Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Bapanga Bipa bya ku Mushipiditu ne mu Bununu

Bapanga Bipa bya ku Mushipiditu ne mu Bununu

Bapanga Bipa bya ku Mushipiditu ne mu Bununu

“Boba bakuninwe mu njibo ya Yehova . . . bakapanga bipa ne mu bununu.”—MITŌTO 92:13, 14.

1, 2. (a) I muswelo’ka umonwanga bununu divule? (b) Bisonekwa bilaya bika pa bitala bipa bya bubi bwa Adama?

 BUNUNU—lelo kino kishima kikupanga mulangwe’ka? Lelo i mikonyemikonye ya kikoba’ni nansha i kubulwa kwivwana senene? Le i kukoka kwa bidyoma’ni, nansha i ngikadilo mikwabo ya “mafuku mabi” ishotolwelwe mu Musapudi 12:1-7? Shi i amo, i kya mvubu kuyuka amba bushintuludi budi mu Musapudi shapita 12 bulombola amba bununu kebwādipo mu mpango imbajinjibajinji ya Yehova Leza Umpangi, ino bulupukile ku bubi bwa Adama bwingila mu umbidi wa muntu.—Loma 5:12.

2 Bununu abo bwine ke mafingopo, mwanda būmi bulampe bulomba kulāla myaka mivule. Na bubine, kukula nansha kutama i kintu kisakibwanga ku bintu byonso byūmi. Kyonakanya kya myaka tununu tusamba kya bubi ne kubulwa kubwaninina kyotumona koku ne koku kisa kupita panopano ponka, ke kintu kya kala, ne bantu ba kikōkeji bakekala na būmi monka mobwāpangilwe, kwampikwa misongo ya bununu ne lufu. (Ngalwilo 1:28; Kusokwelwa 21:4, 5) Mu kine kitatyi’ki, “mwikadi kakanenapo’mba: Nabela.” (Isaya 33:24) Banunu bakajokela ku “bwanuke,” ne umbidi wabo “witolela ku mafuku a [bunsongwa bwabo].” (Yoba 33:25) Ino pano’ko bidi, bonsololo bakikonda na bubi botupyene kudi Adama. Inoko, bengidi ba Yehova i beselwe mu miswelo mivule kitatyi kyobenda banunupa.

3. Bene Kidishitu ‘bapanga bipa ne mu bununu’ muswelo’ka?

3 Kinenwa kya Leza kitukulupija amba “boba bakuninwe mu njibo ya Yehova . . . bakapanga bipa ne mu bununu.” (Mitōto 92:13, 14) Mulembi wa mitōto ulombola mu muneneno wa kyelekejo bubinebine bwa amba bengidi ba kikōkeji ba Leza babwanya kwendelela nyeke kumeso, kwikala bakomo, ne kutanta ku mushipiditu, enka ne pobenda bapwibwa bukomo mu ngitu pene. Bimfwa bivule bya mu Bible ne bya mu ino myaka bibingija uno mwanda.

“Wampikwa Kutamba”

4. Ana mupolofeto mununu wālombwele namani kwipāna kwandi kudi Leza, ne wāeselwe muswelo’ka?

4 Tubandaulei kimfwa kya Ana, mupolofeto mwana-mukaji. Wādi na myaka 84, kadi kutupu “kutamba mu njibo ya Leza, wingidila monka dyuba ne bufuku, ne kushikilwa na nzala, ulombela ponka.” Shandya Ana wādi “wa ku kisaka kya Ashela,” ke kisakapo kya babitobo, o mwanda kādipo unenwe kushikata mu tempelo. Langa’tu bukomo bwaādi ulonga pa kutanwa mu tempelo difuku ne difuku tamba kitatyi kishilulwa mwingilo wa lubanga kufika ne bipwa mwingilo wa kyolwa! Inoko, Ana wāeselwe madyese makatampe pangala pa kwipāna kwandi. Wāikele na dyese dya kutanwa pāile ba Yosefa ne Madia kuleta mwana, Yesu, ku tempelo, mwanda wa kumufikija kudi Yehova mungya Mukanda wa Bijila. Ana pa kumona Yesu, ponka’po wafwija’ko “Leza, kāmunenena [mwana] ku bonso bakutengela kukūlwa mu Yelusalema.”—Luka 2:22-24, 36-38; Umbadilo 18:6, 7.

5, 6. I muswelo’ka ulombolanga banunu bavule dyalelo mushipiditu pamo na wādi na Ana?

5 Dyalelo nadyo, banunu bavule umbukata mwetu batanwanga ku kupwila kitatyi ne kitatyi pamo’nka bwa Ana, balombela na kininga pangala pa kwendeleja butōtyi bwa bine kumeso, ne kupyasakena mu kusapula myanda miyampe. Tutu umo wa myaka 80 ne musubu utanwanga kitatyi ne kitatyi ku kupwila kwa Bwine Kidishitu pamo na mukajandi wanene amba: “Twi batamije kibidiji kya kwenda ku kupwila. Ketusakengapo kwenda kuntu kukwabo. Kokwa kudi bantu ba Leza, ko konka kotuswele netu kwikala. Mwanda ko kotumwenanga busengi.” Bine, kino i kimfwa kitukankamika batwe bonso!—Bahebelu 10:24, 25.

6 “Shi’tu kudi kintu kya ku mushipiditu kyombwanya kwingila, nsakanga nami’nka kwikingila’kyo.” Bino byo binenanga Jane, lolo Mwine Kidishitu wa kishala wa myaka 80 ne musubu. Ubweja’ko amba: “Na bubine, ndi na byaba byoneivwananga bibi, ino mwanda waka nkwatyije bantu bonso bondi nabo bulanda bwami?” Nsangaji yandi imwekanga mu mpala yandi kitatyi kyaenda ku mpangiko ya ku mushipiditu mu matanda makwabo. Mu lwendo lobaendele panopano, walombwele bobadi benda nabo amba: “Nkisakilepo kukatalatala ngubako itulumuja; pano ndi na mutyima wa kutambila mu mwingilo wa budimi!” Jane kadipo ukolelwa kulangula kusepelela kwa bantu na musapu wa Bible nansha byakadipo uyukile ludimi lwa mine ntanda’ya. Ne kadi pano ke myaka mivule, wingilanga na kipwilo kyadi kisakilwa bukwashi nansha kino byokyadi kimulomba kwifunda ludimi lwa bweni ne kwenda lwendo lwa nsaa mutuntulu pa kukafika ku kupwila.

Ingidija Nyeke Ñeni Yobe

7. I muswelo’ka wālombwele Mosesa mutyima wandi wa kutamija kipwano kyandi na Leza mu bununu bwandi?

7 Bwino buvudilanga mu myaka. (Yoba 12:12) Pakwabo napo, kwendelela ku mushipiditu ako kekwiilangapo ako kwine mu buvule bwa myaka. Pa kino, bengidi ba dikōkeji ba Leza, pa kyaba kya kukulupila enka pa myanda yobayukile pa kala, abo bekankamikanga ‘kupita mu kufundijibwa’ penda pavula yabo myaka. (Nkindi 9:9) Mosesa wādi na myaka 80 pāmutumine Yehova. (Divilu 7:7) Mu abo mafuku, bantu ba buno bukulu kebādipo na mamwekamweka, mwanda aye mwine wālembele amba: “Mafuku a myaka yetu adi myaka makumi asamba-abidi, shi pa mwanda wa bukomo makumi mwanda.” (Mitōto 90:10) Ino Mosesa kāmwenepo amba kakokejapo kwifunda mwanda ke mununu kupita. Mosesa, pa kupwa kwingidila Leza mu makumi a myaka, wātambwile madyese mavule, ne kupebwa biselwa bilēma, penepa wālombela Yehova amba: “Shi namone biyampe mu meso obe undaije panopano mashinda obe, nabya nkuyuke.” (Divilu 33:13) Mosesa wādi nyeke usaka kutamija kipwano kyandi na Yehova.

8. I muswelo’ka wāingidije Danyele ñeni yandi paādi na myaka 90 ne musubu, ne kino kyālupwile bipa’ka?

8 Mupolofeto Danyele wāendelele na kulangulukila pa bisonekwa bikola, mobimwekela aye papo na myaka 90 ne musubu. Byobya byaājingulwile mu kwifunda “mikanda”—padi i Bene Levi, Isaya, Yelemia, Hosea, ne Amose—byo byāmutonwene kukimba Yehova mu milombelo na kininga. (Danyele 9:1, 2) Ino milombelo yālondolwelwe, o mwanda wāpelwe misapu ya ku bukomo bwa mushipiditu ya kwiya kwa Meshiasa ne mukekadila mutōtelo utōka mu mafuku a kumeso.—Danyele 9:20-27.

9, 10. I bika biloñanga bamo mwanda wa kwingija nyeke ñeni yabo?

9 Pamo bwa ba Mosesa ne Danyele, netu tubwanya kwikankamika kwingidija ñeni yetu na kulangulukila pa bintu bya ku mushipiditu mungya bukomo bwetu. Bavule baloñanga enka namino’u. Worth, mukulumpe Mwine Kidishitu wa myaka 80 ne musubu, wikankamikanga kuyuka myanda ya panopano idi mu bidibwa bya ku mushipiditu bipānwa na “umpika wa binebine, udi na manwa.” (Mateo 24:45) Unena’mba: “Ami nswile bubinebine ne pa mfulo, kadi nsangelanga bininge kumona mwenda mukambila kweñenya kwa mwinya wa bubinebine.” (Nkindi 4:18) Fred nandi, wingilanga mwingilo wa kitatyi kyonso pano ke myaka 60 ne musubu, umona’mba kwisambila pa Bible na banabetu betabije kumupanga bukomo ku mushipiditu. Unena’mba: “Monanga nyeke Bible bu mūmi mu ñeni yami. Shi nobe uswile Bible ekale mūmi kodi—mumone bu wa mvubu—kadi shi usakile kukwatañanya byowifunda na ‘kyelekejo kya myanda mikomo,’ nabya kokamona’tu myanda bwa tupindi palapala, mhm. Ufwaninwe kumona kipindi ne kipindi mokikwatañenine mungya kifuko kyakyo.”—2 Temote 1:13.

10 Kununupa ke akopo’tu kukankajanga muntu kwifunda milangwe mipya ne mikutakane. Bantu ba myaka 60, 70, nansha ke 80 babwanya kwifunda kulemba ne kutanga nansha kwifunda ndimi ingi mipya. Batumoni ba Yehova bamobamo i balonge namino mwanda wa kusapula myanda miyampe ku bantu ba mizo mishileshile. (Mako 13:10) Harry ne wandi mukaji badi na myaka 60 ne musubu pobakwete butyibi bwa kwenda mu mwaba wisambwa Kiputulukeshi. Harry unena’mba: “Shi tutale biyampe, mwingilo o-onso mu būmi wendanga ukoma shi muntu nandi wenda ununupa.” Inoko, na bukomo ne kūminina, ba Harry ne mukaji babwenye kwendeja bifundwa bya Bible mu Kiputulukeshi. Pano ke myaka mivule, Harry unenanga mashikulu ku kitango kya distrike mu luno lwandi ludimi lupya.

11. Mwanda waka i biyampe kubandaula bilonga banunu bengila na kikōkeji?

11 Kunena na bubine, ke bonsopo bekalanga na bukomo mu ngitu nansha na ngikadilo ya kunekenya bino bikoleja. Ino, mwanda waka tubabandaula bilonga banunu bamobamo? Shako ke kunenapo amba bonso bafwaninwe’nka kulonga bintu bya muswelo umo. Inoko, mulangwe udi’po i owa wānene mutumibwa Polo ku Bene Kidishitu Bahebelu pa bitala bakulumpe ba kikōkeji pa kipwilo amba: “Ne kufwatakanya monka mwaendele būmi bwabo ne kwibalondela nenu monka.” (Bahebelu 13:7) Kitatyi kyotufwatakanya bino bimfwa bya bupyasakane, tukakankamikwa kwiula lwitabijo lukomo ludi na bano banunu mu mwingilo obengidila Leza. Harry, pano pakadi na myaka 87, ushintulula kine kyamukankamikile amba: “Nadi nswile kwingidija myaka yami inshadile’ko na tunangu ne, shi bikokejika, kwikala wa kamweno mu mwingilo wa Yehova.” Fred, otwatelanga kala, nandi pano uloelelwe bininge mwingilo wapelwe ku Betele. Unena’mba: “Ufwaninwe kuyuka muswelo muyampe wa kwingidila Yehova ne kulamatyididila’ko.”

Bepāne Nansha Bishinta Ngikadilo Yabo

12, 13. I muswelo’ka wālombwele Balezilai lulamato lwa Bwine Leza nansha ngikadilo yandi byoyādi ke mishinte?

12 Kulwa na ngikadilo ya ku ngitu yenda ishinta i kintu kikomo. Inoko nansha byokudi kushinta kwa uno muswelo, bikokejika kulombola lulamato lwa Bwine Leza. Balezilai, Mwine Ngileade, i kimfwa kilumbuluke pa uno mwanda. Paadi na myaka 80, wālombwele kizaji kya kutendelwa kudi Davida ne bantu bandi, na kwibapa bidibwa ne mwa kushikata mu kitatyi kya butomboki bwa Abisalome. Ino Davida pa kujokela ku Yelusalema, Balezilai wākebashindikila ku Munonga wa Yodano. Davida wānene Balezilai ekale wa mu kipango kyandi kya bulopwe. Lelo Balezilai wālondolwele’po namani? “Dyalelo dino’di ami ngidi na myaka makumi mwanda; . . . lelo mwingidi obe ayuke kutompa kyadya, nansha kyatoma’ni? Lelo nkōkeja kwivwana monka diwi dya bana-balume bembanga, nansha bana-bakaji bembanga’ni? . . . Ino nanshi talapo bidi, mwingidi obe Kimehame; aye abuke pamo na mfumwami mulopwe; kadi bamulonge kyokya kyakanengela ku meso obe.”—2 Samwele 17:27-29; 19:31-40.

13 Nansha ngikadilo ya Balezilai byoyādi ke mishinte, ino wākwatakenye mulopwe mushingwe māni wa Yehova pangya bukomo bwandi. Byaādi uyukile amba byumvwanino byandi bya kutompa bidibwa nansha bitomibwa ne kwivwana kwine kebikingilapo mobyādi bikadilanga, kāivwenepo bululu ku mutyima. O mwanda wātongele pambulwa mwino Kimehame ende akatambule madyese āmupelwe, bine, wālombwele bumuntu bwandi bwinebwine. Banunu bavule dyalelo balombolanga mushipiditu wa kupāna pakubulwa mwino na owa wādi na Balezilai. Bakwatakanyanga butōtyi bwa bine pangya bukomo bwabo, mwanda bayukile amba “Leza uloelelwe bitapwa bidi namino.” Bine, tudi na madyese makata pa kwikala na bantu ba dikōkeji umbukata mwetu!—Bahebelu 13:16.

14. Bununu bwa Davida i bubweje namani mvubu ku binenwa bidi mu Mitōto 37:23-25?

14 Davida nandi, nansha byāshintyile ngikadilo yandi misunsa mivule mu bula bwa myaka, wādi nyeke ukulupile amba bulami bwa Yehova ku bengidi bandi ba dikōkeji kebushintangapo kashā. Kubwipi’tu na mfulo ya būmi bwandi, Davida wālembele lwimbo luyukene dyalelo bu Mitōto 37. Langa’po’tu bidi na abe umwene Davida, mulemenenwe, uleulula ne komba lunsense koku wimba’mba: “Mwikadilo wa muntu i mukankamikwe kudi Yehova; kadi uloelelwe mu dishinda dyandi. Nansha wapona, kaponenenapo, mhm; ke-muntu Yehova wamukwata ne kuboko kwandi. Nadi mwanuke, pano nakule; nanshi nkyamwenepo moloke kulekelelwa, nansha lukunwa lwandi kulomba bidibwa.” (Mitōto 37:23-25) Yehova wāmwene amba i biyampe kutweja binenwa bya uno mununu, Davida, mu uno mutōto wa ku bukomo bwa mushipiditu. Bine, uno mulangwe wa mushike i mubweje bukomo ku bino binenwa bilupuka ku mutyima!

15. Mutumibwa Yoano wāshile kimfwa’ka kiyampe kya kikōkeji nansha byaādi mununu kadi mu ngikadilo mishinte?

15 Mutumibwa Yoano i kimfwa kikwabo kilumbuluke kya kikōkeji mu ngikadilo mishinte ne mu bununu. Yoano pa kupwa kwingidila Leza kintu kya myaka 70, wākutyilwe mu kisanga kya Patamosa “pa mwanda wa Leza ne pa busapudi bwa Yesu.” (Kusokwelwa 1:9) Inoko, mwingilo wandi kewafudilepo papo. Na bubine, mikanda yonso idi mu Bible yālembelwe na Yoano yāsonekelwe mu myaka ya mfulo ya būmi bwandi. Paādi pa Patamosa, wāpelwe kimonwa kya Kusokwelwa kilenga nzuba, wālemba’kyo na katentekeji. (Kusokwelwa 1:1, 2) Mobimwekela, wākutulwilwe mu bulopwe bwa Neleva, Mbikavu Mwine Loma. Kupwa, kubwipi kwa mwaka wa 98 K.K., Yoano aye papo na myaka 90 nansha 100, wālemba Evanjile ne mikanda isatu itelwa pa dyandi dijina.

Nsekununi ya Mvubu ya Kūminina

16. I muswelo’ka ulombolanga boba bakolelwa kwisamba lulamato lwabo kudi Yehova?

16 Kukolelwa kufikilanga bantu mu miswelo mivule ne mu ludingo lwishileshile. Kimfwa, bantu bamo bakolelwanga enka ne kwisamba kwine. Inoko abo bakiloelelwe kuvuluka buswe ne kanye ka Leza. Nansha byobakolelwa kunena ku kyakanwa, ino bendelelanga kunena Yehova mu mityima yabo amba: “Ē! mo nswelele mukanda-obe-wa-bijila! I kufwatakanya kwami dyuba dyonso.” (Mitōto 119:97) Yehova nandi uyukile boba “bafwatakanya pa dijina dyandi,” kadi usangelanga bano bantu mwanda i beshile na bantu bavule kebatelepo mutyima ku mashinda andi. (Malaki 3:16; Mitōto 10:4) Bine, i kintu kikankamika’po kashā pa kuyuka’mba Yehova uloelelwanga byobya byotulanga mu mutyima wetu!—1 Bilongwa 28:9; Mitōto 19:14.

17. I katelelo’ka ka pa bula kashile binebine bengidi ba Yehova bengile mu bula bwa myaka?

17 Kintu kikwabo kekifwaninwepo kwilwa i kino amba boba bāingidile Yehova na kikōkeji mu makumi a myaka i bashiye binebine katelelo ka pa bula kekabwanyapo kufikilwa’po mu muswelo mukwabo—nsekununi ya mvubu ya kūminina nansha ya kutūkija mityima. Yesu wānene amba: “Pa kutūkija mityima yenu po pakumwenamo ne myuya yenu.” (Luka 21:19) Kutūkija mutyima i kwa mvubu pa kumona būmi bwa nyeke. Banwe balonga “muswidile mutyima wa Leza” ne kulombola dikōkeji mu būmi bwenu, kemukabulwepo kumona “mwanda-wamulao.”—Bahebelu 10:36.

18. (a) I bika bisangelanga Yehova kumona ku banunu? (b) Lelo i bika byotukabandaula mu kishinte kilonda’ko?

18 Yehova usangelanga mwingilo omumwingidila na muya wenu onso, wikale mukatampe nansha mutyetye. Nansha shi “bu-muntu bwetu bwa pa ngitu bwendanga boneka” na bununu, ino “bobwa bwa munda bwendanga busambuka mafuku onso, mo bukila, mo bukila.” (2 Kodinda 4:16) Ne kutatana kwine mpika, Yehova usangelanga byobya byolongele mu myaka ya kala, ino kadi i kimweke patōka amba usangedile ne byobya bine byolonga pano pangala pa dijina dyandi. (Bahebelu 6:10) Mu kishinte kilonda’ko, tukabandaula bipa bilupuka ku kikōkeji kya uno muswelo.

Lelo Ukalondolola Namani?

• I kimfwa’ka kilumbuluke kishidile Ana banunu Bene Kidishitu dyalelo?

• I kika kinenenwa’mba bununu ke kijikapo ku bibwanya kulonga muntu?

• I muswelo’ka ubwanya banunu kwendelela kulombola lulamato lwa bwine Leza?

• Lelo Yehova umonanga mwingilo umwingidila banunu namani?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 25]

Banunu bavule i bimfwa mu kutanwa kwabo ku kupwila kitatyi ne kitatyi, mu kusapula na bupyasakane, ne mu kwifunda na kininga