ne bukomo ne kutuntumikwa muya na mwiendelejo upelejibwe mu Bisonekwa utanwa ku mainivelesite!

13. I bipangujo’ka bifwaninwe kubandaula bambutwile bene Kidishitu?

¹³ Shako, busekese, mwiendelejo umbi, ne mitabakano kebidipo enka ku masomo a inivelesite nansha ku makampishi. Inoko bansongwa bene ntanda bamonanga bino byonso bu bintu bibadilwa mu bufundiji bwabo, kadi kebalañanga’byopo ne kulanga kwine. Le bambutwile bene Kidishitu bakokeja kutūla babo bana mu kyaka kya ino mikadila myaka iná nansha mivule ya masomo kuyuka bayukile’tu biyampe? (Nkindi 22:3; 2 Temote 2:22) Le kuleka bana mu luno lupusa lubi kudi na kamweno? Ne kya kamweno, le bana bafundijibwanga’ko kutangidija bintu’ka mu būmi bwabo? * (Fidipai 1:10; 1 Tesalonika 5:21) Bine bambutwile bafwaninwe kubandaula ino myanda na kusumininwa ne mu milombelo, ne byaka bidi mu kutuma babo bana kukafundila kulampe, mu bibundi bikwabo nansha mu matanda makwabo.

Le Kudi kya Kupingakenya’po?

14, 15. (a) Nansha byokudi milangwe mitumbe, i madingi’ka a mu Bible etutala dyalelo? (b) I bipangujo’ka bikokeja kwiipangula bansongwa?

¹⁴ Dyalelo, milangwe mitumbe mu bansongwa i ino: pa kusaka kwikala na būmi buyampe ufwaninwe’nka kukafunda ku inivelesite. Inoko, bene Kidishitu kebalondangapo milangwe mitumbe umbantu, ino abo balondanga kino kidyumu kinena amba: “Kemukīkala kudingakanibwa na bapanopantanda; nanshi mwikale kupalukako ponka pa kwisambula mityima yenu, amba mutompe kiswa-mutyima wa Leza, ne mwikadile bulumbuluke, kuloelelwa, ne bu-bwaninine monka.”  (Loma 12:2) Le kiswa-mutyima kya Leza padi bantu bandi, banuke ne batame, kuno ku mvuyo ya mafuku a mfulo i kiswa-mutyima’ka? Polo wānene Temote amba: “Abe nanshi, wikale kwibēja mu bintu byonso mona’tu onka malwa, uyūke mīngilo yobe ya busapudi, ne bwingidi bobe nabo bulumbuluke, senene, shē.” Na bubine bino binenwa bitutala batwe bonsololo dyalelo.—2 Temote 4:5.

¹⁵ O mwanda, pa kyaba kya kwikuja mu mushipiditu wa kufwila kupeta wa ino ntanda, batwe bonso tufwaninwe ‘kwibeja’—kubambila meso ku bintu bya ku mushipiditu. Shi wi nsongwa, wiipangule amba: ‘Le noñanga bukomo bwami bonso bwa kuvuija “bwingidi” bwami, mwa kwikadila mwingidi wa bwino wa Kinenwa kya Leza? Le bitungo byami bya kulondalonda mwingilo wami ne pa mfulo “senene, shē” i bitungo’ka? Le nami nañanga kwingila mwingilo wa kitatyi kyonso bu kami kaji ka nyeke?’ Bine bino i bipangujo bikomo, nakampata shi umona bakwenu betumpa mu kulondalonda bya kwisakila, “bintu bikatakata” byobamona amba bikebaletela būmi buyampe kumeso. (Yelemia 45:5) Nanshi bambutwile bene Kidishitu baloñanga bya tunangu pa kupa babo bana tamba ku bwanuke mwikadilo ne bufundiji buyampe bwa ku mushipiditu.—Nkindi 22:6; Musapudi 12:1; 2 Temote 3:14, 15.

16. Bambutwile bene Kidishitu bakokeja kulonga bya tunangu namani na kutūdila’ko babo bana ngikadilo milumbuluke ya ku mushipiditu?

¹⁶ “Mama wādi utadija senene i bāni botwenda nabo kisense,” mo muvulukila tutu wa  bana basatu ba kisaka kimo bādi na inabo wāingile myaka mivule mu mwingilo wa kitatyi kyonso. “Ketwadipo twenda kisense na bakwetu ba ku masomo, poso’nka na boba ba mu kipwilo badi na bibidiji biyampe bya ku mushipiditu. Kadi wādi wendela bengidi ba kitatyi kyonso kwetu—bamishonele, batadi bendakana, bana ba Betele, ne bapania—mwanda wa twikale nabo. Kuteja myanda yobemwena ne kumona nsangaji yabo byo byakunine mu mityima yetu kyumwa kya kwingila mwingilo wa kitatyi kyonso.” Bine, i nsangaji mikatampe pa kumona bano bana basatu bonso mu mwingilo wa kitatyi kyonso—umo udi ku Betele, mukwabo wakafundile Masomo a Bufundiji bwa Mingilo, ne wa mfulo i pania!

17. I buludiki’ka bukokeja bambutwile kupa babo bana pa bitala masomo obakalonda ne bitungo bya twaji tobakengila? (Tala kapango pa paje 31.)

¹⁷ Kutentekela pa kutūla bantu mu ngikadilo mininge ya ku mushipiditu, bambutwile bafwaninwe ne kupa babo bana, pobakidi’tu banuke, buludiki buyampe pa kutonga masomo obakafunda nansha bitungo bya mingilo yobakengila. Nsongwalume mukwabo, wingila pano ku Betele, unena’mba: “Bambutwile bami badi bapania kumeso ne kupwa kwa abo kwisonga kadi balongele bukomo bwabo bonso bwa kupyanika kisaka kyonso uno mushipiditu. Ponso potwadi tutonga masomo otukalonda, nansha kukwata butyibi butala būmi bwa kumeso, badi nyeke betukankamika tutonge byobya biketupa mukenga wa kwingila kaji ka kitatyi kityetye, koku kadi twingila bupania.” Bambutwile ne bana bafwaninwe kutadija i bifundwa’ka bikekala na kamweno mu kulondalonda mingilo ya kiteokratike, kupita’ko kwibatongela masomo emanine pa bifundwa bivulevule bikebatwala’nka ku masomo a inivelesite. *

18. I mikenga’ka imoimo ya twaji ikokeja kubandaula bansongwa?

¹⁸ Bukimbi bulombola amba mu matanda mavule bakimbwa, ke bantupo bapwijije inivelesite, mhm, ino i bantu bayukile kwingila mu bya busunga ne mu mingilo palapala. Dipepala USA Today dinena amba “bengidi 70 pa katwa mu myaka makumi āya kumeso kebakasakilwapo kupwija myaka iná ya mbwejo, ino bakekala boba bapwijije masomo mabwanine, nansha bafundile’ko masomo a bwino kamukaya.” Bitango bivule bya uno muswelo pano bifundijanga bwino buvule bwa mu bilo, bwa kwendeja ne kulongolola myotoka, kulongolola makompyuta, bwa mapompi, kubanda ne kutenda nywene ne mu myanda bikwabokwabo. Mwene tuno tonso i twaji tuyampe? Bine, i tuyampe! Padi ketusangajapo bantu bamo, inoko na bubine mudi kadilo kadi i twaji tushiya’ko mukenga usakilwa boba bepēne bya binebine mu kwingidila Yehova.—2 Tesalonika 3:8.

19. Le i būmi’ka buleta nsangaji ne kuloelelwa kwa binebine?

¹⁹ “Balumyana ne bakajana bene kumo” ye Bible uzenza, amba “batendele dijina dya Yehova; ke-dintu dijina dyandi dyo dyonka ditumbijibwa; ntumbo yandi īdi peulu pa ntanda ne diulu dīne kumo.” (Mitōto 148:12, 13) Shi tudingakanye mwingilo wa kitatyi kyonso wa kwingidila Yehova na twaji ne mpalo ya mu ino ntanda, na bubine, mwingilo wa kitatyi kyonso bo būmi bwa nsangaji ne kuloelelwa kwa binebine. Lama kino kikulupiji kyobetukulupije mu Bible amba: “Dyese dya Yehova dipeteja bupeta, kadi kalundilekopo kanjia nansha kamo kene.”—Nkindi 10:22.

[Kunshi kwa dyani]

Le Ukokeja Kushintulula?

• Bene Kidishitu batūdile kikulupiji kya būmi bwabo bwiya kumeso mu bika?

• I bikoleja’ka bilwa na bambutwile bene Kidishitu pa mwanda wa būmi bwa kumeso bwa babo bana?

• I bika bifwaninwe kubandaulwa kumeso kwa kukafunda masomo malampe?

• Bambutwile bakokeja kukwasha namani babo bana balondelonde mwingilo wa Yehova?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kapango pa paje 31]

Masomo Malampe Adi na Kamweno’ka?

Bantu bavule beandikijanga ku inivelesite mwa kufundila masomo akebashitwila bibelo bya kutwela pa twaji twa mfutwa miyampe ne tushikate. Malapolo a imbikalo alombola amba enka kipindi kimo pa biná kya boba benda ku inivelesite kyo kipwijanga mu bula bwa myaka isamba—kibalwa kileta ne bulanda. Ino le kupwija ano masomo ko kuleta kaji kayampe? Ivwana byobya binena bukimbi ne bwifundi bwa panopano.

“Kwenda ku [inivelesite ya] Harvard nansha ya Duke ke akopo kusokola ponka na ponka kaji kapite buya ne lupeto luvule. . . . Makompani keayukilepo bivule bitala pa bansongwa bakimba kutwela pa twaji. Papye wa dipolome (dya inivelesite ya Ivy League) padi ubwanya kutulumuja bantu. Ino kupwa papo, byobya bilonga nansha kebilongapo muntu byo bya kamweno kupita.”—Newsweek, 1 Kweji 11, 1999.

“Na bubine twaji tuvule tulombanga bwino bwa peulu kutabuka mu myaka ya pa kala . . . , bwino bulombwa mu tuno twaji i bwino bwa ku masomo makata—mu esabu, mu kutanga, ne mu kwandika kufundwa na muntu ufundile mu kalasa ka kitema . . . , ke bwinopo bwa ku inivelesite. . . . Bana ba masomo kebasakilwapo kwenda ku inivelesite pa kusokola kaji kayampe, ino bafwaninwe kwikala na bwino bwa ku masomo makata.”—American Educator, Mukadiko wa mu 2004.

“Mainivelesite mavule keakikwatañenepo biyampe na ino ntanda mu kuteakanya bana ba masomo bekale bengidi shi abapu kutambula mapolome abo. Masomo afundija bwino buyampe . . . o avula’ko bantu pano. Belembeja’ko pano ke bantu 48 pa katwa tamba mu 1996 kutūla mu 2000. . . . Kadi, boba batambwile mapolome akuba lupeto ne kitatyi a ku inivelesite pano benda bapwa bulēme.”—Time, 24 Kweji 1, 2005.

“Kupadika kwa Kitango kya Mingilo kya mu États-Unis kwa mu 2005 kulombola mwanda ulenga nzuba amba mwanā masomo umo pa basatu upwijije ka buná ka inivelesite kakasokolapo kaji kenzankene na masomo afundile.”—The Futurist, Kweji 7/Kweji 8, 2000.

Pa mwanda wa bino byonso, bafundiji bavule batatana bininge kamweno kafundilwa masomo malampe dyalelo. “Tufundijanga bantu bitungo bya bubela umbūmi,” mo mudidila lapolo wa Futurist. Ino ivwana binena Bible pangala pa Leza, amba: “Ami ne Yehova Leza obe ukulombola kakumwenamo wakukukunkuja pa dishinda dyokōkeja kwenda. E-e, shi watejeje ku bijila byami! longa nankyo ndoe yobe yaikele’nka bwa munonga, ne boloke bobe bwa mantanki a kalunga-kamema.”—Isaya 48:17, 18.

[Kifwatulo pa paje 28]

Balekele byobādi balondalonda kebalonda Yesu