Mwanda wa Yehova I Mūmi

Myanda Mikatampe ya mu Ñimbo ya Mitōto: Mukanda I

LELO kudi’po mutwe wa mwanda ufwaninwe kupebwa mukanda wa mu Bible wimanine nakampata pa mitendelo ya Yehova Leza Umpangi wetu? Bine, kekudipo dijina difwaninwe kutabuka Mitōto, nansha Mitendelo. Uno mukanda mulampe wa mu Bible udi na ñimbo mibundwe senene isekununa ngikadilo ya kutendelwa ya Leza ne bilongwa byandi bya bukomo, kadi uselele bupolofeto buvulevule. Ñimbo mivule mine ilombola malango ādi nao balembi pobādi batanwa na byamalwa. Myanda idi’mo i yoya yālongekele mu bula bwa kanunu ka myaka—tamba mu mafuku a mupolofeto Mosesa kutūla ne ku bitatyi bya kupwa kutamba mu bu misungi. Mu balembi mubadilwa ba Mosesa, Mulopwe Davida ne bakwabokwabo. Kitobo Ezela ye utelwa bu wākongakenye uno mukanda mowikadile ano mafuku.

Tamba pa kala, mukanda wa Mitōto wādi mwabanibwe mu mikanda itano ya ñimbo, nansha bu bipindi: (1) Mitōto 1-41, (2) Mitōto 42-72, (3) Mitōto 73-89, (4) Mitōto 90-106, ne (5) Mitōto 107-150. Mu kino kishinte tusa kubandaula kipindi kibajinji. Ñimbo ya Mitōto yonso idi mu kino kipindi, kutalula’mo’tu isatu, itelelwa Davida Mulopwe wa kala wa Isalela. Ino balembi bābundile Mutōto 1, wa 10, ne wa 33 kebayukenepo.

“LEZA WAMI, I KIDIBWE”

(Mitōto 1:1–24:10)

Mutōto umbajinji unena amba muntu wa nsangaji i yewa uloelelwe mu mukanda wa bijila wa Yehova, ino wa bubidi unenena mpata pa mwanda wa Bulopwe. * Mu kino kisumpi kya Mitōto mudi kuzenza kuvule kobazenza Leza. Kimfwa Mitōto 3-5, 7, 12, 13, ne 17, mudi kuzenza kobazenza Leza ebanyongolole ku balwana nabo. Mutōto wa 8 ukoma bukatampe bwa Yehova butabukile kubulwa mvubu kwa muntu.

Davida wātelele Yehova bu Mulami wa bantu bandi pa kwimba’mba: “Leza wami, i kidibwe kya bukomo, mudi aye e monka mo nkakulupila.” (Mitōto 18:2) Yehova utendelwa bu Umpangi ne Mujidiki wa bijila mu Mutōto wa 19, bu Umpandiji mu Mutōto wa 20, ne bu Umpandiji wa Mulopwe mushingwe māni mu Mutōto wa 21. Mutōto wa 23 umutela bu Mukumbi Mukatampe, ebiya Mutōto wa 24 ao umumwekeja bu Mulopwe wa ntumbo.

Bipangujo bya mu Bisonekwa Bilondolwelwe:

2:1, 2—Lelo “kya bitupu bitupu” kifwatakanya mizo i kintu’ka? “Kya bitupu bitupu” kino i kukalakala kukalakala imbikalo ya bantu mobafwila kwendeleja lupusa lwabo. I kya bitupu mwanda kitungo kyabo kisa kutunya. Lelo na bubine kudi mizo ibwanya kunekenya shi ibaimanina “Yehova ne mushingwe-mani wandi” midindi ibidi?

2:7—Lelo “mwanda” nansha lubila lwa Yehova i bika? Uno mwanda nansha lubila i kipwano kya Bulopwe, kisambile Yehova na Yesu Kidishitu wandi Mwana muswedibwe.—Luka 22:28, 29.

2:12—Balopwe ba mizo bakokeja kwimuna “Mwana lwimu lwa ku kanwa” mu buluji’ka? Mu myaka isekunwinwe mu Bible lwimu  lwa ku kanwa kyādi kilomboji kya bulunda ne kwilamata. Uno wādi muswelo wa kutundaila mweni. Balopwe ba pano pa ntanda i banenwe kwimuna Mwana lwimu lwa ku kanwa—ke kumutundaila bu Mulopwe Meshiasa kadi.

3:binenwa bya kungala—I kika kyādi kiletelwa mitwe ya myanda ku ngalwilo kwa Mitōto imoimo? Mitwe ya myanda kyaba kimo ilombolanga mulembi ne, pakwabo ngikadilo yādi’ko mu kitatyi kyābundilwe Mutōto’wa, na mokikadile pa Mutōto wa 3. Binenwa bya kungala bikokeja kadi kushintulula kine kyāimbilwe lwimbo’lwa nansha molwādi lwimbilwa (Mitōto 4 ne 5) ne bulombodi butala pa byombanwa (Mitōto 6).

3:2—Le “Sela” i bika? I kishima kimonwa divule bu kilombola kwitūkija mwanda wa kulanguluka, kwikale kwa mu kwimba na diwi nansha na byombanwa. Kwitūkija kuno kwādi kwa kukoma milangwe nansha malango adi mu Mutōto. O mwanda kekidipo na mvubu kutanga kino kishima kitatyi kyotutanga Mitōto ku meso a bantu bonso.

11:3—I byalwilo’ka byāonakanibwe? Bino byalwilo i byobya byeyamine’ko muzo wa bantu, ko kunena’mba bijila, ndudi, ne boloke. Shi bino byalwilo kebikingilapo senene, nabya kukekala kavutakanya kavule ne kubulwa boloke. Mu ngikadilo ya uno muswelo, “boloke” bafwaninwe kukulupila mudi Leza na mutyima umo.—Mitōto 11:4-7.

21:3—“Kilukwa kya nsahabu kitōka tō” kidi na buluji’ka? Ketuyukilepo shi kino kilukwa kyādi kibweja ntumbo ku mashindañani mavulevule a Davida kyādi kya bine nansha kya kyelekejo. Inoko uno vese ufunkila mungya bupolofeto pa kilukwa kya bulopwe kyatambwile Yesu kudi Yehova mu 1914. Byokilongelwe na nsahabu (olo) nanshi bulopwe bwandi i bulopwe bulumbuluke kashā.

22:1, 2—Mwanda waka Davida wāmwene amba Yehova wāmwela? Davida pa kutyinibwa mbavu na balwana nandi, ‘mutyima wandi wāikala bwa bikāka ne kusunguluka wasunguluka umbukata mwandi.’ (Mitōto 22:14) Padi wāmwene amba Yehova wāmwela. Ne Yesu nandi wāmwene uno muswelo pobāmupopele ku mutyi. (Mateo 27:46) Binenwa bya Davida bilombola mwiivwanino wandi wa bu muntu mu bufudile bwandi. Inoko mungya lulombelo ludi mu Mitōto 22:16-21, i kimweke patōka amba Davida kājimijepo lwitabijo lwandi mudi Leza.

Ñeni Yotuboila’ko:

1:1. Tufwaninwe kwepuka kipwano na boba kebaswelepo Yehova.—1 Kodinda 15:33.

1:2. Ketufwaninwepo kushikija dyuba kubandaula myanda ya ku mushipiditu mpika.—Mateo 4:4.

4:4. Shi tubalobe nansha kukalabala, i kipite buya tukoke ludimi kutyina twakanena kintu kupwa ketwialakanya ke mungya kala.—Efisesa 4:26.

4:5. Bitapwa byetu bya ku mushipiditu i “bitapwa bilumbuluke” enka shi bitamba ku mutyima muyampe ne ku mwiendelejo ukwatañene na misoñanya ya Yehova.

6:5. Bine, kutendela Yehova bo buluji bulumbuluke bwa kwikadila nyeke bōmi!—Mitōto 115:17.

9:12. Yehova wipangulanga pa mashi mwa kupela mfuto boba bamwanga’o, ino uvulukanga “lwito lwa balanda.”

15:2, 3; 24:3-5. Batōtyi ba bine bafwaninwe kunena bubinebine ne kwepuka mityipo ya bubela ne lubabo.

15:4. Tufwaninwe kulonga kyotunene nansha shi kikomene namani, poso’nka shi tubamone amba mulao wetu wadi keukwatañenepo na Bisonekwa.

15:5. Batwe batōtyi ba Yehova tufwaninwe kwepuka kusupakanya lupeto.

17:14, 15. “Bantu ba panopanshi” bakujije mutwe mu kukimba lupeto, mu kubutula bana, ne mu kwibashila bupyani. Ino Davida, aye mu būmi bwandi, wādi utele mutyima wa kwilongela dijina dilumbuluke ku meso a Leza amba ‘abandile mpala yandi,’ ko kunena’mba  etabijibwe na Yehova. Kadi Davida pa kwikala ‘mulanguke’ ku milao ne binenwa bya Yehova, wādi ‘wa kwikuta pa kumona kimfwa kyandi,’ ko kunena amba wādi wa kusangala pa kuyuka amba Yehova udi nandi. Netu mwene tufwaninwe kuta mutyima ku myanda ya ku mushipiditu pamo bwa Davida?

19:1-6. Shi bupangi kebukokejapo kunena nansha kulanga butumbija Yehova ntumbo, le batwe bakokeja kulanga, kunena, ne kutōta ke pepi?—Kusokwelwa 4:11.

19:7-11. Bine, byobya bisaka Yehova kotudi i bilumbuluke’po kasha!

19:12, 13. Tufwaninwe kwepuka ku bubi bwa bya kwilwailwa ne bya kibengo.

19:14. Ketufwaninwepo kuta mutyima’nka ku byotulonga, tutei’o ne ku byotunena ne byotulanga.

‘UBANKWATYIJA PA MWANDA WA BULULAME BWAMI’

(Mitōto 25:1–41:13)

Davida i mulombole mutyima wa kusaka ne kusumininwa kukatampe kwa kulama bululame bwandi mu mitōto ibidi mibajinji mu kino kipindi! Wimba’mba: “Ami uno, nkanangilanga umbubwanininye bwami.” (Mitōto 26:11) Mu milombelo yālomba kulekelwa bubi bwandi, unena’mba: “Po natalala, bikupa byami ke byenda binunupa mwanda wa kubinza kwami dyuba dyonso ne bukata.” (Mitōto 32:3) O mwanda Davida ukulupija boba bakōkele Yehova amba: “Meso a Yehova adi pa boloke, kadi matwi andi nao i majikuke ku lwito lwabo.”—Mitōto 34:15.

Bine, madingi adi mu Mitōto 37 ādi na kamweno ku Bene Isalela ne kotudi batwe mu ano ‘mafuku a mfulo’ ya ngikadilo ya bintu! (2 Temote 3:1-5) Mitōto 40:7, 8 yālaile mu bupolofeto butala padi Yesu Kidishitu amba: “Talapo bidi, byo ngiya; mu muvungo wa mukanda mwansonekelwe; ndoelelwe monka mu kulonga kiswa-mutyima obe, abe Leza wami; eyo i binebine, mukanda-obe-wabijila udi umutyima wami.” Mutōto wa kwifula’ko mu kino kipindi wisambila pa bukwashi bwālombele Davida kudi Yehova mu myaka ya byamalwa byāmutene pa kupwa kuluba na Bafesheba. Wimba’mba: ‘Ami nami ubankwatyija pa mwanda wa bululame bwami.’—Mitōto 41:12.

Bipangujo bya mu Bisonekwa Bilondolwelwe:

26:6—Tukokeja kujokoloka namani madabahu a Yehova mu kyelekejo na mwājokolokele’o Davida? Madabahu elekeja kiswa-mutyima kya Yehova witabije kitapwa kya kikūlwa kya Yesu Kidishitu mwanda wa kukūla bantu. (Bahebelu 8:5; 10:5-10) Nanshi tujokolokanga madabahu a Yehova potulombola lwitabijo mu kino kitapwa.

29:3-9—Le kudingakanya kobadingakanya kulupuka kwa diwi dya Yehova na mikungulo ilenga nzuba kwelekeja bika? Kwelekeja’tu bukomo bulenga nzuba bwa Yehova!

31:23—Bantu ba kwitatulatatula bapalwanga mpalo ya ntanda ne miseke muswelo’ka? Mpalo itelelwe pano i mfuto. Yehova upalanga boloke mpalo na kwibapa madingi pangala pa bilubo byobalonga kuyuka mpika. Ino bantu ba kwitatulatatula byokebalekangapo bilongwa byabo bibi, Yehova wibapanga mfuto isansa mutyima ya ntanda ne miseke.—Nkindi 11:31; 1 Petelo 4:18.

33:6—“Muya,” ko kunena’mba umpuya, wa kyakanwa kya Yehova i bika le? Muya nansha mushipiditu utelelwe pano i bukomo bwa Leza bwingila, mushipiditu sandu, waāpangile nao madiulu. (Ngalwilo 1:1, 2) Utelwanga ne bu mushipiditu wa kyakanwa kyandi mwanda monka mwikadile umpuya na bukomo, ukokeja kutumwa kukalonga bintu kulampe.

35:19—I buluji’ka budi na kulomba kwālombele Davida  amba boba bamushikilwe kebafwaninwepo kufika diso? Kufika diso kulombola amba bantu bashikilwe Davida bādi basangala pādi pafikidila nkuku ya nshikani yobadi bamukutyila. O mwanda Davida wālombele kileke kwikala uno muswelo.

Ñeni Yotuboila’ko:

26:4. I biyampe twepuke kwinangila na banzazangi bafya byobadi mu bikwe bya mīsambo ya ku Entelenete, boba belangila bu balunda netu mwanda wa kwitongola ku masomo nansha ku twaji, batupondo bemwekeja bu bakubulwa budimbidimbi, ne boba bonso badi na būmi bwa mapala abidi.

26:7, 12; 35:18; 40:9. Tufwaninwe kutendela Yehova mu bipwilo byetu bya Bwine Kidishitu.

26:8; 27:4. Lelo tuloelelwanga kwenda ku kupwila kwa Bwine Kidishitu?

26:11. Davida wālombwele amba usumininwe kulama bululame bwandi, ino wālombele ne bukūdi. Nanshi netu tukokeja kulama bululame bwetu nansha byotudi bantu bakubulwa kubwaninina.

29:10. Kutentama kutentamine Yehova “pa dilobe dya mema” kulombola amba uyukile kuludika bukomo bwandi senene.

30:5. Ngikadilo mikatampe ya Yehova i buswe—ke bulobopo.

32:9. Yehova kasakilepo twikale bwa kabalwe nansha bwa kimbulu kikōkelanga’nka shi abekikute bikutwa bikomo nansha bikaya. Ino usaka tumukōkele pangala pa kwivwanija kotwivwanije kiswa-mutyima kyandi.

33:17-19. I kutupu kintu kilonga muntu, nansha shi kidi na bukomo’ka, kibwanya kuleta lupandilo. Tufwaninwe nanshi kukulupila mudi Yehova ne mu Bulopwe bwandi.

34:10. Bine kino i kintu kikulupija mpata boba batonga kubadikija kumeso tumweno twa Bulopwe mu būmi bwabo!

39:1, 2. Babi pobakimba kuyuka myanda nansha pobakimba kusanshija banabetu betabije, i kipite buya ‘kulama kyakanwa kyetu mu lukano’ ne kuba talala nyā.

40:1, 2. Kukulupila mudi Yehova kwitukwasha tutyumwine njia mu manwi ne ‘kwabuka mu lubao lwa malwa ne mu nembo ya ntoto.’

40:5, 12. Kekudipo byamalwa ne bilubo, nansha bivudile namani, bikokeja kwitutyintyidila wivwane shi ketuvulaminwepo amba madyese otweselwa i ‘matabuke kuvula kadi keakokejapo kubalwa.’

“Atōtwe ne Kutōtwa Yehova”

Na bubine, kuno shako i kusengwa ne kukankamikwa kukatampe kutanwa mu Mitōto 41 ya mu kipindi kibajinji! Wivwane tususukanga na matompo nansha shi mutyima wa mundamunda witutopeka, nabya tukakomejibwa ne kukankamikwa na kino kipindi kya mu Kinenwa kya Leza kya bukomo. (Bahebelu 4:12) Ino Mitōto idi na myanda itupa madingi etuludika biyampe umbūmi. I betukulupije’mo misunsa mivule amba Yehova kaketwilwapo nansha shi tubatanwa na makambakano’ka.

Kino kipindi kibajinji kya Mitōto kifula na bino binenwa’mba: “Atōtwe ne kutōtwa Yehova, Leza wa Isalela, kwa nyeke na nyeke. Amena ne Amena.” (Mitōto 41:13) Byotwapwa kubandaula kino kipindi, mwene mutyima ubetutonona kutōta, ko kunena amba kutendela Yehova?

[Kunshi kwa dyani]

[Bushintuludi pa paje 30]

Shi bupangi kebukokejapo kunena nansha kulanga butumbija Yehova ntumbo, le batwe papo ke pepi?

[Bifwatulo pa paje 31]

Davida wābundile mitōto mivule mu ino mitōto 41 imbajinji

[Kifwatulo pa paje 32]

Lelo uyukile mutōto utela Yehova bu Mukumbi Mukatampe?

[Kifwatulo pa paje 29]

Kokashikija dyuba pakubulwa kubandaula myanda ya ku mushipiditu

[Kutambile Kifwatulo pa paje 29]

Ñenyenye: Na lupusa lwa United States Naval Observatory

[Kutambile Kifwatulo paje 30, 31 ne 32]

Ñenyenye, paje 30, 31 ne 32: Na lupusa lwa United States Naval Observatory