Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Bakumbi I “Byelekejo Bya Luombe”

Bakumbi I “Byelekejo Bya Luombe”

Bakumbi I “Byelekejo Bya Luombe”

“Kumbai luombe lwa Leza ludi umbukata mwenu, . . . ku mityima yenu tō . . . ne mutyima mutele monka, tō, . . . mwikale bwa byelekejo bya luombe.”—1 PETELO 5:2, 3.

1, 2. (a) I madyese’ka āpelwe Petelo alombola amba Yesu wādi umukulupile, ne mwanda waka kikulupiji kya Yesu kyādi kyendele’mo? (b) Yehova umonanga namani bakumbi batongele?

 DIFUKU dimo, kumeso kwa Pentekosa 33 K.K., Petelo ne bana ba bwanga bakwabo basamba bādi badya bidibwa byātekelwe na Yesu ku nkula ya dijiba dya Ngadilea. Uno kewādipo musunsa mubajinji wa Petelo kumona Yesu musanguke, kadi wādi na nsangaji pa kuyuka amba Yesu i mūmi. Ino Petelo wādi padi ukiselele mutyima kūlu. Mwanda mafuku matyetye’tu kunyuma, wapelele Yesu patōkelela amba kamuyukilepo. (Luka 22:55-60; 24:34; Yoano 18:25-27; 21:1-14) Ino le Yesu wātopekele Petelo mupwe kwisāsa amba ubabulwe lwitabijo? Nansha dimo. Ino aye wāmupele ne madyese a kudisha ne kukumba “mikōko” Yandi. (Yoano 21:15-17) Monka mwikilombwela mānga ya kipwilo kya Bwine Kidishitu kya mu myaka katwa kabajinji, kikulupiji kya Yesu mudi Petelo kyādi kyendele’mo. Petelo ne batumibwa bakwabo, pamo ne bakulumpe ba mu Yelusalema, bāendelele kukumba kipwilo kya Bwine Kidishitu mu bitatyi bya matompo makatampe ne bya kutandabuka kwa mwingilo bukidibukidi.—Bilongwa 1:15-26; 2:14; 15:6-9.

2 Dyalelo nadyo, Yehova i mutonge kupityila kudi Yesu Kidishitu bana-balume babwenye bisakibwa bamwingidile bu bakumbi ba ku mushipiditu ba kwendeja mikōko Yandi mu ino myaka ya malwa makatampe mu mānga ya muntu. (Efisesa 4:11, 12; 2 Temote 3:1) Lelo kuno kukulupilwa kwa bakumbi i kwakubulwa kwendela’mo? Mhm, i kwendele’mo, o mwanda tumwene ndoe mu bu bana na bana bwa Bene Kidishitu kujokoloka ntanda yonso. I bine, bano bakumbi i bantu ba bukōkekōke pamo na mwādi mwikadile Petelo. (Ngalatea 2:11-14; Yakoba 3:2) Ino Yehova wibakulupile’mba basa kulama mikōko ‘yāpotele na mashi a wandi Mwana.’ (Bilongwa 20:28) Yehova i musanswe bininge bano bana-balume, wibamwene bu “bafwanyinwe kulemekibwa bikatampe.”—1 Temote 5:17, Myanda Miyampe ku Bonso.

3. Bakumbi ba ku mushipiditu balamanga muswelo’ka mityima yabo tō ne mutyima batele monka?

3 Bakumbi ba ku mushipiditu balamanga muswelo’ka mityima yabo tō ne mutyima batele monka mwa kwikadila’bo bwa byelekejo ku luombe? Bakulupilanga mushipiditu sandu wa Leza wibapanga bukomo bwa kuvuija biselwa byobapelwe, pamo na mwādi mukulupidile Petelo ne bakumbi bakwabo ba mu myaka katwa kabajinji. (2 Kodinda 4:7) Kadi mushipiditu sandu o wibakwasha bape kipa kya ku mushipiditu—buswe, nsangaji, ndoe, kitūkijetyima, kanye, buyampe, lwitabijo, kutalala, ne kwīfula. (Ngalatea 5:22, 23, New World Translation) Pano tubandaulei miswelo palapala mipotoloke ikokeja bakumbi kulombola’mo bino bipa pobakumba luombe lwa Leza lobapelwe.

Kuswa Luombe ne Mukōko Umo Umo

4, 5. (a) I muswelo’ka ulombola ba Yehova ne Yesu amba baswele luombe? (b) I mu mashinda’ka mulombolanga bakumbi ba ku mushipiditu amba baswele luombe?

4 Ngikadilo’tu imbajinji ilupulwanga na mushipiditu wa Leza i buswe. Yehova uswele luombe lwandi lutuntulu mwanda i mutule’ko mpangiko ya kwilupa bidibwa bya ku mushipiditu bivulevule. (Isaya 65:13, 14; Mateo 24:45-47) Eyo, ke’nkapo kwiludisha kete, ino usambanga ne bulunda na mukōko ne mukōko. (1 Petelo 5:6, 7) Yesu nandi muswelo umo, uswele luombe. Wāpēne muya wandi ponka pa alo, kadi uyukile mukōko ne mukōko “pa dijina.”—Yoano 10:3, 14-16.

5 Bakumbi ba ku mushipiditu beulanga Yehova ne Yesu. Balombolanga amba baswele luombe lwa Leza lonso lutuntulu na ‘kuta mutyima ku kufundija’ kipwilo. Mashikulu obanena emanine pa Bible adishanga ne kulama luombe, kadi bonso ibamone mingilo mikatampe yobengila. (1 Temote 4:13, 16) Bitatyi bikwabo byoketwibamonangapo, bapityijanga’byo mu kusoneka, kutuma ne kutambula mikanda, kutandika mpangiko, ne kutala tuntu palapala mwanda wa kupwila kwa pa kipwilo ne mingilo mikwabo bipityijibwe “monka mo byendele biyampe ne mo bīkadile.” (1 Kodinda 14:40) Mingilo mivule mu ino bengilanga’yo kipwilo kuyuka mpika, ino utala pakwabo ne kufwijibwa’ko kwine i kwa na dimodimo. Bine i buswe bwibaputumija mu mingilo.—Ngalatea 5:13.

6, 7. (a) I muswelo’ka umo ukokeja bakumbi kwiyuka na mikōko senene? (b) Mwanda waka i biyampe kulombola bakulumpe mwiivwanino obe?

6 Bakumbi Bene Kidishitu ba buswe bekankilanga’ko kuta mukōko ne mukōko wa mu kipwilo mutyima. (Fidipai 2:4) Muswelo umo ubwanya bakumbi kwiyuka na mukōko ne mukōko i wa kutambila nayo pamo mu busapudi bwa kyungwija. Divule Yesu wādi wenda pamo na balondi bandi mu busapudi ne wādi uboya ino mikenga mwanda wa kwibakankamika. (Luka 8:1) Mukumbi Mwine Kidishitu umo wa bwino unena’mba: “Namone amba kusapula pamo na tutu nansha na kaka dyo dishinda dimo diyampe dya kwiyuka nabo ne kwibakankamika.” Shi wadi kwamwene mukenga wa kusapula na mukulumpe pamo, wabulwapo kukwata mpangiko’nka pano?

7 Buswe bo bwātonwene Yesu asangale ne kususuka pamo na balondi bandi. Kimfwa, pājokele bandi bana ba bwanga mu busapudi na nsangaji Yesu nandi ‘wātōkelwe’ ku mutyima. (Luka 10:17-21) Pakwabo napo, pa kumona lufu lwa Lazalasa molusanshile Madia ne ba mu kisaka ne balunda nandi, “Yesu ne impolo yamusuma.” (Yoano 11:33-35) Mo monka, ne dyalelo nadyo, bakumbi ba kilelo kebelwangapo kulangila mikōko. Buswe bwibatononanga bekale ‘kusepelela na boba basepelela’ ne ‘kudila na boba badila.’ (Loma 12:15) Nobe udi na bwanapabo bwa kulombola bakumbi Bene Kidishitu mwiivwanino obe, pekale i posangala nansha posusuka pene. Pobevwana nsangaji yobe nabo bakankamikwanga. (Loma 1:11, 12) Kadi shi bayuke mwikadile matompo obe bakamonanga mwa kukukankamikila ne kukusenga.—1 Tesalonika 1:6; 3:1-3.

8, 9. (a) Mukulumpe umo wālombwele namani amba uswele mukajandi? (b) Mwanda waka i kya mvubu mukulumpe alombole buswe ku kyandi kisaka?

8 Buswe bwa mukumbi ku luombe bumwekanga ne mu muswelo waendeja kisaka kyandi. (1 Temote 3:1, 4) Shi i musonge, nankyo bana-balume bakwabo bakeula buswe ne kalēmo kalombola mukajandi. (Efisesa 5:25; 1 Petelo 3:7) Imvwana mwānenene Linda, mwana-mukaji Mwine Kidishitu. Mulumyandi wāingile bu mutadi mu bula bwa myaka 20 kumeso kwa aye kufwa. Linda unena’mba: “Wami mulume wādi nyeke muvudilwe mingilo ya kulela kipwilo. Wālengeje neimvwane bwa ami ubadilwa’mo. Kyaba kyonso wādi umfwija’ko bininge pangala pa bukwashi bwami, kadi wādi upityija pamo nami kakitatyi kādi kamushadila’ko. Nēmwene bu muswedibwe o mwanda nkyādipo mwivwanina mukao pa kitatyi kyādi upityija mu mingilo ya kipwilo.”

9 Shi mukumbi Mwine Kidishitu udi na bana, bambutwile bakwabo bakalonda kimfwa kyandi mu kudingila bana na buswe ne mu kwibafundija kitatyi kyonso. (Efisesa 6:4) Na bubine, buswe bwaswele kisaka kyandi bulombolanga kitatyi kyonso amba wafikidija kyadi kimusakilwa mu mwingilo wandi wapelwe na mushipiditu sandu.—1 Temote 3:4, 5.

Leta Ndoe ne Nsangaji na Kwisambila Pamo

10. (a) I bika bikokeja kōna ndoe ne nsangaji mu kipwilo? (b) I mwanda’ka wādi keuvutakanya ndoe mu kipwilo kya mu myaka katwa kabajinji, ino wāpwile namani?

10 Mushipiditu sandu ukokeja kulupula ndoe ne nsangaji mu mutyima wa Mwine Kidishitu umo ne umo, umbukata mwa kitango kya bakulumpe, ne mu kipwilo kituntulu. Ino, shi kwisambila pamo kuyampe kubulwepo nankyo ndoe ne nsangaji bibavutakana. Solomone wa pa kala wānene’mba: “Kokwa kekudipo kukala-ñeni biswa-mutyima bilāla.” (Nkindi 15:22) Pakwabo napo, mīsambo itamba ku mutyima ne ya bulēme iletanga nsangaji ne ndoe. Kimfwa, mwanda wa kutwejibwa kwisao powāshilwile kujimija ndoe mu kipwilo kya mu myaka katwa kabajinji, kitango kyendeji mu Yelusalema kyākimbile bwendeji bwa mushipiditu sandu. Bano bakulumpe bāletele milangwe mishileshile pa uno mwanda. Ino mīsambo miloe pa kupwa, bātana butyibi bwa mfulo. Penepa bāsapwila bipwilo buno butyibi bobākwatyile pamo, banabetu “basepelela pa kumona mwanda wa kwibalobolola mityima.” (Bilongwa 15:6-23, 25, 31; 16:4, 5) Enka nenki ndoe ne nsangaji yāikala’ko.

11. I muswelo’ka ukokeja bakulumpe kuleta ndoe ne nsangaji mu kipwilo?

11 Dyalelo nadyo, bakumbi baletanga ndoe mu kipwilo pa kwikala bantu besamba biyampe. Shi myanda keikalakanya ndoe mu kipwilo, betananga pamo ne kwisokwela milangwe patōka. Bateja na bulēme panena bakumbi bakwabo. (Nkindi 13:10; 18:13) Pa kupwa kulomba mushipiditu sandu, bakwata butyibi bwimanine pa misoñanya ya mu Bible ne pa madingi alupwilwe na “umpika wa binebine udi, na manwa.” (Mateo 24:45-47; 1 Kodinda 4:6) Shi butyibi bwa mwendele Bisonekwa bubapu kukwatwa na kitango kya bakulumpe, mukulumpe umo ne umo ukōkelanga ku bwendeji bwa mushipiditu sandu ne kukwatakanya butyibi’bwa nansha shi mulangwe wandi wadi kewitabijibwepo na bavule. Kuno kutūkanya kuletanga ndoe ne nsangaji kadi kupanga mikōko kimfwa kilumbuluke kya mwa kunangila na Leza. (Mika 6:8) Lelo nobe witabijanga na butūkanye butyibi butamba mu Bible bukwatwa na bakumbi pa kipwilo?

Ikala na Kitūkijetyima ne Kanye

12. Mwanda waka Yesu wādi na kitūkijetyima ne kanye paādi na batumibwa?

12 Yesu wādi na kitūkijetyima ne kanye na batumibwa bandi, nansha byobādi ba kutupatupa. Kimfwa wādi nyeke wibalombola mvubu ya kwikadila betyepeje. (Mateo 18:1-4; 20:25-27) Ino, mu bufuku bwandi bwa mfulo pano pa ntanda, Yesu upwa’tu kwibapa kimfwa kya kwityepeja na kwiboija ku maulu, “mwatalukile lupata monka mu bukata bwabo’mba: Le i wepi usa kutumba ke mukatampe mwine.” (Luka 22:24; Yoano 13:1-5) Lelo Yesu wātopekele batumibwa bininge? Mhm, ino wālangulukile nabo na kanye, kanena’mba: “Ukidile i ani? I ushikete pa bidibwa’ni, i utumibwako mīngilo? Ke ushikete pa byakudya kadi. Ino ami nami ngidi mubukata mwenu naifwana ne wakutumibwako mīngilo.” (Luka 22:27) Kimfwa kilumbuluke kya Yesu mu kutūkija mutyima ne kanye kyātengele batumibwa ku mityima.

13, 14. I kitatyi’ka nakampata kilomba bakumbi kwikala na kanye?

13 Ne bakumbi ba ku mushipiditu nabo mo monka, bakokeja kudingila kitatyi ne kitatyi muntu wa bukōkekōke kampanda. Mukumbi ukokeja kukalabajibwa na muntu kabidye. Inoko kuvuluka’mba nandi udi na bukōkekōke kamukaya kukamukwasha ‘adingile bamulelemulele’ na kulombola kitūkijetyima ne kanye, pamo’nka na mulombwelanga’byo Yehova ne Yesu ku Bene Kidishitu bonso ne ku bakumbi bene kumo.—1 Tesalonika 5:14; Yakoba 2:13.

14 Kitatyi kimo, bakumbi banenwe kuleta madingi masumininwe ku muntu ulongele bubi bukatampe. Shi muntu’o wapele kwisāsa, nankyo bakumbi bafwaninwe kufundula mubi’ye mu kipwilo. (1 Kodinda 5:11-13) Ne mu kino kitatyi nakyo, muswelo udingila bakumbi uno muntu ulombola’mba ke bamushikilwepo aye, ino bashikilwe bubi bwandi. (Yuda 23) Kanye ka bakumbi kakalengeja mukōko ulumbakana’wa upelelwe kujokela mu kipombo.—Luka 15:11-24.

Lwitabijo Luleta Bilongwa Biyampe

15. I muswelo’ka umo wiulanga bakumbi buyampe bwa Yehova, ne i kika kibatononanga kulonga namino?

15 “Yehova i muyampe ku bonso,” nansha ke ku boba bene kebafwijanga’kopo pa byēbalongela. (Mitōto 145:9; Mateo 5:45) Buyampe bwa Leza i bumweke mwanda i mutume bantu bandi bakasapule “myanda-miyampe ya buno bulopwe.” (Mateo 24:14) Bakumbi bamwekejanga buyampe bwa Leza na kutangidila mwingilo wa busapudi. I kika kibatononanga balonge buno bukankamane? I lwitabijo lukomo lobadi nalo mudi Yehova ne mu milao yandi.—Loma 10:10, 13, 14.

16. Bakumbi bakokeja ‘kulonga biyampe’ ku mikōko muswelo’ka?

16 Bakumbi badi na kiselwa kya kulonga “biyampe ku bonso” na kusapula, “ino ku boba badi mu kipango kya kwitabija bo bene.” (Ngalatea 6:10) Muswelo umo obavuijanga kino i na kulonga bupempudi bwa bukumbi bukankamika. Mukulumpe umo unena’mba: “Nsangelanga kulonga bupempudi bwa bukumbi. Bumpanga mukenga wa kufwija’ko batutu ne bakaka pa bukomo bobalonga ne kwibakwasha bayuke’mba mingilo mikomo yobengila itendelwanga.” Kyaba kikwabo bakumbi babwanya kuleta’ko madingi akwasha muntu alumbulule mwingilo waingidila Yehova. Pa kino, bakumbi beulanga mutumibwa Polo. Tala mwākankamikile Polo banababo ba ku Tesalonika amba: “Tubasumininwa mudi Mfumwetu ponka padi bānwe, twa’mba mulonga ne kukalonga byobya bintu byo twemusoñanya.” (2 Tesalonika 3:4) Uno muneneno wa kikulupiji usangajanga mikōko idi na kukanina kuyampe kadi wiilengejanga ipēlelwe ‘kukōkela boba beilelele.’ (Bahebelu 13:17) Shi ubatambula bupempudi bwa bukumbi bukankamika, wabulwa’po kufwija’ko pangala pa buno bupempudi?

Kutalala Kulomba ne Kwīfula

17. I ñeni’ka yēfundile Petelo kudi Yesu?

17 Yesu wādi kijiba ntalela enka ne pobādi bamufītyija mutyima. (Mateo 11:29BB) Yesu wālombwele kutalala ne kwīfula kukatampe, pobāmwabile ne kumukwata. Petelo na mwididi onso wāolola kipete ne kwaluja kibi ku kibi. Ino Yesu wāmuvuluja’mba: “Lelo abe’mba ami mwine nkiyūkilepo kwela lubila kudi Tata pano ponka, nandi waumpa pano po ñimene bamwikeulu bakukila kuvula mavita ne mavita dikumi ne abidi?” (Mateo 26:51-53; Yoano 18:10) Petelo wēfundile’ko ñeni, mwanda mwenda mafuku wāvulwije Bene Kidishitu’mba: “Kidishitu nandi wemususukile, wemushia bu-kitompekejo kya kumulonda bānwe mu māyo andi. . . . Aye, pa kutukwa, kalubwile’o; kadi pa kususuka napo, katompwelepo, mhm.”—1 Petelo 2:21-23.

18, 19. (a) I kitatyi’ka nakampata kifwaninwe bakumbi kulombola kutalala ne kwīfula? (b) I bipangujo’ka byotukabandaula mu kishinte kilonda’ko?

18 Ne bakumbi ba bwino nabo monka na monka, badi na mutyima utalala nansha shi abebalubila. Kyaba kimo, mu boba bobakwasha mu kipwilo, bamo bakokeja padi kupela bukwashi. Shi muntu usakilwa bukwashi usunkutanga nansha ubelanga ku mushipiditu, ukokeja “kunenena pamo’nka bwa kusaba bwa kipete.” (Nkindi 12:18) Inoko bakumbi, pa kwifwana Yesu, kebakamuketepo bitambi nansha kumwalwija kibi ku kibi. Pa kyaba kya kulonga nankyo, abo bakēfula ne kwendelela na kumulangila, mwanda wa yewa usakilwa bukwashi amwene’mo dyese. (1 Petelo 3:8, 9) Lelo nobe uboilanga ñeni ku kimfwa kya bakulumpe na kwikala utalala ne wīfula kitatyi kyopebwa madingi?

19 Ne kutatana mpika, ba Yehova ne Yesu bakwete na mutyika mwingilo mukomo wingila tununu ne tununu twa bakumbi bakumba luombe ntanda yonso na mutyima umo. Kadi Yehova ne wandi Mwana basenswe tununu ne tununu twa bengidi ba mingilo bakwasha bakulumpe mu ‘kwingidila bapandulwe’mo.’ (Bahebelu 6:10) Ino, mwanda waka batutu bamo babatyijibwe bekakanga kufikila pa uno “mwingilo muyampe”? (1 Temote 3:1) Ne kadi Yehova ufundijanga namani boba batonga kwikala bakumbi? Tukabandaula bino bipangujo mu kishinte kilonda’ko.

Lelo Ukivulukile?

• Bakumbi balombolanga buswe ku luombe mu miswelo’ka imoimo?

• I muswelo’ka ukokeja umo ne umo mu kipwilo kuleta nsangaji ne ndoe?

• Mwanda waka bakumbi bafwaninwe kwikala na kitūkijetyima ne kanye pobapāna madingi?

• Bakulumpe balombolanga buyampe ne lwitabijo muswelo’ka?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 19]

Buswe bo butononanga bakulumpe bengidile kipwilo

[Kifwatulo pa paje 19]

Bapityijanga kadi kitatyi pamo na bisaka byabo mu kukōkolokwa . . .

. . . ne mu mwingilo

[Kifwatulo pa paje 20]

Shi bakulumpe besambila pamo nabya kino kikaleta nsangaji ne ndoe mu kipwilo