Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

‘Shenu Udi ne Lusa’

‘Shenu Udi ne Lusa’

‘Shenu Udi ne Lusa’

“Ikalai ne lusa mwikadile Shenu ne lusa.”—Luka 6:36, Myanda Miyampe ku Bonso.

1, 2. Binenwa byānene Yesu ku basonekeji ne Bafadiseo ne ku balondi bandi bilombola namani amba lusa i ngikadilo milumbuluke?

 MUKANDA wa bijila wāletele Leza kupityila kudi Mosesa wādi na kintu kya bijila ne bitungo 600. Kwikala na lusa kyādi kintu kya mvubu mikatampe nansha byobyādi bisakilwa kulonda Mukanda wa Bijila. Tubandaulei byānene Yesu kudi Bafadiseo kebādipo bafwila bakwabo lusa. Kudi misunsa ibidi yaebātopekele na kwibatelela byānene Leza, amba: “Nsaka walusa, ke wakuleta kyonka kitapwa, mhm.” (Mateo 9:10-13; 12:1-7; Hosea 6:6) Yesu wānene ku mfulo kwa mwingilo wandi, amba: “Yō! Yō! bānwe basonekeji ne baFadiseo; malwa enu! bānwe banzazangi! Mwanda mulambulanga kyakufikija mu dikumi kya nana, ne kya bizadi, ne kya kamuni, ino ku byobya byakukila bulemeko bya mu mukanda-wabijila mwebivulaminwa byakoloka mu kidye, ne byakufwilako bantu lusa, ne byalwitabijo.”—Mateo 23:23.

2 Na bubine, Yesu wādi umwene lusa bu ngikadilo ya mvubu mpata. Wālombwele balondi bandi amba: “Ikalai ne lusa mwikadile Shenu ne lusa.” (Luka 6:36MB) Inoko, shi tusaka kwikala bantu “bakulonda Leza” mu uno mwanda, bitusakila bidi tuyuke lusa lwine i bika. (Efisesa 5:1) Ne kadi, kuyuka byabuyabuya bitamba ku kwikala na lusa kuketutonona kulombola ino ngikadilo ne pa mfulo mu bwetu būmi.

Kwivwanina Bafudilwe Lusa

3. I kika kinenenwa’mba kudi Yehova ko kotufwaninwe kwifundila mwikadile lusa lwa bine?

3 Kaimba wa mitōto wāimbile amba: “Yehova i wa buntu, muyūle lusalusa; wijanga pa kufuna bulobo, kadi i wa kanye kakatampe. Yehova i muyampe ku bonso; kadi lusa lwandi lwa kikōkeji ludi peulu pa mīngilo yandi yonso.” (Mitōto 145:8, 9) Yehova i “Shandya byalusa, Leza wa kanye ka kusenga konso.” (2 Kodinda 1:3) Lusa i kulangila bakwabo na kinyenye. Ino i ngikadilo ya mvubu mu bumuntu bwa Leza. Kimfwa kyandi ne misoñanya yaetupa bibwanya kwitufundija mwine mwikadile lusa lwa bine.

4. I kika kitufundija Isaya 49:15 pangala pa lusa?

4 Mu Isaya 49:15, Yehova unena’mo amba: “Lelo mwana-mukaji i namani avulaminwe wandi mwana wāmusha amba: Nkikasokolapo lusa pa kipa kya nda yami, a?” Bishima bya Kihebelu biifwene na kino kyalamwinwe pano bu “lusa” i bikwatañane na lusalusa lutelelwe kala kūlu’ku, mu Ñimbo ya Mitōto 145:8, 9. Mwiivwanino utononanga Yehova kwikala wa lusalusa i mudingakanibwe na buswe bwikalanga na mbutwile wamusha kudi wandi mwana. Padi wandi mwana waivwana nzala nansha ukimba bisakibwa bikwabo. Inamwana pa kumwivwanina lusa nansha kumukwatyilwa bulanda munda mwandi, ukasaka kukumbanya bisakibwa bya wandi mwana. Uno o muswelo wikalanga Yehova na kinyenye ku boba bakwatyilwa lusa.

5. Le Yehova wēlombwele namani bu “mpeta wa lusa lwa ntanda ne miseke” kudi Isalela?

5 Kwivwanina bantu lusa i kuyampe, ino kutabukididila i biyampe kwivwanina’lo bafudilwe. Tutalei muswelo wālongele Yehova pāmuninwe batōtyi bandi bupika mu Edipito pano kekudi kintu kya myaka 3500. Wālombwele Mosesa amba: “Binebine namone disusu dya bantu bami badi mu Edipito, kabidi naivwana madilo abo pa mwanda wa tulala twa mingilo ya kitungo kyabo, ino ngyukile misongo ya mityima yabo. Ino ami natūka kwibanyongolola ku kuboko kwa bene Edipito, ne kukebalupulamo mu yoya ntanda kukebaselela ku ntanda miyampe imbaye, ku ntanda ikukanga mabele ne būki.” (Divilu 3:7, 8) Kubwipi kwa myaka 500 kupwa kwa Bene Isalela kukūlwa mu Edipito, Yehova wēbavulwije amba: “Nakandije Isalela mu Edipito, kadi nemunyongolwele mu kuboko kwa bene Edipito, ne mu kuboko kwa malopwe onsololo emususwile.” (1 Samwele 10:18) Bene Isalela bātenwe na byamalwa divule pa mwanda wa kuvundamina kobāvundamine misoñanya myoloke ya Leza. Inoko, Yehova webākwatyilwe lusa ne kwibapandija misunsa mivule. (Batyibi 2:11-16; 2 Bilongwa 36:15) Kino kilombola muswelo ukwashanga Leza wa buswe boba basakilwa bukwashi, badi mu kyaka, nansha badi mu makambakano. Yehova i “mpeta wa lusa lwa ntanda ne miseke.”—Efisesa 2:4.

6. Le Yesu wāiwile Shandi namani mu kukwatyila bantu lusa?

6 Yesu paādi pano pa ntanda, wāiwile Shandi mu muswelo mubwaninine mu kukwatyila bantu lusa. Le Yesu wālondolwele namani padi pamuzenza bampofu babidi, amba: “Witufwilekopo lusa abe Mfumwetu, Mwana Davida”? Bādi balomba Yesu ebondape mu kingelengele bekale kumona. Yesu wēbondapile, ino kālongelepo kino kingelengele bu kajilwilo bitupu. Bible unena’mba: “Ponkapo aye pa kwibakwatyilwa lusa lukatampe lwine, webatenga mu meso, panopano ponka kala bamona meso abo.” (Mateo 20:30-34) Lusa lo lwādi lutonona Yesu kalonga bingelengele bivule byāfikije ku kundapa bampofu, bantu bakwatwe na bademona, ba makopo, ne kundapila bambutwile bana bādi babela.—Mateo 9:27; 15:22; 17:15; Mako 5:18, 19; Luka 17:12, 13.

7. Kimfwa kya Yehova Leza ne kya wandi Mwana kitufundija bika pa bitala kufwila bantu lusa?

7 Kimfwa kya Yehova Leza ne kya Yesu Kidishitu kilombola’mba lusa lumwekelanga ku bintu bibidi—kutenekwa ku mutyima nansha kwivwana bulanda, ke kukwatyilwa muntu ususuka lusa kadi, ne kulonga’po kintu kya kumukwasha. Bino bintu bibidi byo bilombwa pa kwikala muntu wa lusa. Mu Bisonekwa, pavule pene lusa i lukwatañane na kwikala na kanye ku boba basakilwa bukwashi. Inoko, i muswelo’ka ubwanya kulombolwa lusa patyibilwa muntu mambo mu kidye? Lelo kishintulula kubulwa kulonga muntu kintu kisansa nansha kimo, kimfwa kubulwa kupa muntu mfuto?

Kufwila Babipya-Mambo Lusa

8, 9. Le i muswelo’ka wāfwidilwe Davida lusa pa kupwa kulonga bubi na Bafesheba?

8 Tubandaulei bidi byobya byālongekele pāpwile mupolofeto Natana kutopeka Davida Mulopwe wa Isalela wa kala wālongele makoji na Bafesheba. Davida wēsashile ne kulombela, amba: “Bamfwileko lusa, abe Leza, monka mwikadile kanye ka lusa lobe; monka mwikadile mulwi wa bya lusalusa lobe lwa kikōkeji jimañanye kujilula kwami. Ngoije senene, shē, ku bubi bwami, kadi untōkeje ku bupya-mambo bwami. Ke-ne-muntu ami naitabija kujilula kwami, kadi bupya-mambo bwami budi nyeke mu kifuko kyami. I kudi abe, abe enka, o napīle mambo, ne kulonga bibibibi mu meso obe.”—Mitōto 51:1-4.

9 Davida wātapilwe ku mutyima. Yehova wāmulekela bubi bwandi, wāleka kumutyibila kidye kya lufu pamo ne Bafesheba mwine. Mungya Mukanda wa Bijila wa Mosesa, ba Davida ne Bafesheba bādi bafwaninwe kwipaibwa. (Kupituluka 22:22) Shako, būmi bwabo bwāpandijibwe nansha shi kebāpandilepo ku byamalwa byonso byālupukile ku bubi bwabo. (2 Samwele 12:13) Mu lusa lwa Leza mudi ne kulekela kwa bubi. Inoko, kalekangapo kupāna mfuto ponso pokifwaninwe.

10. Nansha bitufwilanga Yehova lusa mu butyibi, mwanda waka ketufwaninwepo kwingidija lusa lwandi bibi?

10 “Monka mwatwelele bubi panopantanda ku muntu umo,” Adama, ne byobidi “mpalo ya bubi i lufu,” o mwanda bantu bonso bafikilwanga na lufu. (Loma 5:12; 6:23) Bine, tufwaninwe kufwija’ko Yehova pa kwitufwila lusa mu kutyiba mambo kwandi! Inoko, tufwaninwe kutadija kutyina kwingidija lusa lwa Leza bibi. Kupituluka mu Bijila 32:4 unena’mba: “Mingilo yandi i mibwaninine’tu.” Petufwilanga Leza lusa, kelwangapo misoñanya yandi mibwaninine ya boloke.

11. Pālongele Davida bubi na Bafesheba, i muswelo’ka mufwaninwe wālombwele Yehova boloke?

11 Kumeso kwa ba Davida ne Bafesheba kuleka kutyibilwa butyibi bwa lufu, byādi bilomba bidi balekelwe bubi bwabo. Batyibi Bene Isalela kebādipo na lupusa lwa kulekela bantu bubi bwabo. Shi’tu bāpelwe kutyiba ano mambo, kekwādipo kikwabo kyobādi babwanya kulonga, poso enka kwibatyibila mambo a lufu. Ye mwādi musakila Mukanda wa Bijila. Yehova wādi musambe kipwano na Davida, o mwanda wāsakile bidi kuyuka shi kwādi buluji bwa kulekela Davida bubi bwandi. (2 Samwele 7:12-16) Pa kino, Yehova Leza, “Mutyibi mwine wa panopantanda,” mwine ‘utompanga mutyima,’ wātongele kupwija uno mwanda aye mwine. (Ngalwilo 18:25; 1 Bilongwa 29:17) Leza wādi na bukomo bwa kutanga bidi mu mutyima wa Davida, monka mobikadile, ne kuyuka shi i mwisāse bya binebine, mwanda wa amulekele.

12. Le bantu ba bubi bamwenanga namani mu lusa lwa Leza?

12 Lusa lwitufwidile Yehova na kwitukūla ku bubi botupyene i lukwatañane na boloke bwandi. Pa kusaka’mba Yehova etulekele mambo etu kwampikwa kujilula boloke bwandi, wāpēne kitapwa kya kikūlwa kya wandi Mwana, Yesu Kidishitu—kilomboji kikatampe kya lusa kelwamwekele kashā. (Mateo 20:28; Loma 6:22, 23) Tufwaninwe ‘kwitabija mudi Mwana’ shi tusaka kumwena mu lusa lwa Leza, lubwanya kwitupandija kutyina’mba twakapebwa mfuto ya lufu pangala pa bubi botupyene.—Yoano 3:16, 36.

Leza wa Lusa ne Boloke

13, 14. Lelo lusa lwa Leza lutyimpilanga boloke bwandi panshi? Shintulula.

13 Nansha shi lusa lwa Yehova kelujilulangapo musoñanya wandi wa boloke, lelo lulubijanga kitatyi kikwabo boloke bwandi? Lelo lusa lonanga boloke bwa Leza na kwibutyimpila panshi? Mhm, nansha dimo.

14 Yehova wānene Bene Isalela kupityila kudi mupolofeto Hosea amba: “Nkakusonga wikale ko ndi nyeke; eyo, nkakusonga ko ndi mu boloke, ne mu ndudi, ne mu lusa lwa busanswe, ne mu byakanye.” (Hosea 2:19) Bino binenwa bilombola patōkelela amba kulombola kulombolanga Yehova lusa i kukwatañane nyeke na ngikadila yandi mikwabo, kubadila’mo ne boloke. Yehova i “Leza! muyule lusa ne buntu, . . . ulekela bukondame ne kujilula, ne bupola-mambo bwine; kadi kakatombolapo bapone.” (Divilu 34:6, 7) Yehova i Leza wa lusa ne boloke. Bible unenena padi amba: “Aye i Dibwe, mingilo yandi i mibwaninine’tu; mwanda mashinda andi onso i moloke swā!” (Kupituluka 32:4) Boloke bwa Leza i bubwaninine, mo monka ne lusa lwandi lwine. Pa ino ngikadila yonso, i kutupu itabukile mikwabo bulēme, ne i kutupu ibwanya kutyimpila mikwabo panshi. Inoko, yonso ibidi ingidilanga pamo, mu bumo.

15, 16. (a) I kika kilombola’mba boloke bwa Leza ke bwa kasumalomo? (b) I bika bikulupile batōtyi ba Yehova pakonakanibwa ino ngikadilo ya bintu imbi?

15 Boloke bwa Yehova ke bwa kasumalomopo. Pavule, boloke bwimaninanga pa bijila, ne butyibi nabo bwikalanga’ko mwanda wa kupa banonga-bibi mfuto. Inoko, boloke bwa Leza abo bubwanya ne kuleta lupandilo ku bantu ba buluji. Kimfwa, kitatyi kyāonakanibwe Sodoma ne Ngomola, bibundi bibi, mukulutuba Lota ne bandi bana bana-bakaji babidi bāpandijibwe.—Ngalwilo 19:12-26.

16 Tubwanya kukulupila amba kitatyi kikonakanya Yehova ino ngikadilo ya bintu imbi, “kibumbo kikatampe” kya batōtyi ba bine, boba ‘bakendeje bivwalwa byabo ne kwibitōkeja, tō, mu mashi a Kana ka mukōko,’ bakapandanga. I mu uno muswelo o ‘bakalupuka mu oa malwa makatakata.’—Kusokwelwa 7:9-14.

Mwanda Waka Tufwaninwe Kwikala ne Lusa?

17. Lelo i bubinga’ka bukatampe botufwaninwe kwikadila na lusa?

17 Bine, kimfwa kya Yehova ne kya Yesu Kidishitu kibetufundija mwine mwikadile lusa lwa bine. Nkindi 19:17 itupa bubinga bukatampe botufwaninwe kwikadila na lusa, amba: “Yewa ufwila mulanda lusa wāpuja kudi Yehova; kadi kilongwa kyandi kiyampe ukamulubwilanga monka.” Yehova usangalanga kitatyi kyotumwiula aye ne wandi Mwana na kwikala na lusa mu muswelo otwikele na bakwetu. (1 Kodinda 11:1) Shi tufwila bakwetu lusa, nabo bakakunkwa mutyima kwikala nalo, ke-pantu lusa lwitanga lusa.—Luka 6:38.

18. Mwanda waka tufwaninwe kwikankamika kwikala bantu ba lusa?

18 Lusa luselele ngikadila miyampe mivule. Mu lusa mubadilwa buntu, buswe, kanye, ne buyampe. Kinyenye nansha lusalusa yo nsulo mine ya kufwila lusa. Nansha lusa lwa Leza byokelutyimpilangapo boloke panshi, Yehova wijanga pa kufuna bulobo ne kulekela banonga-bibi kitatyi kifwaninwe mwanda wa bafikile ku kwisāsa. (2 Petelo 3:9, 10) O mwanda lusa i lukwatañane pamo na kitūkijetyima ne kūminina. Lusa byoludi na bilongwa bivule biyampe—kubadila’mo ne ngikadilo mivule ya kipa kya mushipiditu wa Leza—nanshi lusa kyo kitako kine kukungile ino ngikadilo yonso. (Ngalatea 5:22, 23) Bine, i kya kamweno mpata shi twikankamika kwikala bantu ba lusa!

“Dyese Dyo Dyabo Boba Balusa”

19, 20. Lusa lwitumbijanga na kushinda kutyiba-mambo muswelo’ka?

19 Mwanā bwanga Yakoba witulombola kine kyotufwaninwe kulekela lusa lwikale ngikadila yetu mikatampe mu būmi bwetu. Wāsonekele amba: “Lusa lwitumbijanga lushinda kutyiba-mambo.” (Yakoba 2:13b) Yakoba wēsambile pa lusa lufwaninwe mwingidi wa Yehova kufwila bakwabo. Lusa lwitumbija na kushinda kutyiba-mambo popa pafika kitatyi kya ‘kwishintulwila kudi Leza, muntu pandi, muntu pandi,’ mwanda Yehova utalanga bilongwa bya muntu mwafwilanga bakwabo lusa nandi ne kumufwila’lo ponka pa kitapwa kya kikūlwa kya Wandi Mwana. (Loma 14:12) Ne kutatana kwine mpika, bubinga bumo bwāfwidilwe Davida lusa paālongele bubi na Bafesheba i pa mwanda Davida mwine bidi wādi muntu ufwila bakwabo lusa. (1 Samwele 24:4-7) Pakwabo napo, “kutyiba-mambo i kwampikwa lusa kudi yewa kafwidile mukwabo lusa.” (Yakoba 2:13a) Ke kya kutulumukapo shi bantu “bampikwa lusa” badi mu mulongo wa boba bamona Leza amba “bafwaninwe lufu”!—Loma 1:31, 32.

20 Yesu wānene mu bufundiji bwandi bwa ku Lūlu amba: “Dyese dyo dyabo boba balusa, ke-bantu abo bakafwilwa lusa.” (Mateo 5:7) Bine, bino binenwa bilombola na kusumininwa konso amba boba basaka kufwilwa lusa na Leza, bafwaninwe bidi nabo kwikala bantu bafwila bakwabo lusa! Kishinte kilonda’ko kikesambila pa muswelo otubwanya kulombola lusa mu būmi bwetu bwa mobukila mobukila.

Lelo Ubefunde Bika?

• Lelo lusa i bika?

• Le lusa lulombolwanga mu miswelo’ka?

• Yehova i Leza wa lusa ne boloke muswelo’ka?

• Mwanda waka tufwaninwe kwikala bantu ba lusa?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 4]

Yehova wivwaninanga bafudilwe lusa pamo’nka bwa inamwana kudi wandi mwana

[Kifwatulo pa paje 6]

Bingelengele bya Yesu bitufundija bika pa bitala lusa?

[Kifwatulo pa paje 7]

Lelo Yehova wātyimpīle boloke bwandi panshi pa kutandabwila Davida lusa lwandi?

[Kifwatulo pa paje 8]

Kufwila kufwilanga Leza bantu ba bubi lusa i kukwatañane na boloke bwandi