Le Ujingulwile Kiyukeno kya Kwikala’po kwa Yesu?

KEKUDIPO usakanga kubela misongo mikatampe nansha kuponenwa na kimpengele. O mwanda muntu wa ñeni utanga mutyima ku biyukeno bilombola kyaka ne kuboya’po ñeni mwanda wa kwepuka binzengele. Yesu Kidishitu wālombwele kiyukeno kya pa bula kyotufwaninwe kujingulula batwe bonso. Byobya byaādi unenena’po byadi bya kumweka ku bonso ne byadi bitala bantu bonso. Abe ne kyobe kisaka nobe utalwa nabyo.

Yesu wēsambīle pa Bulopwe bwa Leza, bukafundula bubi ne kwalamuna ntanda ke paladisa. Bandi bana ba bwanga bādi babila kino kintu ne kusaka kuyuka i kitatyi’ka kikafika buno Bulopwe. O mwanda bāmwipangwile amba: “I kika kikekala kiyukeno kya kwikala’po kobe ne kya kuvuika kwa ngikadilo ya bintu?”—Mateo 24:3, New World Translation.

Yesu wādi uyukile amba shi waipaibwa ne kusanguka, pakapita tutwa twa myaka pa kusaka abikikwe momwa mūlu bu Mulopwe Meshiasa wa kuludika bantu bonsololo. Kubikikwa kwandi kekwadipo kwa kumonwa na bantu, o mwanda wāletele kiyukeno kikakwasha balondi bandi bajingulule “kwikala’po” kwandi ne “kuvuika kwa ngikadilo ya bintu.” Kino kiyukeno kyādi na bintu bivulevule, byonso pamo byobyādi bya kwikala kiyukeno kya myanda palapala kiyukanya kwikala’po kwa Yesu.

Balembi ba Maevanjile ba Mateo, Mako, ne Luka bāsonekele malondololo a Yesu onso kamo ne kamo. (Mateo, shapita 24 ne 25; Mako, shapita 13; Luka, shapita 21) Balembi bakwabo ba Bible bābwejeje myanda mikwabo ku kiyukeno. (2 Temote 3:1-5; 2 Petelo 3:3, 4; Kusokwelwa 6:1-8; 11:18) Kebibwanikapo pano twisambile pa myanda yonso, ino tusa kwisambila pa myanda’tu itano ibadilwa mu kiyukeno kyāletele Yesu. Ukamona amba kubandaula kiyukeno kudi na kamweno ne i kwa mvubu kodi.—Tala kapango pa paje 6.

“Kitatyi Kyāshintyile Bintu”

“Muzo ukataluka kukatamba muzo mukwabo, ne bulopwe nabo monka.” (Mateo 24:7) Dipepala Der Spiegel dya mu Alemanye dinena amba kumeso kwa 1914, bantu “bādi bakulupile  amba kumeso’ku kudi myaka miyampe ya bwanapabo, ya kwendelela kumeso, ne ya ntundubuko.” Ino bintu byonso byāshinta. “Divita dyāshilwile mu Kweji 8, 1914 ne kufula mu Kweji 11, 1918 kyādi kinkumbulu kikatampe mpata. Kyādi kinkumenkume kya mu mānga kyāsansenye bya kala ne bipya,” mo munenena dipepala ditwa bu GEO. Basola kintu kya midiyo 60 ne kupita ba mu makontina atano bālwile bulwi bwa kafwe kafwa. Kadi kintu kya basola 6 000 bādi bepaibwa difuku ne difuku. Tamba penepa, balembi ba mānga ba lukongo ne lukongo ne bantu ba milangilo yonso ya politike bāmona amba “mwaka wa 1914 kutūla ku wa 1918 kyādi kitatyi kyāshintyile bintu.”

Divita I dya Ntanda dyāshintyile bantu dimo kupwididile, kadi dyākujije muzo wa muntu mu mafuku a mfulo a ngikadilo ya bintu. Kipindi kya myaka katwa kyāshele’ko kyādi kiyule mavita, malwi a mata, ne butumbula bonka na bonka. Enka ne ku ngalwilo ya myaka katwa yotwenda nayo ino, bintu kebikelepo kulumbuluka. Kutentekela pa mavita, kudi myanda mikwabo ya mu kiyukeno yotwimwena.

Nzala, Mbá, ne Bintenshi

“Kukēkalanga bimpengele bya nzala.” (Mateo 24:7) Nzala yāmwesheshe Bulaya malwa kinondanonda na divita dibajinji dya ntanda, kadi bipupo bya nzala bikisusula bantu tamba pene’pa. Mulembi wa manga Alan Bullock unena amba mu Rusi ne mu Ikrene mu mwaka wa 1933, “bibumbo bya bamufwa-nzala byādi bipepeketa koku ne koku ku maja . . . Imbidi mifwe yādi ilēle milwi ne milwi kufula kwa mashinda.” Mu 1943 mulembi wa julunale T. White wemwena kipupo kya nzala mu Henan, polovenshi ya Shine. Usoneka’mba: “Mu yoya nzala, bantu bādile kubwipi kwa bintu byonso, kadi byonso byādi bitwibwa, bidibwa, ne kumwena’ko bukomo mu ngitu. Bine, moyo wa kutyina lufu o ukokeja kupa muntu milangwe ya kudya kyokya kimonwa pano bu kintu kekidibwangapo.” Ino i kya bulanda, mu ano makumi a myaka, nzala ikisusula bavule bene mu Afrika. Nansha ntanda byoilupula bidibwa bikokeja kudya muntu yense, ino Kitango kya ONU Kitala Bidibwa ne Madimi kinena amba kudi kintu kya bantu midiyo 840 babudilwe bidibwa kujokoloka ntanda yonso.

‘Kukekalanga kungi kungi konso bipupo bya mbá.’ (Luka 21:11) “Manzamba a mu Espanye alangilwa bu āipaile bantu midiyo 20 kutūla ku midiyo 50 mu 1918, kutabuka ne kipupo kikatampe kine, ko kunena’mba divita dibajinji dya ntanda,” mo mulombwela Süddeutsche Zeitung. Tamba penepa, bantu kebabadika bafwanga mbá pamo bwa malaria, mbalanga, kikofolo kya mushinga, bulebe, ne munda kupita. Kadi ntanda i mishale mu kanwa pululu pa kusambakana kwenda kusambakana SIDA lubilo. Pano ñeni i mipwe bantu pangala pa misongo ikoma kundapibwa  nansha byokudi kwendelela kutulumukwa kwa kiñanga. Kuno kufudilwa kekwamwekele mu muzo wa muntu kufika ne pano, ko kwitukwasha tujingulule bitatyi bya pa bula byotudi’mo.

“Bintenshi bya kutenkanya ntanda.” (Mateo 24:7) Mu myaka 100 ishele kunyuma, bintenshi byaipaile bantu tutwa twa tununu. Kukwatañana na nsulo imo, bintenshi kubwipi kwa 18 bya bukomo bwa kupomona mobo ne kulala nshi bilongekanga mwaka ne mwaka tamba mu mwaka wa 1914. Kadi bintenshi bipaya bantu, bibwanya kutūta mobo lukuluku, bilongekanga dimo ku mwaka. Nansha busendwe byobwaendelela kumeso, kibalwa kya bafwa ku bintenshi kikibweja’ko mwanda bibundi bikatampe bimenanga’nka bwa boya mu bifuko mobilongeka.

Mwanda wa Nsangaji!

Myanda mivule ya mu kiyukeno kya mafuku a mfulo i ya bulanda. Inoko Yesu wātelele’mo ne mwanda wa nsangaji.

“Myanda Miyampe ino’i ya Bulopwe ikasapulwa panopantanda ponso, amba ikale bu kiyukeno ku mizo yonso.” (Mateo 24:14, Myanda Miyampe ku Bonso) Mwingilo wāshilwile Yesu mwine kwingila—wa kusapula myanda miyampe ya Bulopwe—wādi wa kunana mu mafuku a mfulo. Bine, i munane. Batumoni ba Yehova basapulanga musapu wa mu Bible ne kufundija bantu ba kusaka kuyampe beulonde mu būmi bwabo bwa difuku ne difuku. Panenwa pano, Batumoni midiyo isamba ne kupita basapulanga mu matanda 235 mu ndimi 400 ne bya pangala.

Kadi yuka amba Yesu kānenenepo amba būmi bukemana mwanda wa byamalwa bikekala’ko pa ntanda, mhm. Kadi kānenenepo amba ntanda yonsololo ikatādilwa na mwanda umo wa mu kiyukeno. Ino wālombwele myanda mivule ikalongeka kya pamo amba kyo kiyukeno kikajingululwa pi na pi pano panshi.

Shi utale binkumenkume ne myanda yonso ilongeka kya pamo, kumonepo’tu amba i kiyukeno kya myanda mivule kya mvubu ku bantu bonso? Bine, bino bilongeka bikutala abe ne kisaka kyobe. Tukokeja padi kwiipangula amba, ino mwanda waka bantu batyetye kete bo batele’ko mutyima?

 Tumweno Twetu To Tubajinji

“Kokikolwa Koya Pano!,” “Tyina Mudilo wa Nshinga!,” “Tyepeja Lubilo.” Bino i biyukeno bimobimo’tu bya kidyumu byotumonanga ino kuta’ko mutyima pavule mpika. Mwanda waka? Mwanda tupēlelwanga kuta mutyima ku byobya byotumona bu bya kamweno kotudi. Kimfwa, padi tukimbanga kwendeja motoka lubilo kupita ne palombele Leta pene, pakwabo tukokeja kwikala na mutyima wituyokayoka koya pa kifuko kyobapeleja. Ino kulengwa bino biyukeno i kubulwa tunangu.

Kimfwa, kyaba kimo, kusunguluka kwa maimakasa a mu ngulu ya Alpes mu Otrishe, mu Franse, mu Itadi, ne mu Suise, kwipayanga banangi bavule baleñwanga ku bidyumu bibalomba kwisheta nansha kwibulula pa mashika makamankate enka popa poadi senene. Kukwatañana na Süddeutsche Zeitung, banangi bavule bapelanga kuta mutyima ku bino bidyumu bazaulanga’mba, “Popa pambulwa kyaka, kepadipo kwisangaja.” Ino i kya bulanda, mwanda kulengwa bidyumu kutwalanga bantu kubi.

Le i bika bifikijanga bantu ku kulengwa kiyukeno kyāletele Yesu? Padi i basabwe meso na lwiso, batyibidilwe na buñumauma, bakomenwe kukwata butyibi, balēmenenwe na byobalonga difuku ne difuku, nansha padi i bamunwe na moyo wa kujimija ntumbo yabo. Le kudi kintu kimo pa bino kikukankaja kuta mutyima ku kiyukeno kya kwikala’po kwa Yesu? Mwene i kya ñeni ujingulule kiyukeno ne kudyumuka mobifwaninwe?

Būmi mu Paladisa Pano pa Ntanda

Bantu bavule bene pano batejanga kiyukeno kya kwikala’po kwa Yesu. Kristian, nsongwalume musonge wa mu Alemanye usoneka’mba: “Bino i bitatyi bya mfindi. Na bubine, tudi mu ‘mafuku a mfulo.’” Aye ne wandi mukaji i bepāne mu kusapwila bakwabo myanda itala Bulopwe bwa Meshiasa. Frank nandi udi mu ntanda imo yonka. Aye ne wandi mukaji bakankamikanga bakwabo na myanda miyampe ya mu Bible. Frank unena’mba: “Bavule dyalelo bazumbijazumbija mityima pangala pa būmi bwabo bwa kumeso, pa kumona ngikadilo ya ntanda. Tutompanga kwibakankamika na bupolofeto bwa mu Bible bwisambila pa paladisa ya pano pa ntanda.” Ba Kristian ne Frank bakwashanga ku kufikidila kwa mwanda umo wa mu kiyukeno kya Yesu—kusapulwa kwa myanda miyampe ya Bulopwe.—Mateo 24:14.

Pasa kufika mafuku a mfulo pa kanketenkete kao, Yesu usa kukombeleja ino ngikadilo minunu ne bantu beikwatakanya. Penepa Bulopwe bwa Meshiasa busa kuludika myanda ya ntanda, ne kuleta ngikadilo ya Paladisa ilailwe. Bantu bakanyongololwa ku misongo ne lufu, kadi bafwile bakasangulwa ke bōmi pano panshi. Ino yo mikenga ya kuloelelwa itengelwe na boba bajingulula kiyukeno kya bino bitatyi. Mwene nobe i biyampe wifunde bivule bitala pa kino kiyukeno ne pa bifwaninwe kulonga amba ukapande pa mfulo ya ino ngikadilo? Na bubine, uno i mwanda ufwaninwe umo ne umo kupēlakana nao.—Yoano 17:3.

[Bushintuludi pa paje 4]

Yesu wālombwele myanda mivule ikalongeka kya pamo amba kyo kiyukeno kikajingululwa pi na pi pano panshi

[Bushintuludi pa paje 6]

Le umwene kyelekejo, nansha kiyukeno kya myanda mivule kya mvubu ku bantu bonso?

[Kapango/Bifwatulo pa paje 6]

JINGULULA BILOMBOJI BYA MAFUKU A MFULO

Mavita akubulwa angi adingakene nao.—Mateo 24:7; Kusokwelwa 6:4

Bipupo bya nzala.—Mateo 24:7; Kusokwelwa 6:5, 6, 8

Bipupo bya mbá.—Luka 21:11; Kusokwelwa 6:8

Kwilundila’ko kwa kujilula kwa bijila—Mateo 24:12

Bintenshi.—Mateo 24:7

Myaka ya malwa.—2 Temote 3:1

Kuswa lupeto bya mwiko.—2 Temote 3:2

Kubulwa kukōkela bambutwile.—2 Temote 3:2

Kubulwa kisanso kya bubutule.—2 Temote 3:3

Kuswa bya mazua pa kyaba kya kuswa Leza.—2 Temote 3:4

Kubulwa kwīfula.—2 Temote 3:3

Kubulwa kuswa biyampe.—2 Temote 3:3, NW

Kubulwa kubanga kyaka kidi pabwipi.—Mateo 24:39

Ba kibengo bapela bilomboji bya mafuku a mfulo.—2 Petelo 3:3, 4

Kusapula Bulopwe bwa Leza ntanda yonso.—Mateo 24:14

[Kutamible Bifwatulo pa paje 5]

WWI Basola: Mu dibuku The World War—A Pictorial History, 1919; kisaka kilanda: AP Photo/Aijaz Rahi; Ubela bulebe: © WHO/P. Virot