Bantu Bakimbanga Būmi bwa Nyeke

TAMBA’TU ku ngalwilo, bantu balañanga mwa kwikadila bōmi nyeke. Inoko, kino kilotwa kekyafikidile ne pano—i kutupu nansha umo kadi mutane muswelo wa kunekenya lufu. Panopano’pa, bukimbi bwa kiñanga bwaletele dipya kikulupiji amba bikokejika na bubine kulepeja būmi bwa muntu bininge. Pano tubandaulei’ko bintu bimo bilongelwe mu bukimbi pala pala bwa bwifundi bwa sianse.

Befundi ba bintu byūmi badi batompe kwingidija mavitamine a mu ngitu obamona’mba akwasha ku kwivudija kwa nsekenseke ijokejanga ngitu dipya yendelele kwampikwa mfulo. Befundi ba sianse bayukile amba nsekenseke ya mu ngitu inunupa ne yoneka, ifwanga ne kupingakanwa na mikwabo mipya. Bine, kubwipi ngitu yonso ījokejanga dipya misunsa mivulevule mu būmi bwa muntu. Bakimbi balanga’mba, shi kuno kwijokeja kupya kwa ngitu kwadi kwibwejanga’nka kwibweja, longa “ngitu ya muntu yadi ikokeja kwendelela na kwialuja kupya kitatyi kilampe mpata—nansha’tu kwendelela nyeke ne nyeke.”

Bundapi bwa kwela muntu kiungo kya ngitu ya muntu mukwabo, bukimbi bwishileshile, bufundijibwa bu bukokeja kupa bondapwa bipindi bipya kadi bibwaninine bitaba senene, kimfwa matyima, mfyo, nansha mikunka miselwe ku ngitu mikwabo. Bino biungo bibwanya kujokejibwa na kwingidija enka nsekenseke ya mundapwa mwine.

Bukimbi bwa bwifundi bwa kubaija bintu ku mikoloshikope bwisambile kala pa kitatyi bamuñanga kyobakatweja nsekenseke ya bukata bumo bonka na mashini mu mashi ananga mu muntu mwanda wa kukimba ne kwipaya nsekenseke ya dyaya ne bishi bibi. Bamobamo bakulupile amba buno bukimbi bwa sianse, kwela’mo ne bundapi bwa nsange kutyina kubutula bilema, bikakwasha ngitu ya muntu yendelele kwikala na bukomo nyeke.

Babingiji babingijanga ne kisela kya kubika imbidi ya bantu bafwa mu mashika a maimakasa. Balañanga’mba kwiilama kufika ne pakatanwa bwanga bwa mbá ibepaile kukakwasha bamuñanga kupwa misongo, kutalula bununu, ne kujokeja bukomo ne būmi ku bafwile. Julunale umo (American Journal of Geriatric Psychiatry) wita uno mulangwe ukwetwe bu “mfutumina ya Edipito wa kala ya mu ano etu mafuku.”

Kukimba kubulwa kufwa kwa bantu kulombola mobikadile bikomo ku bantu kwitabija mulangwe wa amba muntu ufwididilanga. Ino lelo bikokejika bine bantu kukekala na būmi bwa nyeke? Lelo i bika binena Bible pa uno mwanda? Kishinte kilonda’ko kisa kuleta’po malondololo.