Fundija Obe Mwana Ekale Muntu wa Ndoe

Nicole, mwana wa myaka mwanda, pa kuvilukila mu ntanda ingi pamo na kisaka kyabo, wadi usapwilanga mulunda nandi Gabrielle kanda ne kanda. Difuku dimo Gabrielle wanena Nicole na ubezemuka’mba kakisangedilepo kuviluka kwabo. Nicole pa kumusansa’byo ku mutyima, waloba kanena inandi amba, “Nkikisakilepo kadi monka kukemona na Gabrielle!”

BANA badi mu bikoleja pamo bwa ba Nicole ne Gabrielle bafwaninwe kutebwa mutyima na bambutwile—ke enkapo kwibasenga, i ne kwibalombola mwa kupwijija bikoleja byabo. Bankasampe bavule baloñanga “bya bu-kāna,” divule ne kuyuka mpika amba byobanena ne byobalonga bibwanya kusanshija bakwabo. (1 Kodinda 13:11) Basakilwa bukwashi mwa kutamijija ngikadilo ya kwibakwasha bekale mu ndoe na bakwabo mu kisaka ne konso kobadi.

Bambutwile Bene Kidishitu batanga mutyima bya binebine ku kufundija babo bana ‘basake ndoe, ne kulonda’yo.’ (1 Petelo 3:11) Nsangaji ilupuka ku kwikala muntu wa ndoe ipityile buya bukomo bonso bulongwa mwanda wa kukomena mfwatakani, kwityepelwa, ne mfika. Shi wi mbutwile, le i muswelo’ka okafundija bobe bana bekale bantu ba ndoe?

Pa Bana Mutyima wa Kusangaja “Leza wa ndoe”

Yehova witwanga bu “Leza wa ndoe,” kadi ye aye “upana ndoe.” (Fidipai 4:9; Loma 15:33, MB) O mwanda bambutwile ba bwino ne bayukile kusansanya bengidijanga Bible, Kinenwa kya Leza, mwanda wa kukomeneja mu babo bana mutyima wa kusangaja Leza ne kwiula ngikadilo yandi. Kimfwa, kwasha bobe bana bamone mu ñeni kimonwa kyāmwene Yoano—kya nkongolo wa buya bwa dyangi wiifwene na zumadidi ujokolokele lupona lwa Yehova. * (Kusokwelwa 4:2, 3) Wibashintulwile amba uno nkongolo welekeja ndoe ne kutalala nyā bijokolokele Yehova ne kadi amba ano madyese akekala na boba bonso bamukōkela.

 Kadi Yehova upānanga bwendeji bwandi kupityila kudi wandi Mwana Yesu utelwa bu “Mwana-mulopwe wa ndoe.” (Isaya 9:6, 7) Nanshi, tanga na bobe bana mānga ya mu Bible ne kwisambila pa bufundiji bwa kamweno bwāfundije Yesu bulombola mwa kwepukila luma ne lupotopoto. (Mateo 26:51-56; Mako 9:33-35) Shintulula mwanda waka Polo, muntu wādi wa bingojila pa kala, wāshintyile miswelo yandi ne kulemba amba “ku umpika wa Mfumwetu lūma i kijila, enka wa kikōkeji ku bonso, . . . ne kwifula ponka.” (1 Temote 1:13; 2 Temote 2:24) Kukabulwepo kutulumuka na nsangaji muswelo uketaba obe mwana.

Evan, mwana wa myaka isamba-ibidi, uvuluka muswelo wāmufutulwile mukwabo obadi benda nandi mu motoka wa ku masomo. Unena’mba: “Nakalabele kensake enka kumujokejeja kinongo. Kupwa navuluka mwanda otwefundile kwetu utala pa yewa ukolomona luma. Nadi ndyukile amba Yehova kansakilangapo ‘kulubwila muntu bubi na bubi, shi ani, shi ani’ ino unsakilanga ‘ngikale ne ndoe ne bantu bonso.’” (Loma 12:17, 18) Evan wamwene buninge ne bukankamane bwa kupwija uno mwanda usansa na mutyima mutūke. Kyaadi usaka i kusangaja Leza wa ndoe.

Ikala Mbutwile wa Ndoe

Lelo mwenu mu njibo mudi ndoe? Shi mudi ndoe, nankyo bana bakayuka mwikadile ndoe abe kwanene ne kintu kine. Kufundija senene bana bekale ba ndoe kwimanine nakampata pa muswelo oloñanga bukomo bwa kwiula mashinda a Leza ne a Kidishitu a ndoe.—Loma 2:21.

Russ ne Cindy baloñanga bukomo bwa kufundija babo bana babidi bekale na buswe kitatyi kibakolomona bakwabo. Cindy unena’mba: “Muswelo otuloñanga na Russ shi bana nansha bantu bakwabo abetulubila ukwashanga bininge betu bana bamone nabo mwa kupwijija bikoleja bya muswelo umo.”

Nansha shi ubaluba—mwanda ne abe mbutwile nobe ulubanga—ukokeja kumona kino bu mukenga wa kufundija bobe bana bufundiji bwa mvubu. Stephen uvuluka amba: “Kudi kitatyi kimo, ami ne mukajami Terry, kyotwadi tufunina bana betu basatu ne kwibapa mfuto kumeso kwa kuyuka myanda moikadile. Shi tubayuka amba twadi tubaluba, twadi tulomba kufwilwa lusa.” Terry ubweja’ko amba: “Twadi tusaka bana bayuke amba netu ketwibabwanininepo ne amba tulubanga. Twamwene amba bine kulonga namino kwaletele ndoe mu kisaka ne kadi kwakweshe betu bana bayuke mwa kulondela ndoe.”

Lelo bobe bana befundanga ndoe pobamona muswelo owibalelele? Yesu wāsoñenye amba: “Ebiya kadi monso musaka bantu kwimūbila nenu mwibōbila monka.” (Mateo 7:12) Nansha byotupatupanga, kulupila’mba buswe ne kisanso kyosenswe bobe bana kikalupula bipa biyampe. Bobe bana bakapēlelwa mpata kulonda buludiki bowibapa shi wibapa’bo na buswe.

 Ija pa Kukalabala

Nkindi 19:11 inena’mba: “Ñeni ya muntu imutūkija kufuna bulobo.” Lelo ukakwasha muswelo’ka bobe bana batamije ino ñeni? David ulombola muswelo obamwene na mukajandi, Mariann, bu muyampe kukwasha nao wabo mwana mwana-mulume ne mwana mwana-mukaji. Unena’mba: “Shi kudi mwana wasanshijibwa na mukwabo mu binenwa nansha mu bilongwa twikalanga tumukwasha afwile mukwabo’wa lusa. Tumwipangulanga bipangujo bipēla, kimfwa amba: ‘Lelo mukwenu’wa wadi watanwa na mwanda dyalelo? Lelo wakwatwanga na mukao? Le kudi wamusanshijanga?’” Mariann ubweja’mba, “Kino kitalajanga mwana pa kyaba kya kumukalaja nansha kya kupatana mwanda wa kukimba mupone ne mubinge.”

Bufundiji bwa uno muswelo bupanga bipa bilumbuluke. Tala muswelo wakwashibwe Nicole, utelelwe ku ñanjilo ya kino kishinte, na inandi Michelle amba alonge bipite ne pa kujokeja bulunda konkakonka na Gabrielle. Michelle unena’mba: “Twatangile pamo na Nicole shapita wa 14 wa dibuku Boila Ñeni Kudi Mufundiji Mukatampe. * Kupwa namushintulwila kyādi kisaka kwisamba Yesu paānene amba tufwaninwe kulekela mukwetu ‘pasamba-pabidi pa makumi asamba-abidi.’ Kupwa natejeje Nicole na katentekeji paādi unombola malango andi, ebiya namukwasha etūle pa kyaba kya Gabrielle na kwimvwana bulanda ne misanshi ya kushibwa na mulunda nandi muyampe wavilukile kulampe.”—Mateo 18:21, 22.

Nicole pa kwimvwanija bintu byaletele Gabrielle bulanda ku mutyima, wetūdile pa  kyaba kyandi ne kino kyamukwasha apwane monka na Gabrielle ne kumulomba lusa ku telefone. Michelle unena’mba: “Tamba papo, Nicole i muyuke kulangila bakwabo kadi udi na nsangaji ya kulongela bakwabo bintu na kanye amba nabo beteleke senene.”—Fidipai 2:3, 4.

Kwasha obe mwana epuke kukwatwa nsungu pa mwanda wa bilubo ne kwitupa ku mawi na bakwabo. Padi ukaloelelwa kumona bobe bana balombola kanye ne kisanso kya binebine ku bakwabo.—Loma 12:10; 1 Kodinda 12:25.

Lombola Buya bwa Ntumbo ya Kulekela

Nkindi 19:11 inena’mba: “Kulekela kujilula yo ntumbo ya [muntu].” Yesu paādi kafu, wāiwile Shandi na kulekelañana. (Luka 23:34) Bobe bana bakayuka buya bwa ntumbo ya kulekela shi bemwena abo bene lulekelo lobe.

Kimfwa Willy, mwana wa myaka itano, wadi usenswe kupenta bifwatulo na nkambo wandi mwana-mukaji. Difuku dimo, nkambo awa uleka’byo mu kitulumukila, kafunina Willy, ne kutalukididila’po. Willy wanyoñama. Sam shandya Willy unena’mba: “Nkambo wa Willy ubelanga luba lwa kuzedima (Alzheimer). O mwanda twalombwele’byo Willy mu muswelo upēla.” Pa kupwa kuvuluja Willy amba nandi wafwidilwe lusa misunsa mivule ne amba nandi ye mwafwaninwe kulongela ku bakwabo, Willy walonga mwanda watulumwine shandi Sam. Sam unena’mba: “Langa, ami ne mukajami twatulumukilwa’tu mwana waenda kudi nkambo wandi wa myaka 80, kamunena na diwi dya kumulomba lusa, penepa wamukwata ku kuboko ne kumwalwija ku meza!”

Ee! i ntumbo ya bine shi bana bendelela na ‘kwifudila’ bilubo ne kutupatupa kwa bakwabo ne kwibalekela. (Kolose 3:13) Nansha shi bantu betukolomona ku kusaka, lombola obe mwana amba kwikala wa ndoe ke kubulwapo bukomo, mwanda “mashinda a muntu po asangajanga Yehova, ulonga ne balwana nandi bapwana nandi.”—Nkindi 16:7.

Kwasha Nyeke Obe Mwana Ekale Muntu wa Ndoe

Shi bambutwile bengidija Kinenwa kya Leza pa kufundija babo bana mu “talala, nyā” ne shi i bantu “bakupwanya,” nankyo bakekala bu dyese ku babo bana. (Yakoba 3:18) Bambutwile ba uno muswelo bakumbanyanga bisakibwa bya babo bana amba bayuke mwa kupwijija luma ne kwikala bantu ba ndoe. Kino kiletanga nsangaji ne kuloelelwa kukatampe mu būmi bwabo bonso.

Ba Dan ne Kathy badi na bana basatu bendelela senene ku mushipiditu. Ino Dan unena’mba: “Nansha byatene betu bana bikoleja pobadi bakidi banuke, ino tudi na nsangaji pa kwibamona bendelela biyampe. Pano bapwene biyampe na bakwabo, kadi bebafwila ne lusa shi kudi kintu kisaka kona ndoe.” Kathy unena’mba: “Tukankamikwanga bininge pa kuyuka’mba ndoe ibadilwa mu kipa kya mushipiditu wa Leza.”—Ngalatea 5:22, 23.

O mwanda banwe bambutwile Bene Kidishitu ‘kemukikōkai’ nansha “kupungila” kwine mu kufundija benu bana amba bekale ba ndoe—nansha shi bendelela bityebitye. Pomulonga namino, kulupilai amba “Leza wa lusa, ne ndoe ukēkalanga nenu.”—Ngalatea 6:9; 2 Kodinda 13:11.

[Footnotes]

[Kapango kadi pa paje 14]

LELO I LUPUSA LUYAMPE?

Kishinte kimo kyalupwilwe na Kitango Kitala Myanda ya Makompyuta, kyadi na mutwe wa mwanda unena amba “Bukalabale Budi mu Kwipwija Mukose ku Bisanji,” kyanene amba: “Mulangwe wa kumona bukalabale amba o muswelo wa kupwija myanda ukankamikwanga mu bya kwipwija mukose, mulombolwa bañonaona ne batulāla bonso bemanine enka pa kulonga bibi.” Pa kupwa kubandaula bintu bilombolwanga ku televijo, mu mafilime, mu minjiki ya video, byamwekele amba kubwipi kwa bintu 10 pa katwa kete byo bilombola bukalabale. Inoko, kishinte kibweja’ko amba: “Bamwene amba bukalabale kebudipo na mwanda, i bwendele’mo, kadi kebudipo ne mwa kwibwepukila—o muswelo umo kete wa kupwija myanda.”

Lelo ubamone mvubu ya kusañwina byobya byomutala ku televijo mu yenu njibo? Kokaleka kwipwija mukose kubi kwa ku bisanji kone bufundiji bofundija bobe bana amba bekale bantu ba ndoe.

[Kifwatulo pa paje 12]

Komeneja mu bobe bana mutyima wa kusangaja “Leza wa ndoe”

[Kifwatulo pa paje 13]

Longa bukomo bwa kulemununa binenwa ne bilongwa bibi

[Kifwatulo pa paje 15]

Bana bobe bafwaninwe kuyuka kulomba lusa ne kulekela