Bambutwile​—Fundijai Benu Bana Tamba pa Bwanuke

BIBLE unena’mba “monaipo bidi, bāna e bipyanwa bya Yehova; kadi bipa bya munda nabyo e mpalo yandi.” (Mit. 127:3) Ke kya kutulumukapo shi bambutwile bene Kidishitu basangalanga bininge kitatyi kyobabutula mwana.

Kutentekela pa ino nsangaji, kubutulwa kwa mwana kuletanga biselwa bikatampe. Kitatyi kyenda kitama mwana, usakilwanga kudishibwa biyampe kitatyi ne kitatyi. Pa kusaka mwana akwatakanye mutōtelo wa bine, usakilwa kudishibwa ku mushipiditu ne kuludikwa na bambutwile bandi balonga bukomo bwa kukomeneja misoñanya ya Leza mwadi. (Nk. 1:8) Le bafwaninwe kushilula kumufundija kitatyi’ka, ne bakamufundija bika?

 BAMBUTWILE BASAKILWA BULOMBODI

Tubandaulei bidi mwanda wa mwine Dani witwa bu Manoa, wāshikete mu kibundi kya Zola mu Isalela wa kala. Mwikeulu wa Yehova wālombwele mukaja Manoa ñumba’mba ukabutula mwana. (Bat. 13:2, 3) Manoa muntu wa kikōkeji ne wandi mukaji bāsangedile dino dyese. Inoko, badi balangalanga bininge. O mwanda Manoa wālombele’mba: “Mfumwami, nakwisashila, muntu wa Leza’wa o watumine aye monka ko tudi, etulombole kyo tukalonga kudi mwana ukabutulwa’wa.” (Bat. 13:8) Manoa ne wandi mukaji bādi balanga bininge pa mwa kulelela wabo mwana. Na bubine, bāfundije wabo mwana Samishoni bijila bya Leza, ne kadi bukomo bobālongele bwapele bipa biyampe. Bible unena’mba, “penepo mushipiditu wa Yehova waalula kumutununa [Samishoni].” Mfulo mfulō, Samishoni wāingila mingilo mivule ya kwakamwa, kimfwa bu mutyibi wa Isalela.​—Bat. 13:25; 14:5, 6; 15:14, 15.

Lelo mwana ufwaninwe kushilula kufundijibwa tamba kitatyi’ka? Tamba “pa bwanuke” Temote wādi ufundijibwa mu “bisonekwa bikola” na inandi Yunisa ne nkambo wandi Loisa. (2 Tem. 1:5; 3:15) Bine, Temote wāfundijibwe Bisonekwa ukidi’tu mwanuke.

I biyampe bambutwile bene Kidishitu balombe buludiki ne kukwata’ko kumeso kwa kitatyi mpangiko ya kushilula kufundija wabo mwana tamba “pa bwanuke.” Nkindi 21:5 unena’mba: “Mifwatakanyo ya muntu mupyasakane itwala enka ku bungibungi.” Kumeso kwa mwana kubutulwa, bambutwile kebakabulwe’po kwiteakanya bya binebine. Bakokeja’nka ne kulemba mulongo wa bintu bikasakilwa wabo mwana. Kadi i biyampe kuteakanya ne mingilo ya ku mushipiditu. Kitungo kyabo kifwaninwe kwikala kya kushilula kufundija wabo mwana pākidi mwana wa lukeke.

Dibuku dishintulula mutaminanga bana (Early Childhood Counts​—A Programming Guide on Early Childhood Care for Development) dinena’mba: “Myeji’tu ilondakana na kubutulwa kwa mwana ikalanga myeji itamanga bongolo lubilolubilo. Mu kino kitatyi kya kwipindakanya kwa tujilo tuvule twa mu bongolo​—kyokitatyi kya kufundija mwana.” Bine, i biyampe bambutwile bashilule kumufundija ne kukuna mu ñeni yandi milangwe ya ku mushipiditu ne bintu bya mvubu mu kino kitatyi kivunguluka ñeni ya mwana!

Ina bana umo pania wa lonso, wanene pa mwanda utala wandi mwana nkasampe mwana-mukaji amba: “Nadi ñenda nandi mu busapudi paākidi’tu na mweji umo. Nansha byakādipo ubwanya kwivwana byotwādi tunena, nādi nkulupile’mba kwenda nandi uno muswelo kukekala na lupusa luyampe padi. Kitatyi kyaābwenye myaka ibidi, wadi kape na kikulupiji bantu botwadi tutana mu mwingilo wa busapudi matrakte.”

Kufundija mwana pākidi mwanuke kupanga bipa biyampe. Inoko, bambutwile bayukile’mba kupa babo bana bufundiji bwa ku mushipiditu kekubulwengapo bikoleja.

‘KŪLAI KITATYI KIFWANINWE’

Impupa nansha kulumbakana kwa milangwe ya mwana bibwanya kwikala bu kikoleja kudi bambutwile. Milangwe ya bana bankasampe ibwanya lubilo lonka kutaluka ku kintu kimo yaenda ku kintu kikwabo. Kadi, bekalanga na mutyima wa kusaka kuyuka bintu ne kulonga bukomo bwa kumwena mu ntanda ibajokolokele. Le i bika bibwanya kulonga bambutwile mwanda wa kukwasha wabo mwana ate mutyima ku bintu byobamufundija?

Langulukilai pa byānene Mosesa. Kupituluka 6:6, 7 unena’mba: “Bino binenwa bino’bi byo nakusoñanya dyalelo dino’di bikekala pa mutyima obe; kadi ukebikomeneja kudi bobe bāna, ne kwibisambijana pa kushikata mobe mu njibo, kadi poenda mwishinda, ne polāla, ne pobūka pene.” Kishima ‘kukomeneja’ kidi na mulangwe wa kufundija na kupituluka’mo kitatyi ne kitatyi. Mwana mutyetye udi pamo bwa kamutyi kana kasakilwa kusangilwa mema kitatyi ne kitatyi. Kupituluka’mo byokukwashanga batame bavuluke myanda ya mvubu, bine kukakwasha bana batyetye!

Kufundija bana bubinebine bwa padi Leza kulomba bambutwile kupityija kitatyi kivule pamo nabo. Mu ino ntanda ya dyalelo yalamukaalamuka, kwilamija’ko kino kitatyi kubwanya kwikala kukomo. Inoko, mutumibwa Polo wāsoñenye ‘kukula kitatyi kifwaninwe’ kya kwingila mingilo ya kamweno ya bwine Kidishitu. (Ef. 5:15, 16) Le mubwanya kulonga kino namani? Kubulwa bujalale mu mwanda utala kufundija mwana, kuvuija biselwa bya kiteokratike ne kwingila kaji ka ntanda kwaletele mutadi mwine Kidishitu  wa mukaji wadi uputumina mu mwingilo wa bupania wa lonso bikoleja. Lelo badi ba kubwanya kwilamija’ko kitatyi kya kufundija wabo mwana mwana-mukaji namani? Shabana unena’mba: “Lubanga lonso kumeso kwa kwenda ku kaji, ami ne wami mukaji tumutangilanga Dibuku Dyami dya Mānga ya mu Bible nansha mu kabuku Tubandaulei Bisonekwa Difuku ne Difuku. Ku Kyolwa, tuvulukanga kumutangila kumeso kwa aye kulala, kadi kitatyi kyotwenda mu busapudi twendanga nandi. Ketusakangapo kumushiya mu kino kitatyi kyaākidi mwanuke.”

‘BANA BADI BWA MIKETO’

Na bubine tusakanga betu bana batame bu bantu babwanya kuvuija bisakibwa byabo. Inoko, bubinga bubajinji botwibafundijija i kutamija buswe bwa kuswa Leza mu mityima yabo.​—Mako 12:28-30.

Mitōto 127:4 unena’mba: “Monka mwikadile miketo mu kuboko kwa kilobo, e monka mwikadile ne bāna ba mu bunkasampe.” Bana i badingakanibwe na miketo ifwaninwe kwasa’nka pa kikoto. Kiluwe wa miketo kabwanyapo nansha dimo kuvuluka muketo pa kupwa kwiusobola. Bambutwile badi na “miketo”​—babo bana​—mu kitatyi’tu kityetye. Kino kitatyi kifwaninwe kwingidijibwa mwanda wa kukomeneja misoñanya ya Leza mu ñeni ne mu mityima ya babo bana.

Mutumibwa Yoano wāsonekele pa mwanda utala bana bandi ba ku mushipiditu amba: “Ino nkidipo na tusepo tupityile buya pa tuno, twa kwivwana’mba, bāna bami banangila mu byabinebine.” (3 Yoano 4) Bambutwile bene Kidishitu bakokeja kufwija’ko uno muswelo kitatyi kyobamona babo bana “banangila mu byabinebine.”

[Kifwatulo pa paje 15]

[Kifwatulo pa paje 17]

Manoa wālombele bulombodi bwa mwa kulelela mwana wādi wa kubutulwa