1, 2. (a) Le i butundaile bwa āni bukalengeja nakampata nsangaji momwa mūlu? (b) Le i bipangujo’ka byaipangulwa?

 PA KUTEAKANYA butundaile bilombanga nyeke kitatyi. Ino tusa kwisambila nakampata pa butundaile bwa pa bula​—butundaile bwa mulopwe. Langa’po bidi! Bwateakanibwe mu bula bwa kintu kya myaka 2 000. Pano kitatyi kibafwena bininge kya kwitana kwa musoñañani ne mutundaile. Panopano ponka, minjiki ya nsangaji isa kunana mu ndaku ya Mulopwe, kadi bibumbo bya mūlu bisa kwimba na diwi ditunduke amba: “Tendelai Yah, mwanda Yehova Leza wetu, Mwinē Bukomo Bonso, ke mwanze kubikala bulopwe. Tusangalei ne kusepelela bikatampe ne kumutumbija ntumbo, mwanda butundaile bwa Kana ka Mukōko bubafika ne mukajandi nandi ke mwilongolole kala.”​—Kus. 19:6, 7.

² “Kana ka Mukōko” mwine wa kusonga ukalengeja nsangaji momwa mūlu i Yesu Kidishitu ke ungipo. (Yoa. 1:29) Le uvwele namani pa mwanda wa butundaile? Le mutundaile wandi i ani? Weteakenye namani mwanda wa butundaile? Le butundaile bukekala’ko kitatyi’ka? Buno butundaile bukaleta nsangaji momwa mūlu, ino le boba badi na lukulupilo lwa kwikala na būmi bwa nyeke pano pa ntanda nabo bakasangala? Na kipyupyu kyonso, tusa kwisambila pa bino bipangujo kitatyi kyotwendelela kubandaula Mutōto wa 45.

3, 4. (a) Le i bika binenwe pa bivwalwa bivwele Musoñañani, ne i bika bivudijanga nsangaji yandi? (b) Le “Bāna-bakaji, bāna ba balopwe” i bāni ne “mulopwe mwana-mukaji” udi na nsangaji ya Musoñañani i ani?

³ Tanga Mitōto 45:8, 9. Yesu Kidishitu Musoñañani, uvwele bivwalwa byandi bya ntumbo bya bulopwe bya butundaile. I byendele’mo bivwalwa byandi binunke mwenye udi pamo bwa “mfutumina ya mutyi,” kimfwa wa mañanza ne wa nsefu-mutyi, bine byādi bisombelwa mu māni ajila ādi engidijibwa mu Isalela.​—Div. 30:23-25.

⁴ Minjiki ya momwa mūlu inanine mu ndaku yandi ivudijanga nsangaji ivwene Musoñañani pa kufwena kwa butundaile bwandi. Nsangaji yandi idi ne na “mulopwe mwana-mukaji,” kipindi kya momwa mūlu kya bulongolodi bwa Leza, mwine mubadilwa “Bāna-bakaji, bāna ba balopwe,” ko kunena’mba bamwikeulu bajila. I kya nsangaji’po kashā kwivwana mawi a momwa mūlu anena amba: “Tusangalei ne kusepelela bikatampe . . . mwanda butundaile bwa Kana ka Mukōko bubafika”!

5. Lelo “mukaja Kana ka Mukōko” i ani?

⁵ Tanga Mitōto 45:10, 11. Tubayuka Musoñañani, ino le mutundaile wandi i ani? I mutundaile ubundilwe na bantu ba mu kipwilo kitangidilwe na Yesu Kidishitu. (Tanga Efisesa 5:23, 24.) Bakabadilwa mu Bulopwe bwa Kidishitu bwa Kimeshiasa. (Luka 12:32) Bano bene Kidishitu bashingwe māni a mushipiditu 144 000, “balondanga nyeke Kana ka Mukōko konso kwaenda.” (Kus. 14:1-4) Bakekala bu “mukaja Kana ka Mukōko,” ne kwikala nandi mu kīkalo kyandi kya momwa mūlu.​—Kus. 21:9; Yoa. 14:2, 3.

6. Mwanda waka bashingwe māni i batelwe bu “mwana-mukaji, mwana mulopwe,” ne mwanda waka i banenwe ‘kwilwa babo bantu’?

⁶ Mutundaile wa mu mafuku a kumeso katelelwepo’nka bu “mwana-mukaji” ino i ne bu “mwana-mukaji, mwana mulopwe.” (Ñim. 45:13) Le uno “mulopwe” i ani? Bene Kidishitu bashingwe māni i balelwe bu “bāna” ba Yehova. (Loma 8:15-17) Byobekele bu mutundaile wa momwa mūlu, bashingwe māni i balombolwe amba: ‘Ilwa bobe bantu ne njibo ya shobe ya ku [ngitu].’ Bafwaninwe kuta mityima yabo “ku bintu bidi momwa mūlu, ke ku bintupo bidi pano panshi.”​—Kol. 3:1-4.

7. (a) Le Kidishitu wateakenye mutundaile wandi wa mu mafuku a kumeso namani? (b) Le mutundaile umwene Musoñañani wandi wa mu mafuku a kumeso namani?

⁷ Mu bula bwa myaka tutwa na tutwa, Kidishitu wadi uteakanya mutundaile wandi wa mu mafuku a kumeso mwanda wa butundaile bwa momwa mūlu. Mutumibwa Polo wāshintulwile amba Kidishitu wāsanshilwe “kipwilo, wepāna ne kwipāna pa mwanda wakyo, amba ekipandule, ekitōkeje na kwikyoija mema na kinenwa, amba afikije kipwilo kwadi aye mwine mu buya bwakyo bwa dyangi, pampikwa dikeme nansha mukafi nansha kintu kidi namino, ino amba kikale kijila ne kyampikwa kakoba.” (Ef. 5:25-27) Polo wāsapwidile bene Kidishitu ba mu Kodinda wa kala amba: “Ngidi nenu mukao kadi i mukao wa kwa Leza, mwanda nemulaile kwimusongeja kudi mulume umo amba nemufikije kudi Kidishitu pamo bwa mujike mwilame.” (2 Ko. 11:2) Yesu Kidishitu Mulopwe Musoñañani usangedile ‘buya’ bwa ku mushipiditu bwa mutundaile wandi wa mu mafuku a kumeso. Kadi mutundaile nandi umuyukile bu ‘mfumwandi’ kadi ‘umufukatyilanga’ bu wandi mulume wa mu mafuku a kumeso.

8. Mwanda waka i byendele’mo mutundaile alombolwe pamo bwa ‘mutumbijibwe ntumbo yonso’?

⁸ Tanga Mitōto 45:13, 14a. Mutundaile i mulombolwe bu ‘mutumbijibwe ntumbo aye yense’ mwanda wa butundaile bwa bulopwe. Mu Kusokwelwa 21:2, mutundaile i mudingakanibwe na kibundi, Yelusalema  Umpya, kadi “mudyangibwe dyangi dya ku mulume wandi.” Kino kibundi kya momwa mūlu kidi na “ntumbo ya Leza” kadi kyeñenya, “pamo bwa dibwe dya bulēme bukatampe, bwa dibwe dya yasepe dyeñenya bwa dibwe dya kishimba kitōka tō.” (Kus. 21:10, 11) Kweñenya kwa Yelusalema Umpya i kulombolwe biyampe mu mukanda wa Kusokwelwa. (Kus. 21:18-21) Ke kya kutulumukapo shi mulembi wa mitōto ulombola mutundaile pamo bwa ‘mutumbijibwe ntumbo aye yense.’ Ne kadi, butundaile bwa bulopwe bukapityila momwa mūlu.

9. Le “mulopwe” kukatwalwa mutundaile i ani, ne uvwele muswelo’ka?

⁹ Muntu mwine kukatwalwa mutundaile i Musoñañani​—Meshiasa Mulopwe. Wāmuteakanye, ‘na kumoija mema kupityila ku kinenwa.’ I ‘ujila ne wakubulwa kakoba.’ (Ef. 5:26, 27) Mutundaile wandi ufwaninwe kadi kuvwala biyampe mwanda wa butundaile. Kadi ye mwavwadile! Na bubine, ‘bivwalwa byandi i bidyangulwe na nsahabu,’ kadi “ukatwalwa kudi mulopwe mu bivwalwa bitungule.” Pa mwanda wa butundaile bwa Kana ka Mukōko, wapelwe “lupusa lwa kuvwala bukonge bulumbuluke, bukelema kadi bwampikwa biko​—mwanda bukonge bulumbuluke byo bilongwa byoloke bya bajila.”​—Kus. 19:8.

10. Le butundaile bwa Kana ka Mukōko bukekala’ko kitatyi’ka?

¹⁰ Tanga Kusokwelwa 19:7. Le butundaile bwa Kana ka Mukōko bukekala’ko kitatyi’ka? Nansha ‘mukajandi byadi mwilongolole kala’ mwanda wa butundaile, byobya binenwe mu mavese alonda’ko kebisambilangapo pa butundaile. Ino, bisambila bininge pa kipindi kya mfulo kya kyamalwa kikatampe. (Kus. 19:11-21) Le kino kilombola’mba, butundaile bukekala’ko kumeso kwa Mulopwe Musoñañani kuvuija bushindañani bwandi? Mhm. Bimonwa bidi mu mukanda wa Kusokwelwa kebiletelwepo mobilondela. Mu Mutōto wa 45, butundaile bwa bulopwe bukekala’ko pa kupwa kwa Mulopwe Yesu Kidishitu kuvwala kipete kyandi ne ‘kunekenya’ balwana nandi.​—Ñim. 45:3, 4.

11. Le Kidishitu ukavuija bushindañani bwandi muswelo’ka?

¹¹ Nanshi tubwanya kufula kukunena’mba binkumenkume bikelonda uno muswelo: Dibajinji, butyibi bukatyibilwa “ndumba mukatampe,” Babiloni Mukatakata, umbikalo wa ntanda wa mutōtelo wa bubela. (Kus. 17:1, 5, 16, 17; 19:1, 2) Kupwa, Kidishitu ukaleta butyibi bwa Leza pa ngikadilo mibi ya Satana ya pano panshi na kwiyonakanya pa Amakedona, “divita dya difuku dikatampe dya Leza Mwinē Bukomo Bonso.” (Kus. 16:14-16; 19:19-21) Ku mfulo, Kalala Mulopwe ukavuija bushindañani bwandi na kwela Satana ne bandemona bandi mu lupongo, kwibatūla mu ngikadilo ya kubulwa kwingila pamo bwa bafwe.​—Kus. 20:1-3.

12, 13. (a) Le butundaile bwa Kana ka Mukōko bukekala’ko kitatyi’ka? (b) Le i bāni bakasangala pa mwanda wa butundaile bwa Kana ka Mukōko momwa mūlu?

¹² Kitatyi kivuijanga bene Kidishitu bashingwe māni lwendo lwabo lwa pano panshi mu kitatyi kya kwikala’po kwa Kidishitu, basangwilwanga momwa mūlu. Kyaba kimo pa kupwa kwa Babiloni Mukatakata konakanibwa, Yesu ukakongakenya kwadi basheleshele’ko bonso ba mu kabumbo ka mutundaile. (1 Te. 4:16, 17) Kumeso kwa divita dya Amakedona kushilula, bonso babundile “mutundaile” bakenda mūlu. Dino divita pa kupwa, butundaile bwa Kana ka Mukōko bukashilula. Bine, kitatyi kya buno butundaile kikekala kya nsangaji! Kusokwelwa 19:9 unena amba: “Ba katōkwe i boba betyilwe ku bidibwa bya kyolwa bya butundaile bwa Kana ka Mukōko.” Na bubine ba katōkwe bakekala ba 144 000 babundile kabumbo ka mutundaile. Kadi Mulopwe Musoñañani ukasangala bininge pa kwikala na kibalwa kyonso kya bakubikala nandi, ‘badya ne kutoma nandi ku meza andi mu Bulopwe bwandi’ mu buluji bwa kyelekejo.  (Luka 22:18, 28-30) Inoko, ke’nkapo Musoñañani ne mutundaile wandi bakasangala pa mwanda wa butundaile bwa Kana ka Mukōko.

¹³ Monka motwekimwenanga kala, bibumbo bya mūlu bikemba pamo amba: “Tusangalei ne kusepelela bikatampe ne kumutumbija [Yehova] ntumbo, mwanda butundaile bwa Kana ka Mukōko bubafika ne mukajandi nandi ke mwilongolole kala.” (Kus. 19:6, 7) Ino, le tunena bika pa bengidi ba Yehova ba pano pa ntanda? Le nabo bakekala na ino nsangaji?

14. Le ‘bajike bapwani’ na mutundaile basonekelwe mu Mitōto 45, i bāni?

¹⁴ Tanga Mitōto 45:12, 14b, 15. Mupolofeto Zekadia wālaile amba mu kitatyi kya ku mfulo, bantu ba mizo bakelunga na mutyima wa kufwija’ko na basheleshele’ko ba Isalela wa ku mushipiditu. Wāsonekele amba: “Mu oa mafuku’a bantu dikumi ba mu ndimi yonsololo ya mizo’ya, bakakwata, eyo, bakashipila ku kisandi kya yewa udi bumwine Yudea amba: Batwe tukenda nenu, mwanda tubaivwana’mba Leza udi nenu pamo.” (Zek. 8:23) Mu Mitōto 45:12, bano “bantu dikumi” ba kyelekejo batelelwe bu “mwana-mukaji, mwana wa Tyila” ne bu “bampeta bene ba umbukata mwa bantu.” Bayanga kudi basheleshele’ko bashingwe māni na byabuntu, ‘bakimba katōkwe kabo’ ne bukwashi bwa ku mushipiditu. Tamba mu 1935, midiyo ne midiyo ya bantu i baleke basheleshele’ko ‘bebaletele boloke.’ (Dan. 12:3) Bano bapwani ba dikōkeji ba bene Kidishitu bashingwe māni i batōkeje būmi bwabo, ne kwikala bajike ku mushipiditu. Bano ‘bajike bapwani’ na mutundaile i bepāne abo bene kudi Yehova, kadi i belombole bu babikalwa ba kikōkeji ba Mulopwe Musoñañani.

15. Le ‘bajike bapwani’ bengidilanga pamo namani na ba mu kabumbo ka mutundaile bakidi’ko pano pa ntanda?

 ¹⁵ Basheleshele’ko ba mu kabumbo ka mutundaile bafwijanga’ko nakampata bano ‘bajike bapwani’ pa mwanda wa bukwashi bobakwasha na bupyasakane mu kusapula “ino myanda miyampe ya Bulopwe” pa ntanda yonso ikelwe na bantu. (Mat. 24:14) Ke’nkapo “mushipiditu ne mutundaile banenanga’nka kunena’mba: ‘Iya!’” ino i ne boba bevwana banenanga amba: “Iya!” (Kus. 22:17) Bine, “mikōko mikwabo” ivwananga bashingwe māni ba mu kabumbo ka mutundaile banena’mba “Iya!” ne kunena pamo na mutundaile amba “Iya!” ku bekadi ba pano pa ntanda.​—Yoa. 10:16.

16. Le Yehova i mupe mikōko mikwabo dyese’ka?

¹⁶ Bashingwe māni basheleshele’ko basenswe bapwani nabo kadi badi na nsangaji pa kuyuka’mba, Yehova Shandya Musoñañani i mupe ino mikōko mikwabo ya pano pa ntanda dyese dya kusangala pa mwanda wa butundaile bwa momwa mūlu bwa Kana ka Mukōko. Kyālailwe’mba bano ‘bajike bapwani’ ‘bakakunkujibwanga ne tusepo, ne kusepelela.’ Bine, mikōko mikwabo idi na lukulupilo lwa kwikala nyeke pano pa ntanda, ikasepelela kitatyi kikekala’ko butundaile bwa Kana ka Mukōko momwa mūlu. I byendele’mo nanshi mukanda wa Kusokwelwa ulombole bantu ba mu “kibumbo kikatampe” “bemene kumeso kwa lupona ne ku meso a Kana ka Mukōko.” Bengidilanga Yehova mingilo ikola mu kipango kya tempelo yandi ya ku mushipiditu ya pano pa ntanda.​—Kus. 7:9, 15.

17, 18. Le butundaile bwa Kana ka Mukōko bukapa bipa namani, ne Kidishitu ukekala shandya bāni mu Umbikalo wandi wa Myaka Kanunu?

¹⁷ Tanga Mitōto 45:16. ‘Bajike bapwani’ na mutundaile wa Kidishitu wa momwa mūlu, bakekala na bubinga bukwabo bwa kusangela pobakamona mu ntanda mipya bipa bikalupuka ku butundaile. Mulopwe Musoñañani ukata mutyima wandi pano panshi ne kusangula “bashandi” ba pano panshi bene bakekala bandi “bana” ba pano panshi. (Yoa. 5:25-29; Bah. 11:35) Mu bano bana, ukatonga’mo “bamfumu ba ntanda yonso.” Na bubine, Kidishitu ukatonga bantu bakwabo mubukata mwa bakulumpe ba kikōkeji ba dyalelo mwanda wa kwendeja mu ntanda mipya.​—Isa. 32:1.

¹⁸ Mu bula bwa Umbikalo wandi wa Myaka Kanunu, Kidishitu ukekala shandya bantu bakwabo bonso. Na bubine, bekadi bonso ba pano pa ntanda bakatambula būmi bwa nyeke, bakatambula’bo mwanda wa kulombola lwitabijo mu kitapwa kya kinkūlwa kya Yesu. (Yoa. 3:16) Mu uno muswelo, ukekala “Shandya myaka yonso nyeke.”​—Isa. 9:6, 7.

19, 20. Le binkumenkume bisangaja bisonekelwe mu Mutōto wa 45 bidi na lupusa’ka pa bene Kidishitu ba bine bonso dyalelo?

¹⁹ Tanga Mitōto 45:1, 17. Na bubine, binkumenkume bisonekelwe mu Mutōto wa 45 bitala bene Kidishitu bonso. Bashingwe māni basheleshele’ko pano pa ntanda i basangele kyepelo kyobadi nakyo kya kwikala pamo momwa mūlu na banababo ne Musoñañani wabo. Mikōko mikwabo nayo i mikankamikwe kukōkela bininge mulopwe wabo wa ntumbo, ne kufwija’ko pangala pa dyese dya kwikala pamo na basheleshele’ko babundile mutundaile wandi pano pa ntanda. Butundaile bwabo pa kupwa, Kidishitu ne bakabikala nabo bakapebwa madyese keaneneka pa bekadi ba pano pa ntanda.​—Kus. 7:17; 21:1-4.

²⁰ Le ketukankamikilwepo ‘kuyukanya dijina dyandi’ pano potutengele kufikidila kwa ‘bintu biyampe’ bitala Meshiasa Mulopwe? Shi ke pano, twikalei mu bukata mwa boba ‘bakatendela Mulopwe nyeke ne nyekeke.’