Disao—Le I Kiyukeno kya Bwana-Bulume?

MU BYABA bivule bya pano pa ntanda, bana bana-balume batwejibwanga kwisao amba bekale biyampe ku ngitu. Inoko mu byaba bikwabo bya ntanda, badi na kibidiji kya kuleka kutweja bana-balume kwisao umbūmi bwabo bonso. Ku bamo, kimfwa Bayuda ne Bamizilima, kebatwejangapo bana-balume kwisao mwanda’tu wa bekale biyampe ku ngitu kete, mhm; ino didi ne na nshintulwilo kampanda mu butōtyi.

Inoko mu mizo mikwabo, bekalanga na kibidiji kya kutweja bana kwisao shi nsongwalume watama senene. Divule bendanga na nsongwalume mu ntanda kobakamufundija mungya bisela bya kishi kya kwabo, kwine’kwa ko kobakamutweja kwisao ne kumuleka’ko kutyina wakemona kala na bantu bakwabo mu bula bwa mayenga kampanda enka ne bipwa bilonda. Mu kine kitatyi’kya, nsongwalume upityijibwanga mu bisela kampanda ne kufundijibwa kwikala mwana-mulume. Le kutweja mwana mwana-mulume kwisao uno muswelo ko kulombola’mba pano wafikila pa bwana-bulume? Nanshi tutalei bidi bine binena Bible pa muswelo umona Leza uno mwanda.—Nkindi 3:5, 6.

Mumwena Leza Disao

Mu myaka ya kala, mizo imo, kimfwa Bene Edipito, bādi batweja bana kwisao na kutyiba nsongo ya kikoba nansha lupu lwa mutaka wa mwana mwana-mulume. Inoko Abalahama kābutwidilwepo mu bantu ba kino kibidiji. Kunena na bubine, mu kitatyi kilampe kya būmi bwandi, Abalahama kādipo mutwejibwe kwisao. Inoko, Abalahama paādi wampikwa kutwejibwa kwisao’pa, wēlombwele bu mwana-mulume nkanka. Aye na kibumbo kityetye kya bantu, wālondele bibumbo bya mavita bya balopwe baná bākwete Lota mwanā mwanabo ne kwibanekenya wēbanekenya. (Ngalwilo 14:8-16) Myaka 14 pa kupita’po, Leza wāsoñanya Abalahama kutwejibwa kwisao ne kutweja ba munjibo yandi yonso kwisao. Lelo i kika kyālongēle Leza namino?

Na bubine kekyādipo kiyukeno kilombola’mba pano Abalahama watama kakidipo nkasampe, mhm. Mwanda wādi kala mutame wa myaka 99! (Ngalwilo 17:1, 26, 27) Leza wālombwele buluji bwine bwaāmupelele ino mbila, amba: “Mukatwejibwa kwisao ponka pa lupu lwa ngitu; kine kino’ki kikekalanga kiyūkeno kya kipwano kya padi ami ne banwe bene.” (Ngalwilo 17:11) Kino kipwano kyāsambile Leza na Abalahama kidi ne na mulao wālaile Leza amba kupityila kudi Abalahama “mafu onso a panopantanda” akeselwa madyese makatampe. (Ngalwilo 12:2, 3) Nanshi ku meso a Leza, disao kedyādipo nansha dimo na mulangwe wa bwana-bulume. Dyāletelwe’ko bu kiyukeno kilombola’mba yewa mutwejibwe kwisao i wa ku musuku wa Abalahama, ne amba i mweselwe dyese dya kubadilwa mu boba “balobekelwe ne binenwa bya aye Leza.”—Loma 3:1, 2.

Mwenda myaka, muzo wa Isalela wēlombola’mba i wampikwa kufwaninwa pa kupela Lukunwa lwa binebine lwa Abalahama, ke Yesu Kidishitu kadi. O mwanda mwine bāpelelwe na Leza, ne kutwejibwa kwisao kwabo kwine kekwādipo na buluji ku meso a Leza. Inoko, Bene Kidishitu bamobamo ba mu myaka katwa kabajinji ka kino Kyetu Kitatyi bādi bakiningila bantu amba Leza ukisaka bantu batwejibwe kwisao. (Bilongwa 11:2, 3; 15:5) Pa kino, mutumibwa Polo wātuma Tetusa amba ‘alongolole biyampe bintu byonso byakubulwa kulongolola’ mu bipwilo palapala. Paālembēle Tetusa, Polo wātelele’mo kino kintu kyakubulwa kulongolola, amba: “Ke-kuntu e ko badi bantu bampikwa kukōkela ba ntanda ne miseke, bakinenenene ne bañongojani;  ba ku disao bo bene’tu byamalwa, konka kwibasuīja, ne mwakunenena mu byakanwa byabo mpika, e mo kyendelemo mwamo; i bantu bakuvutakanya mōbo na mōbo, pa kufundija mwakubulwa kufwaninwa, mwanda wa kumwenamo bupeta bwa bumvubumvu.”—Tetusa 1:5, 10, 11.

Ano madingi a Polo akidi nyeke na mvubu. Bine, Mwine Kidishitu kunena muntu mukwabo amba wandi mwana ufwaninwe’nka kutwejibwa kwisao kebikwatañenepo na Bisonekwa. Pa kyaba kya kwikala muntu “wakwiela mu mambo a bakwabo,” Mwine Kidishitu ukashila bambutwile ba mwana bakwate’po butyibi abo bene. (1 Petelo 4:15) Pakwabo napo, Polo wātonwenwe na mushipiditu kulemba pangala pa disao mungya Mukanda wa Bijila wa Mosesa, amba: “Lelo kudi muntu waityilwe wa mu disao’ni? Nanshi kakālamuka ke wampikwa disao, ehe. Lelo kudi muntu mukwabo waityilwe wampikwa disao’ni? Nanshi nandi kakatwela mu disao, ehe. Mwanda disao i dya bitupu, kadi ne bumpikwa disao nabo mo monka, i bwa bitupu, poso kulama mwendele bijila bya Leza. Ino bantu bonso bashikate monka mu mishikatyilo yo badimo po baityilwe, muntu ne wandi, muntu ne wandi.”—1 Kodinda 7:18-20.

Le “Bufundiji bwa pa Kutwela Kwisao” Nabo?

Le bikekala namani shi bambutwile Bene Kidishitu abakwata butyibi bwa kutweja babo bana kwisao? Lelo mungya Bible bikekala byendele’mo kutuma babo bana kukalonda bobwa bobeta bu bufundiji bwa pa kutwela kwisao botwapwa kwisambila’po ku ngalwilo? Kukalonda buno bufundiji ke’nkapo kukatalulwa lupu nansha kikoba kya ku nsongo bitupu, mhm, ino i kutwela mu bintu bivule. Yewa yense ukatwela kwine kwisao’ku, ukekala mu kisense na bana bana-balume ne bafundiji bampikwa kwikala batōtyi ba Yehova. Bintu bivule bifundijibwa’ko i byampikwa kukwatañana na misoñanya milumbuluke ya mu Bible. Bible witudyumuna’mba: “Kwinangila kubi kuboleja miswelo milumbuluke.”—1 Kodinda 15:33.

Kutabukididila, kutanwa ku buno bufundiji kudi kadi ne kyaka kya ku ngitu. Mu 2003, julunale umo (South African Medical Journal ) wadyumwine amba: “Uno mwaka nao kwamwekele bipa bilenga nzuba bilupukile ku disao, bitango bikatampe bisapula myanda byaletele malapolo a bantu bafwile, bakwabo bonakanibwe na kutyibwa bibi kujokoloka ntanda yonso. . . . Mu kīpi, buno bwine bwitwa bu ‘bufundiji bwa pa kutwela kwisao’ buvule dyalelo i bwa budimbañani, kadi buleta lufu.”

Kutentekela ku kyaka kya konakanya bankasampe ku ngitu, kudi kadi ne kyaka kikata ku mushipiditu. Bufundiji ne bibidiji bilongwa ku dino disao butwejanga bantu mu bya majende ne butōtyi bwa bankambo bafwile. Kimfwa, pa kyaba kya kwitabija’mba kutyibwa kwa kityibetyibe ne kubulwa bukundwe byo bifikijanga ku kyaka, bavule bamonanga’mba diloa nansha kufitwa kwa bankambo bafwile ko kuleteja bino bizumba. Bible uleta uno musoñanya pa bitala butōtyi bwa bubela, amba: “Kemukēkula mu kisense kya bampikwa kwitabija; lelo boloke ne bukondame kisense i kya paka? nansha mwinya ne fukutu po bipwanine i paka le? . . . Penepo nanshi pandukaimo mudi abo, mwikale bapandukemo; e mwānenena Yehova; kadi kemukatenga ku kyakujidikwa.” (2 Kodinda 6:14-17) Mungya ano madingi, kekikekalapo kya ñeni bambutwile Bene Kidishitu kutuma babo bana kukalonda buno bufundiji bwa pa kutwela kwisao.

Lelo I Kika Kipejanga Mwine Kidishitu Bwana-Bulume?

Ku Mwine Kidishitu yense, kutwejibwa kwisao nansha kubulwa kutwejibwa’ko ke akyopo kilomboji kya bwana-bulume. Ku meso a Leza, kintu kya mvubu kutabuka kifwaninwe Mwine Kidishitu kuta’ko mutyima nakampata i kumusangaja, ke kukimbapo “kwimwekeja mu dyangi dya ngitu.”—Ngalatea 6:12, BB.

Ino pa kusangaja Leza, Mwine Kidishitu ufwaninwe ‘kutweja mutyima kwisao.’ (Kupituluka 10:16; 30:6; Mateo 5:8) Dino ke disaopo dya kutyiba na dikengo nansha lupete, ino i dya kusumbula bilokoloko bibi ne milangwe ya mitatulo, kimfwa yoya ya kulanga amba yewa mutwejibwe kwisao ku ngitu i mutabuke bakwabo bulēme. Mwine Kidishitu yense, ekale mutwejibwe kwisao nansha wampikwa kutwejibwa’ko, ubwanya kulombola bwana-bulume bwandi na kūminina matompo ne ‘kūminina monka mu lwitabijo.’—1 Kodinda 16:13; Yakoba 1:12.