1, 2. Le Yehova umwene bengidi bandi ba pano pa ntanda namani?

KITATYI kimonanga bambutwile babo bana bakaya, batulumukanga divule dine pa kumona bwino bwa kibutwila budi na bankasampe. Le ukokeja kubingija uno mwanda kukwatañana na bintu byokodi mwimwene? Mwana umo ubwanya kumweka bu ulonga bintu bukidibukidi nansha kwikala na bwino mu makayo, ino abo banababo bamweka bu bapelelwa kufwatula bifwatulo nansha kulonga bintu. Inoko, nansha shi babo bana bekale na byabuntu’ka, bambutwile basangelanga kuyuka bwino bwabo.

² Yehova nandi utele bandi bana ba pano pa ntanda mutyima bininge. Umwene bengidi bandi ba dyalelo pamo bwa “bintu bisaka mityima bya mizo yonso.” (Hak. 2:7) I balēme nakampata pa mwanda wa lwitabijo ne kwipāna kwabo. Inoko, padi ke mudi bajingulule amba banabenu Batumoni badi mu bukata mwetu dyalelo badi na bwino buvule bwishileshile. Batutu bamo badi na kyabuntu kya kunena mu kitango kya bantu, ino bakwabo nabo badi na bwino bwa kuteakanya myanda. Bakaka bavule badi na bwino bwa kwifunda ndimi myeni ne kwiingidija mu busapudi, ino bakwabo nabo i bimfwa biyampe mu kukwatakanya boba basakilwa kukankamikwa nansha mu kukwatakanya babela. (Loma 16:1, 12) Lelo tusangedile kwikala na bano bene Kidishitu bonso mu kipwilo?

3. Le i bipangujo’ka byotusa kubandaula mu kino kishinte?

 ³ Inoko, banabetu bamo mu lwitabijo, kubadila’mo ne bankasampe nansha boba babatyijibwe panopano, kebasokwele padi kifuko kyabo mu kipwilo. Le tukokeja kwibakwasha namani bekale na bwino buvule? Mwanda waka tufwaninwe kulonga bukomo bwa kumona biyampe bidi mobadi, ne kwibamona na mwibamwena Yehova?

4, 5. Lelo nsekununi idi mu Batyibi 6:11-16 ilombola namani amba, Yehova umonanga bwino bwa bengidi bandi?

⁴ Nsekununi mivule ya mu Bible ilombola patōka’mba, Yehova kamonengapo’tu’nka biyampe bidi mu bengidi bandi, ino umonanga ne bwino bwabo. Kimfwa, kitatyi kyātongelwe Ngideoni mwanda wa kunyongolola bantu ba Leza mu masusu a bene Midyana, wātulumukile pa mwimwine mwikeulu amba: “Yehova udi nobe, abe mwana-mulume mukomokomo kalāla.” I kimweke patōka’mba, mu kine kitatyi’kya Ngideoni kabudilwe’po kwivwana ‘bukomo.’ Wāyukile kutatana kwandi ne kwimona kwaādi wimwene bu wakubulwa bulēme. Inoko, monka mulombwela’kyo mwisambo wālondele’po, Yehova wādi bine na mumweno muyampe padi mwingidi wandi kupita muswelo wādi wimona Ngideoni aye mwine.—Tanga Batyibi 6:11-16.

⁵ Yehova wāpele Ngideoni mwingilo wa kunyongolola Isalela mwanda wāmwene bwino bwandi. Kintu kimo bidi, mwikeulu wa Yehova wāmwene muswelo wādi upūla Ngideoni ñano na bukomo bwandi bonso. Kudi kintu kikwabo kyākokele milangwe ya mwikeulu. Mu bitatyi byāsonekelwe Bible, bidimye byadi bipūla miseke pa kifuko kya pululu papita luvula, lwine lwādi lwa kutalula mfumba. Kintu kitulumukwa i kino, Ngideoni wādi upūdila ñano mu kyengelo kya vinyu mwanda wa bene Midyana baleke kumona mwangulo wandi. Bine, ano i manwa a tunangu! Ke kya kutulumukapo shi ku meso a Yehova, Ngideoni wādi mupite kidimye mudyumuke—ko kunena’mba muntu mudyumuke bininge. Bine, Yehova wāmwene bwino bwandi ne kwingila nandi pamo.

6, 7. (a) Lelo mumweno wādi umwene Yehova mupolofeto Amose wādi mwishile namani na wa bene Isalela bamo? (b) Le i bika bilombola’mba Amose wādi muntu mufundijibwe?

⁶ Mu muswelo umo onka, tumonanga mu mwanda utala mupolofeto Amose amba, Yehova wāmwene bwino bwa mwingidi wandi umo nansha byaādi umonwa na bavule bu wampikwa bulēme nansha butūkanye. Amose wētelele aye mwine bu mukumbi wa mikōko ne bu kidimye wa madimi—mwingilo wādi wingila mulanda. Kitatyi kyātongelwe Amose na Yehova mwanda wa kutopeka bulopwe bwa bisaka dikumi bya Isalela bwādi butōta bilezaleza, bene Isalela bamo bālangile padi amba bwādi butongi bubi.—Tanga Amose 7:14, 15.

⁷ Amose wātambile ku kibundi kya mufula, ino wādi uyukile bintu bivule pa bibidiji ne mbila yādi’ko mu kyandi kitatyi. Padi bāmulombwele senene ngikadilo yādi mu Isalela, kadi wāyukile padi myanda itala mizo ya kubwipi kupityila ku bansunga bendakana. (Amo. 1:6, 9, 11, 13; 2:8; 6:4-6) Bafundi bamo ba Bible dyalelo batumbijanga Amose pa bilembwa biyampe bya bwino. Uno mupolofeto kātongelepo’nka bishima bipēla ne bya bukomo, ino wāingidije biyampe kukwatañana kwa bishima ne kwibishintakanya. Na bubine, malondololo a Amose a kubulwa moyo aālondolwele Amazia kitobo mubi, ābingije’mba Yehova wātongele muntu moloke ne amba, wādi wa kwingidija bwino bwandi bwine kebwādipo padi bubwanya kumonwa dibajinji.—Amo. 7:12, 13, 16, 17.

8. (a) Le Yehova wāpele Davida kikulupiji’ka? (b) Mwanda waka binenwa bidi mu Mitōto 32:8 bikulupija boba babwanya kuleka kwikulupila nansha kubulwa bwino?

⁸ Bine, Yehova umonanga bwino bwa mwingidi wandi yense. Wākulupije  Mulopwe Davida amba, ukamuludika nyeke ne ‘dīso dyandi ponka padi aye.’ (Tanga Mitōto 32:8.) Lelo ubamone kine kifwaninwe kwitukankamikila bino binenwa? Nansha byotubwanya padi kuleka kwikulupila, Yehova ukokeja kwitukwasha tumone kulampe ne kufikila pa bitungo byoketwadipo tulangila. Monka muludikilanga mufundiji muyampe matabula a mwifundi wampikwa bwino mwanda wa kumukwasha ayuke, Yehova wituludikanga mwanda wa twendelele ku mushipiditu. Kadi Yehova ubwanya kwingidija banabetu mu lwitabijo betukwashe twikale na bwino buvule. Namani?

9. Le i muswelo’ka otubwanya kwingidija musoñanya wa Polo wa ‘kuta mutyima’ ku tumweno twa bakwetu?

⁹ Polo wāsoñenye bene Kidishitu bonso ‘bate mutyima’ ku tumweno twa banababo mu lwitabijo. (Tanga Fidipai 2:3, 4.) Kamweno kadi mu madingi a Polo i ka amba, tufwaninwe kumona byabuntu bidi na bakwetu ne kwibitela. Le twiivwananga namani shi muntu ulombola kuta kwatele mutyima ku kwendelela kotwendelela? Divule dine, kwitukankamikanga twendelele bininge ne kumwekeja patōka biyampe bidi motudi. Mu muswelo umo onka, shi tubayuka mvubu idi na banabetu mu lwitabijo, twibakwashanga batame ku mushipiditu lubilolubilo.

10. Le i bāni nakampata basakilwa kutebwa mutyima?

¹⁰ Le i bāni nakampata basakilwa kutebwa mutyima? Na bubine, batwe bonso tusakilwa kutebwa mutyima kitatyi ne kitatyi. Inoko, bankasampe nansha banabetu babatyijibwe panopano basakilwa bine kumona’mba batalwa na mingilo ya kipwilo. Kino kikebakwasha bayuke’mba, badi na kifuko mu bukata mwetu. Pakwabo kadi, shi ketufwija’kopo bano banabetu pa byobalonga, tubwanya kona mutyima wabo wa kukimba kubwanya bisakibwa bya kusela biselwa, kintu kine kibakankamika Kinenwa kya Leza kulonga.—1 Tm. 3:1.

11. (a) Le mukulumpe umo wakweshe nsongwalume umo namani aleke kwikala na bumvu? (b) Le i ñeni’ka yowaboila ku myanda yemwenine Julien?

¹¹ Ludovic, mukulumpe umo obātele mutyima uno muswelo paākidi nkasampe unena amba: “Kitatyi kyonombola’mba ntele mwanetu mutyima bya binebine, wendelelanga bukidibukidi.” Ludovic unena pangala pa Julien, nsongwalume wadi nyeke na bumvu amba: “Julien byakādipo kyaba kimo wikulupile aye mwine, wadi wiendeja mu muswelo mubi. Inoko, namwene amba wadi na kanye ne kadi wadi usaka bya binebine kukwasha bantu bakwabo mu kipwilo. Pa kino, pa kyaba kya kutatana kukanina kwandi kwa mutyima, naimanine pa ngikadila yandi miyampe ne kulonga bukomo bwa kumukwasha.” Kyaba kimo, Julien wabwanya bisakibwa bya kwikala mwingidi wa mingilo, kadi pano ke pania wa lonso.

12. Le i ngikadilo’ka ya mvubu ilombwa pa kukwasha muntu ekale na bwino buvule? Leta kimfwa.

¹² Na bubine, pa kukwasha bakwetu bekale na bwino buvule, tufwaninwe kwikala bantu basansanya. Monka mokimwekēle mu myanda yemwenine Julien, tufwaninwe kumona kulampe kupita’ko kumona bukōkekōke bwa muntu pa kuyuka ngikadilo yandi miyampe ne bwino bwakokeja kutamija. Uno o muswelo wādi umwene Yesu mutumibwa Petelo. Nansha Petelo byaāmwekele kitatyi kimo bu muntu usaka kwiludika, Yesu wāmulaile amba ukekala mukomo pamo bwa dibwe.—Yoa. 1:42.

13, 14. (a) Le Banabasa wālombwele kusansanya namani mu mwanda utala nkasampe Mako? (b) Le mwanetu umo nkasampe wamwenine namani mu bukwashi na bwākwashibwe Mako? (Tala kifwatulo kidi ku ngalwilo.)

¹³ Banabasa wālombwele kusansanya kwa uno muswelo mu mwanda wa Yoano, wāinikilwe dijina dya bwine Loma dya bu Mako. (Bil. 12:25) Mu lwendo lubajinji lwa  bu mishonele lwāendele ba Polo ne Banabasa, Mako wādi “wibengidila” padi na kuvuija bisakibwa byabo bya ku ngitu. Inoko, pobāfikile ku Pamfidya, Mako wāshiya bapwani nandi mu kitulumukila. Bādi banenwe kwenda pakubulwa Mako, batamba kungala bapityila mu bifuko bya bantapañani. (Bil. 13:5, 13) Inoko, mobimwekela Banabasa wāmwene kushinta kwa ngikadilo ya Mako ne kukwatakanya mwenda mafuku mukenga wa kuvuya bufundiji bwaadi umufundija. (Bil. 15:37-39) Kino kyākweshe uno nkasampe ekale mwingidi wa Yehova mutame ku mushipiditu. Kintu kisangaja i kino, Mako wādi mu Loma na Polo, mwine wādi mukutwe mu kine kitatyi’kya, kadi wāmukweshe na kukamutūdila lwimu ku bene Kidishitu ba mu kipwilo kya Kolose, ne kadi mutumibwa wādi umunenena maya. (Kol. 4:10) Fwatakanya’po bidi nsangaji yāivwene Banabasa kitatyi kyālombele Polo amba Mako aye amukwashe.—2 Tm. 4:11.

¹⁴ Alexandre mukulumpe watongelwe panopano, uvuluka muswelo waamwenine mu bujinguludi bwa tutu umo amba: “Ponadi nkasampe, nkyadipo mbwanya kulombela mu kitango kya bantu. Mukulumpe umo waunombola muswelo wa kwiteakanya ne mwa kwikadila na mutyima mutūke. Pa kyaba kya kuleka kuñingidija monka, wādi umpa mikenga ya kulombela kitatyi ne kitatyi ku kupwila kwa kwenda mu busapudi. Mwenda mafuku naikala na kikulupiji kikatampe.”

15. Lelo Polo wāfwijije’ko banababo namani?

¹⁵ Shi tubamone ngikadilo miyampe mudi mwanetu mwine Kidishitu, lelo tulombolanga’mba tumwene ino ngikadilo miyampe na mvubu? Mu Loma shapita 16, Polo wāfwijije’ko banababo mu lwitabijo 20 ne kupita pa ngikadilo yaādi usenswe. (Loma 16:3-7, 13) Kimfwa, Polo unena’mba ba Andelonikusa ne Yunia bāingidile Kidishitu kitatyi kilampe kumupita, na kwisambila ukoma pa kūminina kwabo kwa bwine Kidishitu. Kadi Polo wēsambīle na nsangaji padi inandya Lufusa, na kwisambila padi pa kumuta kwaādi umutele mutyima dibajinji na buswe.

¹⁶ Tukokeja kwimwena bipa biyampe shi tufwija’ko bya binebine. Tulangulukilei bidi pa kimfwa kya Rico, nkasampe mwana-mulume wa mu Franse, watyumukilwe mutyima mwanda wa shandi okebadipo nandi nkulupilo imo, mwine wapelele Rico abatyijibwe. Rico walangile’mba, wadi unenwe kwilaija kufika ne byabwanya myaka itabijibwe mungya bijila mwanda wa kwingidila Yehova ne pa mfulo. Kadi wadi na bulanda mwanda badi bamuzawila ku masomo. Frédéric, mukulumpe pa kipwilo obanenene kwifunda na uno nkasampe unena amba: “Nafwijije’ko Rico mwanda kuno kukankajibwa kwadi kulombola amba, wadi unenwe kwikala na bukankamane bukatampe pa kulombola lwitabijo lwandi.” Bino binenwa bya kufwija’ko byakankamikile Rico mu kusumininwa kwaadi usumininwe kuleta nyeke kimfwa ne kumukwasha afwene bininge kudi shandi. Rico wabatyibwe na myaka 12.

¹⁷ Kitatyi kyonso kyotufwija’ko pa mingilo ingilwe biyampe nansha  pa bukomo bukatampe bulongelwe, tukankamikanga banabetu mu lwitabijo bengidile Yehova ne pa mfulo. Sylvie, * waingile myaka mivule ku Betele ya mu Franse, wanene amba bakaka nabo babwanya kufwija’ko batutu. Wamwene amba bana-bakaji babwanya kufwija’ko pa bukomo palapala bobamona bulonga banabetu. Mu uno muswelo, “binenwa byabo bikankamika bibwanya kutuntwila ku bintu binena batutu ba bwino.” Kaka ubweja’ko amba: “Kondi, kufwija’ko i kiselwa kyami.” (Nki. 3:27) Jérôme mishonele wa mu Giyane munenwa Falanse, wakweshe bankasampe bana-balume bavule babwanye bisakibwa bya kwingila mwingilo wa bu mishonele. Wanenene amba: “Namwene amba kitatyi kyonadi mfwija’ko batutu bankasampe pa bintu kampanda byobalongele mu mwingilo wabo nansha pa malondololo abo mayampe, badi batamija kikulupiji kyabo. Mfulo mfulō, badi batamija bwino bwabo bininge.”

18. Mwanda waka kwingila pamo na batutu bankasampe i kwa kamweno?

¹⁸ Kadi tubwanya kukankamika banabetu mu lwitabijo bendelele ku mushipiditu na kusapula nabo pamo. Mukulumpe ubwanya kunena tutu nkasampe uyukile kwingidija olodinatele biyampe, atampe myanda imo idi pa diteba dya jw.org, ibwanya kukankamika banunu kebadipo na ma olodinatele. Shi wingilanga mwingilo kampanda ku Njibo ya Bulopwe, ubulwe’po kwita tutu nkasampe mwingile nandi? Kulonga namino kukakupa mukenga wa kutala bankasampe, kwibafwija’ko ne kumona bipa bilupuka’ko.—Nki. 15:23.

19, 20. Mwanda waka tufwaninwe kukwasha bakwetu bendelele?

¹⁹ Yehova paātongele Yoshua mwanda wa kwendeja bene Isalela, Wāsoñenye ne Mosesa ‘akankamike’ ne “kukomeja” Yoshua. (Tanga Kupituluka 3:28.) Bantu bavule bene beluñanga netu mu kipwilo kya ntanda yonso. Bene Kidishitu bonso ba bwino—ke’nkapo bakulumpe—bakokeja kukwasha banabetu bankasampe ne bapya bafikile pa kwikala na bwino buvule. Mu uno muswelo, bavule bene bakengila mwingilo wa kitatyi kyonso, kadi bavule “bakabwanya senene kufundija bakwabo.”—2 Tm. 2:2.

²⁰ Nansha shi tudi mu kipwilo kikatampe nansha mu kakisumpi katyetye kakimba kwikala bu kipwilo, tuteakanyei būmi bwa kumeso. Kintu kiketukwasha i kwiula Yehova, mwine umonanga nyeke biyampe bidi mu bengidi bandi.