‘Tulekei Kwiuninga’
‘Tulekei Kwiuninga’
“Longai bintu byonso kwa kubulwa kwiuninga.”—FIDIPAI 2:14.
1, 2. I madingi’ka āpene mutumibwa Polo kudi Bene Kidishitu ba mu Fidipai ne mu Kodinda, ne wēbapelele’o’ka?
MUTUMIBWA Polo wāfwijije’ko banabetu bininge mu mukanda wa ku bukomo bwa mushipiditu waātumīne kipwilo kya Bene Kidishitu kya Fidipai mu myaka katwa kabajinji. Wafwijije’ko banababo betabije ba mu kino kibundi pa mwanda wa buntu ne bupyasakane bwabo, ne kusepelela pangala pa mingilo yabo miyampe. Inoko, Polo wēbavulwije amba “longai bintu byonso kwa kubulwa kwiuninga.” (Fidipai 2:14) Mwanda waka mutumibwa wēbapele uno musoñanya?
2 Polo wādi uyukile kokwa kukokeja kwibafikija miuningo. Myaka mityetye kumeso, wāvulwije kipwilo kya mu Kodinda amba miuningo iletanga kyaka. Polo wānenene amba pādi Bene Isalela mu ntanda mutuputupu bādi bakalabaja Yehova kyaba ne kyaba. Namani le? I na kilokoloko kya bintu bibi, na kutōta bankishi ne kulāla busekese, na kutompa Yehova, ne na kwiuninga. Polo wākankamikile Bene Kodinda baboile ñeni ku bino bimfwa. Ko kusoneka wāsoneka’mba: ‘Lekai kwiuninga, pamo bwa bamo bamo ba abo, kadi baonekele kudi wakyonakanya.’—1 Kodinda 10:6-11.
3. Mwanda waka kwisambila pa kwiuninga i kwa kamweno dyalelo?
3 Dyalelo nadyo batwe bengidi ba Yehova tulombolanga mushipiditu na oa wālombwele kipwilo kya Fidipai. Twi bapyasakane mu mingilo milumbuluke, kadi twi besanswe batwe bene na bene. (Yoano 13:34, 35) Miuningo yāletele bantu ba Leza pa kala byamalwa, o mwanda netu tudi na bubinga bwa kulondela ano madingi anena’mba: “Longai bintu byonso kwa kubulwa kwiuninga.” Pano tubandaulei’ko bidi bimfwa bimobimo bya bantu bēuningile bitelelwe mu Bisonekwa. Kupwa tukesambila pa bintu bimobimo byotubwanya kulonga mwa kwepukila miuningo ileta musala dyalelo.
Kitango Kibi Kiuningila Yehova
4. Bene Isalela bēuningile namani mu ntanda mutuputupu?
4 Kishima kya Kihebelu kishintulula amba ‘kwiuninga, kwidilakena, kutompola, nansha kwisumasuma’ i kingidijibwe mu Bible pa myanda itala Bene Isalela mu bula bwa myaka 40 yobādi mu ntanda mutuputupu. Kyaba’kya, Bene Isalela kebāsangedilepo būmi bobādi nabo, ko kushilula bāshilula kwiuninga. Kimfwa, mafuku’tu matyetye kupwa kwa kukūlwa’bo mu bupika bwa Edipito, “kitango kyonsololo kya bāna ba Isalela beuningila kudi Mosesa ne Alone.” Bene Isalela bātompola pa mwanda wa bidibwa’mba: “Yo! shi twafwile ku kuboko kwa Yehova mu ntanda ya Edipito po twashikete pa bisuku bya mwita, kabidi po twadīle bidibwa ne kwikuta ponka; ino mwetuleta muno muntanda mutuputupu muno’mu kwipaya kino kitango kyonso kino’ki ku nzala.”—Divilu 16:1-3.
5. Pādi patompola Bene Isalela, lelo i ani mwine obādi beuningila?
5 Na bubine, Yehova wādi upa Bene Isalela byonso byādi bibasakilwa mu ntanda mutuputupu, wibapa na buswe bonso mema ne bidibwa. O mwanda Bene Isalela kebādipo mu kyaka kya kufwa nzala mu ntanda mutuputupu. Byobādi na mushipiditu wa kutompolatompola, bābipije mpata būmi bobādi nabo, bāshilula kwiuningauninga. Nansha byobādi batompwela ba Mosesa ne Alone, ino Yehova wāmwene amba mwine obatompwela i aye. Mosesa wānena bana ba Isalela’mba: “Yehova waivwana miuningo yenu yo mwiuningila aye, ino batwe le twi ba ani? Miuningo yenu keidipo padi batwe, ino i padi Yehova.”—Divilu 16:4-8.
6, 7. Mungya Umbadilo 14:1-3, mwikadilo wa Bene Isalela wāshintyile namani?
6 Kupwa papo, ne kwija kwine mpika, bāshilula monka kwiuninga. Mosesa wātumine bana-balume 12 kukabela Ntanda ya Mulao. Ino bantu 10 bājoka na lapolo mibimibi. Kwālupuka bika? “Byobiya bāna ba Isalela bonso beuningila kudi Mosesa ne kudi Alone mwine kumo, ino kitango kyonsololo ke banena’mba: Yo! yo! Shi twafwile kadi muntanda ya Edipito. Yo! yo! Longa nansha twafwile muno muntanda mutuputupu. Ino mwanda ka le Yehova wetuleteje muno muntanda [ya Kenani] muno’mu kuponena ku kipete, a? Bakaji betu ne twana twetu twine bakekalanga ke misungi kadi. Lelo ke biyampepo’ni kadi tujoke ku Edipito?”—Umbadilo 14:1-3.
7 Bine, mwikadilo wa Bene Isalela wāshintyile mpata! Dibajinji kukūlwa kwabo mu Edipito ne kunyongololwa kobānyongolwelwe pa Kalunga Katyila byēbalengeje bembile Yehova mitendelo. (Divilu 15:1-21) Ino bantu ba Leza pa kufudilwa mu ntanda mutuputupu ne pa kwivwana moyo wa Bene Kenani, bābulwa mutyima wa kufwija’ko obādi nao, ino bāshilula kwiuningauninga. Pa kyaba kya kufwija’ko Leza wēbakūdile, ino abo kebamutopeka pangala pa bintu byobādi bamona abo bu byobabudilwe. Kwiuninga kwālombwele amba bābudilwe kufwija’ko Yehova pangala pa bintu byaādi wibalongela. Ke kya kutulumukapo shi Yehova wānene amba: “Lelo i ku mwaka ka le o nkatūkija mutyima ne kitango kibi kino’ki kiuningila ami?”—Umbadilo 14:27; 21:5.
Miuningo mu Myaka Katwa Kabajinji
8, 9. Tela bimfwa bimobimo bidi mu Bisonekwa bya Kingidiki bya Bwine Kidishitu bya bantu bēuningile.
8 Mu bino bimfwa bya miuningo byatelwa kala, mudi ne bantu bavule bādi beuninga’tu kumeso a bantu bonso. Kimfwa, pādi Yesu mu Yelusalema ku Masobo a Bitanda mu 32 K.K., “kwadi bangi bangi mu bibumbo bya bantu badi bamwiuningila.” (Yoano 7:12, 13, 32) Bādi banena mu mīsongwe, bamo amba i muntu muyampe, bakwabo nabo amba, mhm, i mubi.
9 Difuku dimo, Yesu ne bandi bana ba bwanga bāityilwe ku njibo ya Levi, witwa ne bu Mateo, musonkeji wa musonko. Penepo “basonekeji ne baFadiseo nabo badi bēuningila bāna-bandi-babwanga’mba: Lelo bika kadi byo mudila ne kutomena pamo na basonkeja-musonko ne babipya-mambo?” (Luka 5:27-30) Kupwa, mu Ngadilea namo, “baYudea ke bamwiuningila owa mwanda wanene’mba: Ami ne mukate wa kutūka mūlu.” Nansha ke bana ba bwanga bamo nabo bāfityilwe mutyima pa byaānene ne kumwiuningila.—Yoano 6:41, 60, 61.
10, 11. Mwanda waka Bayuda banena Kingidiki bēuningile, ne bakulumpe Bene Kidishitu bakokeja kuboila ñeni namani ku muswelo wāpwijibwe mitompwe?
10 Kitatyi kityetye kupwa kwa Pentekosa 33 K.K., kwālupukile miuningo imo yālupwile bipa biyampe. Bana ba bwanga bavule bapya bātambile panja pa Isalela bātundailwe na kizaji na banababo mu lwitabijo ba mu Yudea, ino kwātamba myanda pa kwiabila bintu. Nsekununi inena’mba: “kwatalukile miuningo kudi baNgidiki, beuningila baHebelu, pa mwanda wa babo bakaji-babafu, bo badi bavulaminwa pa kwabanya bintu mafuku onso, mo bukila, mo bukila.”—Bilongwa 6:1.
11 Bano bādi beuninga kebādipo beuninga pamo bwa Bene Isalela ba mu ntanda mutuputupu. Bano Bayuda banena Kingidiki kebādipo beuningila pa mwanda wa bisakibwa bya abo bene. Ino bādi banenena bakaji ba kishala bobādi bavulaminwa kupa bisakibwa byabo. Ne kadi, boba bādi beuninga kebāletelepo kavutakanya nansha kutompwela Yehova. Abo bālombwele batumibwa mitompwe yabo, nabo bākwata bukidibukidi mpangiko ke-pantu mitompwe’ya yādi myendele’mo. Bine, batumibwa i bashile bakulumpe Bene Kidishitu ba dyalelo kimfwa kilumbuluke kashā! Bano bakumbi ba ku mushipiditu batadijanga kutyina ‘kujika matwi abo ku kudila kwa mulanda.’—Nkindi 21:13; Bilongwa 6:2-6.
Tudyumukei Lupusa Lubi lwa Miuningo
12, 13. (a) Shintulula bipa bilupuka ku miuningo. (b) I bika bikokeja kulengeja muntu ashilule kwiuninga?
12 Bimfwa bivule bya mu Bisonekwa byotwabandaula bilombola’mba kwiuninga kwāletele musala mu bantu ba Leza ba pa kala. Nanshi i biyampe tulangulukile bya binebine pa byamalwa bikokeja kulupula miuningo dyalelo. Tulete kimfwa kikokeja kwitukwasha. Byuma bivule bidibwanga na ndya-bilonda. Shi muntu asūle’tu makeme mabajinji a ndya-bilonda, kyuma kikadibwa enka ne byo kitunya kwingidijibwa dikwabo. Kifwilanga myotoka mivule, ke pa mwandapo’tu wa kukankalwa kwa busendwe, ino nakampata i pa mwanda byuma byayo bidibwanga na ndyabilonda, keileta kyaka. Lelo tukokeja kwikingidija kino kimfwa namani mu mwanda utala kwiuninga?
13 Monka kemwijijapo byuma kudibwa na ndya-bilonda, ne bantu bampikwa kubwaninina nabo mo monka, kebejangapo kutompola. Tufwaninwe kutadija mwa kujingulwila ngikadilo yo-yonso ikokeja kwitutwala ku mitompwe. Pamo’nka bwa mundila ne kyepo mobibwejejanga ndya-bilonda, ne makambakano nao keo kwitutwala ku kwiuninga. Kanyonga kakokeja kulengeja mwanda mutyetye ke mukata. Byenda bikoma būmi bwa bantu mu ano mafuku a ku mfulo, ne myanda ileta mitompwe nayo isa kwilundila’ko. (2 Temote 3:1-5) Nanshi, mwingidi kampanda wa Yehova ubwanya padi kwiuningila mukwabo. Pakwabo kene keuningilwa i kanda’tu katyē, kimfwa bukōkekōke bwa muntu, bukankamane bwandi, nansha madyese a mingilo apelwe.
14, 15. Mwanda waka ketufwaninwepo kutala bitupu mutyima wa kutompolatompola?
14 Nansha shi kudi mwanda kampanda witukalaja, umone tutale bitupu mutyima wetu wa kutompolatompola, nankyo ukatamija munda mwetu mushipiditu wa mankaleja ne kwitwikadija bu bantu ba kwiuningauninga. Bine, miuningo ilupulanga bipa bibi ku mushipiditu bikokeja kwitona lonso. Pēuningile Bene Isalela mu ntanda mutuputupu pangala pa bwabo būmi, bāpityije’byo kipimo kebatopeka ne Yehova mwine. (Divilu 16:8) Bine, ketwakilekai kino kwitufikila!
15 Kyuma kikimba kudibwa na ndya-bilonda kikokeja kupentwa mpentyi keidibwapo na ndya-bilonda, kukulula bukidibukidi makeme onso amweka. Ne batwe netu mo monka, shi tubeyuka’mba ketudi na mutyima wa kutompolatompola, tukokeja kwiukomena shi tuta’ko mutyima bukidibukidi ne kulombela na kininga. Namani le?
Mona Bintu Mwibimwena Yehova
16. Le tukokeja kukomena namani mutyima wa kutompolatompola?
16 Kwiuninga kukokelanga milangwe pa batwe bene ne pa bitukambija kadi kupalwilanga madyese otudi nao a bu Batumoni ba Yehova kulampe. Pa kusaka kukomena mutyima wa kutompola, tufwaninwe kutūla ano madyese otudi nao pa kifuko kibajinjibajinji mu ñeni yetu. Kimfwa, batwe bonso tudi na madyese a kutendelwa a kwityilwa pa dijina dya Yehova mwine. (Isaya 43:10) Tubwanya kuningija kipwano kyotupwene nandi, ne kulombola yewa “wivwananga kulombela” myanda yetu kitatyi kyonso. (Mitōto 65:2; Yakoba 4:8) Būmi bwetu budi na kitungo kya binebine mwanda twivwanije mwanda utala bubikadi bwa diulu ne ntanda yonso kadi tuyukile amba tudi na madyese a kulama bululame kudi Leza. (Nkindi 27:11) Tutambilanga kitatyi kyonso mu busapudi bwa myanda miyampe ya Bulopwe. (Mateo 24:14) Lwitabijo mu kitapwa kya kikūlwa kya Yesu Kidishitu lwitukwashanga twikale na mutyima wa mundamunda utōka. (Yoano 3:16) Onso ano i madyese otudi nao nansha byobitulomba kūminina bikoleja.
17. Nansha shi tudi na bubinga bwa kutompwela, mwanda waka tufwaninwe kumona bintu na mwibimwena Yehova?
17 Tumonei bintu na mwibimwena Yehova, ke na motwibimwenapo batwe bene, mhm. Mulembi wa mitōto Davida, wāimbile amba: “Bandaīje mashinda obe, abe Yehova; ne kumfundija makoka obe.” (Mitōto 25:4) Shi tudi na bubinga bwa kutompwela, Yehova kakabulwepo kwibumona. Ubwanya ne kolola mwanda’wa ponka na ponka. Ino, mwanda waka kyaba kimo ulekanga bidi makambakano endelele? Padi usakanga’tu kwitukwasha tutamije ngikadilo miyampe, kimfwa kitūkijetyima, kūminina, lwitabijo, ne kutūkija mutyima.—Yakoba 1:2-4.
18, 19. Leta kimfwa kya bipa biyampe bikokeja kumweka shi tūminina bikoleja kwakubulwa kutompola.
18 Kūminina bimyanda kabidye kwakubulwa kutompola kwitukwashanga tulumbulule bumuntu bwetu ne kadi kukunkanga mityima ya boba bamona mwiendelejo wetu. Mu 2003 Batumoni ba Yehova bamo ba mu Alemanye badi benda ku kitango mu Hongri lwa motoka. Shofele kadipo Kamoni, kadi kadipo na mutyima wa kwibelaija mu bula bwa mafuku dikumi matuntulu. Ino pobadi kebasake kufika, washinta mulangwe wandi. Mwanda waka?
19 Mu bula bwa lwendo mwādi bikoleja bivulevule. Ino Batumoni kebadipo batompola nansha dimo. Shofele wānena’mba kashā nkyaselele bantu bayampe uno muswelo! Ebiya wanena amba shi’tu Batumoni bāye monka kukokola ku yami njibo, nkebatweja ne kwibevwana na katentekeji. Bine bano banabetu bashile kimfwa kilumbuluke pa ‘kulonga bintu byonso kwa kubulwa kwiuninga’!
Kwilekela Kuletanga Bumo
20. Mwanda waka tufwaninwe kwilekela batwe bene na bene?
20 Bikekala namani shi tudi ne mwanda na mwanetu mu lwitabijo? Shi mwanda i mukata, nankyo tulondei misoñanya idi mu binenwa bya Yesu bitanwa mu Mateo 18:15-17. Ino ke ponsopo palomba kwifikijija myanda, mwanda tumyanda tuvule twikalanga tutyetutye. Lelo kyokumwenapo ino myanda bu mukenga wa kulekelela mukwenu i kika? Polo wāsonekele amba: “Kadi ne kwifudila bānwe bene na bene, ne kwilekela bitupu bānwe bene, shi umo wapi mambo ku mukwabo; monka mwemulekele aye Mfumwetu ne bānwe nenu mulongele monka. Ebiya pa bino byonso tentekaipo lusa, lo lwakulamankanya lufikijije.” (Kolose 3:13, 14) Lelo tudi na mutyima wa lulekelo? Mwene Yehova wikalanga na myanda ya kwitutopeka? Ino aye, witufwilanga lusa ne kwitulekela misunsa ne misunsa.
21. Boba bateja miuningo bakokeja kutengwa namani?
21 Nansha shi twi batapwe ku mutyima namani, kwiuninga kekukapwijapo myanda. Kishima kya Kihebelu kishintulwilwe bu “kwiuninga” kidi ne na buluji bwa “kwisumasuma.” Ne batwe netu mo monka, shi tudi na muntu wiuningauninga, ketwiivwanangapo biyampe kadi tuloñanga bukomo bwa kumupaluka. Netu shi twiuninga nansha kwisumasuma, boba betuteja nabo bakalongela monka. Bine, kebakeivwanapo biyampe kadi baketupaluka! Kwidilakena kukokeja kukoka muntu ate mutyima kotudi, ino kumufwenya kotudi mpika.
22. I bika byānenene nsongwakaji umo pa bitala Batumoni ba Yehova?
22 Mutyima wa lulekelo uletanga bumo—bo abo busangelwanga na bantu ba Yehova. (Mitōto 133:1-3) Mu ntanda imo ya mu Bulaya, nsongwakaji umo wa mu Katolika wa myaka 17 walembēle musambo wa Batumoni ba Yehova mwanda wa kwibatendela. Wālembele amba: “Buno bo bulongolodi bumo kete bonamona budi na bantu bakubulwa kwilala na mushikwa, lwiso, kasumalomo, mwino, ne nkalañani.”
23. I bika byotukesambila’po mu kishinte kilonda’ko?
23 Byotudi bengidi ba Yehova Leza wa bine, shi tusangela madyese a ku mushipiditu otutambula, nankyo aketukwasha tulame bumo ne kwepuka kwiuningila bakwetu mu myanda yotwipya. Kishinte kilonda’ko kiketulombola ngikadilo ya bwine Leza moikokeja kwitulamina tuleke miuningo mikwabo ileta kyaka kikatampe kutabuka—ke miuningo ya kwiuningila kipindi kya pano panshi kya bulongolodi bwa Yehova kadi.
Lelo Ukivulukile?
• Lelo kwiuninga i bika?
• Leta kimfwa kya bipa bilupuka ku kwiuninga?
• I bika biketukwasha tukomene mutyima wa kwiuninga?
• Mutyima wa lulekelo uketukwasha namani twilame ku miuningo?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kifwatulo pa paje 8]
Bene Isalela na bubine bādi beuningila Yehova!
[Kifwatulo pa paje 11]
Lelo utompanga kumona bintu na mwibimwena Yehova?
[Kifwatulo pa paje 12]
Lulekelo luletanga bumo bwa Bwine Kidishitu