Banunu Abo Kadi Basūlwe ne Kususulwa

NZAMU wa bufuku wadi ujokoloka mu lubanza mwajokolokelanga nyeke, ino kadipo uyukile amba usa kumona kintu kilenga moyo. Aye pa kwenda panja pa njibo ya buya bwa dyangi, wamone imbidi ibidi ya bantu bafwe ilēle kitantala—i ba mulume ne mukaji banunu beela pa dididisha abebase panshi tamba pa etaje ya mwanda ya kyumba kyabo. Bine, kwiyoa kwabo kwadi kuleta bulanda, ino buluji bwine bobeyoele bo bwine bubazula mitwe. Mu ditumba dya mulume mwadi kakanda kanena’mba: “Tubeipaya mwanda tubatondwa masusu ne mutonko witutuka wetu mwana ne wandi mukaji.”

Padi myanda palapala ya luno lusango keimwekangapo divule, ino mwanda mwine ufyeme mu luno lusango’lu umwekanga konso. Bine, banunu pano basusulwanga pi na pi pano pa ntanda. Ivwana bidi myanda ilonda’ko ino:

• Mu bubandaudi bumo, banunu baná pa katwa Bene Kanada banene amba bamweshibwanga malwa ne kudilwa bintu pa mutwe—divule i na ba mu kyabo kisaka. Ino banunu bavule bakwatwanga bumvu ne moyo mpata pa kwisambila pa bibi bibalongwa. Bashayuka banena’mba kibalwa kya bine kya banunu basusulwa kibwanya kusenselela ku banunu dikumi pa katwa.

• “Nansha muzo wa Bene India byoumweka bya bubela amba udi na bisaka bikute umbumo mpata, ino wendanga upona mwanda wa banunu bavule bobashikilwe kudi babo bana,” mo munenena julunale India Today.

• Kukwatañana na kudingakanya kulumbuluke kotuyukile, “kintu kya mudiyo 1 kufika ku midiyo 2 ya Bene Amerika ba myaka 65 nansha ne kupita batapwanga, badilwa bintu, nansha kususulwa na muntu obakulupile amba ye wa kwibalela ne kwibakinga,” mo munenena Kite kya Muzo Kitala Myanda ya Kususulwa kwa Banunu. Ntenda-mambo umo wa distrike ya San Diego, mu Kaliforni, unena’mba kususulwa kwa banunu “i mwanda umo mukatampe ulwa nao boba bajidika bijila dyalelo.” Ubweja’ko amba: “Momwena myanda isa kukola mu myaka mityetye īya kumeso’ku.”

• Mu Canterbury, mu Nuvele-Zelande, bantu i basele’nka kusela mityima kūlu amba banunu bo bapwilwa mpumpu na ba mu kisaka—nakampata na boba batoma dyamba ne malwa, nansha bata bubale. Buvule bwa myanda isapulwa ya banunu basusulwa mu Canterbury yendanga ivudila’ko bibi tamba ku 65 mu 2002 kutūla ku 107 mu 2003. Mwimaniji wa bijila wa kitango kitūdilwe’ko mwanda wa kukankaja ano masusu unena’mba kino kibalwa i “kya mu lwala’tu.”

 • Kitango kya bafundi ba bajila kya mu Jampani kyaletele madingi amba “banunu bamweshibwa malwa bafwaninwe kutebwa mutyima bininge kutabuka ne bana bonwa nansha besongele bekupila ku mobo,” mo mulombwela julunale The Japan Times. Mwanda waka? Buluji bumo bidi bunenwe mu julunale umo yenka i buno, amba “shi tudingakanye konwa kwa bana ne kwikupila kwa besongele, malwa a banunu avudile kwija kuyukana mpika ke-bantu banunu balañanga amba i kilubo kyabo shi basusulwa na ba mu kisaka kyabo, kadi mwanda umbikalo ne balungu ba mu bibundi i bakomenwe komenwē kupwija ano makambakano.”

Ino myanda ibala-inga ya bilongeka ntanda yonso itufikija ku kwiipangula’mba: Mwanda waka banunu bavule i basūlwe kadi basusulwa namino? Lelo kudi lukulupilo amba bintu bisa kulongoloka? I busengi’ka bukokeja kusengwa banunu?