Kubwanya Bisakibwa bya Lubatyijo lwa Bwine Kidishitu
Kubwanya Bisakibwa bya Lubatyijo lwa Bwine Kidishitu
“Le kadi kinkankaja kubatyijibwa kadi i kika le?”—BILONGWA 8:36.
1, 2. Fidipa wāshilwile mīsambo muswelo’ka na ntyikala Mwine Efiopya, ne i bika bilombola amba uno mukelenge wādi uswele myanda ya ku mushipiditu?
MWAKA umo nansha ibidi kupwa kwa lufu lwa Yesu, ntyikala umo wa mulopwe wādi utamba ku Yelusalema katūkila dya ku Ngaza. Uno mukelenge wādi mu dikalo wādi wenda ku tununu twa makilometele. Wādi mwipāne mpata, mwanda wāendele lwendo lonso’lwa, tamba ku Efiopya kufika ku Yelusalema mwanda wa kwiya kutōta Yehova. Kadi pa kujoka mu lwendo lwandi lulalula, wādi upityija kitatyi na kutanga Kinenwa kya Leza—kintu kilombola amba wādi na lwitabijo. Yehova wāmwene mutyima muyampe wandi, penepo wātuma mwikeulu wandi, nandi wāludika Fidipa mwanā bwanga kukamusapwila.—Bilongwa 8:26-28.
2 Fidipa kākolelwepo kushilula mīsambo, mwanda ntyikala Mwine Efiopya’wa wādi utanga na diwi ditunduke, mungya kibidiji kya mu mine myaka’ya. O mwanda Fidipa wāivwene amba watanga’wa i muvungo wa Isaya. Kadi mukelenge’wa wāsangele pa mwipangwile’tu Fidipa amba: “Le uyūkile biyampe mwendele kyōtanga’kyo?” Ne kino kyēbafikija ku kwisambila pa Isaya 53:7, 8. Mfulo mfulō, Fidipa ‘wamusapwila myanda miyampe itala padi Yesu.’—Bilongwa 8:29-35.
3, 4. (a) Mwanda waka Fidipa wābatyije Mwine Efiopya pampikwa kwija? (b) I bipangujo’ka byotusa kubandaula pano?
3 Ne kwija kwine mpika, Mwine Efiopya wāivwanija mwingilo wa Yesu mu mpango ya Leza, wāyuka amba ufwaninwe kubatyijibwa bu mwanā bwanga wa Kidishitu. Penepa wāipangula Fidipa pa kumona mema, amba: “Le kadi kinkankaja kubatyijibwa kadi i kika le?” Bine, uno i mwanda pa bula. Ke-pantu uno mwana-mulume wa lwitabijo wādi kala utōta Leza bu muntu wāketutyile mu mutōtelo wa Bayuda. Kadi kādipo padi wa kumona mukenga mukwabo wa kubatyijibwa bukidi. Ne kupityidila, uno muntu wāivwanije byobya bisaka Leza kwadi, o mwanda wāitabije ne kwikaka mpika. Fidipa wāitabija na nsangaji kulomba kwandi ne kumubatyija wāmubatyija, ino kupwa Mwine Efiopya “kaenda dyandi, wenda usepelela.” Bine ne bine ponka, kābudilwepo kwikala musapudi wa kyanga wa myanda miyampe mu ntanda yabo.—Bilongwa 8:36-39.
4 Shako matabula atwala ku kwipāna ne kubatyijibwa ke a kukwatyilapo ku nsongo ya minwe nansha kutabula’o na kwiyumbila, inoko kimfwa kya ntyikala Mwine Efiopya kilombola amba kyaba kimo bantu bakokeja kubatyijibwa kinondanonda’tu na kwivwana bubinebine bwa mu Kinenwa kya Leza. * Nanshi, i biyampe kubandaula bino bipangujo bilonda’ko: I kwiteakanya’ka kufwaninwe kubadikila lubatyijo? Le myaka ya muntu nayo ikokeja kulondwa namani? I kwendelela’ka kufwaninwe kwendelela muntu ku mushipiditu kumeso kwa kubatyijibwa? Ne kutabukidila, mwanda waka Yehova usaka bengidi bandi batabule dino ditabula?
Kulaya Kilaeno
5, 6. (a) Bantu ba Leza ba pa kala baitabile namani ku buswe bwa Yehova? (b) I kipwano’ka kyotukokeja kupwana na Leza shi tubabatyijibwa?
5 Yehova pa kupwa kunyongolola Bene Isalela mu Edipito, wēbetabije amba bakekala “kileme” kyandi kyaswele ne kyalama kadi wēbalongele ke “muzo wa bu-ujila.” Inoko, pa kweselwa ano madyese, bantu bādi bafwaninwe kuswa Leza mu muswelo mumweke. Ye mobalongēle pa kwitabija ‘kulonga kyonso kyānene Yehova’ ne pa kusamba nandi kipwano. (Divilu 19:4-9) Mu myaka katwa kabajinji, Yesu wāsoñenye balondi bandi bakalonge bana ba bwanga mu mizo yonso, kadi boba baketabija bufundiji bwandi nabo bakebabatyije. Pano pa kupwana kipwano kiyampe na Leza byādi kebilombe enka kwitabija mudi Yesu Kidishitu ne kubatyijibwa pa mulongo.—Mateo 28:19, 20; Bilongwa 2:38, 41.
6 Ino nsekununi ya mu Bisonekwa ilombola amba Yehova weselanga boba balaya ne kulama kilaeno kyabo kya kumwingidila. Nanshi ku Bene Kidishitu, kwipāna ne lubatyijo i matabula a mvubu atwala muntu ku kweselwa madyese na Yehova. O mwanda tusumininwe kulonda mashinda andi ne kukimba buludiki bwandi. (Mitōto 48:14) Yehova nandi udi bwa aye witukwata ku kuboko ne kwitukunkuja mu dishinda dyotufwaninwe kwenda.—Mitōto 73:23; Isaya 30:21; 41:10, 13.
7. Mwanda waka kwipāna ne kubatyijibwa i butyibi butala muntu aye mwine?
7 Buswe botuswele Yehova ne mutyima wa kumwingidila otudi nao byo bintu bifwaninwe kwitutonona tutabule ano matabula. Kekudipo muntu ufwaninwe kubatyijibwa mwanda’po’tu mukwabo wamunena amba ubefunde kitatyi kilampe nansha amba mwanda wamone bakwabo babatyijibwa. Inoko, bambutwile ne Bene Kidishitu bapye bakokeja kukankamika muntu epāne ne kubatyijibwa. Ne mutumibwa Petelo nandi wākankamikile boba bāmwivwene mu dya Pentekosa amba ‘batyijibwai.’ (Bilongwa 2:38) Inoko, kwipāna kwetu i mwanda witutala batwe bene, kekudipo muntu ungi ufwaninwe kwipāna pa kyetu kyaba. Butyibi bwa kulonga kiswa-mutyima kya Leza i bwetu batwe bene.—Mitōto 40:8.
Kwiteakanya Senene Mwa Kubatyijibwa
8, 9. (a) Mwanda waka mungya Bisonekwa bana batyetye kebetabijibwepo kubatyijibwa? (b) Bankasampe bafwaninwe kwendelela namani ku mushipiditu kumeso kwa kubatyijibwa?
8 Le bana bakokeja nabo kutyiba mbila ya kwipāna na mutyima umo? Bisonekwa kebitelelepo myaka ilombwa pa kubatyijibwa. Inoko, bana batyetye kebakokejapo kwikala betabije, mwanda kebakokejapo kwikala na lwitabijo nansha kwipāna kudi Leza. (Bilongwa 8:12) Mulembi wa mānga Augustus Neander wēsambīle pa Bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji mu dibuku dyandi Mānga Yonso ya Mutōtelo ne Kipwilo kya Bwine Kidishitu (Angele) amba: “Lubatyijo lwādi enka lwa batame kete, mwanda bantu bādi bamona amba lubatyijo ne lwitabijo i bikwatañene mpata.”
9 Ku bankasampe, kudi bamo batamanga ku mushipiditu abo papo bakidi banuke, ino bakwabo bibalomba kwilaija’ko bidi. Ino kumeso kwa kubatyijibwa, nkasampe ufwaninwe kupwana aye mwine na Yehova, ne kwivwanija biyampe myanda ya kyalwilo ya mu Bisonekwa, ne kupotolola senene bine bisakibwa pa kwipāna, pamo’nka na bisakibwa bya batame.
10. I matabula’ka atabulwanga kumeso kwa kwipāna ne kubatyijibwa?
10 Yesu wānene bandi bana ba bwanga bafundije bapya bintu byonso byaēbasoñenye. (Mateo 28:20) Nanshi kibajinji bidi, bapya bafwaninwe kwikala na buyuki bwa binebine bwa bubinebine. Buno buyuki bukatamija lwitabijo mudi Yehova ne mu Kinenwa kyandi. (Loma 10:17; 1 Temote 2:4; Bahebelu 11:6) Kupwa, shi bubinebine bwa mu Bisonekwa bubatenga muntu ku mutyima, nabya ukesāsa ne kwalamuka pa mutyima na kuleka būmi bwandi bwa kala. (Bilongwa 3:19) Ku mfulo, muntu’wa ukekala na mutyima wa kwipāna kudi Yehova ne kubatyijibwa monka mwāsoñaninye’kyo Yesu.
11. Mwanda waka i kya kamweno tutambile kitatyi kyonso mu mwingilo wa busapudi kumeso kwa kubatyijibwa?
11 Ditabula dikwabo dya kamweno ditwala ku lubatyijo i kusapula myanda miyampe ya Bulopwe. Uno o mwingilo wa kamweno Yehova wapele bantu bandi mu ano mafuku a ku mfulo. (Mateo 24:14) Basapudi bakubulwa kubatyijibwa bakokeja kwikala na nsangaji ya kusapwila bakwabo lwitabijo lwabo. Kwingila uno mwingilo nako kwibateakanyanga mwa kutambila kitatyi kyonso ne na bupyasakane mu mwingilo pa kupwa kubatyijibwa.—Loma 10:9, 10, 14, 15.
Lelo Kudi Kikukankaja Kubatyijibwa?
12. Mwanda waka bamo bekakanga kubatyijibwa?
12 Bamo bakokeja padi kwikaka kubatyijibwa mwanda kebasakilepo kusela biselwa byokuleta. Bayukile amba pa kufikila pa misoñanya ya Yehova, bilomba kushinta bivule mu būmi bwabo. Pakwabo batyina amba bikekala bikomo kwikala na būmi bukwatañene na bisaka Leza shi abapu kubatyijibwa. Bamo nabo babwanya padi kulanga’mba, “Padi dyuba dimo nkalonga bubi, ku mfulo baumpanga mu kipwilo.”
13. Mu myaka yādi Yesu pano, i bika byādi bikankaja bamo kwikala balondi bandi?
13 Mu myaka yādi Yesu pano, bamo bālekele kwikala bana ba bwanga pa mwanda wa bitungo bya abo bene ne musuku. Musonekeji umo wānene amba ukimba kulonda Yesu konso kwaenda. Ino Yesu wāmulombola amba pavule pene kādipo ne pa kulāla bufuku pene. Kadi Yesu wāityile muntu mukwabo wādi umwivwana amba ekale mulondi wandi, ino uno muntu wāmutentulula amba ndeke bidi “nkajike tata.” Padi wādi usaka bidi kushikata kwabo kufika ne bikafwa shandi pa kyaba kya kulonda bidi Yesu ebiya kakāya kuvuija kino kiselwa kyaba kikwabo. Ku mfulo, muntu wa busatu wānena amba kumeso kwa kulonda Yesu, ufwaninwe ende bidi ‘akalae’ ba kwabo ku njibo. Yesu wātela kuno kulejaleja amba i ‘kutala bya kunyuma.’ Bine, kibamweka amba bonso bakimba kulejaleja kebabulwangapo kabepelo ka kunyema kusela kiselwa kya Bwine Kidishitu.—Luka 9:57-62.
14. (a) Lelo ba Petelo, Andele, Yakoba, ne Yoano bālongele namani pebetyile Yesu bekale babiluwe ba bantu? (b) Mwanda waka ketufwaninwepo kwikaka kwitabija lupungu lwa Yesu?
14 Kimfwa kya ba Petelo, Andele, Yakoba, ne Yoano i kishile bininge na byatelwa’bi. Yesu pa kwibeta bamulonde ne kwikala babiluwe ba bantu, Bible unena’mba: “Ponkapo baleka ne ku makonde abo, ke bamulonda.” (Mateo 4:19-22) Bākwete buno butyibi lubilo mwanda bajingulwile bubinebine bwa byobya byānene Yesu mwenda mafuku amba: “Twela mu lupungu lwami lwa bu-umpika, muboīle manwa kudi ami, ke-ne-muntu amiwa ne wakukōkela, kadi ngidi ne bumvu pa mutyima, ebiya nabya mukamonanga mityima mitūke biyampe. Mwanda lupungu lwami lwa bu-umpika ludipo biyampe ne kiselwa kyami nakyo kyonka kipela.” (Mateo 11:29, 30) Shako, lubatyijo luvwikanga muntu lupungu lwa biselwa, ino Yesu witukulupija amba lupungu lwandi i luyampe kadi lupēla ne lutūkijanga bantu mityima mpata.
15. Bimfwa bibidi bya ba Mosesa ne Yelemia bilombola namani amba Yehova ukokeja kwitukwasha shi tumukulupile?
15 Kwityepelwa shako i kwendele’mo. Mwanda ba Mosesa ne Yelemia bēmwene dibajinji bu kebabwanyapo kuvuija biselwa byebātwikile Yehova. (Divilu 3:11; Yelemia 1:6) Ino le Leza wēbakulupije namani? Wānene Mosesa amba: “Nkekalanga nobe binebine’tu.” Yelemia nandi wāmulaya’mba: “Ngidi nobe kukunyongolola.” (Divilu 3:12; Yelemia 1:8) Netu tukokeja kukulupila amba Leza uketukwasha. Kuswa kotuswele Leza ne kumukulupila kotumukulupile biketukwasha tunekenye kutatana kotutatana amba padi ketubwanyapo kwikala na būmi bukwatañene na kwipāna kwetu. Mutumibwa Yoano wāsonekele amba: “Mu buswe ke mudipo moyo. Kadi buswe bwa bine bupanga moyo.” (1 Yoano 4:18, BB) Nkasampe ukokeja kwikala na moyo shi wenda bunka, ino shi benda bekwete na shandi, bine, wikalanga na mukanka. Ne batwe netu mo monka, shi tukulupile mudi Yehova na mutyima wetu onso, nabya “ukōlolanga tushinda” twetu ponso potunanga nandi, monka mwaetulaile.—Nkindi 3:5, 6.
Kitatyi kya Bulēme
16. Mwanda waka lubatyijo lulomba kutokenya muntu yense mu mema?
16 Lubatyijo lubadikilwanga divule na dishikulu dimanine pa Bisonekwa dishintulula buluji bwa lubatyijo lwa Bwine Kidishitu. Ku mfulo kwa dino dishikulu, ba kubatyijibwa balombwanga kulombola patōka lwitabijo lwabo na kulondolola ku bipangujo bibidi bya lubatyijo. (Loma 10:10; tala kapango pa paje 20.) Ebiya ba kubatyijibwa’ba batokenibwanga mu mema, monka mwāshidile Yesu mwine kimfwa. Bible ulombola amba Yesu pa kupwa kubatyijibwa, “wabuka’tu mu mema” ko kunena’mba ‘watamba mu mema.’ (Mateo 3:16; Mako 1:10) I kimweke patōka amba Yoano Umbatyiji wātokenye Yesu aye yense mu mema. * Kutokenibwa mu mema kyo kyelekejo kimfwaninwe kilombola amba tubashinta mpata umbūmi—ko kunena amba tubafu ku būmi bwa kala ne kusangukila ku būmi bupya bwa kwingidila Leza.
17. Le ba kubatyijibwa ne boba batala babatyijibwa bakalombola namani bulēme pa kino kitatyi?
17 Lubatyijo nanshi i kitatyi kisumininwe inoko kya nsangaji. Bible ulombola amba Yesu wādi ulombela pādi pāmutokenya Yoano mu Munonga wa Yodano. (Luka 3:21, 22) Kukwatañana na kino kimfwa, ba kubatyijibwa bafwaninwe dyalelo nabo kulombola bulēmantu bwendele’mo. Bible witukankamikanga kuvwala na bumvubumvu difuku ne difuku, le mu difuku dya lubatyijo ke pepi? (1 Temote 2:9) Boba batala nabo bafwaninwe kulombola bulēme na kuteja na katentekeji dishikulu dya lubatyijo ne kutala na bulēme mupityila kino kinkumenkume.—1 Kodinda 14:40.
Byabuyabuya Bimona Bana ba Bwanga Babatyijibwe
18, 19. I byabuyabuya’ka ne madyese’ka aletwa na lubatyijo?
18 Kitatyi kyotwipāna kudi Leza ne kubatyijibwa, tubadilwanga mu kisaka kipite byonso. Dibajinji bidi, Yehova wikalanga ke Tata kadi Mulunda netu. Kumeso kwa kubatyijibwa, twadi babomboke kudi Leza; ino pano tubapwana nandi. (2 Kodinda 5:19; Kolose 1:20) Tufwenanga kudi Leza kupityila ku kitapwa kya Kidishitu, kupwa nandi wafwena kotudi. (Yakoba 4:8) Mupolofeto Malaki ushintulula amba Yehova utele mutyima ne kuteja boba batela dijina Dyandi ne bediselele ne kwidisela, kadi amba majina abo nao alembwanga mu mukanda Wandi wa kivulukilo. Leza unena’mba: “Bakekalanga bami.” Kupwa ubweja’ko amba: “Nkebapandija’nka bwa muntu upandija mwana wa aye mwine umwingidila.”—Malaki 3:16-18.
19 Kadi lubatyijo lwitukwashanga tubadilwe mu kisaka kya bu bana na bana kya ntanda yonso. Mutumibwa Petelo wāipangwile byabuyabuya bikatambula bana ba bwanga ba Kidishitu pa byonso byobalongele, penepa Yesu wāmulaya’mba: “Bonso banshīdile ne mōbo, nansha bāna babo, shi bāna-balume shi bāna-bakaji, nansha bashabo ne bainabo, nansha bāna bo babutwile, nansha madimi, pa mwanda wa dyami dijina, ebiya bakamwenamo byakufika bukatwa, ne kupyana bakapyana muya wa kulādila nyeke na nyeke.” (Mateo 19:29) Mwenda myaka, Petelo wāsoneka pangala pa ‘bana betu badi pano pa ntanda.’ Petelo wēmwenine bukwashi ne byabuyabuya bidi mu buno bu bana na bana budi na buswe. Netu tubwanya kwimwena’byo.—1 Petelo 2:17; 5:9.
20. Lelo lubatyijo lupanga bantu kyepelo’ka kilumbuluke?
20 Pakwabo kadi Yesu wālombwele amba boba bamulonda “bakapyana muya wa kulādila nyeke na nyeke.” I amo, kwipāna ne kubatyijibwa biletelanga muntu kyepelo kya kukamona “būmi bulumbuluke”—ke būmi bwa nyeke mu ntanda impya ya Leza kadi. (1 Temote 6:19) Mwene kino i kyalwilo kya būmi bwa kumeso kiyampe kwishimikila batwe bene ne bisaka byetu bine kumo? Bine, kino kyepelo kiyampe kiketupa muswelo wa kunangila “mu dijina dya Yehova Leza wetu nyeke ne nyeke-ke.”—Mika 4:5.
[Kunshi kwa dyani]
^ Bayuda ne baketūtyile’mo tununu tusatu bāpwile’tu kwivwana mwisambo wa Petelo mu dya Pentekosa nabo bābatyijibwe pampikwa kwija. Bine, pamo bwa ntungu Mwine Efiopya, bādi kala nabo bayukile bufundiji bwa kyalwilo ne misoñanya ya mu Kinenwa kya Leza.—Bilongwa 2:37-41.
^ Kishima kya Kingidiki baʹpti·sma (lubatyijo) kishintulula amba “kutokenya, ko kunena’mba kwibija mu mema ne kuvubula,” mungya dibuku dya Vine (Expository Dictionary of New Testament Words).
Le Ukokeja Kushintulula?
• Tukalondolola namani ku buswe bwa Yehova ne mwanda waka?
• Muntu ufwaninwe kwendelela namani ku mushipiditu kumeso kwa kubatyijibwa?
• Mwanda waka moyo ne kwikaka kebifwaninwepo kwitukankaja kwitabija biselwa bya kubatyijibwa?
• I byabuyabuya’ka bīmwena bana ba bwanga ba Yesu Kidishitu babatyijibwe?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kifwatulo pa paje 24]
“Le kadi kinkankaja kubatyijibwa kadi i kika le?”
[Kifwatulo pa paje 27]
Lubatyijo i kitatyi kisumininwe kadi kya nsangaji