Antekidishitu Wajingululwa

LELO ubwanya kwipandija namani shi ubaivwana’mba kudi kipupo kya luba kipaya bantu kibaandabila kwenu? Ukokeja padi kwikinga nansha kwishīka ku misongo ne kupaluka babela kutyina bakakusambwila’yo. Tufwaninwe kulonga muswelo umo onka ne ku mushipiditu kwine. Bisonekwa bitulombola’mba antekidishitu “udi ponka panopantanda.” (1 Yoano 4:3) Shi tusaka kunyema “lwambu,” tufwaninwe kujingulula boba bene “basambwilañana luba” ne kwibasonsoloka. Na bya dyese, Bible i mwitupe kitōkeji kifwaninwe pa uno mwanda.

“Antekidishitu” i yewa “ulwa na Kidishitu (nansha kalongapo bya Kidishitu).” Mu nshintulwilo mikatampe ya kino kishima, kifunkila pa bonso bapela nansha boba bebepeleja kwikala bu Kidishitu nansha bu bantunguluji bandi. Yesu mwine wānene amba: “Yewa wakubulwa kunonga biya, nankyo unoñanga bibi, kadi yewa wakubulwa kukongakenya kudi ami, nankyo upalañanyangapo.”—Luka 11:23.

Ebiya, Yoano wālembele pa bitala antekidishitu myaka 60 ne musubu kupwa kwa Yesu kufwa, kusangulwa ne kwenda’ye mūlu. Nanshi, mingilo ya antekidishitu yadi ya kuyukana mungya moitengela balondi ba Yesu pano pa ntanda.—Mateo 25:40, 45.

Antekidishitu I Walwana na Bwine Kidishitu

Yesu wādyumwine balondi bandi amba ntanda yonso ikebashikwa. Wānene amba: “Bakemufikija ku kususulwa, ne kwipaya bakemwipaye, ino mukashikibwa na mizo yonso pa mwanda wa dijina dyami. Ino bapolofeto ba mabela bavule bene bakataluka, bakongole bangi bangi.”—Mateo 24:9, 11.

Bana ba bwanga ba Yesu byobapangwapangwa “pa mwanda wa dijina [dya Yesu],” i bimweke patōkelela’mba boba bebapangapanga i baantekidishitu, balwana na Kidishitu. “Bapolofeto ba mabela,” ko kunena’mba boba bādi  bidi Bene Kidishitu, nabo babadilwa monka mu baantekidishitu. (2 Yoano 7) Yoano wālembele amba: “Baantekidishitu bavule bene” “balupukile monka mo tudi bātwe, nanshi kebakidipo bā mwetu, mhm, longa bēkele netu.”—1 Yoano 2:18, 19.

Binenwa bya Yesu ne bya Yoano bilombola kwampikwa kafinda amba antekidishitu ke muntupo umo, ino i mubundwe na bantu bavule baantekidishitu. Pakwabo napo, byobadi bapolofeto ba bubela, kitungo kyabo kikatampe i kongola bantu mu butōtyi. Lelo i manwa’ka amoamo abo?

Kusambakanya Bubela bwa Mitōtelo

Mutumibwa Polo wādyumwine mwingidi nandi Temote amba adyumuke bufundiji bwa batupondo, kimfwa bwa ba Himeneusa ne Filetusa, bādi na “mīsambo yabo yenda yala enka bwa kilonda kisosa mafina.” Polo wābweja’ko amba: “Bantu bakutūpa ku mwanda wa binebine banena’mba: Lusangukilo lubapu kupita; i yenka namino mo bavutakenya kwitabija kwa bamo.” (2 Temote 2:16-18) Mobimwekela, ba Himeneusa ne Filetusa bādi bafundija’mba lusangukilo lwādi lwa kyelekejo ne amba Bene Kidishitu bādi ke bapwe kala kusangulwa ku mushipiditu. Shako, i bya bine amba kwikala mwanā bwanga wa bine wa Yesu, ku meso a Leza, i kujokela kala ku būmi, ye mwānenene’kyo ne Polo. (Efisesa 2:1-5) Inoko, bufundiji bwa ba Himeneusa ne Filetusa kebukwatañenepo na mulao wa Yesu wa lusangukilo lwinelwine lwa bafu mu buludiki bwa Bulopwe bwa Leza.—Yoano 5:28, 29.

Milangwe ya lusangukilo lwa kyelekejo yāikele kutandabulwa mwenda mafuku na kitango kya bantu bādi batelwa bu Bayuki. Bano Bayuki pa kwitabija amba buyuki (gnoʹsis, mu Kingidiki) butambanga mu muswelo mufyame, bāsobakenye Bwine Kidishitu bwa bupondo pamo na filozofi ya Bangidiki ne bifyame bya bantu ba Kutunduka. Kimfwa, bādi bakulupile amba bintu bya ku ngitu byonso i bubi, ne amba pa kino, Yesu kāilepo mu bungitu, ino wādi umweka bitupu ku bantu bu udi na umbidi wa bumuntu—bufundiji bwa’mba Yesu kāilepo mu ngitu  (docétisme gnostique). Monka motwamwenanga, kino kyo kine kyādyumwine mutumibwa Yoano.—1 Yoano 4:2, 3; 2 Yoano 7.

Bubela bukwabo, bobālupwile myaka tutwa pa kupita’po i bufundiji bwitwa bu Busatu busantu, bufundijibwa amba Yesu i Leza Mwinē Bukomo Bonso kadi i Mwanā Leza. Mukelenge Alvan Lamson, unena mu dibuku Kipwilo mu Myaka Tutwa Tusatu Tubajinji (Angele) amba lufundijo lwa Busatu “nsulo yalo i myeni ku Bayuda ne ku Bisonekwa bya Bwine Kidishitu; lwatandabukile ne kutwejibwa mu Bwine Kidishitu na Bashandya Kipwilo balondi ba Platon.” Lelo bano “Bashandya Kipwilo balondi ba Platon” i bāni? Bādi bendeji ba bipwilo batupondo bādi batweja bufundiji bwa bwine ntanda bwa Platon, filozofe Mungidiki.

Kuno kutweja bufundiji bwa Busatu bo bwadi bunwanwa bwa antekidishitu, mwanda luno lufundijo lwadi lumwekeja Leza bu kifyame ne kuvutakanya kipwano kyandi pamo na Mwana. (Yoano 14:28; 15:10; Kolose 1:15) Langa’po bidi, i muswelo’ka ubwanya muntu ‘kufwena kudi Leza,’ na mukankamikila Bisonekwa, shi Leza mwine i kikata kifyame?—Yakoba 4:8.

Kutentekela pa kano kavutakanya, Mabible mavule i matalule dijina dya Leza, Yehova, mu malamuni abo, nansha byoditanwa mu bisonekwa bibajinjibajinji misunsa 7 000 ne musubu! Bine, kutompa kushinta Mwinē Bukomo Bonso bu kifyame kadi ne bu kifyame kyampikwa dijina i kubulwa bulēme kwa malwa kudi Umpangi ne ku Kinenwa kyandi kya ku bukomo bwa mushipiditu. (Kusokwelwa 22:18, 19) Pakwabo napo, kupingakenya pa dijina dya Leza bitenta, kimfwa Mfumwetu, ne Leza, i kujilula lulombelo lwa kimfwa lwa Yesu, lunena’mba: “Dijina dyobe dijile kijila [nansha’mba dimonwe bu dijila].”—Mateo 6:9.

Baantekidishitu Bapelanga Bulopwe bwa Leza

Baantekidishitu badi ba kwingila mwingilo wabo nakampata mu “mafuku a kumfulo” otudi’mo’a. (2 Temote 3:1) Kitungo kinekine kya bañongojani ba mu ano mafuku i kongola bantu baleke kuyuka kitenta kya Yesu kya bu Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza, umbikalo wa mūlu usa kuludika ntanda yonso panopano ponka.—Danyele 7:13, 14; Kusokwelwa 11:15.

Kimfwa, bendeji ba bipwilo bamo bafundijanga amba Bulopwe bwa Leza i ngikadilo’tu idi mu mutyima wa muntu, mumweno wampikwa ne kyalwilo kine mu Bisonekwa. (Danyele 2:44) Bakwabo balañanga amba Kidishitu wingilanga kupityila ku imbikalo ya bantu ne bijila byayo. Inoko, Yesu wānene amba: “Bulopwe bwami kebudipo bwa panopantanda, mhm.” (Yoano 18:36) Kunena na bubine, Satana ye “[mulopwe wa] panopantanda,” ke Yesupo, kadi i aye “Leza wa panopantanda.” (Yoano 14:30; 2 Kodinda 4:4) Kino kyo kine kisa konakenya Yesu imbikalo yonso ya pano pa ntanda ne kwikala Muludiki wa pano pa ntanda ponso. (Mitōto 2:2, 6-9; Kusokwelwa 19:11-21) Bantu balombelanga pangala pa kwiya kwabo pobapitulukanga mu Lulombelo lwa Mfumwetu, amba: “Bulopwe bobe bufike. Kiswamutyima kyobe kilongeke pano panshi.”—Mateo 6:10, Myanda Miyampe ku Bonso.

Bendeji bavule ba bipwilo byobakwatakenye mapolitike a ino ntanda, bekalanga balwa boba basapula bubinebine bwa Bulopwe bwa Leza, bafikila enka ne ku kwibapangapanga. Kintu kisangaja i kino, mukanda wa mu Bible wa Kusokwelwa utela wabwitwa wa kyelekejo bu—“Babiloni Mukatakata”—“mukolwe mashi a bapandulwemo, ne mashi a tumoni twa Yesu.” (Kusokwelwa 17:4-6) Kadi uloñanga bwitwa bwandi bwa ku mushipiditu na kukwatakanya “balopwe” ba pano pa ntanda, nansha’mba baludiki ba politike, mwanda wa kwisweja kobadi. Uno mwana-mukaji wa kyelekejo ke ungipo, i enka ino mitotelo ya ntanda. Kino kyo kipindi kikatampe kya antekidishitu.—Kusokwelwa 18:2, 3; Yakoba 4:4.

Antekidishitu Ukolomonanga “Matwi a Luo”

Kutalula’mo kupela kobapela bubinebine bwa Bible, bavule betela bu Bene Kidishitu bapelanga misoñanya ya mwikadilo muyampe na kulonda mwikadilo wa bantu bonso. Kinenwa kya Leza kyālaile kala uno mwanda, amba: “Ke-muntu mwaka ukāyako o bakapela lufundijo lukomo, ino abo byo badi ne matwi a luo, bakasakanga  abo bene bafundiji ba milwi, ba monka mwikadile kilokoloko kyabo.” (2 Temote 4:3) Bano Bene Leza banzanzangi betwanga ne bu “batumibwa ba mabela, ba mīngilo ya kongojana bakwialamuna abo bene’mba: Tudi batumibwa ba Kidishitu.” Bible ubweja’ko amba: “Kumfulo kwabo kukēkala monka mwikadile mīngilo yabo.”—2 Kodinda 11:13-15.

Mu ino mingilo yabo mubadilwa ne ngikadilo ya “bya kulondalonda [bya] mutyima umbi,” bifutulula misoñanya ya mwikadilo muyampe. (2 Petelo 2:1-3, 12-14) Lelo ketwikelepo tumona kuvula kwa bendeji ba bipwilo ne balondi babo balonga—nansha batala kilomonyeka—bilongwa byampikwa kwikala bya Bwine Kidishitu, kimfwa buladi bwa bantu ba ngitu imo ne kusambakena pamo kwa bantu bakubulwa kwisonga? Witūdile’ko bidi kyaba kya kudingakanya mimweno imo mitabijibwe konso konso na ngikadilo inenwe na Bible mu Bene Levi 18:22; Loma 1:26, 27; 1 Kodinda 6:9, 10; Bahebelu 13:4; ne Yude 7.

“Tompai Mishipiditu”

Kukwatañana na byapwa kunenwa’bi, tufwaninwe kuta mutyima ku binenwa bya mutumibwa Yoano bya kuleka kukwatyila nkulupilo yetu ku nsongo ya minwe. Wādyumwine amba: “Banwe baswe, kemukītabijai mishipiditu yonso, mhm, nanshi tompai mishipiditu, shi ya kwa Leza; ke-bantu bapolofeto ba bubela bavule bene balupukile panopantanda.”—1 Yoano 4:1.

Langulukila pa kimfwa kiyampe kya bantu bamobamo ba “mityima miyampe” bādi mu kibundi kya Belea mu myaka katwa kabajinji. “Abo batambwile mwanda wa Leza ne mityima too ke bakimbekimbe mafuku onso mu Bisonekwa amba bayuke shi byo badi bebasapwila’bya [kudi Polo ne Shilasa] i byendele’mo.” (Bilongwa 17:10, 11, MB) Bine, nansha byobādi na kipyupyu kya kwifunda, Bene Belea bādi babandaula mwanda wa kuyukidija shi byobādi bevwana ne kwitabija byādi na kyalwilo mu Bisonekwa.

Dyalelo nadyo, Bene Kidishitu ba bine kebatononwangapo nansha kuponena mu mimweno ya bantu, inoko balamete ku bubinebine bwa Bible. Mutumibwa Polo wālembele amba: “Kino kyo nombela na’mba, lusa lwenu lwende luvula ne kuvula mu ñeni, ne mu kuyūkidila konso.”—Fidipai 1:9.

Shi wadi kwalongele namino, wikankile’ko pano kutambula ino “ñeni, ne kuyūkidila konso” na kwifunda bine bifundija Bible. Boba beula Bene Belea kebakongolwapo na “myanda ya bubela bubela” ya baantekidishitu. (2 Petelo 2:3) Inoko, i bakūlwe na bubinebine bwa ku mushipiditu bwa Kidishitu mwinemwine ne balondi bandi ba bine.—Yoano 8:32, 36.

[Kapango/Kifwatulo pa paje 4]

BINENA BIBLE PANGALA PA ANTEKIDISHITU

“Twanwe twana, ke kitatyi kya kumfulo kino [bine yādi mfulo ya kitatyi kya batumibwa]; kadi mo mwaivwanine’mba, antekidishitu wiyanga, nanshi ne pano pene pabataluka baantekidishitu bavule bene.”—1 Yoano 2:18.

“Le wabubela i wepi, ke yewa kadi utuna Yesu’mba: Aye ke Kidishitupo, mhm? Nanshi uno’u ye antekidishitu, ke yewa kadi utuna Tata ne aye Mwana mwine.”—1 Yoano 2:22.

“Kadi mishipiditu yonso yampikwa kwitabija Yesu keīdipo ya Leza; kadi uno namino o mushipiditu wa antekidishitu, o mwaivwene’mba wiyanga; ne pano pene udi ponka panopantanda.”—1 Yoano 4:3.

“Ke-bantu bañongojani bavule bene balupukile panopantanda, ke boba kadi bakubulwa kwitabija’mba; Yesu Kidishitu wiyanga mu ngitu. Uno namino e ñongojani ne bu-antekidishitu.”—2 Yoano 7.

[Kapango/Bifwatulo pa paje 5]

ÑONGOJANI WALAMUKAALAMUKA

Kishima “antekidishitu” kifunkila pa bonso batuna byobya binena Bible padi Yesu Kidishitu, bonso bapela Bulopwe bwandi, ne bonso basusula balondi bandi. Kifunkila kadi ne pa bantu, malongolodi, ne mizo ītela bya bubela’mba i mitungululwe na Kidishitu nansha boba bepa abo bene kwampikwa kufwaninwa kitenta kya bu Meshiasa na kulaya kuvuija byobya bifwaninwe kulongwa enka na Kidishitu kete—ke kuleta ndoe ne mutyima-ntenke kadi.

[Kutambile Kifwatulo]

Augustin: ©SuperStock/age fotostock

[Kifwatulo pa paje 7]

Pamo bwa Bene Belea, tufwaninwe ‘kubandaula Bisonekwa mobukila mobukila’