Mwa Kufwenena Yewa “Wivwananga Kulombela”

“Ē! abe wivwananga kulombela, Kudi abe ko kukāya bantu bonso.”—MITŌTO 65:2.

1. I kika kishiyañanya bantu na bipangwa bikwabo bidi pano panshi, ne kino i kibashitwile mukenga’ka?

 KU BIPANGWA byūmi byonso bidi pano pa ntanda, enka bantu kete bo babwanya kutōta Umpangi. Enka bantu kete bo beyukile amba basakilwa bintu bya ku mushipiditu, ne badi na mutyima wa kubwanya’byo. Kino i kitushitwile mukenga muyampe wa kupwana kipwano kya mpwaninine na Tata wetu wa mūlu.

2. Lelo bubi bwālengeje kipwano kya bantu na Umpangi wabo kikale namani?

² Leza wāpangile muntu ne kumupa muswelo wa kufwena kudi Mulongi wandi. Ba Adama ne Eva bāpangilwe kwampikwa bubi. Pa kino, bādi na bwanapabo bwa kufwena kudi Leza pamo’nka na mufwenenanga mwana kudi shandi. Inoko, ano madyese makatampe āpitulwa na bubi. Ba Adama ne Eva bābudilwe kikōkeji kudi Leza, bājimija kipwano kyobādi bapwene nandi. (Ngalwilo 3:8-13, 17-24) Lelo ko kunena’mba lukunwa lwa Adama lwampikwa kubwaninina kelwadipo lubwanya kadi monka kwisamba na Leza? Ke amopo, Yehova ukibeta ne pano pene bamufwene, ino bafwaninwe bidi kubwanya bisakibwa bimobimo. Lelo i bisakibwa’ka?

Bisakibwa pa Kufwena Leza

3. Lelo bantu ba bubi babwanya kufwena Leza namani, ne i kimfwa’ka kilombola uno mwanda?

³ Mwanda wāfikile bana babidi ba Adama uketukwasha tumone kine kisaka Leza ku bantu bampikwa kubwaninina bakimba kufwena kwadi. Ba Kena ne Abele, bonso babidi bādi balonga bukomo bwa kufwena kudi Leza na kwela bitapwa kwadi. Kitapwa kya Abele kyāitabijibwe, ino kya Kena kyāpelwa. (Ngalwilo 4:3-5) Le byādi bishile pa bika? Bahebelu 11:4 ulombola’mba: “I ponka pa kwitabija pāelele Abele kudi Leza kitapwa kilumbuluke kitabukile kya Kena, po pāsapwilwe bu-kamoni’mba: I moloke.” Nanshi, kibamweka patōka amba lwitabijo kyo kisakibwa kibajinji pa kwitabijibwa na Leza. Kisakibwa kikwabo i kimweke mu binenwa bya Yehova byaānene Kena amba: “Shi ulonga biyampe lelo ubulwepo kutambulwa”? I kya bine, pa kusaka amba Kena afwene kudi Leza ne kwitabijibwa, wādi bidi ufwaninwe kwalamuka ne kulonga biyampe. Inoko, Kena kālondelepo madingi a Leza, wāipaya Abele, mfulo mfulō wāikala ke njokoloki. (Ngalwilo 4:7-12) Nanshi, tamba’tu ku ngalwilo, kufwena Leza na lwitabijo koku ulonga bilongwa biyampe kyo kintu kya mvubu kyādi kikankamikwa.

4. Lelo i bika byotufwaninwe kuyuka shi tusaka kufwena kudi Leza?

⁴ Kwiyuka’mba twi ba bubi kudi na mvubu shi tusaka kufwena Leza. Bantu bonso i babipya-mambo, kadi bubi i kijika kitukankaja pa kufwena Leza. Mupolofeto Yelemia wāsonekele pa bitala Isalela’mba: “Tubajilula . . . Ubepūta na dikumbi, amba lulombelo lwetu lwakapita.” (Madilo 3:42, 44) Nansha nabya, mu mānga yonso ya bantu Leza ulombolanga’mba uswele kwitabija milombelo ya boba bamufwena na lwitabijo ne na mutyima muyampe, na kulama bijila byandi. (Mitōto 119:145) Le i bantu’ka bamobamo bālongele namino, ne i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku milombelo yabo?

5, 6. I ñeni’ka yotuboila ku muswelo wādi ufwena Abalahama kudi Leza?

⁵ Muntu umo wādi namino i Abalahama. Leza wāmwitabije paāfwenene kwadi, o mwanda  wāityile Abalahama bu “mulunda nami.” (Isaya 41:8) Lelo i ñeni’ka yotuboila ku muswelo wāfwenene Abalahama kudi Leza? Uno mukulutuba wāipangwile Yehova pa bitala mpyana, amba: “Lelo kyokampa i kika le? Byo ñenda mwana mpika.” (Ngalwilo 15:2, 3; 17:18) Difuku dikwabo, wālombwele mwanda wādi umukambakanya ku mutyima wa kukimba kuyuka i ani wādi ukokeja kupanda pādi pa kuleta Leza butyibi pa bantu babi ba mu Sodoma ne Ngomola. (Ngalwilo 18:23-33) Kadi Abalahama wālombele ne pa mwanda wa bantu bakwabo. (Ngalwilo 20:7, 17) Ne kadi, enka na mwālongele Abele, kyaba kikwabo Abalahama wādi ufwena kudi Leza na kwela kyakwela kudi Yehova.—Ngalwilo 22:9-14.

⁶ Mu ino mikenga yonso, Abalahama kādipo wikaka kwisamba na Yehova. Inoko, bwanapabo bwa kwisamba bwaādi nabo bwādi bwendela pamo na kwityepeja ku meso a Umpangi wandi. Tala kimfwa mwaānenene bya bulēme mu Ngalwilo 18:27, amba: “Monapo pano bidi, ami uno byo nsomonwa kwisamba kudi Mfumwami, ami luvumbi ne buto.” Bine, ino shayo yo ngikadilo milumbuluke ya kwiula!

7. I bika byādi bilomba bakulutuba mu milombelo kudi Yehova?

⁷ Bakulutuba bādi balombelanga pangala pa myanda mishileshile, Yehova nandi wādi wibevwana senene. Yakoba wālombele milombelo mikwabo na kupika mpiko. Pa kupwa kulomba bukwashi bwa Leza, wāmutyipila na kusumininwa’mba: “Ku byonsololo byokampa, ami nkakulubwila binebine kyakujikija bu-dikumi.” (Ngalwilo 28:20-22) Kupwa papo, paādi kakasambakana mwanabo, Yakoba waābija Yehova amulame, amba: “Nakwisashilapo, nyongolole ku kuboko kwa mwanetu, ke ku kuboko kwa Esau kadi; mwanda ami namukwatwa moyo.” (Ngalwilo 32:9-12) Mukulutuba Yoba wāfwenene kudi Yehova pangala pa kisaka kyandi, wēbelela bitapwa. Pālubile balunda nandi basatu mu binenwa byabo, Yoba wālombele pangala pabo, ne “Yehova waitabija Yoba.” (Yoba 1:5; 42:7-9) Ino nsekununi itukwasha tujingulule myanda yotukokeja kulombola Yehova mu milombelo. Kabidi tubayuka’mba Yehova uloelelwanga kutambula milombelo ya boba bamufwena mu muswelo mwendele’mo.

Munshi mwa Mukanda wa Bijila

8. Munshi mwa Mukanda wa Bijila, myanda ya bantu yādi ifikijibwa muswelo’ka kudi Yehova?

⁸ Pāpwile Yehova kunyongolola muzo wandi wa Isalela mu Edipito, wēbapele Mukanda wa Bijila. Bijila byātūdile’ko mpangiko ya mwa kufwenena kudi Leza kupityila ku babitobo bātongelwe. Bene Levi bamo bāpelwe mwingilo wa butobo pangala ba bantu. Ino  shi kubatambe mwanda utala muzo onso, ntunguluji umo wa bantu—byaba bimo wādi mulopwe nansha mupolofeto—wādi utūdila Leza mwanda’wa mu milombelo. (1 Samwele 8:21, 2; 14:36-41; Yelemia 42:1-3) Kimfwa, pa kufikijija kwa tempelo, Mulopwe Solomone wāfwenene kudi Yehova mu milombelo na mutyima umo. Yehova nandi wālombola’mba wāitabije milombelo ya Solomone na kuyuja tempelo ntumbo yandi ne kunena’mba: “Matwi ami akajikukila ku lulombelo lwa kulombelwa muno muntu muno’mu.”—2 Bilongwa 6:12–7:3, 15.

9. I bika byādi bisakibwa pa kufwena Yehova mobifwaninwe ku kipandulwamo?

⁹ Mu Bijila byāpelwe Isalela, Yehova wābwejeje’mo ne kisakibwa kya mwa kumufwenena ku kipandulwamo. Le kyādi kika? Lubanga ne lubanga ne kyolwa kyonso, pa kupwa kwa kwela kyakwela kya banyema, kitobo mukatampe wādi unenwe ne kusoka ensense inunka biya kumeso a Yehova. Mwenda mafuku, babitobo ba munshi nabo bādi kebengila uno mwingilo, kutalula’mo enka difuku dya Kipwanyo. Shi babitobo kebalombwelepo bulēme, Yehova kādipo usangela mwingilo wabo.—Divilu 30:7, 8; 2 Bilongwa 13:11.

10, 11. I bukamoni’ka bwitulombola’mba Yehova wādi witabija milombelo ya muntu ne muntu pa bula?

¹⁰ Mu Isalela wa kala, le byādi bibwanika kufwena kudi Leza enka kupityila ku bantu batongele? Mhm, Bisonekwa bilombola’mba Yehova wādi usangela ne milombelo ya muntu ne muntu pa bula. Solomone, mu milombelo yandi ya kufikijija tempelo, wālombele Yehova amba: “Ino shi lulombelo ka, nansha kwisashila ka bilongwe ne muntu, shi ani shi ani, nansha ne bantu bobe bonsololo bene Isalela, . . . shi ukōlola maboko andi dya ku njibo ino’i; penepo kadi wivwane abe mūlu mu kikalo kyobe.” (2 Bilongwa 6:29, 30) Nsekununi ya Luka itusapwila’mba Zekadia, shandya Yoano Mubatyiji, paādi wela ensense mu kipandulwamo, kwādi kibumbo kya batōtyi ba Yehova bampikwa kwikala babitobo bādi “balombela Leza panja.” Mobimwekela, bantu bādi kebadi na kibidiji kya kungwila panja pa kipandulwamo balombela kitatyi kyelwa kyakwela kudi Yehova pa madabahu a nsahabu.—Luka 1:8-10.

¹¹ Nanshi, pādi pafwenwa Yehova mu muswelo mwendele’mo, wādi usangela milombelo ya boba bādi batangidile muzo onso mutuntulu ne ya bantu bādi bamufwena abo bene wa pandi wa pandi. Dyalelo ketukidipo munshi mwa Mukanda wa Bijila. Ino, pa bitala milombelo, tukokeja kuboila ñeni ya mvubu kupityila ku miswelo yādi ifwena Bene Isalela ba kala kudi Leza.

Mu Mpangiko ya Bwine Kidishitu

12. I mpangiko’ka itūdīlwe’ko Bene Kidishitu ya mwa kufwenena kudi Yehova?

¹² Pano tulondanga mpangiko ya Bwine Kidishitu. Kekukidipo kadi monka tempelo myubakwe mwingila babitobo bu bantunguluji ba bantu ba Leza bonso nansha kotufwaninwe kwenda pa kulombela Leza. Inoko, Yehova ukitutūdile’ko mpangiko ya mwa kufwenena kwadi. Le i mpangiko’ka? Mu 29 K.K., pāshingilwe Kidishitu māni ne kutongwa bu Kitobo Mukatampe, po pāshilwile  kwingila tempelo ya ku mushipiditu. * Ino tempelo ya ku mushipiditu yādi mpangiko mipya ya mwa kufwenena kudi Yehova mu butōtyi kupityila ku kitapwa kya Yesu Kidishitu.—Bahebelu 9:11, 12.

13. Pa bitala milombelo, i kwiifwana’ka kumo kudi pa bukata bwa tempelo ya mu Yelusalema ne tempelo ya ku mushipiditu?

¹³ Bilomboji bivule bya tempelo ya mu Yelusalema kyādi kyelekejo kya mpangiko ya tempelo ya ku mushipiditu, kubadila’mo ne mpangiko ya milombelo. (Bahebelu 9:1-10) Kimfwa, i bika byādi byelekeja ensense yādi yelwa lubanga ne kyolwa pa kilambwilo kya ensense kyādi mu Kikola mu tempelo? Mungya mukanda wa Kusokwelwa, ensense, nansha’mba ‘binunka biyampe, ye milombelo ya bapandulwe’mo.’ (Kusokwelwa 5:8; 8:3, 4) Davida wāsonekele na bukomo bwa mushipiditu amba: “Lulombelo lwami lubīkwe mu kifuko kyobe bwa binunkabiyampe.” (Mitōto 141:2) Nanshi, mu mpangiko ya Bwine Kidishitu, ensense ya binunka biya i kyelekejo kya milombelo itabijibwa ne mitendelo itendelwa Yehova.—1 Tesalonika 3:10.

14, 15. Lelo Yehova ufwenwanga namani (a) na Bene Kidishitu bashingwe māni? (b) na “mikōko mikwabo”?

¹⁴ Lelo i ani ukokeja kufwena kudi Leza mu ino tempelo ya ku mushipiditu? Ku tempelo ya ku ngitu, babitobo ne Bene Levi bādi na madyese a kwingila munda mwa kipango, inoko enka ba bitobo kete bo bādi batwela mu Kikola. Bene Kidishitu bashingwe māni badi na lukulupilo lwa kwenda mūlu badi mu ngikadilo ya ku mushipiditu ya pa bula yelekejibwe na munda mwa kipango ne mu Kikola, ibakwasha kulombela Leza ne kumutendela.

¹⁵ Lelo bidi namani ku “mikōko mikwabo” nayo, ko kunena’mba boba badi na lukulupilo lwa kwikala pano panshi? (Yoano 10:16) Mupolofeto Isaya wālombwele amba bantu ba mizo mivule bakaya kutōta Yehova “mu mafuku a kumfulo.” (Isaya 2:2, 3) Wāsonekele kadi monka’mba “beni” bakatūtyikila kudi Yehova. Leza wālombwele amba ukebetabija bamufwene, wānena’mba: “Nkaleta’bo . . . ne kwibapa tusepo mu njibo yami ya lulombelo.” (Isaya 56:6, 7) Kusokwelwa 7:9-15 uleta’po bushintuludi bukwabo, na kutela “kibumbo kikatampe” kya bantu batambile mu “mizo yonso” bebungile pamo mwanda wa kutōta ne kulombela Leza “dyuba ne bufuku” pobemene mu kipango kya tempelo ya ku mushipiditu. Bine, uno mulangwe usenga ku mutyima kashā pa kuyuka’mba dyalelo bengidi ba Leza bonso babwanya kufwena Leza na kikulupiji kyonso amba usa kwibevwana!

I Milombelo’ka Itabijibwanga?

16. I ñeni’ka yotubwanya kuboila ku milombelo ya Bene Kidishitu babajinji?

¹⁶ Bene Kidishitu babajinji bādi bantu balombela kitatyi ne kitatyi. Le i bintu’ka byobādi balomba? Bakulumpe Bene Kidishitu bālombele bwendeji pa kutonga bana-balume ba kusela biselwa mu bulongolodi. (Bilongwa 1:24, 25; 6:5, 6) Epafalasa wālombele pangala pa banababo mu lwitabijo. (Kolose 4:12) Boba bādi mu kipwilo kya mu Yelusalema bālombele pangala pa Petelo wādi mu kifungo. (Bilongwa 12:5) Bene Kidishitu babajinji bālombele Leza bekale bakubulwa moyo  mu kupangwapangwa, kebanena’mba: “Abe Yehova, talapo bidi byo bakifuna mifunino yabo! Nanshi betupe mityima, bātwe bapika bobe, tunene mwanda obe kwa kubulwa moyo.” (Bilongwa 4:23-30) Mwanā bwanga Yakoba wāsoñenye Bene Kidishitu kulomba ñeni kudi Leza shi abatanwa mu matompo. (Yakoba 1:5) Lelo nobe ulombanga bino bintu mu milombelo yobe kudi Yehova?

17. Lelo i milombelo ya bāni itabijibwa na Yehova?

¹⁷ Leza ketabijangapo milombelo yonso. Penepo, i muswelo’ka otubwanya kulombela na kikulupiji kya amba milombelo yetu iketabijibwa? Bantu ba kikōkeji bādi bevwanwa na Leza mu myaka ya kala bādi bamufwena pampikwa budimbidimbi ne na mutyima umo. Bādi na lwitabijo ne kulombola’lo mu mingilo milumbuluke. Ne dyalelo dine mo monka, tubwanya kukulupila amba Yehova wivwananga boba bamufwena mu muswelo umo onka.

18. Lelo i kisakibwa’ka kifwaninwe kubwanya Bene Kidishitu pa kusaka’mba milombelo yabo ivwanikwe?

¹⁸ Kudi kadi ne kisakibwa kikwabo. Mutumibwa Polo wāshintulwile’kyo na kunena’mba: “Padi aye bātwe . . . tudi ne kitwelelo kyetu kudi Tata ku Mushipiditu umo.” Le Polo wādi wisambila padi ani paālembele amba, “padi aye”? I padi Yesu Kidishitu. (Efisesa 2:13, 18) I kya bine, batwe tudi na bwanapabo bwa kufwena kudi Tata wetu enka kupityila kudi Yesu kete.—Yoano 14:6; 15:16; 16:23, 24.

19. (a) Mu Isalela, i kitatyi’ka kyādi kyalamuka ensense ke mibi kudi Yehova? (b) I muswelo’ka otukajingulula shi milombelo yetu idi pamo bwa ensense inunka biyampe kudi Yehova?

¹⁹ Enka motwapwa kunenena’kyo, ensense yādi yelwa na babitobo ba mu Isalela yelekeja milombelo itabijibwa ya bengidi ba Leza ba kikōkeji. Inoko, kyaba kimo, Yehova wādi upela ensense yādi yela Bene Isalela. Kimfwa, wāpelele’yo kitatyi kyādi kisoka Bene Isalela ensense mu tempelo koku kadi bafukatyila bankishi. (Ezekyele 8:10, 11) Ne dyalelo nadyo mo monka, ne milombelo ya boba betela’mba bengidila Yehova, ino koku balonga bilongwa byampikwa kukwatañana na bijila byandi nayo idi pamo bwa idi na luvumba lubi kwadi. (Nkindi 15:8) Shi ke pano, nanshi twendelelei kulama ngikadilo yetu yonso ya umbūmi itōka, kusaka’mba milombelo yetu ikale bu ensense inunka biyampe kudi Leza. Yehova uloelelwanga milombelo ya boba balonda mashinda andi moloke. (Yoano 9:31) Inoko, kukishele bipangujo bimobimo bya kulondololwa. I muswelo’ka otufwaninwe kulombela? I bika byotufwaninwe kulomba? Ne i muswelo’ka ulondololanga Leza ku milombelo yetu? Bino bipangujo ne bikwabo bisa kulondololwa mu kishinte kyetu kilonda’ko.

[Kunshi kwa dyani]

Lelo Ubwanya Kushintulula?

• Lelo bantu bampikwa kubwaninina babwanya namani kufwena kudi Leza mu muswelo waitabija?

• I muswelo’ka otubwanya kwiula bakulutuba mu milombelo yetu?

• I ñeni’ka yotwaboila ku milombelo ya Bene Kidishitu babajinji?

• I kitatyi’ka kikekala milombelo yetu bwa ensense inunka biyampe kudi Leza?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 23]

Mwanda waka Leza wāitabije mulambu wa Abele ino wāpela wa Kena?

[Kifwatulo pa paje 24]

“Ami luvumbi ne buto”

[Kifwatulo pa paje 25]

“Ami nkakulubwila binebine kyakujikija bu-dikumi”

[Kifwatulo pa paje 26]

Lelo milombelo yobe idi pamo bwa ensense inunka biyampe kudi Yehova?