Maboko Enu Akomejibwe

“Maboko enu akomejibwe, banwe bevwana mu ano mafuku ano’a bino binenwa bino’bi ku kyakanwa kya bapolofeto.”—ZEKADIA 8:9.

1, 2. Mwanda waka tufwaninwe kuta mutyima ku mikanda ya ba Hakai ne Zekadia?

 BUPOLOFETO bwa ba Hakai ne Zekadia bwāsonekelwe pano ke palāle myaka 2 500, ino bukidi na mvubu mikatampe ne mu būmi bwenu. Nsekununi ya Bible itanwa mu ino mikanda ibidi ke māngapo bitupu. Mwanda ibadilwa mu “byonsololo byasonekelwe kala . . . mwanda wa kwitufundija.” (Loma 15:4) Byotutanga’mo, bivule bituvuluja ngikadilo ya binebine yamwekele tamba pa kushimikwa kwa Bulopwe momwa mūlu mu 1914.

² Mutumibwa Polo, pa kuvuluka binkumenkume ne binkumbulu byāfikile bantu ba Leza mu mafuku a kunyuma ko kusoneka wāsoneka’mba: “Penepo kadi, bino bintu byonso bino byebafikile mwanda wa kyelekejo; ebiya nabyo byalembelwe mwanda wa kwitudyumuna bātwe bakufikilwa na pa mfulo ya panopantanda.” (1 Kodinda 10:11) Padi ubeipangula’mba, ‘Le mikanda ya ba Hakai ne Zekadia idi na mvubu’ka mu ano etu mafuku?’

3. Lelo ba Hakai ne Zekadia bātele mutyima pa bika?

³ Monka mwekilombwedile mutwe wa mwanda ushele kunyuma, bupolofeto bwa ba Hakai ne Zekadia bwāimanine pa kujokejibwa kwa Bayuda mu ntanda yabo yēbapele Leza pobātambile mu bupika mu Babiloni. Bapolofeto babidi’ba bātele mutyima bininge ku kubakululwa kwa tempelo. Bayuda baādile kyalwilo kya tempelo mu 536 K.K.K. Eyo, Bayuda banunu bālangile bya pa kala, ino bantu bāelele “tukuya tukatampe mwanda wa tusepo.” Ino na bubine, kintu kitabuke bukata i kilongeke mu ano etu mafuku. Namani le?—Ezela 3:3-13.

4. I bika byālongekele kinondanonda’tu na Divita I dya Ntanda?

⁴ Kinondanonda na Divita I dya Ntanda, bashingwe māni ba Yehova banyongolwelwe mu bupika bwa Babiloni Mukatampe. Pano po pamwekelele bukwashi bwa Yehova. Dibajinji, byamwekele amba bendeji ba bipwilo ne bengidi nabo ba kipolitike abafudija mwingilo wa Befundi ba Bible wa kusapula ne kufundija. (Ezela 4:8, 13, 21-24) Nansha nankyo, Yehova Leza wafundwile bijika byadi bijikakanya mwingilo wa kusapula ne wa kulonga bana ba bwanga. Mu myaka makumi yālondele’po tamba mu 1919, mwingilo wa Bulopwe wātukuma kadi kekwādipo kintu nansha kimo kyādi kikokeja kwimika kwendelela kwao.

5, 6. Zekadia 4:7 ufunkilanga pa kufikidila’ka kukatampe?

⁵ Tukulupile amba mwingilo wa kusapula ne kufundija wingila bengidi ba Yehova ba kikōkeji mu kino kyetu kitatyi ukeselwa dyese nyeke. Tutanga mu Zekadia 4:7 amba: “Ukalupula dibwe dya pa mutwe, ne kutulula bibingo amba: Buntu, buntu; ko didi.” Lelo kino kifunkilanga pa kufikidila’ka kukatampe dyalelo?

⁶ Zekadia 4:7 ufunkilanga pa kitatyi kikafikila mutōtelo wa bine wa Mfumu Mubikadi pa bubwaninine bwao pano pa ntanda mu bipango bya tempelo ya ku mushipiditu. Ino tempelo i mpangiko ya Yehova yaitabije kumufwena kupityila ku kitapwa kya kikūlwa kya Kidishitu Yesu. I bine, tempelo ya ku mushipiditu idi’ko tamba mu myaka katwa kabajinji K.K. Ino mutōtelo wa bine mu bipango byao bya pano panshi ukafikila pa bubwaninine kumeso’ku. Pano potunena midiyo ne midiyo ya batōtyi ingilanga mu bipango bya pano  pa ntanda bya tempelo ya ku mushipiditu. Bano batōtyi kwela’mo ne milwi ne milwi ya bakasangulwa bakafikijibwa pa bubwaninine mu bula bwa Myaka Kanunu ya kubikala kwa Yesu. Ayo ipwa’tu, batōtyi ba bine ba Leza kete bo bakashadidila pa ntanda misubulwe.

7. Yesu udi na mwingilo’ka utala pa kufikijija mutōtelo wa bine ku bubwaninine dyalelo, ne mwanda waka kino kifwaninwe kwitukankamika?

⁷ Mbikavu Zelububele ne Kitobo Mukatampe Yoshua bēmwenine kuvuika kwa tempelo mu 515 K.K.K. Zekadia 6:12, 13 wālaile mwingilo mukatampe wa Yesu pa kufikidija mutōtelo ku bubwaninine amba: “E mwesambila Yehova wa bibumbo namino amba: Talapo bidi, muntu wa dijina dya bu-Musambo; ukashipuka muntu mwandi, kabidi aye ukōbaka njibo ikola ya Yehova; . . . ebiya ukekalanga ne ntumbo’ya, ukashikata ne kubikala pa kipona kyandi.” Pa kino Yesu udi mūlu, ushipukija musuku wa Davida wa balopwe ye ukwatakenye mwingilo wa Bulopwe mu tempelo ya ku mushipiditu, penepo i ani ukokeja kukankaja kwendelela kwao? Kijila, kamwekapo! Mwene kino kitukankamika twendelele kumeso na mwingilo pampikwa kudibwa kavudi na byakulondalonda bya buno būmi?

Bya Kutangidija Kumeso

8. Mwanda waka tufwaninwe kutūla mwingilo otwingila mu tempelo ya ku mushipiditu pa kifuko kibajinji mu būmi bwetu?

⁸ Shi tusaka kutambula bukwashi ne madyese a Yehova, tufwaninwe bidi kutūla pa kifuko kibajinji mu būmi bwetu mwingilo otwingila mu tempelo ya ku mushipiditu. Pa kyaba kya kwifwana Bayuda bādi banena’mba: “Kitatyi kekyafikilepo,” batwe’ko tuvulukei nyeke amba tudi mu “mafuku a kumfulo.” (Hakai 1:2; 2 Temote 3:1) Yesu wālaile amba balondi bandi ba kikōkeji bakasapula myanda miyampe ya Bulopwe ne kulonga bana ba bwanga. Tudyumukei kutyina’mba twakaile kupumpunya dino dyese. Mwingilo wa kusapula ne kufundija wākalakanibwe bya bukidibukidi’tu na balwana ba ino ntanda mu 1919, ino kupwa wāshilula monka ne pano ukyendelela. Bine, nobe usumininwe amba uno mwingilo ukavuikanga!

9, 10. Madyese a Yehova emanine pa bika, ne kino kushintulula bika kotudi?

⁹ Mu kikonge ne ku muntu ku muntu—tukeselwa shi twendelele na kutandabula mwingilo na bukankamane. Langa mulao wa Yehova byowitukulupija. Pājokēle Bayuda ku butōtyi na muya onso ne kushilula monka na kininga mwingilo wa kwala kyalwilo, kokulaya Yehova wālaya’mba: “Kushilwila ku dyalelo dino’di nkakwesela dyese.” (Hakai 2:19) Bādi bakumwena mu buntu bwandi ne pa mfulo. Talanga’po bidi madyese atanwa mu mulao wa Leza otutanga’mba: “Kukekala lukunwa lwa ndoe; muñanza ukapa bipa byao, ne nshi i kapana bumeni, ne madiulu a kapana lumé lwao; penepo nkapyanija bashalashala ba bano bantu bano’ba bino bintu bino’bi byonsololo.”—Zekadia 8:9-13.

¹⁰ Monka mwāeselwe Bayuda na Yehova ku ngitu ne ku mushipiditu, mo monka mwa ketweselela ne batwe netu shi twingile uno mwingilo waetupele na bukankamane ne nsangaji ku mutyima. Madyese’o mene i ndoe umbukata mwetu, mutyima-ntenke, ntundubuko, ne kutanta ku mushipiditu. Tuyukei amba kweselwa nyeke na Yehova kwimanine pa muswelo otwingila mwasakila mu tempelo ya ku mushipiditu.

11. Lelo tufwaninwe kwibandaula muswelo’ka?

¹¹ Kino kyo kitatyi kya ‘kulanga mashinda etu.’ (Hakai 1:5, 7) Tufwaninwe kwitūdila’ko  kitatyi kya kubandaula i bika byotutangidije mu būmi. Dyalelo, madyese a Yehova potudi nao emanine pa muswelo otutendela bininge dijina dyandi ne muswelo otwendelela kumeso na mwingilo otwingila mu tempelo yandi ya ku mushipiditu. Wiipangule bidi amba: ‘Lelo nkendi mushinte bintu byonadi ntangidije kumeso? Shi ndingakanye bukankamane bwami kudi Yehova, ku bubinebine bwandi, ne ku mwingilo na ponābatyijibwe, lelo budi muswelo umo? Lelo kukimba kufukija ku makasa kubaone ne mutyima mwine onadi ntele kudi Yehova ne ku Bulopwe bwandi? Lelo kutyina bantu—kwa byobabwanya kumfwatakenya—nkujokejanga kunyuma kyaba kimo?’—Kusokwelwa 2:2-4.

12. Hakai 1:6, 9 utōkeje muswelo’ka ngikadilo yādi mu Bayuda?

¹² Ketusakilepo Leza etusuminwe madyese mwanda wa kulengwa kotwalengwa kutendela dijina dyandi. Vuluka bidi Bayuda bājokejibwe, abo bapwa’tu kushilula mwingilo wa tempelo biyampe, ino tala’po ke ‘banyemena ku mobo abo, ense ku njibo ya aye mwine, ense ku njibo ya aye mwine’ monka mokilombwedilwe mu Hakai 1:9. Bēpana muntu ne muntu ku byakusakasaka bya būmi bwandi. Pa kino, ‘baleta’mo’nka bityetye,’ bidibwa, bitomibwa, ne bivwalwa bine kumo. (Hakai 1:6) Yehova wāpelele na madyese andi. Lelo kudi ñeni yotubwanya kuboila’ko?

13, 14. I muswelo’ka otukengidija ñeni yotuboila ku Hakai 1:6, 9, ne mwanda waka i kya kamweno?

¹³ Mwene pano ubaitabija amba kweselwa nyeke na Leza kwitulomba kwepuka byakusakasaka bya batwe bene byona butōtyi botutōta Yehova? Kimfwa bintu pamo bwa kulondalonda lupeto, mpango ya kupeta bukidibukidi, nkuku ya kwabilaabila masomo malamala amba mo mwakusokwela kaji kayampe, ne mpangiko ya kwisakila būmi buyampe.

¹⁴ Shako bino bintu abyo bine ke bubipo. Inoko shi tudingakanye na būmi bwa nyeke, kumwenepo’tu amba ino’i bine i “mingilo mifwe”? (Bahebelu 9:14) I mifwe namani? I mifwe ku mushipiditu, i mingilo ya bitupu, kadi i kupanga luvula. Shi muntu atakamine mu mingilo’i, bine nankyo kafu ku mushipiditu. Ye mokyāfikile ne ku Bene Kidishitu bashingwe māni ba mu mafuku ādi’ko batumibwa. (Fidipai 3:17-19) Ne mu ano etu mafuku namo bamo i bafwe ku mushipiditu. Padi nobe ubavuluka bamo badilwe kavudi bityebitye bailwa mingilo ya Bwine Kidishitu ne kipwilo, nansha kuvulukapo bidi kujokela ku mwingilo wa Yehova mpika. Shako tukulupile amba  dyakadilwe kantu bakajokela kudi Yehova, ino bubine budi’po i buno amba, kulondalonda “mingilo mifwe” kukokeja kufikija muntu ku kujimija buntu ne madyese a Yehova. Nobe ukokeja kumona amba bino bintu bikalanga bibi. Bifikijanga muntu ku kujimija nsangaji ne ndoe, bilupulwa na mushipiditu wa Leza. Langa’po kadi bintu bikwabo byakajimija pakubulwa kumwena mu kyanga kya ku mushipiditu kya bu bana na bana!—Ngalatea 1:6; 5:7, 13, 22-24.

15. Hakai 2:14 ulombola namani butōtyi mobwikadile bu mwanda musumininwe?

¹⁵ Uno mwanda i musumininwe. Tala mu Hakai 2:14 wivwane mwāmwenine Yehova Bayuda bādi bafutulula njibo yandi ya kutōtela’mo ne kwipāna’ko mu kushinwina mobo abo a bine nansha a kyelekejo. Tutanga’mba: “I enka namino’u ne bano bantu bano’ba, i enka namino’u ne uno muzo uno’u mo bekadile ku meso ami; nenki ne mingilo yonsololo ya makasa abo, shi mingilo ka shi mingilo ka; kadi i enka nabya kyokya kyo bela konka i kyadisubi.” Nansha ke bitapwa byonso byādi byela Bayuda ba mityima ibidi pa madabahu obāpungile mu Yelusalema byādi bipelwe mwanda bādi bafutulwile mutōtelo wa bine.—Ezela 3:3.

Abakulupijibwa Kutambula Bukwashi

16. Shi utale bimonwa byāpelwe Zekadia, i bika byādi bikokeja kwisumbidila Bayuda?

¹⁶ Bayuda ba kikōkeji bāingile mwingilo wa kūbakulula tempelo bādi besumbidile bukwashi bwa Leza, monka mwānenene’kyo Leza mu bimonwa mwanda byaāpele Zekadia. Kibajinji kyālaije amba tempelo i kavuibwa, kadi ntundubuko ikekala mu Yelusalema ne mu Yuda kitatyi kyonso kikavuija Bayuda ba kikōkeji mwingilo obapelwe. (Zekadia 1:8-17) Kimonwa kya bubidi kyālaile mfulo ya maludiki onso ādi alwa mutōtelo wa bine. (Zekadia 1:18-21) Bikwabo nabyo byadi bileta kikulupiji kya bukwashi bwa Leza mu mwingilo wa lūbako, kungwila kwa bantu ba mizo mu njibo ya kutōtela’mo ya Leza mivuijibwe, kumweka kwa ndoe ya bine ne mutyima-ntenke, kufundulwa kwa bijika byādi bimweka bu bikomo bikalakanya mwingilo wa Leza, kufundulwa kwa babi, ne kukingwa ne kulamwa na bamwikeulu. (Zekadia 2:5, 11; 3:10; 4:7; 5:6-11; 6:1-8) Pa kupwa kukulupijibwa bukwashi bwa Leza, nalanga, ubaivwanija mwanda waka Bayuda ba kikōkeji bāsendulwile būmi bwabo ne kwipāna ku mwingilo mwine wēbalupwidile Leza mu bupika.

17. Kuyuka kotuyukile bitutengele kumeso kufwaninwe kwitutonona twiipangule bipangujo’ka?

¹⁷ Ne batwe netu mo monka, kuyuka kotuyukile amba mutōtelo wa bine ukashindanga kufwaninwe kwitutonwena ku mingilo ne kwitukunka tute mutyima na kusumininwa ku njibo ya Yehova ya kutōtela’mo. O mwanda wiipangule amba: ‘Shi ngitabije amba kino kyo kitatyi kya kusapula myanda miyampe ya Bulopwe ne kulonga bana ba bwanga, ino le būmi bwami ne bitungo byami nabyo bilombolanga’kyo patōka? Lelo netūdile’ko kitatyi kya kwifunda Kinenwa kya Leza kya bupolofeto, ñingidija’kyo mu bwami būmi, ne kwisambila’po na banabetu Bene Kidishitu ne na bakwabo’tu botwitana nabo?’

18. Kukwatañana na Zekadia 14, i bika bisa kufika kumeso’ku?

 ¹⁸ Zekadia wēsambīle pa bonakani bwa Babiloni Mukatampe bukalondwa na divita dya Amakedona. Tutanga’mba: “Dikekala difuku dimo dyonka diyukwe dya Yehova, ke dyubapo, kebufukupo; ino kikafika namino’u, pa kyolwa kukekala mwinya.” Eyo, difuku dya Yehova bine dikekala difuku dya fukutu bwī, dilenga nzuba ku balwana nandi ba pano panshi! Ino ku batōtyi ba kikōkeji ba Yehova dikekala dya mwinya keudi mpwilo ne katōkwe. Kadi Zekadia wālombwele muswelo ukasapulwa buujila bwa Yehova na bintu ntanda yonso. Mutōtelo wa bine mu tempelo mikatampe ya ku mushipiditu ya Leza o onka umo kete ukekala pano pa ntanda. (Zekadia 14:7, 16-19) Ee, kino shakyo kyo kikulupiji bine! Tukemwena kufikidila kwa byobya byālailwe ne kubingijibwa kwa bubikadi bwa Yehova. Bine, dino dikekala difuku dya pa bula ditelelwa’nka Yehova mwine’dyo!

Madyese a Kubulwa Mpwilo

19, 20. Mwanda waka mukanda wa Zekadia 14:8, 9 witukankamika?

¹⁹ Kinondanonda na kuno kufikidila kwa ntumbo, Satana ne bademona bandi bakatyinibwa mbavu mu lupongo. (Kusokwelwa 20:1-3, 7) Ebiya, madyese akapungulwilwa bantu mu Umbikalo wa Myaka Kanunu wa Kidishitu. Zekadia 14:8, 9 unena’mba: “Kikafika enka nabya mu dyodya difuku’dya [dya Umbikalo wa Myaka Kanunu], mema apita mulungu akalupuka mu Yelusalema; kipindi kyao dya ku kalunga ka kutunduka, ne kipindi kyao kikwabo dya ku kalunga ka kushika; kikekala mu buyó ne mu bushipo. Ebiyampe Yehova ukekalanga mulopwe wa panopanshi ponsololo; mu dyodya difuku Yehova ukekala umo enka, ne dijina dyandi dimo dyonka kete.”

²⁰ “Mema apita mulungu,” nansha “munonga wa mema wa būmi,” ke mpangiko ya Yehova ya kupāna būmi bwa nyeke kadi, ukakuka nyeke tamba mu lupona lwa Bulopwe bwa Meshiasa. (Kusokwelwa 22:1, 2) Kibumbo kikatampe kya batōtyi ba Yehova, bapande ku Amakedona, kikamwena’mo pa kunyongololwa mu mambo a lufu lwa kudi Adama. Ne boba bāfwile bakamwena’mo kupityila ku lusangukilo. Papo po pakashilula kipindi kipya kya buludiki bwa Yehova ntanda yonso. Ntanda yonso e po ikayuka amba Yehova, ye aye Mubikadi wa diulu ne ntanda umo kete ufwaninwe kutōtwa.

21. Lelo twi basumininwe kulonga bika?

²¹ Pa kumona amba byālaile ba Hakai ne Zekadia i bifikidile byonso, tubaikala na bubinga bushikate bwa kwendelela na kwingila mwingilo witupele Leza mu bipango bya mu tempelo yandi ya ku mushipiditu. Pano potukilaija mutōtelo wa bine ufikile pa bubwaninine, twielelei’ko kutūla tumweno twa Bulopwe pa kifuko kibajinji. Zekadia 8:9 witukoma’mba: “Maboko enu akomejibwe, banwe bevwana mu ano mafuku ano’a binenwa bino’bi ku kyakanwa kya bapolofeto.”

Lelo Ukivulukile?

• I kukwatañana’ka kwa mānga kulengeje mikanda ya ba Hakai ne Zekadia ikale mifike’po dyalelo?

• I ñeni’ka yotuboila ku mikanda ya ba Hakai ne Zekadia itala pa byotufwaninwe kutangidija kumeso?

• Mwanda waka kubandaula mikanda ya ba Hakai ne Zekadia kwitupanga bubinga bukomo bwa kukulupidila bintu bīya kumeso?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 15]

Ba Hakai ne Zekadia bākankamikile Bayuda bengile na muya onso ne kweselwa baeselwa

[Kifwatulo pa paje 16]

Lelo ‘munyemenanga ku mobo enu wa yandi wa yandi’?

[Kifwatulo pa paje 17]

Yehova wālaile madyese, ne kuleta wāleta’o