1, 2. (a) Lelo i bika bilombola amba kipwilo kya bwine Kidishitu kya mu Kolose kya mu myaka katwa kabajinji kyādi mu bulwi? (b) Lelo i madingi’ka āpelwe banabetu ba mu Kolose mwanda wa kwibakwasha bemanije nyeke?

KIPWILO kya bwine Kidishitu kya mu Kolose kya mu myaka katwa kabajinji kyādi mu bulwi! Bantu bamo mu kino kipwilo bālengeje kwiketaketa na kulamata bininge ku Mukanda wa Bijila wa Mosesa. Bakwabo bādi babingija filozofi ya bajentaila, ya kukomena kilokoloko kya ngitu, mubadilwa ne kwisuminwa nsangaji. Kwishila na buno bufundiji bwa bubela, Polo wāsonekēle bene Kolose mukanda ukankamika ne kwibadyumuna amba: “Tadijai kutyina’mba kwakekala muntu wa kwimukwata bu misungi na tunangu twa ino ntanda ne na bongojani bwa bituputupu mwendele kishi kya bantu, mwendele bintu bya kyalwilo bya ino ntanda, ke mwendelepo Kidishitu, aa.”—Kol. 2:8.

² Shi bano bene Kidishitu bashingwe māni bātele mityima yabo “mu bintu bya kyalwilo bya ino ntanda,” bādi ba kuvundamina mpangiko ya Yehova ya lupandilo. (Kol. 2:20-23) Pa kwibakwasha balame kipwano kilēme kyobādi bapwene na Leza, Polo wēbasoñenye amba: “Tai nyeke mityima ku bintu bya kokwa kūlu, ke ku bintupo bidi pano panshi.” (Kol. 3:2) Bine, banababo na Kidishitu bādi banenwe kuvuluka lukulupilo  lwa kutambula kipyanwa kekyonekapo ‘kyobebalamine mūlu.’—Kol. 1:4, 5.

3. (a) Lelo bene Kidishitu bashingwe māni batele mutyima ku lukulupilo’ka? (b) Le i bipangujo’ka byotusa kubandaula mu kino kishinte?

³ Dyalelo, bene Kidishitu bashingwe māni nabo batele mityima ku Bulopwe bwa Leza bwa momwa mūlu ne ku lukulupilo lwabo lwa kwikala bu “bakapyana pamo na Kidishitu.” (Loma 8:14-17) Ino le tunena bika pa boba badi na lukulupilo lwa kwikala pano panshi? Lelo binenwa bya Polo bibatala namani? Lelo “mikōko mikwabo” ikata nyeke mutyima ku “bintu bya kokwa kūlu” mu muswelo’ka? (Yoa. 10:16) Lelo i muswelo’ka otubwanya kumwena batwe bonso mu kulangulukila pa bimfwa bya bano bana-balume ba kikōkeji ba pa kala pamo bwa Abalahama ne Mosesa, bātele nyeke mityima yabo ku bintu bya kokwa kūlu nansha byobādi basusuka?

4. Lelo mikōko mikwabo ikokeja kuta mityima yabo ku bintu bidi kokwa kūlu namani?

⁴ Nansha mikōko mikwabo byokeidipo na lukulupilo lwa kwenda mūlu, nayo ibwanya kuta mutyima ku bintu bya kokwa kūlu. Namani? Na kutūla Yehova Leza ne tumweno twa Bulopwe pa kifuko kibajinji mu būmi bwabo. (Luka 10:25-27) Pa kino, tutalanga kudi Kidishitu kimfwa kyetu. (1 Pe. 2:21) Pamo bwa banabetu ba mu myaka katwa kabajinji, tulwanga na milangwe ya bubela, mafilozofi a ino ntanda ne milangwe ya kukimba bintu bya ku ngitu mu ino ngikadilo ya bintu ya Satana. (Tanga 2 Kodinda 10:5.) Byotwiula Yesu, tufwaninwe kutadija mwa kulwila buno bulwi botulwa ku mushipiditu.

5. Lelo i muswelo’ka otukokeja kubandaula milangwe yetu pa mwanda utala kulondalonda bintu bya ku ngitu?

⁵ Lelo mumweno umwene ino ntanda kulondalonda bintu bya ku ngitu ke mutwele mu būmi bwetu? Bintu byotusenswe bimwekelanga divule ku milangwe ne bilongwa byetu. Yesu wānene amba: “Kokwa kudi kyabulēme kyobe, ne mutyima obe mwine ukekala konka.” (Mat. 6:21) Pa kuyuka kokwa kwitutwala mutyima wetu, i biyampe kwibandaula kitatyi ne kitatyi. Wiipangule amba: ‘Le i bitatyi binga byonangulukilanga pa myanda ya lupeto? Lelo ntanga kitatyi kivule mutyima ku kutubulula bya busunga, kamweno kakatampe nansha kukimba kwikala na būmi buyampe? Nansha noñanga bukomo bwa kubambila diso ku bintu bya ku mushipiditu? (Mat. 6:22) Yesu wālombwele amba, boba batele mutyima bininge ku “kwibīkila bya bulēme pano pa ntanda” batūlanga būmi bwabo bwa ku mushipiditu mu kyaka kikatampe.—Mat. 6:19, 20, 24.

6. Le i muswelo’ka otukanekenya bilokoloko bya ngitu?

⁶ Ngitu yetu ya kubulwa kubwaninina itutononanga twikuje mu bintu byotumona bu bisangaja. (Tanga Loma 7:21-25.) Shi mushipiditu ujila wa Leza kewingilepo mu būmi bwetu, tubwanya kulonga “mingilo ya fukutu.” Mu ino mingilo mubwanya kubadilwa bilongwa pamo bwa “[mafetyi] mabimabi ne bunkolwankolwa . . . [kusambakena] pamo kwampikwa kwendela’mo ne kwiendeja pampikwa bumvu.” (Loma 13:12, 13) Pa kunekenya divita dyotulwa na “bintu bya pano pa ntanda”—bintu bisangaja ngitu—tufwaninwe kuta mityima yetu ku bintu bidi kokwa kūlu. Kuta mutyima ku bino bintu kulomba kulonga bukomo. O mwanda mutumibwa Polo wānene amba: “Nkupilanga umbidi wami ne kwiumuna bupika.” (1 Ko. 9:27) Ne kutatana kwine mpika, ketufwaninwepo kwikala na mushipiditu wa bwanapabo shi tusaka kushala mu lubilo lwa būmi! Tulangulukilei bidi pa bintu byālongele bana-balume babidi ba kikōkeji ba pa kala pa “kusangaja Leza.”—Bah. 11:6.

7, 8. (a) Lelo i makambakano’ka ātene ba Abalahama ne Sala? (b) Lelo Abalahama wādi utele mutyima wandi ku bika?

⁷ Yehova paānene Abalahama kushiya  yabo ntanda ende ku ntanda ya Kenani, wāitabije ne mutyima tō. Pa mwanda wa lwitabijo ne kikōkeji kya Abalahama, Yehova wāsambile nandi kipwano, na kumunena amba: “Nkakwalamunanga kodi muzo mukatakata, ne kwesela nkakwesela dyese.” (Ngo. 12:2) Ino, myaka pa kupita’po, ba Abalahama ne wandi mukaji Sala bākidi’nka bambulwa mwana. Lelo Yehova wāidilwe mulao waālaile Abalahama? Ne kadi bidi, būmi mu Kenani bwādi bukomo. Abalahama ne kisaka kyandi bāshile njibo yabo ne babutule babo mu Ulu, kibundi kya ntundubuko kya mu Mesopotemya. Bāendele lwendo lwa makilometele 1600 ne kupita pa kukafika ku Kenani, kwine kobāshikete mu mapema, bāūminina nzala ne kwikonda na bangivi. (Ngo. 12:5, 10; 13:18; 14:10-16) Kadi, kebādipo na mutyima wa kujokela mu būmi buyampe bwa mu Ulu!—Tanga Bahebelu 11:8-12, 15.

⁸ Pa kyaba kya kuta mutyima ku “bintu bya pano pa ntanda,” Abalahama “waitabija mudi Yehova.” (Ngo. 15:6) Bine, wādi utele mutyima ku bintu bya kokwa kūlu mu buluji bwa amba, wādi ubambile meso ku milao ya Leza. Mfulo mfulō, lwitabijo lwa Abalahama lwāeselwa kitatyi kyāmumwekēle Leza Mwine Mukatakata Mwine kāmunena amba: “Tala bidi ku diulu ubale tuñenyenye shi ukokeja kwitubala.” Kupwa wāmunena amba: “Enka nankyo lukunwa lobe e mo lukekadila.” (Ngo. 15:5) Bine, uno wādi mulao ukulupija’po kashā! Kitatyi kyonso kyādi kitala Abalahama madiulu atoywele ñenyenye, wādi uvuluka mulao wa Yehova wa kuvudija lukunwa lwandi. Kadi, Abalahama wābutwile mpyana mu kitatyi kitungwe na Leza pamo’nka na mokyālailwe.—Ngo. 21:1, 2.

9. Lelo kulonda kimfwa kya Abalahama kuketukwasha namani tuvudilwe nyeke bya kulonga mu mwingilo wa Leza?

⁹ Pamo bwa Abalahama, netu tukungile kufikidila kwa milao ya Leza. (2 Pe. 3:13) Shi ketutelepo mityima yetu ku bintu bya kokwa kūlu, kufikidila kwa ino milao kukamweka bu kubaije, kadi tukazoza mu mingilo yetu ya ku mushipiditu. Kimfwa, le wepēne pa kala mwanda wa kwingila mwingilo wa bu pania nansha kwingila mu miswelo mikwabo ya kutandabula mwingilo? Shi i amo, nankyo ufwaninwe kufwijibwa’ko. Le pano napo? Vuluka amba, Abalahama wādi utele nyeke mutyima ku “kibundi kya byalwilo bya bine.” (Bah. 11:10) “Wālombwele lwitabijo mudi Yehova, penepo lwāmubadilwa bu boloke.”—Loma 4:3.

10. Lelo Mosesa wādi na būmi bwa muswelo’ka paādi nkasampe?

¹⁰ Muntu mukwabo wātele mutyima ku bintu bya kokwa kūlu i Mosesa. Paākidi nkasampe, “wāfundijibwa tunangu tonso twa bene Edipito.” Buno kebwādipo bufundiji bwa bitupu. Mosesa kādipo’tu’nka mu Edipito, umbikalo umbajinji wa bukomo mu kine kitatyi’kya, ino wādi ulelelwe mu kipango kya Felo. Ke kya kutulumukapo shi kupityila ku buno bufundiji bwa peulu, Mosesa wāikele “mukomo mu binenwa ne mu bilongwa.” (Bil. 7:22) Bine, fwatakanya’po bidi uno mukenga waāikele nao! Inoko, Mosesa wādi utele mutyima wandi ku bintu bya mvubu mpata—ke kulonga kiswa-mutyima kya Leza kadi.

11, 12. Lelo i bufundiji’ka bwādi bumwene Mosesa na mvubu mpata, ne tubayuka kino namani?

¹¹ Mosesa paādi mwanuke, inandi Yokebedi wādi bine umufundija myanda ya Leza wa Bahebelu. Mosesa wādi umwene’mba, kuyuka Yehova kwādi na mvubu mpata kupita bupeta bukwabo bo-bonso. O mwanda wāpelele madyese ne mikenga yaādi padi wa kwikala nayo mwanda wa kushikata kwaādi ushikete mu kipango kya Felo. (Tanga Bahebelu 11:24-27.) Na bubine, bufundiji bwa ku mushipiditu ne lwitabijo lwādi na Mosesa mudi Yehova, byāmutonwene ate mutyima wandi ku bintu bya kokwa kūlu.

¹² Mosesa wāfundijibwe bufundiji buyampe  bwādi’ko mu andi mafuku, ino le wāingidije’bo mwanda wa kwendeleja mwingilo wandi mu Edipito, kwilongela dijina aye mwine, nansha kukimba kusokola bintu bya ku ngitu? Mhm. Shi wādi usaka kulonga namino, longa kāpelelepo “kwitwa bu mwana wa mwana mwana-mukaji wa Felo, wātonga’ko kumweshibwa malwa na bantu ba Leza pa kyaba kya kwikala na nsangaji ya lupito ya bubi.” Na bubine, Mosesa wāingidije bufundiji bwandi bwa ku mushipiditu mwanda wa kwendeleja mpango ya Yehova kumeso.

13, 14. (a) Lelo i bika byākweshe Mosesa abwanye bisakibwa bya kwingila mwingilo wāmupele Yehova? (b) Pamo bwa Mosesa, lelo netu tusakilwa padi kulonga bika?

¹³ Mosesa wādi utele mutyima bininge kudi Yehova ne ku bantu Bandi. Mosesa pa kubwanya myaka 40, wāmwene amba ubwanya kunyongolola bantu ba Leza mu bupika bwa Edipito. (Bil. 7:23-25) Inoko, kumeso kwa Yehova kumupa uno mwingilo, Mosesa wādi usakilwa bintu bivule. Wādi usakilwa kutamija ngikadilo pamo bwa kwityepeja, kitūkijetyima, butūkanye ne kwīfula. (Nki. 15:33) Mosesa wādi usakilwa bufundiji bwa kumuteakanya mwanda wa kūminina matompo ne masusu ādi amutengele kumeso. Kwikala bu mukumbi mu myaka makumi a bala anga, kwāmufundije mwa kutamijija ino ngikadilo ya Leza.

¹⁴ Lelo Mosesa wāboile ñeni ku buno bufundiji bwa kamweno bwaāfundijibwe paādi bu mukumbi? Bine, wāboile’ko ñeni! Kinenwa kya Leza kinena amba, Mosesa wāikele “muntu mukōkele’tu, utabukile bantu bonsololo baikele panopanshi kikōkeji.” (Umb. 12:3) Wātamije kwityepeja, kwine kwāmukweshe ekale na bantu beshileshile na kitūkijetyima ne kupwa yabo myanda mikomo. (Div. 18:26) Mu muswelo umo onka, netu tusakilwa kutamija ngikadilo ya ku mushipiditu mine iketukwasha tukapite pa “kyamalwa kikatampe” ne kutwela mu ntanda mipya ya Leza ya boloke. (Kus. 7:14) Lelo tubwanya kwikala pamo na bantu, kubadila’mo ne boba bamweka bu kebeje kuloba nansha kutenekwa ku mutyima bininge? I biyampe tuteje binenwa bya mutumibwa Petelo, mwine wāsoñenye banababo mu lwitabijo amba: “Lēmekai bantu ba miswelo yonso, sanswai kisaka kyonso kya banabetu, tyinai Leza, lēmekai mulopwe.”—1 Pe. 2:17.

15, 16. (a) Mwanda waka i biyampe tute nyeke mityima yetu ku bintu byoloke? (b) Mwanda waka i biyampe bene Kidishitu bekale nyeke na mwiendelejo muyampe?

¹⁵ Tudi mu “bitatyi bya makambakano bikomo ne mwa kulongela.” (2 Tm. 3:1) O mwanda pa kushala nyeke balanguke ku mushipiditu, tufwaninwe kuta nyeke mityima ku bintu byoloke. (1 Tes. 5:6-9) Tulangulukilei bidi pa muswelo otubwanya kulonga namino mu bintu bisatu bya mu būmi bwetu.

¹⁶ Mwiendelejo wetu: Petelo wādi uyukile’mba mwiendelejo muyampe udi na mvubu. Wānene amba: “Ikalai kyaba kyonso na mwikadilo mulumbuluke mu bantu ba mizo, amba pobemunena’mba mwi banonga-bibi, bemwene abo bene mingilo yenu milumbuluke, penepa batumbije Leza.” (1 Pe. 2:12) Ekale shi tudi ku njibo, ku kaji, ku masomo, ku makayo nansha mu mwingilo, tuloñanga bukomo bwa kutumbija Yehova ntumbo kupityila ku mwiendelejo wetu muyampe. Bine, byotudi bantu ba kubulwa kubwaninina, batwe bonso tuloñanga bilubo. (Loma 3:23) Inoko, shi twendelele kulwa “bulwi bulumbuluke bwa lwitabijo,” tubwanya kunekenya divita dyotulwa na ngitu yetu yampikwa kubwaninina.—1 Tm. 6:12.

¹⁷ Mumweno wetu: Kwikala na mwiendelejo muyampe kwendelanga pamo na kwikala na mumweno muyampe.  Mutumibwa Polo wānene amba: “Ikalai nyeke na uno mulangilo wadi ne na Kidishitu Yesu.” (Fid. 2:5) Lelo Yesu wadi na ngikadilo’ka? Wādi mwityepeje. Kwityepeja kwāmutonwene epānine mwingilo wandi. Wādi utele mutyima dibajinji ku kusapwila bakwabo myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza. (Mako 1:38; 13:10) Yesu wādi umwene Kinenwa kya Leza bu kidi na lupusa lwa mfulo. (Yoa. 7:16; 8:28) Wēfundile na kininga Bisonekwa bijila mwanda wa abwanye kwibitela, kwibibingija, ne kwibishintulula. Shi twityepeja, tupyasakena mu mwingilo wetu, ne kulonga kifundwa kya Bible kya pa kasuku, tukekala na milangwe na ya Kidishitu.

18. Lelo tukokeja kukwatakanya mwingilo wa Yehova mu muswelo’ka wa mvubu?

¹⁸ Kukwatakanya kwetu: Mpango ya Yehova i ya amba, “mu dijina dya Yesu manwi onso amufukatyile—a momwa mūlu ne a pano panshi.” (Fid. 2:9-11) Nansha byadi pa kifuko kizunzulwe, Yesu ukakōkela na kwityepeja ku kiswa-mutyima kya Shandi, kadi netu tufwaninwe kukōkela. (1 Ko. 15:28) Namani? Na kukwatakanya na mutyima onso mwingilo obetupele kwingila, ko kunena’mba, kulonga “bana ba bwanga mu bantu ba ku mizo yonso.” (Mat. 28:19) Kadi, tusakanga ‘kulongela bantu bonso biyampe,’ na kulongela bakwetu ne banabetu biyampe.—Ngt. 6:10.

19. Lelo tufwaninwe kusumininwa kulonga bika?

¹⁹ Bine, tufwijanga’ko pa kwituvuluja kwituvuluja Yehova tute nyeke mutyima ku bintu bya kokwa kūlu! Pa kino, tufwaninwe kunyema “na kūminina lubilo lotutungīlwe.” (Bah. 12:1) Nanshi, batwe bonso twingilei “na muya onso bwa . . . bengidila Yehova,” Tata wetu wa mūlu nandi uketupala mpalo pa bukomo bukatampe botulonga.—Kol. 3:23, 24.