“Mūlu ne Panopantanda Pene I Monka”

“Lufundijo lwa Katolika lutela Bintu Biná Bifudilanga’ko būmi: Lufu, Kidye, Kalunga-nyembo, ne Mūlu.”—Catholicism, dilupwilwe na George Brantl.

UBAMONE amba mu bino bintu bibadilwe bifudilanga’ko būmi bwa bantu, ntanda keitelelwe’mopo. Kino ke kya kutulumukapo mwanda Kipwilo kya Katolika, pamo ne mitōtelo mikwabo mivule, kilamete ku lufundijo lunena’mba difuku dimo ntanda ikonakanibwa. Dibuku Dictionnaire de Théologie Catholique, munshi mwa kamutwe ka mwanda kanena amba, “Mfulo ya Ntanda,” dinena patōkelela’mba: “Kipwilo kya Katolika kikulupile ne kufundija’mba ino ntanda idi’ko dyalelo’i, monka mwāpangile’yo Leza ne monka moikadile’ko’mu, keikendelelapo kwikala’ko nyeke, mhm.” Katekeshimu ka Katolika ka mu ano mafuku nako kaleta uno mulangwe, amba: “Ino yetu ntanda . . . isa kujimina lonso.” Ino shi umbuo wetu wa ntanda usa kujimina, lelo mulao wa Bible wa paladisa pano pa ntanda nao ukafikidila namani?

Bible wisambila patōkelela pa paladisa ikekala’ko pano pa ntanda. Kimfwa, mupolofeto Isaya  wāshintulwile mukekadila ino ntanda ne bekadi bayo, amba: “Penepa kadi bakōbaka mobo ne kwikala monka; kadi bakadima madimi a mañanza ne kudya bipa byayo. Kebakōbakapo amba ungi ekalemo, ehe; kadi kebakadimapo amba ungi adyeko, ehe; mwanda mwendele mafuku a mityi a monka mukekadila mafuku a bantu bami, ne batongwe bami bakalēpejeja biyampe mingilo ya makasa abo.” (Isaya 65:21, 22) Bayuda shabo, bene bāpelwe ino milao na Leza, bādi betabije amba ntanda yabo ya mulao—ne ntanda yonsololo—bine, difuku dimo ikālamukanga ke paladisa pangala pa kamweno ka bantu bonso, ke būmi bwa nyeke kadi.

Mutōto wa 37 ubingija luno lukulupilo. Unena’mba: “Bakikōkeji bakapyananga ntanda.” (Mitōto 37:11) Uno vese kesambilapo pangala pa kujokejibwa kwa kitatyi kityetye kwa muzo wa Isalela mu Ntanda ya Mulao. Uno mutōto umo onka ushintulula kadi amba: “Boloke bakapyananga ntanda, ne kwikala monka nyeke.” (Mitōto 37:29) * Yuka’mba uno mutōto unena’mba būmi bwa nyeke pano pa ntanda i mpalo ikapebwa “bakikōkeji.” Bible umo wa Falanse ushintulula uno vese na kunena’mba kishima “bakikōkeji” “kidi na buluji buvule kupita’ko ne mwine mobumwekela mu malamuni meshileshile; kifunkila ne pa balanda, boba basusulwa nansha bapangwapangwa pangala pa [Yehova], ba mityima ya kwityepeja ikōkelele Leza.”

Le I Pano Panshi’ni Nansha I Mūlu?

Mu Bufundiji bwa pa Lūlu, Yesu wāshile mulao wituvuluja owa utelelwe mu kisonekwa kidi kūlu’ku, amba: “Dyese dyo dyabo bakōkele, ke-bantu boba bakapyana ntanda yonso.” (Mateo 5:5) Kadi monka, ntanda isa kwikala bu mpalo ya lonso ikapebwa ba kikōkeji. Inoko, Yesu wātōkejeje bandi bana ba bwanga amba waenda kukebalongolwela kifuko ‘mu kipango kya Shandi’ mwa kukekadila pamo nandi. (Yoano 14:1, 2; Luka 12:32; 1 Petelo 1:3, 4) Le penepo, tufwaninwe kwivwanija namani milao ya madyese a pano pa ntanda? Le ino milao idi na mvubu dyalelo, ne itala bāni?

Bantu bavule bafunda Bible banenanga’mba “ntanda” itelelwe mu Bufundiji bwa Yesu bwa pa Lūlu, nansha ke bwa mu Mitōto 37 bwine, i ya kyelekejo bitupu. Mu Bible de Glaire, Fulcran Vigouroux wamwene amba ano mavese esambila pa “kyelekejo kya diulu ne Kipwilo.” Mungya Marie-Joseph Lagrange, mukimbi wa myanda ya mu Bible Mwine France, ano madyese “ke a mulaopo utala bakōkele kupyana ino ntanda yobashikete’po, mhm, nansha bikale mu ino ngikadilo ya bintu, nansha mu ngikadilo mibwaninine mwine, ino i kifuko kifwaninwe, ke mu bulopwe bwa mūlu kadi.” Mukimbi mukwabo nandi unena’mba “bintu bya mvubu bya pano panshi i bingidijibwe bitupu bu kyelekejo kya bidi mūlu.” Bakimbi bakwabo nabo banena’mba, “ntanda ya mulao, ya Kenani, nayo idi na buluji bwa ku mushipiditu kadi ifunkila pa ntanda ya momwa mūlu, ke bulopwe bwa Leza kadi, bupyani bulailwe boba bakōkele. Ne kadi ino yo nshintulwilo ya mulangwe udi mu Mitōto 37 ne kukwabo.” Ino lelo tufwaninwe kwikala na kampeja-bukidi ka kutalula ntanda imweka na meso’i mu milao ya Leza?

Mpango ya Nyeke Itala Ntanda

Ku ngalwilo, mpango ya Leza itala ino ntanda yādi mikwatañane pamo na mpango itala muntu. Mulembi wa Mitōto wāsonekele amba: “Madiulu i madiulu a Yehova; ino panopanshi wapene kudi bāna ba bantu.” (Mitōto 115:16) Nanshi mpango mibajinjibajinji ya Leza itala bantu yādi mikwatañane pamo na mpango itala ntanda, ke madiulupo, mhm. Yehova wāpele ba mulume ne mukaji babajinji mwingilo wa kutandabula budimi bwa Edena pano pa  ntanda ponso. (Ngalwilo 1:28) Ino mpango keyādipo ya kitatyi kityetye. Yehova mwine unena mu Kinenwa kyandi amba ntanda ikekalanga’ko nyeke ne nyekeke, amba: “Lukongo lumo lwenda, kadi lukwabo lukongo lwiya; ino panopanshi palādila nyeke.”—Musapudi 1:4; 1 Bilongwa 16:30; Isaya 45:18.

Milao ya Leza keibwanyapo kukankalwa nansha dimo, mwanda aye ye Mwine Mukatakata Mwine, ne i mulaye kufikidija’yo. Bible ushintulula kemukatuninyapo kufikidila milao ya Leza na kwingidija kimfwa kya mwendelanga mema apangile Leza, amba: “Monka munokela mvula, ne mashika makamankate bitūka kūlu, ne kujokela konka mpika, ino bibombeja nshi, ne kwiimeneja, ne kushipukija bikunwa, . . . e monka mukekadila ne kinenwa kyami [kinenwa kya Leza] kyalupuka mu kyakanwa kyami; kekiketolelapo bitupu ko ndi, ehe, nanshi kikalonga kyoki kyo nswele, kabidi kikafikijija biyampe’tu kintu kyo nekitumine.” (Isaya 55:10, 11) I Leza mwine ulaile bantu ino milao. Eyo, kukokeja shako kupita bidi kitatyi kampanda kubajinji kwa ino milao kufikidila, ino keikapitepo bitupubitupu, mhm. “Iketolela” kwadi enka shi ibapu kufikidija bintu byonso byawiitungile.

Bine, ino ntanda Yehova wāpangīle’yo bantu monka mwa ‘wāswelele.’ Ku mfulo kwa difuku dya busamba dya bupangi, wānene amba bintu byonso byādi “biyampe’tu byamwiko.” (Ngalwilo 1:31) Kwalamuna ntanda ke paladisa ya nyeke i kipindi kimo kya mu mpango ya Leza kekyafikidile. Inoko, milao ya Leza ‘keiketolelapo bitupu kwadi kwampikwa kufikijija kintu kyaeitumine.’ Milao yandi yonso ya kuleta būmi bubwaninine pano pa ntanda, pakashikata bantu nyeke mu ndoe na mutyima-ntenke, ikafikidilanga.—Mitōto 135:6; Isaya 46:10.

Mpango ya Leza Ikafikidila Kwampikwa Kukankalwa

Bubi bwa bambutwile betu babajinji, ba Adama ne Eva, bwājikakenye kitatyi kampanda mpango ya Leza ya kulonga ntanda bu paladisa. Pa kubulwa kikōkeji, bāpangwa mu budimi. Pa kino bājimija madyese obāpelwe mu kufikidija kwa mpango ya Leza ya kwikala bu bantu babwaninine bashikete mu paladisa pano pa ntanda. Tamba penepa, Leza i mukwate’ko mpangiko ya kufikidija mpango yandi mu muswelo kampanda. Namani?—Ngalwilo 3:17-19, 23.

Uno mwanda wa mu Edena udingakene pamo na muntu ushilula kūbaka njibo pantu palumbuluke. Aye upwa kushimika kyalwilo, muntu kampanda waiya konakanya byaadi mupwe kushimika’bya. Pa kyaba kya kulekelela mwingilo wandi waadi mupange kala, uno muntu wakwata kadi mpangiko ya mwa kuvuila njibo yandi. Nansha shi uno mwingilo wa mbwejo ukamujimijija lupeto luvule, kino kekikamujikakanyapo kufikidija mwingilo wandi monka mwaeupangile.

Mu muswelo umo onka, Leza wākwete mpangiko ya kufikidija mpango yandi. Kupwa’tu kwa bambutwile babajinji kulonga bubi, wālombwele lukulupilo lufwaninwe kwikala nalo lutundu lwabo—“lukunwa” lwa kujokeja byobya byāonenwe. Mu kufikidija kwa buno bupolofeto, Yesu, ye wāikele bu kipindi kibajinji kya lukunwa, wāile pano panshi kupāna būmi bwandi bu kitapwa kya kukūla bantu. (Ngalatea 3:16; Mateo 20:28) Yesu pa kupwa kusangulwa ne kwenda mūlu, wādi unenwe kukekala bu Mulopwe wa Bulopwe. Yesu ye mukōkele umbajinjibajinji upyana ntanda pamo na batongwe bashingwe māni ba kikōkeji basangulwa mwanda wa kukekala mūlu bu balopwe pamo na Yesu mu buno Bulopwe. (Mitōto 2:6-9) Mu kino kitatyi, uno umbikalo o ukaludika bintu mwanda wa kufikidija mpango ya Leza imbajinjibajinji ya kwalamuna ntanda ke paladisa. Bantu bakwabo midiyo ne midiyo keibadika ya bakōkele “bakapyana ntanda,” ko kunena’mba nabo bakamwena mu buludiki bwa buno Bulopwe bukendejibwa na Yesu Kidishitu pamo ne boba bakabikala pamo nandi.—Ngalwilo 3:15; Danyele 2:44; Bilongwa 2:32, 33; Kusokwelwa 20:5, 6.

“Mūlu ne Panopantanda Pene I Monka”

Luno lupandilo ludi na bitungo bibidi, kya bamo kwenda mūlu, ne kya bakwabo nabo kwikala pano pa ntanda, i lutelwe ne mu kimonwa kyāmwene mutumibwa Yoano. Wāmwene  balopwe bashikete pa bipona bya mūlu batongwe umbukata mwa bana ba bwanga ba kikōkeji ba Kidishitu. Bible wisamba kwampikwa kafinda pa bitala bano bakabikala pamo na Kidishitu amba bakekala ke “bakukabikala panopantanda.” (Kusokwelwa 5:9, 10) Pano ubamone amba mpango ya Leza ikafikijibwa mu bipindi bibidi—kujokeja ntanda ke mipya mu buludiki bwa Bulopwe bwa mūlu bukabundwa na Yesu Kidishitu ne boba bakabikala pamo nandi. Ino mpangiko ya Leza yonso ikafikidija ne ku mfulo kujokejibwa kwa Paladisa pano pa ntanda kukwatañana na mpango yandi imbajinjibajinji.

Yesu, mu lulombelo lwandi lwa kimfwa, wānene bandi bana ba bwanga bekale balombela amba kiswa-mutyima kya Leza kilongeke muswelo umo, monka mokilongekela “Mūlu ne panopantanda pene.” (Mateo 6:9, 10) Lelo bino bintu byadi bya kwikala na buluji shi ntanda yadi ya kujimina lonso nansha shi yadi amba i kyelekejo bitupu kya diulu? Mu muswelo umo onka, le byadi bya kwikala na buluji namani shi boloke bonso badi ba kwenda mūlu? Kiswa-mutyima kya Leza pa ino ntanda i kimweke patōka mu Bisonekwa, tamba pa lusango lwa bupangi kutūla ne ku bimonwa bya mu mukanda wa Kusokwelwa. Monka mwendele mpango ya Leza, ntanda ikālamuka ke paladisa. Kino kyo kiswa-mutyima kilaile Leza kufikidija. Ba kikōkeji pano pa ntanda balombelanga kino kiswa-mutyima kilongeke.

Būmi bwa nyeke pano pa ntanda i kintu kidi mu mpango imbajinjibajinji ya Umpangi, uno Leza ‘kalamukangapo.’ (Malaki 3:6; Yoano 17:3; Yakoba 1:17) Ke papite myaka katwa tamba pāshilwile dino dipepala, Kiteba kya Mulami, kushintulula ino miswelo ibidi ya mukafikidila mpango ya Leza. Kino kitukwasha twivwanije milao idi mu Bisonekwa ya kujokejibwa dipya kwa ino ntanda. Tubakwite nobe ubandaule uno mwanda bya binebine, na kwisamba na Batumoni ba Yehova nansha na kutumina balembi ba dino dipepala mukanda.

[Kunshi kwa dyani]

[Kifwatulo pa paje 4]

Bible unenena patōkelela pa kujokejibwa dipya kwa Paladisa pano pa ntanda

[Kifwatulo pa paje 7]

Lelo lulombelo lwa kimfwa lwa Yesu lwadi lwa kwikala na buluji shi ntanda yadi ya kujimina lonso?