“Kekulubwila Muntu Bubi Na Bubi”

“Kekulubwila muntu bubi na bubi, shi ani, shi ani. Tai mityima ku bintu bifwaninwe ku meso a bantu bonso.”—LOMA 12:17.

1. Le i ngikadila’ka idi na bantu bavule?

 SHI mwana abamutonona kudi mwanabo, divule dine mwana’wa nandi utononanga wamutonona’wa. Ino i kya bulanda, mwanda ino ngikadila ya nonge’tu nami nkulonge keikadikilepo enka ku banuke. Batame bavule baloñanga enka namino. Shi kudi webalubila, nabo basakanga kumujokejeja kyaebalonga’kya. Shako, batame bavule kebajokejangapo na kutonona wibatonona, ino bavule bajokejanga kinongo mu miswelo ya munshimunshi. Padi bababanga wibalubile’wa nansha kumukalakanya akomenwe kulonga byalonga. Nansha shi balonge namani, kilongwa i kimo kyonka—kujokeja nansha kulubula kinongo.

2. (a) Mwanda waka Bene Kidishitu ba bine bakomenanga mushipiditu wa kujokeja kinongo? (b) I bipangujo’ka ne i shapita’ka wa mu Bible otusa kubandaula?

 ² Nansha mushipiditu wa kusaka kujokeja kibi ku kibi byouvudile, Bene Kidishitu ba bine beukomenanga. Ino baloñanga buninge bwa kulonda kidyumu kya mutumibwa Polo wānene amba: “Kekulubwila muntu bubi na bubi, shi ani, shi ani.” (Loma 12:17) Le i bika biketutonona tulonde uno musoñanya mulumbuluke mu būmi bwetu? Lelo i ani nakampata oketufwaninwepo kwilubwila nandi kibi ku kibi? I byabuyabuya’ka byotukangula shi tuleke kwijokejeja byotwilubila? Pa kulondolola bino bipangujo, twifundei bine byādi binena Polo ne kutala kisonekwa kya Loma shapita wa 12 mokilombwela amba kuleka kujokeja kinongo dyo dishinda diyampe kulonda, dya buswe, kadi dya butūkanye. Tusa kubandaula bino bipindi bisatu kimo ne kimo.

“Ino Kadi . . . Nemwisashilapo”

3, 4. (a) Le Polo i mwisambile pa bika kushilwila pa Loma shapita wa 12, ne kutela kwatelele kishima “ino kadi” kushintulula namani? (b) Le lusa lwa Leza lwādi lufwaninwe kutonwena Bene Kidishitu ba mu Loma ku kulonga bika?

³ Polo ubandaula myanda iná mikwatañane pamo idi na kamweno mu būmi bwa Bene Kidishitu, kushilwila mu shapita wa 12. Ushintulula kipwano kyetu na Yehova, na bakwetu betabije, na bampikwa kwitabija, ne na baludiki ba ntanda. Polo ulombola amba kudi bubinga bukatampe bwa kufundwila milangwe mibi, kubadila’mo ne mutyima wa kujokeja kinongo. Unena’mba: “Ino kadi bānwe bāna betu, nemwisashilapo pa lusa ne lusa lwa Leza.” (Loma 12:1) Ta mutyima ku kishima “ino kadi,” kishintulula’mba “mungya myanda ibadikile’i.” Na bubine Polo unena’mba, ‘Mungya byobi byonakitamba mu kushintulula, nemwisāshila kulonga byonsa kwimusapwila pano.’ Le Polo wāshintulwidile Bene Kidishitu ba mu Loma bika?

⁴ Polo wisambila mu mashapita 11 mabajinji a mukanda wandi pa mukenga wa kutendelwa ushitwidilwe Bayuda ne Bajentaila, wa kubikala bu balopwe na Kidishitu mu Bulopwe bwa Leza, lukulupilo lwāpelele Bene Isalela ba ku mashi kwitabija. (Loma 11:13-36) Ano madyese malēme aeselwe bantu enka pa “lusa ne lusa lwa Leza.” Le Bene Kidishitu bafwaninwe kwitaba namani ku buntu bukatampe bwibalombwele Leza? Mityima yabo ifwaninwe kuyula kufwija’ko kukatampe kwibatonona balonge byobya bisa kunena Polo, amba: “Mwipane ngitu yenu, ke kitapwa kyumi, kikola, kya kuloelelwa Leza, ko kutōta kwenu kwine kwine kwa mutyima.” (Loma 12:1) Le bano Bene Kidishitu bādi babwanya namani kwipāna abo bene bu “kitapwa” kudi Leza?

5. (a) Le muntu ubwanya namani kwipāna bu “kitapwa” kudi Leza? (b) Le i musoñanya’ka ufwaninwe kuludika mwikadilo wa Mwine Kidishitu yense?

⁵ Polo ushintulula monka’mba: “Kemukīkala kudingakanibwa na bapanopantanda; nanshi mwikale kupalukako ponka pa kwisambula mityima yenu, amba mutompe kiswa-mutyima wa Leza, ne mwikadile bulumbuluke, kuloelelwa, ne bu-bwaninine monka.” (Loma 12:2) Kupita’ko kuleka mushipiditu wa ino ntanda uludike mulangilo wabo, bādi bafwaninwe kusambula mityima yabo ishilule kulanga mulangila Kidishitu. (1 Kodinda 2:16; Fidipai 2:5) Uno musoñanya ufwaninwe kuludika mwikadilo wa difuku ne difuku wa Bene Kidishitu bonso ba bine, kubadila’mo ne batwe ba dyalelo kumo.

6. Mungya mulangilo wa Polo utanwa mu Loma 12:1, 2, i bika bitutonona tuleke kujokeja kinongo?

⁶ Le mulangilo wa Polo udi mu Loma 12:1, 2 witukwashanga namani? Pamo bwa Bene Kidishitu bashingwe māni a mushipiditu ba mu Loma, tufwijanga’ko Leza mpata pangala pa lusa lwa endaenda, lwa ntanda ne ntanda, lwaetufwila ne lwaendelela kwitufwila difuku ne difuku mu būmi bwetu. Ino kadi, mutyima wa kufwija’ko witutononanga twingidile Leza na bukomo, na misokwe, ne na bwino bwetu bonso. Kadi mwine mutyima’u witulengejanga tulonge buninge  bwetu bonso bwa kulanga mulangila Kidishitu, kemulangilapo ino ntanda, mhm. Kadi kwikala na mutyima wa Kidishitu kushintanga muswelo otwikele na bakwetu—betabije ne bakubulwa kwitabija bene. (Ngalatea 5:25) Mwanda mwine i uno: Shi tulanga mulangila Kidishitu, nabya tukakomena mutyima wa kusaka kujokeja kinongo.—1 Petelo 2:21-23.

‘Buswe Nabo Bwikale Bwampikwa Buzazangi’

7. Le i buswe bwa muswelo’ka bwisambilwe’po mu Loma shapita wa 12?

⁷ Kyotupelela kujokeja kibi ku kibi ke mwandapo’tu amba dyo dishinda diyampe, ino i mwanda dyo dishinda dya buswe. Tala mutumibwa Polo mwaesambila monka pa mutyima wa buswe. Mu mukanda waātumine ku Loma, Polo wingidije kishima “buswe” (mu Kingidiki i a·gaʹpe) misunsa mivule pa kwisambila pa buswe bwa Leza ne bwa Kidishitu. (Loma 5:5, 8; 8:35, 39) Inoko, mu shapita wa 12, Polo waingidija’mo kishima a·gaʹpe mu muswelo mukwabo—pa kwisambila pa buswe bwa kuswa bakwetu bantu. Wesambe bidi amba byabuntu bya mushipiditu i bishileshile kadi amba betabije bamo badi nabyo, ebiya kupwa watela ngikadila ifwaninwe kwikala nayo Bene Kidishitu bonso nyeke. Amba: ‘Buswe bwenu nabo bwikale bwampikwa buzazangi.’ (Loma 12:4-9) Kuswa bakwetu kyo kiyukeno kikatampe kya Bene Kidishitu ba bine. (Mako 12:28-31) Polo witusoñanya tubandaule shi buswe botudi nabo batwe Bene Kidishitu i bwampikwa buzazangi.

8. I muswelo’ka otukokeja kwikala na buswe bwampikwa buzazangi?

⁸ Kupwa, Polo ulombola mwa kwikadila na buswe bwampikwa buzazangi amba: “Jilai pakatampe pene byobya bibibibi; lamatyididilai byobya bilumbuluke biyampe.” (Loma 12:9) ‘Kujila’ ne ‘kulamatyidila’ i bishima binane. ‘Kujila’ kukokeja kwalamunwa bu “kushikwa ne pa mfulo.” Bine tufwaninwe kushikwa bibi, ke’nkapo bipa bitamba ku bibi, mhm. (Mitōto 97:10) Kishima ‘kulamatyidila’ i kyalamunwe ku kyubwa kya Kingidiki kishintulula pa bute pa bute amba “kulamika.” Nanshi Mwine Kidishitu udi na buswe bwa bine i mulamate mbū, nansha kukwatyija ku ngikadila  ya kulonga biyampe enka ne byoikala ke kipindi kekilamukapo ku bumuntu bwandi.

9. I kidyumu’ka kidyumwine Polo misunsa mivule mine?

⁹ Kilomboji kimo kya buswe i kitelwe na Polo misunsa mivule mine. Amba: “Eselai dyese boba bakwimupangapanga; kadi mwesele ne dyese, kemukifinga mafingo.” “Kekulubwila muntu bubi na bubi.” “Bānwe baswedibwe! Kekwikwatyilwa kinongo, ehe.” “Kemukishindwai na bubi, nanshi bānweko shindai bubi ku bilumbuluke.” (Loma 12:14, 17-19, 21) Binenwa bya Polo bilombola patōka motufwaninwe kwikadila na bampikwa kwitabija, nansha ke boba betulondalonda bene.

“Eselai Dyese Boba Bakwimupangapanga”

10. Le tukokeja kwesela namani boba betupangapanga?

¹⁰ Lelo tulondanga namani musoñanya wa Polo unena’mba: “Eselai dyese boba bakwimupangapanga”? (Loma 12:14) Yesu wālombwele balondi bandi amba: “Sanswai bakwimushikwa, ne bakwimumweshamwesha malwa nabo mwikale kwibalombelelapo.” (Mateo 5:44; Luka 6:27, 28) Nanshi, muswelo umo wa kwesela boba betupangapanga i kwibalombelela’ko, kulomba Leza amba shi kudi betulondalonda mwanda wa kuyuka kokebayukile kintu, nabya Yehova ebapūtule meso bamone bubinebine. (2 Kodinda 4:4) Shako, kikokeja kumweka bu kyeni pa kulomba Leza esele muntu witupangapanga. Inoko, milangwe yetu pa kwenda iifwana na mulangilo wa Kidishitu, po pene ketukakolelwapo kuswa balwana netu. (Luka 23:34) Le i bipa’ka bikokeja kulupuka ku buswe bwa uno muswelo?

11. (a) I ñeni’ka yotuboila ku kimfwa kya Shitevani? (b) Mungya mulombwela būmi bwa Polo, le bantu bamo bapangapanga bakwabo bakokeja kushinta namani?

¹¹ Muntu umo bidi wālombelele’ko boba bādi bamupangapanga i Shitevani, ne milombelo yandi keyāendelepo mwa bitupu. Kupwa’tu kwa Pentekosa wa 33 K.K. kepāijijepo Shitevani wākutwa na balwana na kipwilo kya Bwine Kidishitu, wālupwilwa panja pa Yelusalema ne kwasa bāmwasa mabwe. Kumeso kwa kufwa, wāela lubila’mba: “Abe Mfumwami kokebaletela mu kidye bano bantu pa uno mwanda uno, mhm.” (Bilongwa 7:58–8:1) Mu bantu bobālombelele’ko kudi Shitevani mwādi ne Solo, wēmwenine ne kwitabija kwipaibwa kwa Shitevani. Mwenda mafuku, Yesu musanguke wāmwekela Solo. Uno wādi upangapanga bantu wāalamuka ke mulondi wa Kidishitu, ne kupwa ke mutumibwa Polo, mulembi wa mukanda wa Bene Loma. (Bilongwa 26:12-18) Bimweka’mba Yehova wāivwene milombelo ya Shitevani ne kulekela walekela Polo bubi bwaālongele bwa kupangapanga bantu. (1 Temote 1:12-16) O mwanda ke kya kutulumukapo shi Polo usoñanya Bene Kidishitu amba: “Eselai dyese boba bakwimupangapanga”! Wādi uyukile mungya byāmutene amba bantu bamo bapangapanga bakwabo bakokeja kwikala bengidi ba Leza kungya-meso. Mu ano etu mafuku, bantu bamo badi bapangapanga bengidi ba Yehova nabo baitabije pa kumona mwiendelejo wabo wa ndoe.

“Mwikale ne Ndoe ne Bantu Bonso”

12. Lelo binenwa bya kidyumu bitanwa mu Loma 12 vese wa 9 ne vese wa 17 i bikwatañane namani?

¹² Kidyumu kilonda’po kiletele Polo kya mwa kwikadila na betabije ne bakubulwa kwitabija i kino: “Kekulubwila muntu bubi na bubi.” Bino binenwa i mulangwe muluji ulupuka ku byaānene dibajinji amba: “Jilai pakatampe pene byobya bibibibi.” I amo, le muntu ukokeja kunena namani amba i mujile binebine byobya bibi shi aye ujokeja bibi na bibi? Kulonga namino ke kwikalapo na ‘buswe bwampikwa buzazangi.’ Ebiya Polo unena’mba: “Tai mityima ku bintu bifwaninwe ku meso a bantu bonso.” (Loma 12:9, 17) Le tulondanga bino binenwa namani?

13. I muswelo’ka otubwanya kwiendeja “ku meso a bantu bonso”?

¹³ Dibajinji, mu mukanda wātumine Polo kudi Bene Kodinda, wālembele’mo myanda ya mwāpangilwepangilwe batumibwa. Amba: “Tu bālamunwa, ke tudi kizuilo kya bapanopantanda, ne ku bamwikeulu, ne ku bantu bene kumo. . . . Mu kutukwa tweselemo dyese; ne mukupangwapangwa namo tutūkijemo ne mutyima. Mu kubabwa lubabo twisashila monka.” (1 Kodinda 4:9-13) Ne dyalelo nadyo mo monka, Bene Kidishitu ba bine batalwanga na bantu ba ino ntanda. Shi bantu betujokolokele  abamone bintu bilumbuluke byotulonga potulambikwa myanda ya bubela, bakokeja kwikala na mutyima wa kwitabija musapu wa Bwine Kidishitu otusapula.—1 Petelo 2:12.

14. Le tubwanya kukimba ndoe na bantu kufika ne pa ludingo’ka?

¹⁴ Ino le tufwaninwe kukimba ndoe kufika ne pa ludingo’ka? Tufwaninwe kwiikimba kufika’nka ne pafudile bukomo bwetu. Polo ulombola banababo Bene Kidishitu amba: “Shi kyendelemo, nankyo mwikale ne ndoe ne bantu bonso ku wenu mutamba.” (Loma 12:18) Binenwa “shi kyendelemo” ne “ku wenu mutamba” bilombola’mba kukimba kupwana na bakwetu kukokeja kukoma kyaba kimo. Kimfwa, ketubwanyapo kujilula musoñanya wa Leza mwanda’tu wa kusaka kupwana na muntu kampanda. (Mateo 10:34-36; Bahebelu 12:14) Nansha nankyo, batwe tuloñanga byotubwanya kulonga—pampikwa kujilula misoñanya myoloke—mwanda wa kwikala mu ndoe na “bantu bonso.”

“Kekwikwatyilwa Kinongo, Ehe”

15. Le i bubinga’ka bwa kulekela kujokeja kinongo butanwa mu Loma 12:19?

¹⁵ Polo waleta bubinga bukwabo bwituningila kuleka kujokeja kinongo; ke dishinda dya butūkanye kadi dyotufwaninwe kulonda. Unena’mba: “Bānwe baswedibwe! kekwikwatyilwa kinongo, ehe, kōkelai bukalabale; ke-kintu i kisonekwe’mba: Kinongo i kyāmi mwine, nkamulubwila; mo munenena Yehova namino.” (Loma 12:19) Mwine Kidishitu utompa kujokeja kinongo udi na mitatulo. Mwanda wepe aye mwine kyepelo kya Leza. (Mateo 7:1) Ne kadi, kukwata kwaakwata myanda aye mwine kulombola’mba ketabijepo Yehova umukulupija amba: “Nkamulubwila.” Ino Bene Kidishitu ba bine abo bakulupile amba Yehova ‘ukaketa nsambu ya bandi batongwe.’ (Luka 18:7, 8; 2 Tesalonika 1:6-8) O mwanda balekanga Leza aye mwine ajokeje kinongo kya bibi bibalongelwe.—Yelemia 30:23, 24; Loma 1:18.

16, 17. (a) Lelo ‘kubanjila muntu mudilo’ mu mutwe wandi kushintulula namani? (b) Le kodi nobe mwimwene bilongwa biyampe mobinekenyenyanga mutyima wa muntu wakubulwa kwitabija? Shi i amo, leta’ko kimfwa kimo.

¹⁶ Kujokejeja walwana kinongo i kūmija’tu mutyima wandi, ino kumulongela bintu na kanye kukokeja kunekenya mutyima wandi. Mwanda waka? Tala binenwa byānene Polo Bene Kidishitu ba mu Loma. Amba: “Shi ukushikilwe ēkale ne nzala, mupei byakudya; shi udi ne kyumwa, mupei byakutoma; pa kumulonga namino umubanjilanga mudilo wa makala mu mutwe wandi.” (Loma 12:20; Nkindi 25:21, 22) Le kino kishintulula namani?

¹⁷ ‘Kumubanjila mudilo wa makala mu mutwe wandi’ i muneneno wa kyelekejo uselelwe ku kusungulula kobādi basungulula byuma mu myaka isekunwinwe mu Bible. Bādi bela kidibwe mu lwanzo kupwa bātūla mukuku wa makala munshi ne pangala pene. Makala a mudilo ādi atūlwa pangala ādi alundila’ko kyanga mwanda wa nyundo mukomo’wa asunguluke ne kulamuka’ye ku bityakuku bidi ku kidibwe’kya. Ne kulongela kinkwa netu bintu biyampe nako mo monka, kukokeja “kusungulula” wandi mutyima mūmu ne kulupwila patōka ngikadila yandi milumbuluke. (2 Balopwe 6:14-23) Na bubine, bantu bavule badi mu kipwilo kya Bwine Kidishitu i balonde butōtyi bwa bine pa kupwa bidi kumona bilongwa biyampe byādi bibalongela bengidi ba Yehova.

Kine Kyoketujokejejapo Kinongo

18. Mwanda waka kuleka kujokeja kinongo i dishinda dyoloke, dya buswe, kadi dya butūkanye?

¹⁸ Mu buno bubandaudi bwīpi bwa Loma shapita wa 12, tubamone’mo bubinga bukatampe buvule ‘boketulubwilapo muntu bibi na bibi.’ Bubajinji, kuleka kujokeja kinongo dyo dishinda dyoloke dya kulonda. Leza byaitufwila lusa,  i kyoloke kadi i kyendele’mo twipāne kudi Yehova ne kukōkela na mutyima umo ku mbila yandi—kubadila’mo ne musoñanya wa kuswa balwana netu. Bwa bubidi, kuleka kujokeja bibi na bibi i dishinda dya buswe dya kulonda. Shi ketujokejapo kinongo, ino tushinsakanya’ko ndoe, nabya, na buswe bonso tukakulupila kukwasha nansha ke balwana ba mutyima wa nshikani bene bekale batōtyi ba Yehova. Bwa busatu, kuleka kujokeja kibi i dishinda dya butūkanye dya kulonda. Kujokeja kinongo i kwitatula, mwanda Yehova unena’mba: “Kinongo i kyāmi mwine.” Kadi Kinenwa kya Leza kidyumuna’mba: “Pa kwiya kwitatula penepo po pa kwiya bumvu: Ino nanshi ñeni idi ne bantu ba bumvubumvu.” (Nkindi 11:2) Kulekela Leza kinongo na tunangu kulombola’mba tudi na butūkanye.

19. I bika byotusa kwisambila’po mu kishinte kilonda’ko?

¹⁹ Polo ufudija mwisambo wandi wisambila pa muswelo otufwaninwe kwikala na bakwetu. Usoñanya Bene Kidishitu amba: “Kemukishindwai na bubi, nanshi bānweko shindai bubi ku bilumbuluke.” (Loma 12:21) Le i bintu’ka ne bantu’ka babi botulwa nabo dyalelo? Le tukokeja kwibanekenya namani? Malondololo a bino bipangujo ne bikwabo bikwatañene nabyo akabandaulwa mu kishinte kilonda’ko.

Le Ukokeja Kushintulula?

• I kidyumu’ka kipitulukilwe misunsa ne misunsa mu Loma shapita wa 12?

• I bika biketutonona tuleke kujokeja kinongo?

• I byabuyabuya’ka byotukangula batwe ne bakwetu shi ‘ketulubwilapo muntu bibi na bibi’?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kapango pa paje 24]

Loma shapita wa 12 ushintulula kipwano kya Mwine Kidishitu na:

• Yehova

• banababo betabije

• bakubulwa kwitabija

[Kifwatulo pa paje 25]

I ñeni’ka yotuboila ku kimfwa kya mwanā bwanga Shitevani?