Yehova Ufumikanga “bya Kungalwilo ne bya Kumfulo”

“Ufumika bya kungalwilo ne bya kumfulo, ne ku byaba bya kalakala bintu kebyalongelwepo.”—ISAYA 46:10.

1, 2. I myanda’ka itulumukwa ikwatañene na kukwatwa kwa Babiloni, ne ino myanda ilombola amba Yehova ukokeja kulonga bika?

 MU MFINDI ya bufuku, basola balwana aba benda mu bufyafya mu kyalo kya Munonga wa Ufalete mwa kufikila kobenda, ke ku kibundi kikomokomo kya Babiloni kadi. Pa kufwena ku kibelo kya kibundi, bine abamone kintu kitulumukwa. Binjilo bibidi bipuñame bya nsakwa ya Babiloni i bishale pululu! Abaabuka mu munonga ne kutwela mu kibundi. Lubilo lonka kibundi kibakwatwa. Shilusa, mudyavita wabo, kaludika bukidi bonka ntanda yaanekenya ne mwenda mafuku waeleja lubila lwa kukūla Bene Isalela badi bamuninwe bupika. Tununu ne tununu twa misungi tubajokela kwabo kukaluja mutōtelo wa Yehova mu Yelusalema.—2 Bilongwa 36:22, 23; Ezela 1:1-4.

² Bino binkumenkume byālongekele mu mwaka wa 539-537 K.K.K. pano i bitabijibwe na balembi ba mānga. Kintu kitulumukwa i kino: Bino binkumenkume byālombwelwe kintu kya myaka 200 kumeso. Yehova wāpele mupolofeto Isaya bukomo bwa kusoneka kumeso kwa kitatyi mukaponena Babiloni. (Isaya 44:24–45:7) Leza kāsokwelepo’tu enka myanda ikalongeka pakapona Babiloni, ino wātelele ne dijina dine dya mudyavita Mushindañani. * Yehova wānene Bene Isalela bādi bandi batumoni mu mine myaka’ya amba: “Vulukai bintu bya kalakala kene; mwanda ami ne Leza, ino kekudipo ungi nansha umo; ami ne Leza, kekudipo nansha umo wīfwana nami. Ufumika bya kungalwilo ne bya kumfulo, ne ku byaba bya kalakala bintu kebyalongelwepo.” (Isaya 46:9, 10a) Na bubine Yehova ye Leza ukokeja kuyuka kumeso kwa kitatyi byobya bikalongeka.

3. I bipangujo’ka byotusa kulondolola panopano?

³ Lelo Yehova uyukile myanda inga ya kumeso? Le Yehova uyukile kala byonso bikalonga muntu ne muntu? Lelo bine būmi  bwetu bwa kumeso i bwitutungilwe kala kitungo? Tukabandaula malondololo aleta Bible pa bino bipangujo ne bikwabo bikwatañene nabyo mu kino kishinte ne kikwabo kilonda’ko.

Yehova—Leza wa Bupolofeto

4. Lelo Nsulo ya bupolofeto busonekelwe mu Bible i ani?

⁴ Yehova byakokeja kuyuka bikalongeka kumeso, wāpele bengidi bandi ba pa kala bukomo bwa kusoneka bupolofeto buvulevule bwitukwasha tubadikile kuyuka byobya byasaka kulonga. Aye mwine unena’mba: “Bintu bya kalá i bifike, ino pano ami nsapulanga bintu bipya; po kebyashilwilepo kufika nemulombola’byo.” (Isaya 42:9) Bine, bantu ba Leza i badyese ne dyese’po!

5. Le kubadikila kuyuka bisa kulonga Yehova kutwikanga bantu kiselwa’ka?

⁵ Mupolofeto Amose witukulupija’mba: “Binebine Mfumwetu Leza kakalongapo nansha kamo kene, ino usokwela kifibwe kyandi bengidi bandi, ke bapolofeto kadi.” Kuno kubadikila kuyuka myanda kuletanga kiselwa. Ivwana kyelekejo kitenga mutyima kiletele Amose, amba: “Shi ntambo wabuluma, lelo ani katyinapo, a?” Kubuluma kwa ntambo kuleñanga ponka na ponka moyo ku muntu ne ku nyema mwine udi kubwipi, ne bapolofeto nabo mo monka, kimfwa Amose, pa kwivwana diwi dya Yehova wāsapula’dyo ponka na ponka. “Shi Mfumwetu Leza wesamba, lelo i ani kakafumikapo, a?”—Amose 3:7, 8.

Kinenwa kya Yehova ‘Kikafikidila Biyampe’tu’

6. Lelo “kukala-ñeni” kwa Yehova kwāfikidile namani pa kukwatwa kwa Babiloni?

⁶ Yehova wānene kupityila kudi mupolofeto wandi Isaya amba: “Kukala-ñeni kwami kukafikijibwa, nami nkalonga kiswa-mutyima kyami kyonsololo.” (Isaya 46:10b) “Kukala-ñeni” kwa Leza i kiswa-mutyima nansha mpango yaakwete pangala pa Babiloni, mudi ne kwita kwaāityile Shilula wa ku Peleshia āye ashinde Babiloni ne kumukwata. Yehova wākadile ino mpango kala kala kene. Monka motwamwenanga, yāfikidile senene shē mu mwaka wa 539 K.K.K.

7. Mwanda waka tukulupile amba “kinenwa” kya Leza kifikidilanga nyeke?

⁷ Kintu kya myaka tutwa tuná Shilusa kāshindile Babiloni, Yehoshafata Mulopwe wa Yuda wātambilwe na bibumbo bya Bene Amone ne Bene Moabu bikūkile pamo. Wālombela na kikulupiji amba: “A Yehova Leza wa batata’wa, lelo kudipo Leza mūlu’ni, a? Lelo abe kudipo muledi pa malopwe onsololo a mizo’ni, a? Kadi mu dikasa dyobe mudi bukomo ne bukomokomo, penepo nansha umo ukōkejapo ku kwimanina, mhm.” (2 Bilongwa 20:6) Isaya wālombwele kikulupiji kya uno muswelo paānene amba: “Yehova wa bibumbo waté mutyima, penepo lelo i ani ukavutakanya’o? Kuboko kwandi nako i kolole, lelo i ani ukekukonya, a?” (Isaya 14:27) Myaka’po, Nebukaneza Mulopwe wa Babiloni pa kupwibwa bulubi ke mukomo nkē, wāitabija na kwityepeja’mba: “Nansha umo ukōkeja kukankaja dikasa [dya Leza], nansha kumunena amba: Lelo kyolonga i kika le, a?” (Danyele 4:35) Bine, Yehova ukulupija bantu bandi amba: “Kinenwa kyami  . . . kekiketolelapo bitupu ko ndi, ehe, nanshi kikalonga kyoki kyo nswele, kabidi kikafikijija biyampe’tu kintu kyo nekitumine.” (Isaya 55:11) Nanshi tukulupilei’tu amba “kinenwa” kya Yehova kifikidilanga nyeke. Mpango ya Leza keikankalwangapo nansha dimo.

“Mpango ya Nyeke” ya Leza

8. Lelo “mpango ya nyeke” ya Leza i mpango’ka?

⁸ Mutumibwa Polo pa kutumina Bene Kidishitu ba mu Efisesa mukanda, wātelele “mpango ya nyeke” ya Leza. (Efisesa 3:11, BB) Ino ke nkukupo’tu ya bya kulonga, wita’mba Leza udi na kalata kafwatwile’po byasaka kwingila. Ino mpango i bintu Yehova byakanine tamba ku ngalwilo kulongela bantu ne ntanda. (Ngalwilo 1:28) Pa kusaka twivwanije mpango ya Leza mokeikankelwangapo, tutalei bupolofeto bubajinji busonekelwe mu Bible.

9. Lelo Ngalwilo 3:15 ukwatañene namani na mpango ya Leza?

⁹ Mulao udi mu Ngalwilo 3:15 ulombola amba kinondanonda na kuluba kwa ba Adama ne Eva, Yehova wākwete mpango amba mwana-mukaji wandi wa kyelekejo abutule lukunwa, ke mwana kadi. Yehova wāmwene kala lwana lukekala’ko pa bukata bwa mwana-mukaji ne Satana ne pa bukata bwa nkunwa yabo. Ino Yehova wādi wa kuleka Lukunwa lwa mwana-mukaji wa Leza belusanshije ku kapondo, ino mu kitatyi kyatungile aye mwine, Lukunwa nalo lwādi lwa kusanshija nyoka, Satana Dyabola, ku mutwe. Inoko pokebesanshije bidi, mpango ya Yehova yadi ya kwendelela kukankalwa mpika kupityila ku musuku utongelwe, enka ne bifika Yesu bu Meshiasa ulailwe.—Luka 3:15, 23-38; Ngalatea 4:4.

Bintu Byābadikile Kala Yehova Kutunga

10. Lelo Yehova wābadikile kala kutunga tamba ku ngalwilo amba ba Adama ne Eva bakaluba? Shintulula.

¹⁰ Mutumibwa Petelo wēsambīle pa mwingilo wingila Yesu mu mpango ya Leza amba: “Aye [Yesu] binebine wayūkidilwe kalā, ne pangalwilo pa panopantanda pene kepafikilepo, ino wasokwelwe kuno ku mfulo ya myaka pa mwanda wenu.” (1 Petelo 1:20) Lelo Yehova wātungile kala tamba ku ngalwilo amba ba Adama ne Eva bakaluba, ebiya Yesu Kidishitu kaiya kuleta kitapwa kya kikūlwa? Mhm, ke amopo. Kishima “pangalwilo” i bwalamuni bwa kishima kya Kingidiki kishintulula pa bute pa bute amba “kukusa [lukunwa] panshi.” Lelo kudi ‘lukunwa lwāelelwe panshi,’ ko kunena’mba lutundu lwāimitwe kumeso kwa ba Adama ne Eva kuluba? I kutupu’lo. I enka pāpwile ba Adama ne Eva kuluba ebiya ye kubutula bāshilula kubutula bana. (Ngalwilo 4:1) Nanshi Yehova wātungile kwiya kwa “lukunwa” enka pāpwile ba Adama ne Eva kutomboka ino kumeso kwa abo kubutula bana. Shi ke pano, lufu lwa Yesu ne kusanguka kwandi yo mpangiko ya bukūdi yākwete’ko Leza na buswe mwanda wa kutukija bubi botupyene ne kukalakanya  bukomo bulonga Satana.—Mateo 20:28; Bahebelu 2:14; 1 Yoano 3:8

11. Lelo i myanda’ka mikwabo yābadikile Yehova kutunga ya mukafikidila mpango yandi?

¹¹ Leza wābadikile kala kutunga mwanda mukwabo wa kufikidija mpango yandi. Uno mwanda i mulombolwe na Polo mu mukanda waātumīne Bene Efisesa amba Leza usaka “abungakenye bintu byonso monka mudi Kidishitu, byobya bidi mūlu, ne panopanshi bīne kumo.” Polo, pa kutela bintu “bidi mūlu,” boba batongelwe kwikala bampyana pamo na Kidishitu, ushintulula’mba: “Pa kutongibwa kala, monka mwendele mutyima wa yewa ulongela byonso mupityile ñeni ya kiswa-mutyima wa aye mwine.” (Efisesa 1:10, 11) I amo, Yehova wātungile kala kibalwa kibwane kya bantu bakabunda kipindi kya bubidi kya Lukunwa lwa mwana-mukaji wa Leza ne bakengila pamo na Kidishitu mu kupāna byabuyabuya bya kikūlwa. (Loma 8:28-30) Mutumibwa Petelo wibatela bu “muzo wa bu-ujila.” (1 Petelo 2:9) Mutumibwa Yoano wādi na dyese dya kuyuka mu kimonwa kibalwa kya boba bakekala bampyana pamo na Kidishitu: ko kunena’mba bantu 144 000. (Kusokwelwa 7:4-8; 14:1, 3) Bano, pamo na Kidishitu Mulopwe, bakekala “bakutendela ba ntumbo ya [Leza].”—Efisesa 1:12-14.

12. Lelo tuyukile namani amba bantu 144 000 kebatungīlwepo kitungo umo ne umo?

¹² Kubadikila kutunga kino kibalwa 144 000 kekushintululapo amba bantu bamobamo i balaibwe nansha amba i batungilwe kitungo kya kwingidila Leza mu uno muswelo, mhm. Ke-pantu bidyumu bidi mu Bisonekwa bya Kingidiki bya Bwine Kidishitu byāsonekelwe dibajinji mwanda wa kuludika ne kukomeja bashingwe māni amba balame bululame bwabo ne kwilombola bu bafwaninwe lwito lwa mūlu. (Fidipai 2:12; 2 Tesalonika 1:5,  11; 2 Petelo 1:10, 11) Yehova uyukile kala amba bantu 144 000 basa kubwanya bisakibwa mwa kufikijija mpango yandi. Ino kubadilwa mu bano bantu kulondelanga pa byobya bilonga muntu ne muntu wityilwe umbūmi bwandi, ko kunena amba pa butyibi butyiba umo ne umo.—Mateo 24:13.

Bintu Bibadikila Kuyuka Yehova

13, 14. Yehova wingidijanga bukomo bwandi bwa kubadikila kuyuka myanda kukwatañana na bika, ne mwanda waka?

¹³ Yehova byadi Leza wa bupolofeto ne wa mpango, lelo ubadikilanga kuyuka bintu namani? Dibajinji bidi tuyukei amba mashinda a Leza onsololo i a binebine, moloke, ne a buswe. Mutumibwa Polo wātumīne Bene Kidishitu Bahebelu mukanda mu myaka katwa kabajinji amba mutyipo ne mulao wa Leza byo “bintu bibidi byampikwa kwalamuka, byakubulwa kwendela Leza kwibibepa.” (Bahebelu 6:17, 18) Mu mukanda waātumīne Tetusa nao, Polo ulombola kadi uno mulangwe amba “Leza, aye kayūkile kubepa.”—Tetusa 1:2.

¹⁴ Pakwabo kadi, Leza kaloñangapo bikondame nansha byadi na bukomo bwampikwa mpwilo. Mosesa wātelele Yehova bu “Leza wa binebine ne wampikwa bukondame, aye i moloke ne mululame.” (Kupituluka 32:4) Byonso bilonga Yehova bikwatañene na buno bumuntu bwandi bwa kutendelwa. Bilongwa byandi i bikwatañane senene shē na ino ngikadilo  mikatampe, ke buswe, tunangu, boloke, ne bukomo kadi.

15, 16. Lelo Yehova wātūdile ku meso a Adama byepelo’ka mu budimi bwa Edena?

¹⁵ Ivwana bino byonso mobikwatañenine na byāpityile mu budimi bwa Edena. Yehova upanga bantu bintu byonso bibasakilwa, pamo bwa Shabana wa buswe. Wāpele Adama bukomo bwa kulanga, bwa kulanguluka, ne kukwata’po kya mfulo. Nanshi Adama wādi mwishile na banyema baludikwa na kitetyima, mwanda aye wādi na bukomo bwa kutonga. Pa kupwa kulonga namino, Leza wātadile, aye mu lupona lwandi lwa mūlu, “byonso byālongele, kabidi monaipo bidi byadi biyampe’tu byamwiko.”—Ngalwilo 1:26-31; 2 Petelo 2:12.

¹⁶ Pātongele Yehova kujidika Adama kijila kya kuleka kudya “ku mutyi wakuyukanya buya ne bubi,” wāpele Adama bulombodi bubwane mwanda wa ayuke kya kulonga. Wānene Adama amba “ku mityi yonso ya budimi kudya udyako,” ino leka kudya ku bipa bya mutyi umo kete kutyina amba wakafwa. (Ngalwilo 2:16, 17) Nanshi wāshintulwidile kala Adama bipa bikalupuka ku bilongwa byandi. Le Adama wādi wa kulonga’po namani?

17. I kika kyotunenena amba Yehova usañunanga bintu byasaka kubadikila kuyuka?

¹⁷ I kimweke amba Yehova kāsakilepo kuyuka bikalonga Adama ne Eva mwine kumo, nansha byaādi ukokeja kuyuka bintu byonso kumeso kwa kitatyi. Nanshi mwanda udi’po ke wa kusakapo kujingulula shi Yehova ukokeja kuyuka bya kumeso, ino i kujingulula byobya byasaka kuyuka. Ne kadi tukokeja kumona amba Yehova Leza wa buswe kādipo ubwanya kubadikila kuyuka nansha kutunga na nshikani butomboki ne bipa byabo byonso bibi bikalupuka’ko. (Mateo 7:11; 1 Yoano 4:8) Nanshi Yehova usañunanga bintu byasaka kubadikila kuyuka.

18. Mwanda waka kusañuna kusañuna Yehova byasaka kubadikila kuyuka kekulombolapo amba buyuki bwandi i bwampikwa kubwaninina?

¹⁸ Le kusañuna kusañunanga Yehova bintu byasaka kubadikila kuyuka kulombola amba udi na buyuki bupatuke, bwampikwa kubwaninina? Mhm, nansha dimo. Mosesa utela Yehova bu “Dibwe” amba: “Mingilo yandi i mibwaninine’tu.” Bine kafwaninwepo kutopekwa mwanda wa bipa bilula bilupukile ku bubi bwa bantu. Byamalwa bitususula batwe bonso dyalelo i bitambe ku kyokya kilongwa kimo kya kujilula. Mutumibwa Polo ulombola patōka amba “monka mwatwelele bubi panopantanda ku muntu umo, ne lufu nalo ponka pa bubi, mo monka mwasambakanine lufu ku bantu bonso, mwanda abo bonso bapīle mambo.”—Kupituluka 32:4, 5; Loma 5:12; Yelemia 10:23.

19. I bipangujo’ka byotukabandaula mu kishinte kilonda’ko?

¹⁹ Kufika ne pano, tubamone amba kekudipo bukondame nansha bumo kudi Yehova. (Mitōto 33:5) Inoko nangu ya Yehova, ngikadilo yandi, ne misoñanya yandi bikwatañene na mpango yandi. (Loma 8:28) Na bubine, Yehova byādi Leza wa bupolofeto, witulombolanga “bya kungalwilo ne bya kumfulo, ne ku byaba bya kalakala bintu kebyalongelwepo.” (Isaya 46:9, 10) Kadi tubayuka amba usañunanga bintu byasaka kubadikila kuyuka. Penepa bino byonso bitutala namani? Le tukayuka namani amba butyibi botutyiba i bukwatañane na mpango ya buswe ya Leza? Lelo i madyese’ka otukeselwa shi tubalonga namino? Kishinte kilonda’ko kisa kubandaula bino bipangujo.

[Kunshi kwa dyani]

Lelo Ukokeja Kushintulula?

• I bimfwa’ka bya pa kala bilombola amba “kinenwa” kya Leza ‘kifikidilanga nyeke biyampe’tu’?

• I bika byābadikile kutunga Yehova mungya ‘mpango yandi ya nyeke’?

• Lelo Yehova wingidijanga namani bukomo bwandi bwa kubadikila kuyuka bintu?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 20]

Yehoshafata wākulupile mudi Yehova

[Kifwatulo pa paje 21]

Leza wālaile lufu ne lusangukilo lwa Yesu

[Kifwatulo pa paje 22]

Lelo Yehova wābadikile kutunga bikalonga ba Adama ne Eva?