‘Sepelela Mudi Mukaji wa Busongwalume Bobe’

“Usepelele mudi mukaji wa busongwalume bobe. Mwanda ka, abe wami mwana, o wisangeja ne mwana-mukaji ungi.”—NKINDI 5:18, 20.

1, 2. I kika kinenenwa amba bukena bwa ba mulume ne mukaji i bweselwe?

 BIBLE unenanga myanda ya bulādi pampikwa kafinda. Tutanga mu Nkindi 5:18, 19 amba: “Nsulo yobe yeselwe dyese, usepelele mudi mukaji wa busongwalume bobe. Pamo’nka bwa kasha-kakaji ka lusalusa, ne kipelele kikaji kiyampe’tu, mabele andi akwikutyijanga nyeke; kadi wikale kwisangaja nyeke na busanswe bwandi.”

² Kishima “nsulo” kinenwe pano kifunkila pa nsulo ya kuloelelwa bulādi. Ino nsulo i myeselwe dyese mwanda bukena ne kwisangaja kwa ba mulume ne mukaji i kyabuntu kibapele Leza. Inoko banenwe kuloelelwa namino i enka boba besongele kete. O mwanda Solomone Mulopwe wa Isalela wa kala kadi mulembi wa Nkindi, wāipangwile kipangujo kya aye mwine amba: “Mwanda ka, abe wami mwana, o wisangeja ne mwana-mukaji ungi, kadi ne kwifumbakanya mu kyadi kya mweni”?—Nkindi 5:20.

3. (a) Le i ngikadilo’ka ya bulanda ifikilanga masongi mavule? (b) Lelo Leza umwene makoji namani?

 ³ Mu difuku dya butundaile, mwana-mulume ne mwana-mukaji bapikanga mpiko ya kwiswa abo bene na bene ne kwilama nyeke. Inoko, masongi mavule avutakanibwanga na makoji. O mwanda, pa kupwa kubandaula myanda makumi abidi ne musubu, mukimbi umo wāfudile ku kunena’mba “bakaji 25 pa katwa ne balume 44 pa katwa ke balāle na wa kulala panja pa busongi.” Mutumibwa Polo wānene amba: “Kemukyongolwai. Ke-bantu babusekese nansha bakutōta bakishi, nansha bamakoji, nansha badi bwa bāna-bakaji, nansha bakwionakanya abo bene . . . kebakapyanapo bulopwe bwa Leza, mhm.” (1 Kodinda 6:9, 10) Kekudipo kya kutatana pano. Makoji i bubi bukatampe ku meso a Leza, kadi batōtyi ba bine bafwaninwe kwepa kuno kubulwa kwilama kwa mu busongi. Ino lelo i bika biketukwasha ‘tulemekeje busongi, ne butanda nabo bwikale biyampe tō’?—Bahebelu 13:4.

Dyumuka Mutyima wa Bundalandala

4. Le i mu mashinda’ka mukokeja Mwine Kidishitu musonge kwikuja aye kuyuka mpika mu kipwano kya buenda na muntu okebesongele nandi?

⁴ Dyalelo mwikadila wa bantu ke moneke mpata, o mwanda bantu bavule badi na “meso abo . . . mayūle bonka busekese, ne kumona mwakulekela bubi mpika.” (2 Petelo 2:14) Bendanga kukelombola bukena na bantu bokebesongele nabo. Mu matanda amo bana-bakaji bavule batwejibwanga pa twaji, ne kadi kwingila kobengila pamo na bana-balume ko kwine kwavudija busekese bwa munyanji ku kaji. Kupwa kadi kudi mīsambo ya ku Entelenete yapēlejeja enka ne boba bekalanga na moyo mukatampe kiselwa kya kupwana kipwano kya buenda kupityila ku kompyuta. Basonge bavule baponenanga mu dino dikinga abo ne kuyuka kwine mpika.

5, 6. Le mwana-mukaji umo Mwine Kidishitu wekujije namani mu ngikadilo ya kyaka, ne i ñeni’ka yotuboila’ko?

⁵ Tala Mwine Kidishitu otutela bu Mary mwaafudile ku kwikuja mu ngikadilo yaswile kumufikija ku kulonga busekese. Mulumyandi wampikwa kwikala Kamoni wa Yehova kadipo’tu usenswe ba kisaka kyandi. Mary uvuluka kyaba kimo kyaetene na mulunda na mulumyandi wa ku kaji pano kepadi myaka. Uno muntu wadi na bulēme, kadi mwenda mafuku, washilwile’nka ne kusangela nkulupilo ya mu kipwilo kya ba Mary. Kaka unena’mba: “Uno muntu wadi muyampe, mwishile mpata na wami mulume.” Ne kwija mpika Mary ne mulunda na mulumyandi bashilula kwikena. Kaka wadi kalanga’mba: “Ami nkilongelepo makoji kadi uno muntu usangelanga myanda ya mu Bible. Padi nkokeja kumukwasha.”

⁶ Kupwa, myanda yabo ya kwikena poyadi keyafudile ku makoji, Mary wealuja. (Ngalatea 5:19-21; Efisesa 4:19) Mutyima wandi wa mundamunda washilula kumutwa, ne kolola waolola myanda biyampe. Ino myanda yafikile Mary ilombola’mba “mutyima utabukile bintu byonsololo budimbañani, ubela byamwikomwiko’tu.” (Yelemia 17:9) Bible witudyumuna’mba: “Lama obe mutyima ne bupyasakane bonsololo.” (Nkindi 4:23) Le tubwanya kwiulama namino muswelo’ka?

‘Muntu wa Ñeni Wifyanga’

7. Shi ukwasha muntu udi na myanda mu busongi, le i kidyumu’ka kya mu Bisonekwa kyokalonda mwanda wa kwilama?

⁷ “Yewa ufwatakanya’mba: Naimana; atūkanye pa kutyina’mba, wakapona.” (1 Kodinda 10:12) Nkindi 22:3 nandi unena’mba: “Muntu wañeni umona kibi penepo wefya.”  Ke biyampepo kwikulupila na kulanga’mba, ‘I kutupu kisa kumfikila,’ ino i biyampe kwalwila’ko kutala bintu bikokeja kukufikija kubi. Kimfwa, leka kwikala kamukunwi wa muntu wa ngitu ingi utanwa na bikoleja bitatakane mu busongi. (Nkindi 11:14) Lombola yewa wiya kukutūdila myanda’wa amba i kipite buya kwisamba myanda ya mu busongi na mwinē pobe, na Mwine Kidishitu mupye wa ngitu imo na yobe usaka buluo bwenu bwendeke biyampe, nansha na bakulumpe. (Tetusa 2:3, 4) Bakulumpe ba mu kipwilo kya Batumoni ba Yehova baletanga kimfwa kiyampe mu uno mwanda. Shi mukulumpe usaka kwisamba na kaka Mwine Kidishitu pa bunka bwabo, besambilanga pafula ino koku ne bantu bonso bebamwene—kimfwa ku Njibo ya Bulopwe.

8. I kidyumu’ka kya mvubu kulonda kokwa kotwingidila?

⁸ Dyumuka bintu bikokeja kuleta kintyentye kibi ku kaji nansha mu byaba bikwabo. Kimfwa, kwingila nsaa kemipite na muntu wa ngitu ingi kukokeja kutwala ku matompo. Shi wi mwana-mulume nansha mwana-mukaji musonge, ufwaninwe kulombola patōka mu binenwa ne mu bilongwa amba kusakilepo kwikuja mu dishinda dibi’dya. Byodi muntu ulondalonda bwine Leza, na bubine kusapo kusaka kukoka bantu na dipyaselemba nansha na mivwalakanya ne mwidyangwilo mubi. (1 Temote 4:8; 6:11; 1 Petelo 3:3, 4) Kutūla mafoto a mwinē pobe nansha a bana ku kaji kukakuvuluja abe ne bantu bakwabo amba udi na kisaka kyotangidije kumeso. Kosomonwa kukankamika—nansha kutala bitupu—tubilongwa twa kukusaka bu mukaji nansha bu mulume tulonga bakwabo.—Yoba 31:1.

“Ikala ne Nsangaji na Obe Mukaji Osenswe”

9. I myanda’ka ikokeja kuleta kyongo mu kipwano kya kwisaka na muntu ungi?

⁹ Kulama mutyima ke’nkapo kwepuka bintu bileta kyaka kete, mhm. Kukokwa na muntu okwisongele nandi i kilomboji kilombola’mba ba mulume ne mukaji kebetēlepo mutyima ku bisakibwa bya abo bene. Padi mulume usūlanga wandi mukaji kyaba kyonso, pakwabo mukaji nandi ufutululanga mulume nyeke. Na mu kukopa kwa diso, muntu mukwabo—wa ku kaji nansha wa mu kipwilo kya Bwine Kidishitu—kamweka bwa aye ulombola ngikadilo miyampe ibudilwe mulume nansha mukaji. Utulumuka’tu kabulunda kaikala’ko, na pano kala kino kipwano kipya kyashilula kuleta kyongo kikoma kwepuka. Ino myanda ya munshimunshi ituvuluja bubinebine bwa byobya binena Bible amba: “Nanshi bantu bonso, wa pandi, wa pandi, batompibwanga, pa kukokwa na kilokoloko kyāye mwine, waongolwa.”—Yakoba 1:14.

10. Le balume ne bakaji bakokeja kuningija kipwano kyabo namani?

¹⁰ Balume ne bakaji kebafwaninwepo kwela meso panja pa busongi mobasaka kupwija kilokoloko kyabo—shi kya kusaka kusanshibwa, kusamba bulunda, nansha kukwatakanibwa mu makambakano—ino bafwaninwe kuningija kipwano kya kwiswa na benē pabo. Nanshi shikatyilai pamo, ne kwifwena banwe bene na bene. Langulukai pa byobya byemulengeje mwiswe. Tompai kwela milafwe ku kyanga kyomwādi nakyo pa kwisonga bu mulume ne  mukaji. Langulukai pa byaba biyampe byomupityije pamo. Lombelai kudi Leza pa uno mwanda. Davida kaimba wa mitōto wāabije Yehova amba: “Umpangululemo mutyima utōka, abe Leza; Kadi ungalamune mushipiditu umpya wabukankamane mudi ami.” (Mitōto 51:10) Longa buninge bwa ‘kwikala ne nsangaji na obe mukaji osenswe mafuku onso a būmi bobe bukupele Leza munshi mwa dyuba.’—Musapudi 9:9.

11. Lelo kuyukidija, ñeni, ne manwa bidi na mvubu’ka mu kuningisha kijimba kya busongi?

¹¹ Kintu kekifwaninwepo kuvulaminwa mu myanda ya kuningisha kijimba kya busongi i mvubu ya kuyukidija, ñeni, ne manwa nansha kusansanya. Nkindi 24:3, 4 unena’mba: “Pa ñeni njibo ishimikwa; kadi pa kwivwanija ikomejibwa. Ino pa kuyukidija tudimbwa twayujibwa. Ne lupeto lulēme ne luyampe.” Mu lupeto lulēme luyula mu njibo ya ndoe mudi ne ngikadilo pamo bwa buswe, kwilamata, kwakamwa Leza, ne lwitabijo. Pa kwikala na bino bintu, bilomba kuyukidija Leza. Nanshi balume ne bakaji bafwaninwe kwifunda Bible na kusumininwa. Ino le ñeni ne manwa nabyo bidi na kamweno’ka? Pa kunekenya makambakano a bukile bukya bilomba kwikala na ñeni, ko kunena’mba bwino bwa kwingidija buyuki bwa mu Bisonekwa. Muntu wa manwa ubwanya kwivwanija milangwe ne malangatyima a mwinē pandi. (Nkindi 20:5) Yehova unena kupityila kudi Solomone amba: “Mwanami tá mutyima ku ñeni yami, bandika kutwi kobe ku manwa ami.”—Nkindi 5:1.

Shi Kubaikala “Malwa”

12. Mwanda waka ke kya kutulumukapo shi ba mulume ne mukaji batanwa na myanda?

¹² I kutupu busongi bubwaninine. Bible unena’nka ne kunena’mba balume ne bakaji bakamonanga “malwa a mu ngitu.” (1 Kodinda 7:28) Kuzumbijazumbija mutyima, misongo, kupangwapangwa, ne myanda mikwabo ikokeja kuleta imbizo mu busongi. Ino shi myanda ibatambe, mufwaninwe kukimba banwe bonso mwa kupwijija’yo mwanda mwi ba mulume ne mukaji belamate bakimba kusangaja Yehova.

13. Lelo ba mulume ne mukaji bakokeja kwibandaula abo bene mu myanda’ka?

¹³ Ino bikekala namani shi busongi bubashilula kutelententa mwanda wa umo ususula mukwabo? Kukimba mwa kupwijija uno mwanda kulomba kwielela’ko. Kimfwa, padi i muneneno wa kwisanshija watwela mu busongi ne kubikala’mo. (Nkindi 12:18) Monka motwesambile’kyo mu kishinte kishele’ki, kino kikokeja kuleta musala. Nkindi ya mu Bible inena’mba: “I kipite buyampe kwikala muntanda mutuputupu, na kwikala na mwana-mukaji wa lūma ujingwa mutyima.” (Nkindi 21:19) Shi wi mukaji wa uno muswelo mu busongi, wiipangule amba, ‘Lelo mwikadila wami o ukoleja mulumyami kakishikatapo nami?’ Bible ulombola balume nabo amba: “Bānwe balume nenu, mwikale kusanswa bakaji, ne kwibasanshija mpika.” (Kolose 3:19) Shi wi mulume, wiipangule amba, ‘Lelo ndi na mwikadila wa kuleka kulangila mukaji, umulengeja anze kukimba busengi ku bangi?’ Nansha nankyo, kepadipo nsambu ya kulongela busekese. Ino shi kyamalwa kyo kibamweka, i biyampe kwisamba myanda yonso pampikwa kafinda.

14, 15. Mwanda waka kwela meso panja pa busongi ke kupwapo myanda?

¹⁴ Kukimba kupwija kilokoloko kya bukena panja pa busongi ke kupwapo myanda. Lelo kino kilongwa kikokeja kutwala ku bika? Le i ku busongi bupya bulumbuluke? Uno o muswelo ulañanga bakwabo. Bamo banenanga’mba, ‘Na bubine uno muntu udi na ngikadilo mine yonsakanga ku mwinē pami.’ Ino uno mulangilo i wa bubela, mwanda muntu ye-yense unyema mwinē pandi—nansha ukukankamika unyeme mwinē pobe—kalēmekelepo nansha dimo buujila bwa busongi. Kulanga’mba kipwano kya uno muswelo kikaleta busongi bulumbuluke i kwiongola.

¹⁵ Mary, otwatelanga kala, walangulukile bininge pa bipa bikokeja kulupuka ku mwiendelejo wandi, kubadila’mo ne mukenga wa kujimija aye mwine nansha kujimijija mukwabo katōkwe ka Leza. (Ngalatea 6:7) Unena’mba: “Ponashilwile kubandaula milangwe yami ya  kuswa yewa wingilanga na wami mulume, namwene amba shi uno mwana-mulume wadi wa kumona mukenga wa kuyuka bubinebine, nankyo ami namujimijija’o. Bubi busa kukoleja muntu ye-yense utalwa na uno mwanda ne kukukaja bakwabo!”—2 Kodinda 6:3.

Kikatampe Kine Kitutonona

16. Le i bipa’ka bya mfulo bitambanga ku bya bulongelonge?

¹⁶ Bible udyumuna’mba: “Milomo ya mwana-mukaji ungi isuma buki, kadi kyakanwa kyandi i kidimbe māni kusenena; ino nanshi kumfulo kwandi kulula bwa ndulwe; bui i na kipete kya bui kubidi.” (Nkindi 5:3, 4) Bipa bya mfulo bitamba ku bya bulongelonge kebyo kusansa kadi bikokeja kuleta lufu. Mu bino bipa mudi ne mutyima wa mundamunda muvutakane, mbá itamba ku busekese, ne njia ikala na yewa udi na mwinē pandi wajilula. Na bubine buno i bubinga bwa kulekela kushilula kuseba kashinda katwala ku kujilula mu busongi.

17. Le i bubinga’ka bupityile bonso bwa kwilamina mu busongi?

¹⁷ Bubinga bwinebwine bunenenwa’mba kujilula mu busongi i kubi i buno: Yehova, Mwine wāshilwile busongi ne Mwine upele bantu bukomo bwa kusambakena pamo, i mupele kujilula’bo. Wānene kupityila kudi mupolofeto Malaki amba: “Nkafwena pabwipi na po mudi kwimuka; kabidi nkekalanga kamoni kapēla . . . pa bamakoji.” (Malaki 3:5) Nkindi 5:21 ulombola byobya bimonanga Yehova amba: “Mashinda a muntu adi kumeso kwa Yehova, kadi watompekeja mashinda andi onso.” Bine, “bintu byonsololo bidi patōka tō, bisokwelwe mu meso a aye o tudi nandi.” (Bahebelu 4:13) Nanshi kikatampe kine kitutonona twilame mu busongi i kino kya kuyuka’mba, nansha shi tubajilula mu bufyafya namani kadi nansha shi bipa bilupuka’ko ku ngitu nansha mu mushikatyilo bimweka bu bityetye namani, kilongwa kyo-kyonso kya kujilula kityibanga kipwano kyotupwene na Yehova.

18, 19. I ñeni’ka yotuboila ku mwanda wa Yosefa na mukaja Potifela?

¹⁸ Kimfwa kya Yosefa, mwanā mukulutuba Yakoba, kilombola’mba mutyima wa kusaka kwikala na Leza mu ndoe kyo kintu kikatampe kitutonona twilame. Yosefa wāikele kutōkelwa mutyima na Potifela, mudyavita wa Felo, o mwanda wāpelwe kyepelo kikatampe mu njibo ya Potifela. Kadi Yosefa wādi “mutante mulumbuluke, wa mpala miyampe,” ne mukaja Potifela nandi wādi umumona nabya. O mwanda difuku ne difuku wādi usaka Yosefa, ino wāmukankalwa. I bika byākweshe Yosefa akomene bino byongo byonso? Bible witusapwila’mba: “Ino aye wapela, kanena mukaja mfumwandi amba: Monapo bidi, mfumwami . . . [kadipo] kyaunjidikile poso’nka abewa kete, mwanda wi wandi mukaji. Lelo nkalonga namani ne buno bubi bukatampe byamwiko namino? Mbulwe kupya mambo kudi Leza mwine’ni?”—Ngalwilo 39:1-12.

¹⁹ Yosefa nkungulume wēlamine mu mwikadilo wāpela kulonga makoji na mukaja bene. Nkindi 5:15 unena bana-balume basonge amba: “Toma mema mu kyumbu kya abe mwine, ne mema alondomoka mu mushimwa wa abe mwine.” Wijibe nansha ke ku kipwano kya buswe kya kupwana kwampikwa kusaka na muntu okemwisongele nandi. Longa buninge bwa kuningisha kijimba kya buswe mu busongi bwenu, kadi longa buninge bwa kupwija myanda yomwipya mu busongi. Bine, ‘sepelela mudi mukaji wa busongwalume bobe.’—Nkindi 5:18.

Le Ubefunde Bika?

• Le Mwine Kidishitu ubwanya namani kupya mu dikinga dya kwisaka aye kuyuka mpika?

• I bidyumu’ka bikakwasha muntu aleke kupwana kipwano kya kwiswa na muntu okebesongele nandi?

• Le ba mulume ne mukaji besonge bafwaninwe kulonga namani shi abepi myanda?

• Lelo i bubinga’ka bwine bukatampe bwa kwilamina mu busongi?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 12]

I kya bulanda, mwanda kwingidilwa ko ke ku kyoto kya busekese bwa munyanji ku kaji