Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Hosea

Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Hosea

Mwanda wa Yehova I Mūmi

Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Hosea

BUTŌTYI bwa bine bwādi’tu ke bujimine mu bulopwe bwa Isalela bwa kungala bwa bisaka dikumi. Mu Isalela, mu bwendeji bwa Yeloboame II, kwādi ntundubuko ya ku ngitu, ino yātyepele kinondanonda na lufu lwandi. Kupwa kwālonda kitatyi kya kubulwa kololokwa ne kusunkanibwa kwa buludiki. Mu balopwe basamba bepingakene, baná bāfwile lwa kwipaibwa. (2 Balopwe 14:29; 15:8-30; 17:1-6) Myaka 59 ya mwingilo wa bupolofeto wa Hosea, waāshilwile mu 804 K.K.K., yāpityile yonso enka mu kino kitatyi kya tuvutakanya.

Milangwe ya Yehova pangala pa uno muzo wa Isalela wa bulongelonge i milombolwe patōkelela kupityila ku byobya byālongekele mu busongi bwa Hosea. Kusokola patōkelela bubi bwa Isalela ne bupolofeto bwa kutyibilwa mambo kwandi pamo ne bulopwe bwa Yuda yo myanda mine idi mu musapu wa Hosea. Hosea i mwingidije muneneno wa kinyenye ao’ko uteneka mutyima, muneneno wa bukomo kadi wampikwa kafinda, pa kulemba byonso bidi mu mukanda utelwa pa dyandi dijina. Uno mukanda byoubadilwa mu Kinenwa kya Leza kya ku bukomo bwa mushipiditu, musapu wao i mūmi kadi udi na bukomo.—Bahebelu 4:12.

‘YATA KODI MUKAJI WA BWITWA’

(Hosea 1:1–3:5)

Yehova walombola Hosea amba: “Enda bidi uyate kodi mukaji wa bwitwa.” (Hosea 1:2) Hosea wakōkela, wasela Ngomela ne kubutula mwana mwana-mulume. Mobimwekela, Ngomela wakabutwile bana bakwabo babidi ba kamabula. Majina abo a bu Lo-luhama ne bu Lo-ami adi na nshintulwilo ilombola’mba Yehova i mupele kufwila Isalela lusa ne amba i mwele bantu bandi bampikwa kikōkeji.

Lelo pano Yehova weivwana namani pangala pa bantu bandi batomboke. Ulombola Hosea amba: “Enda bidi monka usanswe mwana-mukaji muswedibwe na mulunda nandi, ke wa busekese kadi; mwasanshilwe Yehova bāna ba Isalela, nansha bavundamukile ku baleza bakwabo.”—Hosea 3:1.

Bipangujo bya mu Bisonekwa Bilondolwelwe:

1:1—Mwanda waka Hosea utela balopwe bonso baná bābikele mu Yuda kitatyi kya mwingilo wandi ino ne kutela’nka mulopwe umo wa Isalela? I pa mwanda enka balopwe ba ku musuku wa kisaka kya Davida kete bo bādi bayukane bu balopwe bafwaninwe kubikadila pa muzo mutongwe wa Leza. Balopwe ba ku bulopwe bwa kungala kebādipo ba ku musuku wa Davida, kwine kwādi kutamba balopwe ba Yuda.

1:2-9—Lelo Hosea wāselele binebine mukaji wa bwitwa? Bine, Hosea wāsongele mwana-mukaji waālamukile ke wa makoji. Mwanda kekudipo kintu nansha kimo kilombola amba byānene mupolofeto pa njibo yandi kyādi kilotwa nansha kimonwa.

1:7—Le i kitatyi’ka kyākwatyilwe njibo ya Yuda kanye ne kupandijibwa? Kino kyāfikidile mu 732 K.K.K., mu mafuku a Mulopwe Hezekia. Mu kine kitatyi’kya, Yehova wāfudije kutambwa kwa Yelusalema na Ashidia na kwingidija mwikeulu umo wāipaile balwana nabo, basola 185 000 mu bufuku bumo. (2 Balopwe 19:34, 35) Penepa Yehova wānyongolola Yuda, kāikelepo kwibapandija “pa buta, nansha pa kipete, nansha pa bulwi, nansha pa tubalwe, nansha pa bapatubalwe bene, mhm,” ino na mwikeulu umo yenka.

1:10, 11—Byāponene bulopwe bwa ku ngala bwa Isalela mu 740 K.K.K., mwanda waka bana ba Isalela badi kadi “bakakongakanibwa pamo” na bana ba Yuda? Bavule ba mu bulopwe bwa kungala bāendele mu Yuda kumeso kwa bekadi ba mu ntanda ya Yuda kuselwa bu misungi mu Babiloni mu 607 K.K.K. (2 Bilongwa 11:13-17; 30:6-12, 18-20, 25) Kitatyi kyājokele Bayuda mu yabo ntanda mu 537 K.K.K., boba ba mu bulopwe bwa kungala bwa Isalela bādi umbukata mwa boba bājokele.—Ezela 2:70.

2:21-23—Lelo i bika byālailwe mungya binenwa bya Yehova binena’mba: ‘Kabidi nkamukuna [Yezelele] kondi mu ntanda’ya; ino nkamukwatyilwa kanye’? Dijina dya mwanā Hosea umbajinji waābutwile na Ngomela i Yezelele. (Hosea 1:2-4) Nshintulwilo ya dino dijina ya amba: “Leza Ukakunanga Nkunwa,” i bupolofeto bwa kukongakanya basheleshele’ko ba kikōkeji mu 537 K.K.K. ne kwibakuna pamo’nka bwa nkunwa mu Yuda. Ayo ntanda yadi misalwe mu bula bwa myaka 70 yadi pano ikokeja kulupula ñano, vinyu, ne māni. Mu muneneno wa kyelekejo, buno bupolofeto bulombola’mba bino bintu biyampe byādi bifwaninwe kulomba ntanda amba ilete bumeni bwayo, ne ntanda nayo ikalomba madiulu kunokeja mvula. Ino madiulu nao akalomba Leza kuleta makumbi a mvula. Byonso bino byādi na kitungo kya kuta mutyima nakampata ku bisakibwa bya basheleshele’ko bājokele. Mutumibwa Polo ne mutumibwa Petelo i bengidije Hosea 2:23 pa kunenena pa kubungakanya kwa basheleshele’ko ba mu Isalela wa ku mushipiditu.—Loma 9:25, 26; 1 Petelo 2:10.

Ñeni Yotuboila’ko:

1:2-9; 3:1, 2. Langa’po kutyumwina umanwi kwa Hosea pa kushikata mu busongi’bwa pa mwanda’tu wa kulēmeka kiswa-mutyima kya Leza! Batwe netu, lelo twitabijanga kuleka byobya bisaka mutyima wetu pangala pa kulēmeka kiswa-mutyima kya Leza?

1:6-9. Yehova ushikilwe makoji a ku mushipiditu, pamo’nka na mwashikilwe makoji a ku ngitu.

1:7, 10, 11; 2:14-23. Byobya byālaile Yehova pangala pa Isalela ne Yuda byāfikidile. Kinenwa kya Yehova kifikidilanga nyeke.

2:16, 19, 21-23; 3:1-4. Yehova witabijanga kulekela boba bonso besāsa bya binebine. (Nehemia 9:17) Mu kimfwa kya Yehova, netu tufwaninwe kwikala na lusa ne kanye mu byobya byotulongela bakwetu.

‘YEHOVA UDI NE KIMU’

(Hosea 4:1–13:16)

“Yehova udi ne lupata (kimu) ne bekadi ba ntanda’ya.” Mwanda waka? Mwanda “kekudipo bu-binebine, nansha kanye, nansha kuyukidija kwa Leza, mu ntanda’ya.” (Hosea 4:1) Muzo mutomboke wa Isalela ubetweja mu budimbidimbi ne kumwanga mashi ne kulonga busekese bwa ku ngitu ne bwa ku mushipiditu. Pa kyaba kya kukimba bukwashi bwa Leza, ino abo “baita Edipito, baenda ku Ashidia.”—Hosea 7:11.

Yehova ulombola butyibi bwandi, amba: “Isalela waminininwa.” (Hosea 8:8) Bulopwe bwa Yuda nabo kebubudilwepo kulambikwa mambo. Hosea12:2 unena’mba: “Yehova udi ne lupata na Yuda, nandi ukadingila Yakoba mungya mashinda andi; mungya bilongwa byandi e mwakamupadila mpalo.” Inoko kujokejibwa kudi’ko, mwanda Leza ulaya’mba: “Nkebakūla ku bukomo bwa Kalunganyembo; nkebakūla ku lufu.”—Hosea 13:14.

Bipangujo bya mu Bisonekwa Bilondolwelwe:

6:1-3—Le i ani wādi unena’mba: “Iyai tujokele kudi Yehova”? Padi i Bene Isalela bampikwa kikōkeji bādi bekankamika abo bene na bene kujokela kudi Yehova. Shi i amo, bādi bedidika bitupu bu besāsa. Kanye kabo ka lusa kādi ka kakitatyi katyetye ne ka lupito pamo’nka bwa “dikumbi dya lubanga, . . . bwa lumé lujimina bukidibukidi.” (Hosea 6:4) Ku mutamba mukwabo, yewa wādi unena padi i Hosea wādi uzenza bantu bavundamukile kudi Yehova. Nansha ekale i ani wādi wita, bekadi ba mityima myumu ba mu bulopwe bwa Isalela bwa bisaka dikumi bādi bafwaninwe kwisāsa bya binebine ne kujokela kudi Yehova.

7:4—Bene Isalela ba makoji badi pamo bwa “kibudyu kikabijibwe” mu muswelo’ka? Kuno kudingakanya kulombola bukatampe bwa bilokoloko bibi bidi mu mityima yabo.

Ñeni Yotuboila’ko:

4:1, 6. Shi tusaka kwitabijibwa na Yehova, tufwaninwe kwendelela kumuyuka ne kwikala na būmi bukwatañane na byotwifunda.

4:9-13. Yehova ukemuka na boba balonga busekese bwa munyanji ne beela mu butōtyi bwa disubi.—Hosea 1:4.

5:1. Boba batangidile bantu ba Leza bafwaninwe kunyema bupondo umbyonso. Shi bitupu, bakokeja kuponeja bamobamo mu butōtyi bwa bubela, ne kwikala bu ‘dikinga ne bu bukonde’ ko badi.

6:1-4; 7:14, 16. Kwisāsa ku kanwa bitupu i buzazangi ne kekudipo na mvubu. Pa kufwilwa lusa na Leza, nonga-bibi ufwaninwe kwisāsa bya binebine, kumwekela ku kujoka kwajokela kudi yewa udi ‘mūlu,’ ko kunena’mba, ku butōtyi bwandi bwa peūlu. Bilongwa byandi bifwaninwe kukwatañana na misoñanya ya peūlu ya Leza.—Hosea 7:16.

6:6. Kulonga bubi i kiyukeno kya kubulwa buswe bwa ndamatyidile kudi Leza. Nansha ke bitapwa bya ku mushipiditu bivule namani kebibwanyapo kupwija bino bilubo.

8:7, 13; 10:13. Musoñanya unena’mba “kyonka kikunine muntu, shi kika, shi kika, kyo kyonka kyākāngula” wāfikidile pa Bene Isalela batōtyi ba bankishi.—Ngalatea 6:7.

8:8; 9:17; 13:16. Bupolofeto butala bulopwe bwa kungala bwāfikidile pākwetwe Samadia, mwipata mwa buno bulopwe, na Bene Ashidia. (2 Balopwe 17:3-6) Tubwanya kukulupila’mba Leza ukalonga byobya byanena ne kufikidija byonso byalaile.—Umbadilo 23:19.

8:14. Yehova wātumine “mudilo pa bibundi” bya Yuda mu 607 K.K.K. kupityila ku Bene Babiloni, na kuleta musala wālailwe padi Yelusalema ne ntanda ya Yuda. (2 Bilongwa 36:19) Kinenwa kya Leza kifikidilanga nyeke.—Yoshua 23:14.

9:10. Bene Isalela, nansha byobēpene kudi Leza wa Bine, bāendele “ku Bala-peole, ne kwipandula abo bene ku kintu kya bumvu.” I biyampe twimvwane kidyumu kya kuleka kulonda kimfwa kyabo kibi ne kubulwa kujilula mpiko ya kwipāna kwetu kudi Yehova.—1 Kodinda 10:11.

10:1, 2, 12. Tufwaninwe kutōta Leza kwampikwa mutyima wa buzazangi. Shi ‘twikunine kotudi batwe bene mu boloke, nabya tukangula mwendele kanye.’

10:5. Bete-avena (kishintulula’mba, “Njibo ya Bibi”) i dijina dya kafutululo dyāpelwe Betele (kishima kishintulula’mba, “Njibo ya Leza”). Pāselelwe nkishi wa kyana kya ñombe kya Bete-avena mu bu misungi, bekadi ba Samadia bādidile pa kujimija kilezaleza kyabo. Bine, kutūla kikulupiji mu nkishi wampikwa būmi kabwanyapo kwipandija aye mwine i bulembakane bukata!—Mitōto 135:15-18; Yelemia 10:3-5.

11:1-4. Yehova utalanga bantu bandi na buswe. Kukōkela Leza kekusanshijapo kashā.

11:8-11; 13:14. Kinenwa kya Yehova kitala kujokejibwa kwa bandi bantu ku mutōtelo wa bine ‘kekiketolelapo bitupu kwadi, ehe.’ (Isaya 55:11) Mu 537 K.K.K. bupika bwa mu Babiloni bwāpwa ne basheleshele’ko bājokela ku Yelusalema. (Ezela 2:1; 3:1-3) Byonso byānene Yehova kupityila ku bapolofeto bikafikidilanga’tu bine.

12:6. Tufwaninwe kusumininwa kulombola kanye, kulonda ndudi, ne kukungila Yehova nyeke.

13:6. Bene Isalela bādi badya ‘bekuta, penepo mutyima wabo wazunzulwa; po pa mwanda o bavulaminwa [Yehova].’ Tufwaninwe kudyumuka kwikala na mushipiditu wa kwitumbika.

“MASHINDA A YEHOVA I MOLOKE”

(Hosea 14:1-9)

Hosea waabija’mba: “A Isalela, joka kudi Yehova Leza obe; mwanda ubapone pa bukondame bobe.” Ebiya wasoñanya bantu banene Yehova amba: “Fundula bukondame bonsololo, kadi tambula kyokya kiyampe’kya; enka nenki tukapana kyakwela kya milomo yetu bwa ñombe-mulume.”—Hosea 14:1, 2.

Nonga-bibi wisāsa ufwaninwe kwiya kudi Yehova, kwitabija mashinda andi, ne kwela kwadi bitapwa bya mitendelo. Mwanda waka? “Mwanda mashinda a Yehova i moloke, kabidi boloke bakanangila monka.” (Hosea 14:9) Bine, tudi na nsangaji mikata pa kuyuka’mba bavule “bakāyanga ne kwakamwa kudi Yehova, ne ku buyampe bwandi mu mafuku a kumfulo’a”!—Hosea 3:5.

[Kifwatulo pa paje 15]

Būmi bwa kisaka kya Hosea i kyelekejo kya mwādi mwikadile Yehova na Isalela

[Kifwatulo pa paje 17]

Bulopwe bwa Isalela bwa bisaka dikumi bwāfudile pāponene Samadia mu 740 K.K.K.