Lusangukilo—Lelo Umonanga Luno Lukulupilo bu lwa Bine?

“Kusanguka kwa bafu kudiko.”—BILONGWA 24:15.

1. Mwanda waka i bikomo kunyema lufu?

 “MU INO ntanda, kekudipo kintu kikomo kunyema bwa lufu ne bitanshi.” Bino binenwa, byālembelwe mu 1789 na Benjamin Franklin, mulungu wa Leta Mwine Amedika, byamwenwe na bamo bu byendele’mo. Shako, bantu bavule babudimbidimbi badimbanga, babulwa kufuta bitanshi. Inoko shi ke lufu, mobimwekela, i lukomo mpata kunyema. Batwe bonso ketubwanyapo kwilunyema ku bukomo bwetu batwe bene. Lwitulondanga batwe bonso. Mwanda kalunganyembo—kibundu mwendanga bantu bonso—kaminanga baswe betu buzukuzuku kwampikwa kwikuta. (Nkindi 27:20) Ino tala uno mulangwe usenga.

2, 3. (a) I kika kinenenwa’mba lufu lubwanya kunyemwa kupita’ko ne mulangila bavule? (b) I bika byotusa kubandaula mu kino kishinte?

² Kinenwa kya Yehova kileta lukulupilo lwa bine lwa lusangukilo, lwa kujokejibwa monka ku būmi. Kino ke kilotwapo bitupu, kadi i kutupu bukomo kampanda, mūlu ne panshi, bubwanya kukankaja Yehova kufikidija luno lukulupilo. Ino, ku bamo, lufu lubwanya ne kunyemwa kupita ne mulangila bantu bavule dyalelo. Mwanda waka? Mwanda “kibumbo kikatampe” kya bantu kebabadika bakapanda pa “malwa makatakata” asa kufika panopano ponka. (Kusokwelwa 7:9, 10, 14) Kupwa papo bakendelela kwikala na būmi bwa nyeke. Nanshi, kobadi abo, lufu ke kintupo kikomo kunyema. Pakwabo kadi, ‘lufu lukavutakanibwa.’—1 Kodinda 15:26.

³ Tufwaninwe kumona lusangukilo bu kintu kya bine na mwādi mumwenine’lo mutumibwa Polo, wānene amba: “Kusanguka kwa bafu kudiko, kwa boloke, ne bampikwa koloka kumo.” (Bilongwa 24:15) Shi ke pano, tubandaulei bipangujo bisatu bitala lusangukilo. Kibajinji, lelo i kika kilengeja luno lukulupilo lwikale lwa bine? Kya bubidi, i muswelo’ka obwanya nobe kusengibwa na lukulupilo lwa lusangukilo? Kya busatu, i muswelo’ka luno lukulupilo olubwanya kwalamuna būmi bobe tamba pano?

Lusangukilo—Lukekala’ko Bine

4. Lusangukilo ludi na mvubu mikatampe mu mpango ya Yehova namani?

⁴ Kudi bubinga buvule bulengeja lusangukilo lwikale lwa bine. Kupityidila, ludi na mvubu  mikatampe mu mpango ya Yehova. Vuluka amba, Satana wātwejije bantu mu bubi bubutwile lufu. Pa kino, Yesu wānenene padi Satana amba: “Aye wadi ntapañani ne kungalwilo kwine.” (Yoano 8:44) Ino Yehova wālaile amba “mwana-mukaji,” kyelekejo kya bulongolodi bwa momwa mūlu budi bwa wandi mukaji, bukalupula ‘lutundu’ lukasanshija yewa “nyoka wa kala na kalā” ku mutwe na kupondakanya Satana potepote. (Ngalwilo 3:1-6, 15; Kusokwelwa 12:9, 10; 20:10) Yehova paadi wenda usokola mpango yandi itala luno Lutundu, Meshiasa, byayukene amba luno Lutundu lukalonga ne bikwabo bivule pa kupwa konakanya Satana. Kinenwa kya Leza kinena’mba: “E po pa mwanda pāsokwedilwe Mwana Leza’mba, ōne mīngilo ya dyabola.” (1 Yoano 3:8) Lufu luletelwe na bubi botupyene kudi Adama o mwingilo mwine mukatampe wa Satana, o mwanda Yehova i mwitūdile’ko mpangiko ya kwilutalula, nansha kwilona, kupityila kudi Yesu Kidishitu. Pa kino, kitapwa kya kikūlwa kya Yesu ne lusangukilo bidi na mvubu mpata.—Bilongwa 2:22-24; Loma 6:23.

5. Mwanda waka lusangukilo lukatumbija dijina dya Yehova?

⁵ Yehova i musumininwe kutumbija dijina dyandi dikola. Satana wāfutulwije dijina dya Leza ne kumubepela bubela. Wābepele amba ba Adama ne Eva ‘binebine kebakafupo’ shi badye ku kipa kyēbajidikile Leza. (Ngalwilo 2:16, 17; 3:4) Tamba penepa, Satana ubepanga bubela bwa uno muswelo, kimfwa bufundiji bwa bubela bunena’mba shi muntu wafu, muya wendelelanga kwikala’ko na būmi. Inoko, Yehova ukasokola padi tō buno bubela bonso’bu kupityila ku lusangukilo. Penepa ukelombola lonso amba aye bunka bwandi ye Mulami wa būmi ne Mwine ujokejanga’bo.

6, 7. Le Yehova udi na milangwe’ka pa bitala kusangula bantu, ne tubayuka milangwe yandi namani?

⁶ Yehova uloelelwe kusangula bantu. Bible ulombola patōkelela bilanga Yehova pa uno mwanda. Kimfwa, ivwana bino binenwa bya ku bukomo bwa ku mushipiditu byānene Yoba, muntu wa kikōkeji, amba: “Shi muntu afwe, ekale mūmi monka’ni, a? Mafuku onso a bulwi bwami nkungilanga, poso’nka kukutululwa kwami kufike. Shi abe ukēte, nankyo nka kwitaba; nansha ukekalanga ne mutyima wa kuloelelwa ku mīngilo ya obe makasa.” (Yoba 14:14, 15) Lelo bino binenwa bidi na nshintulwilo’ka?

⁷ Yoba wādi uyukile amba shi wafu, kukapita kitatyi kampanda kya kukungila mu tulo twa lufu kimutengele kumeso. Wādi umona kino kitatyi pamo bwa ‘mafuku a bulwi,’ kitatyi kimuningilwe kukungila kunyongololwa. Kwadi aye, kunyongololwa mu lufu kyādi kintu kya bine. Yoba wādi uyukile amba kunyongololwa kwandi  kukafikidila. Mwanda waka? Mwanda wādi uyukile milangwe ya Yehova. Amba Yehova “ukekalanga ne mutyima wa kuloelelwa” pa kumona dikwabo mwingidi wandi wa kikōkeji. Bine, Leza utengele na kipyupyu kujokejeja bantu bonso boloke būmi. Kadi Yehova ukapa bakwabo mukenga wa kwikala na būmi bwa nyeke mu Paladisa pano pa ntanda. (Luka 23:43; Yoano 5:28, 29) Byokidi i kiswa-mutyima kya Leza kufikidija ino mpango, lelo i ani ubwanya kwiikankaja?

8. Yehova i mulete “kiyūkeno” kitukulupija būmi bwa kumeso muswelo’ka?

⁸ Lusangukilo lwa Yesu i kiyukeno kitukulupija būmi bwa kumeso. Pānenene Polo mwisambo mu Atene, wālombwele amba: “[Leza] utungile ne mu difuku dyākatyibilamo mambo a bapanopantanda umboloke monka mudi yewa muntu wātongele. Namo kadi i mu kiyūkeno kya bantu bonso pa kumusangula mu lufu.” (Bilongwa 17:31) Bantu bamo bādi bevwana Polo bāmusepele na kibengo pobāivwene myanda ya lusangukilo. Ino, batyetye baālamukile bāitabija. Kepabulwe mulangwe waānene amba luno lukulupilo i kiyukeno o wēbatengele. Yehova wālongele kingelengele kikatampe kupita byonso pa kusangula Yesu. Wālangwile wandi Mwana mu lufu ke mūmi—ke mushipiditu mukomo. (1 Petelo 3:18) Yesu musanguke wāikele ke mukatampe kupita ne paādi kaile pano panshi pene. Yesu byakadi muntu wakubulwa kufwa kadi wa bukomo mupitwe’nka na Yehova kete, udi pano na muswelo wa kuvuija biselwa bya kutendelwa bimupa Shandi. Yesu ye ke dishinda disangwila’mo Yehova bantu bonso— ba kwenda mūlu ne ba kushala pano pa ntanda. Yesu mwine wānene amba: “Ami ndi lusangukilo ne būmi.” (Yoano 5:25, Myanda Miyampe ku Bonso; 11:25) Yehova i mulete kiyukeno kikulupija ba kikōkeji bonso pa kusangula wandi Mwana.

9. Nsekununi ya Bible ilombola namani amba lusangukilo ludi’ko bine?

⁹ Lusangukilo lwāmwenwe na batumoni bavule ne kulembwa mu Kinenwa kya Leza. Bible udi na nsekununi ya kamwanda kamo ne kamo itala bantu mwanda bāsangukile ke bōmi pano pa ntanda. Bino bingelengele kebyālongekelepo mu bufyafya, ino pādi patōkelela, pavule pene i ku meso a batumoni. Yesu wāsangwile Lazalasa, wādi mufwe ke kupite mafuku aná, ku meso a kibumbo kya bantu bādi ku madilo—bine, kwādi ne ba kisaka, balunda, ne balondakani. Buno bukamoni bulombola’mba Yesu wātuminwe na Leza bwādi bukamoni bukatampe bwākomenwe nansha ke balwana nandi ba bipwilo kutuna amba kasangwilwepo. Inoko, bakala ñeni ya kwipaya Yesu ne Lazalasa mwine kumo! (Yoano 11:17-44, 53; 12:9-11) Bine, twikalei na kikulupiji amba lusangukilo ludi’ko bine. Leza i mwitupe nsekununi ya bantu bāsangwilwe mwanda wa kwitusenga ne kukankamika lwitabijo lwetu.

Tutanei Busengi mu Lukulupilo lwa Lusangukilo

10. I bika biketukwasha tutane busengi mu nsekununi ya mu Bible ya lusangukilo?

¹⁰ Lelo ukimbanga kusengwa kitatyi kyofwilwa? Nsulo ikulupilwa ya busengi itanwa mu nsekununi ya mu Bible ya lusangukilo. Kutanga ino nsekununi, kulangulukila’po, ne kumona mu ñeni mobyāpityile kubwanya kukukwasha umone amba lukulupilo lwa lusangukilo i lwa binebine. (Loma 15:4) Ino ke nsekununipo bitupu, mhm. I myanda yālongekele bine, yātene bantu pamo bwa batwe, bādi’ko mu myaka miyukane senene kadi bādi bashikete mu bibundi bipotoloke. Shi ke pano, twisambilei’ko bidi pa kimfwa kimo—kya lusangukilo lubajinji lwisambilwe’po mu Bible.

11, 12. (a) I byamalwa’ka byāponene mwana-mukaji wa kishala Mwine Zelefata, ne dibajinji wālongele’po namani? (b) Shintulula byālongēle Yehova mwana-mukaji wa kishala kupityila kudi mupolofeto wandi Ediya.

¹¹ Tala mobyāpityile. Mu mayenga kampanda,  mupolofeto Ediya ushikete mu kadimbwa ka pangala bu mweni mu njibo ya mwana-mukaji wa kishala Mwine Zelefata. I kitatyi kibi. Ntanda idi mu masusu a mulanga ne nzala. Bavule bafwa’nka kufwa. Yehova ke mwingidije kala Edisha kulonga kingelengele kyaijije mafuku mavule mwanda wa kupala mpalo uno wa kishala mwityepeje pangala pa lwitabijo lwandi. Uno mwana-mukaji ne wandi mwana mwana-mulume nabo badi ke bapwibwe byonso, bashele’nka na bidibwa bya musunsa umo ke kulama lufu, ino Yehova wapa Ediya bukomo bwa kulupula bukula ne māni ku kingelengele. Ino pano, uno lolo waponenwa na kyamalwa. Mu kitulumukila, mwana wabela misongo, kyaba kitye’tu wafu. Bine, uno lolo wa kishala watapwe bibi! Aye mukolelwe kala mwakwikadila kwampikwa mulume wa kumusasaketa ne kumukwatakanya, ino pano wajimija ne mwanandi umo enka. Buno bulanda bubamulengeja atopeke Ediya ne Yehova Leza wandi mwine! Lelo mupolofeto usa kulonga’po namani?

¹² Ediya kafuninepo uno lolo wa kishala pangala pa matope andi matupe. Inoko, wanena’tu amba: “Mpe obe mwana.” Ediya wakandija mwana mufwe’wa pa kadimbwa ka pangala, kalombela’nka kulombela amba būmi bwa mwana bumujokele. Ku mfulo Yehova walondolola! Langa’po mwayudila kilungi kya Ediya nsangaji pa kumona pa dityima dya kano kansongwalume patwa monka. Bikopelo bya mwana bibaputuka, kajokoloja meso. Ediya watūkija mwana kudi inandi ne kunena’mba: “Mona bidi, mwanobe i mūmi.” Inandi wasangala mu muswelo keuneneka. Kanena’mba: “Abe wi muntu wa Leza, ne mwanda wa Yehova mu kyakanwa kyobe i wa binebine.” (1 Balopwe 17:8-24) Lwitabijo lwandi mudi Yehova ne mudi ntunguluji wandi lubakomejibwa mpata.

13. I kika kinenenwa amba nsekununi ya Ediya ya kusangula mwanā mwana-mukaji wa kishala kwituletela busengi dyalelo?

¹³ Kulangulukila pa nsekununi bwa ino kukakupa bine busengi bukatampe. Bine, Yehova udi na bukomo bwa kunekenya lufu, walwana netu! Langa’po’tu bidi mukasangela tununu ne tununu twa bantu pamo’nka bwa uno mwana-mukaji wa kishala pakasangulwanga bantu bonso! Kadi nsangaji ikekalanga mikata mūlu pakaludikanga Yehova wandi Mwana mwanda wa kusangula bantu konso pi na pi. (Yoano 5:28, 29) Lelo nobe kodi mufwilwe muntu osenswe? Bine, i nsangaji mikatampe kashā pa kuyuka’mba Yehova udi na bukomo ne ukajokejanga bafwile ku būmi!

Lukulupilo Lobe ne Būmi Bobe Dyalelo

14. Lelo lukulupilo lwa lusangukilo ludi na lupusa’ka pa būmi bobe?

¹⁴ Lelo lukulupilo lobe lwa lusangukilo ludi na lupusa’ka pa būmi bobe dyalelo? Ukokeja kukankamikwa na luno lukulupilo potanwa mu tusua, mu bikoleja, mu kupangwapangwa, nansha mu kyaka. Satana usakanga utyine lufu ne kuleka kulama bululame bobe mofwila kwikala mu būmi buyampe. Vuluka, Satana wānene Yehova amba: “Byonso bidi na muntu ukapana’byo pa būmi bwandi.” (Yoba 2:4) Pa kunena namino, Satana i mwitusambile batwe bonso, ne abe mwine kumo. Lelo bine shi utanwe mu kyaka ukaleka’byo kwingidila Leza? Shi ulamine lukulupilo lwa lusangukilo, nabya ukashala musumininwe kulonga kiswa-mutyima kya Shobe wa mūlu.

15. I muswelo’ka otusengwa na binenwa bya Yesu bidi mu Mateo 10:28 potutanwa mu kyaka?

¹⁵ Yesu wānene amba: “Kemukakwatwa moyo boba bakwimwipaya yonka ngitu, kuyūka mwakwipaīla mutyima mpika, poso o mukatyina moyo i yewa uyūkile kona mutyima ne mubidi byonso mu Ngehena.” (Mateo 10:28) Ketudipo na kyotuzakela Satana ne bantu bandi. I kya bine, bamobamo bakokeja kwitusanshija, padi  ne kwitwipaya. Inoko, bibi byobabwanya kwitulonga i bya lupito bitupu. Yehova ubwanya kupwija, eyo, ukapwija bibi byonso bifikila bengidi bandi ba kikōkeji kadi ukebasangula. Nanshi enka Yehova bunka bwandi ye otufwaninwe kutyina, kwakamwa ne kulēmeka. I aye bunka bwandi udi na bukomo bwa kujokeja muntu ku būmi ne kumupa kikulupiji kya būmi bwa kumeso, kadi ubwanya konakanya umbidi ne muya mwine mu Ngehena. Ino bya dyese, Yehova kakusakilapo ukoneke, mhm. (2 Petelo 3:9) Batwe bengidi ba Leza byotudi na lukulupilo lwa lusangukilo, tufwaninwe nyeke kwikala na kikulupiji kya kulamibwa. Būmi bwa nyeke bwitutengele kumeso’ku shi tulame nyeke kikōkeji, ne i kutupu kibwanya kwitulonga Satana ne bengidi bandi bene.—Mitōto 118:6; Bahebelu 13:6.

16. Lelo muswelo otumona lusangukilo wikalanga na lupusa’ka pa bintu byotutangidije kumeso?

¹⁶ Shi lukulupilo lwa lusangukilo i lwa bine ku meso etu, nabya tukamona būmi mu muswelo ungi muyampe. Tuyukile amba ‘shi twikale bōmi, nansha shi tufwe, tudi bonka ba Yehova.’ (Loma 14:7, 8) Potutonga bintu bya kutangidija kumeso, tukalonda nanshi madingi a Polo, anena’mba: “Kemukīkala kudingakanibwa na bapanopantanda; nanshi mwikale kupalukako ponka pa kwisambula mityima yenu, amba mutompe kiswa-mutyima wa Leza, ne mwikadile bulumbuluke, kuloelelwa, ne bu-bwaninine monka.” (Loma 12:2) Bantu bavule bepandanga mu kulonga byonso byobabila, byobalanga, ne byobasaka. Bamwene amba būmi i bwīpi, o mwanda balondalonda nsangaji na mikeketo, kadi nansha byobemwekejanga bu bene Leza, ino na bubine kebukwatañenepo na “kiswa-mutyima wa Leza.”

17, 18. (a) Lelo Kinenwa kya Yehova kituyukija namani mwīpipidile būmi bwa muntu, ino Leza mwine witusakila twikale namani? (b) Mwanda waka tufwaninwe kutendela Yehova difuku ne difuku?

¹⁷ Shako būmi i bwīpi. “Myaka ipita bukidi, batwe ke twenda kungi,” padi i mu myaka 70 nansha 80 bitupu. (Mitōto 90:10, BB) Bantu bafumbanga pamo’nka bwa biyombo, bapita’nka bwa munjiñininya, enka bwa luvula bitupu. (Mitōto 103:15; 144:3, 4) Leza kādipo na mpango ya twikale na būmi mu myaka mityetye’tu, tutame ne kwikala na tunangu ne bwino kampanda, kupwa kwa myaka makumi shi anga ketununupa, kuponena mu misongo, ne kufwa. Yehova wāpangile bantu na mutyima wa kwikala’ko nyeke. Bible witusapwila’mba: “Nansha ke kitatyi kyakubulwa mpwilo kine wekitūla mu mityima yabo.” (Musapudi 3:11, NW) Shi Leza i ñumauma, le wadi wa kupa bantu mutyima wa kwikala na būmi bwa nyeke ino kupwa aleke kwibapa muswelo wa kwibumona? Mhm, mwanda “Leza i buswe.” (1 Yoano 4:8, BB) Kupityila ku lusangukilo, ukapāna būmi bwa nyeke enka ne ku boba ke bafwe bene.

¹⁸ Lusangukilo lo lwitupa lukulupilo lwa būmi bulumbuluke kumeso. Ketufwaninwepo kwikala na kiyukuyuku kya kukimba kwisangaja umbyonso enka dyalelo. Ketusakilepo kumwena “kutabuka mu byakumona” mu ino ntanda ikumba na lufu. (1 Kodinda 7:29-31; 1 Yoano 2:17) Byoketudipo bwa boba bampikwa lukulupilo lwa bine, tudi na kino kyabuntu kilumbuluke kya kuyuka amba shi tukōkele nyeke Yehova Leza, nankyo tukamutendela nyeke ne kuloelelwa na būmi. Bine, twendelelei nanshi kutendela Yehova difuku ne difuku, ke-muntu i mwitupe lukulupilo lwa bine, ke lukulupilo lwa lusangukilo kadi!

Lelo Usa Kulondolola Namani?

• I muswelo’ka otufwaninwe kumona lusangukilo?

• I myanda’ka ilombola’mba lukulupilo lwa lusangukilo i lwa bine?

• I muswelo’ka otukokeja kusengwa na lukulupilo lwa lusangukilo?

• Lelo lukulupilo lwa lusangukilo ludi na lupusa’ka pa būmi bobe?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 20]

Yoba wāyukile amba Yehova wabilanga kusangula boloke

[Kifwatulo pa paje 23]

“Mona bidi, mwanobe i mūmi”