1, 2. (a) Mwanda waka ke kipēlangapo ku bambutwile kufundija bana bekale na lwitabijo mudi Yehova, ne i muswelo’ka umo kete obakabwanya kwibafundija? (b) I myanda’ka iná yotusa kwisambila’po?

 SHABANA umo ne inabana ba mu Franse banenene amba: “Tukulupile mudi Yehova, inoko kino kekishintululapo amba betu bana nabo bakamukulupila. Lwitabijo ke kintupo kipyanwa. Betu bana batamijanga’lo bityebitye.” Tutu umo wa mu Ostrali walembele amba: “Kukwasha obe mwana atamije lwitabijo mu mutyima wandi i bulwi kebudingakanibwa.” I mubweje’ko amba: “Ukokeja kufwatakanya’mba pano mwana waimvwanija kilondololwa. Amba utulumuke kadi wakakwipangula’nka kipangujo’kya monka! Malondololo asangaja mwana dyalelo padi keakamusangajapo kensha.” Bana pobenda batama, bambutwile ke bamone amba bifwaninwe kwibashintulwila monka myanda mikwabo itala mwanda’wa. Kadi bamonanga’mba bafwaninwe pano kwingidija manwa palapala pa kufundija babo bana basanswe Yehova.

² Shi wi mbutwile, padi wiipangulanga shi ukabwanya bine kufundija bobe bana basanswe Yehova ne kumwingidila nyeke pobakatama. Na bubine, i kutupu muntu ubwanya kino na bukomo bwa aye mwine. (Yelemia 10:23) O mwanda mwine tusakilwa kukulupila mudi Yehova amba etukwashe. I mupe bambutwile bintu  bivule bya kwibaludika. I muswelo’ka okakwasha bobe bana? (1) Wibayuke senene. (2) Wibafundije myanda ya Yehova idi kala mu mutyima obe. (3) Ingidija byelekejo. (4) Lomba mushipiditu ujila kadi tūkijija bobe bana mutyima.

3. Bambutwile babwanya kwiula namani muswelo wādi ufundija Yesu bandi bana ba bwanga?

³ Divule Yesu wādi wipangula bandi bana ba bwanga byobalanga. (Mateo 16:13-15) Iula kimfwa kyandi. Shi utala pa Entelenete na bobe bana nansha kulonga nabo kintu kikwabo, wibepangule byobalanga kadi wibaleke bakushintulwile mobeimvwanina. Le batatananga? Tutu umo wa myaka 15 wa mu Ostrali wanenene amba: “Divule Tata wisambanga nami myanda ya lwitabijo lwami ne kunkwasha nanguluke. Ungipangula’mba: ‘I bika binena’po Bible?’ ‘Le witabije byanena?’ ‘I kika kyoitabijije’byo?’ Wikalanga usaka nondolole mu bishima byami pa kyaba kya kupituluka’tu mu byandi nansha mu bya Mama. Ponatamine, nadi ke nondolola bilampe.”

4. Mwanda waka i biyampe kutūkija mutyima ne kulondolola bipangujo bya bobe bana? Leta kimfwa.

⁴ Shi bobe bana kebetabijepo bukidibukidi byobya bifundija Bible, tūkija mutyima. Wibakwashe basokole malondololo ku bipangujo byabo. Shabana umo unena’mba: “Kwata na mutyika byobya bikwipangula mwana. Kokibifutulula bu bya bitupu, kadi kokepuka mwanda’wa amba mwanda’tu ukuletela bumvu.” Na bubine, shi bana bakwipangula bipangujo i biyampe, mwanda i kilomboji kilombola’mba basakanga kwimvwana. Nansha ke Yesu wādi wipangula bipangujo paādi nkasampe. (Tanga Luka 2:46.) Nkasampe umo wa mu Danemarke wanenene amba: “Ponadi nsaka kuyuka shi tudi mu kipwilo kya bine, bambutwile bangimvwene na kitūkijetyima​—nansha byobadi bakokeja kumona bingi. Balondolwele bipangujo byami byonso, kupityila ku Bible.”

5. Nansha shi bana bamweka bu badi na lwitabijo mudi Yehova, i kika kifwaninwe kulonga bambutwile?

⁵ Yuka bobe bana senene. Kokalanga’mba badi na lwitabijo mudi Yehova mwanda’po’tu bendanga mu busapudi ne ku kupwila. Le bamonanga Yehova namani, ne i bika byobalanga pa Bible? Longa bukomo bwa kuyuka shi kudi kintu mobadi kilengeja bakomenwe kukōkela nyeke Yehova. Wisambe nabo myanda yandi difuku ne difuku pomwingila na bobe bana. Lombela pangala pa bana bobe, pomudi nabo ne podi bunkam.

6. Kwifunda nyeke myanda ya Yehova ne itala pa Bible kukakwasha namani bambutwile bafundije babo bana?

⁶ Bantu bādi basangala pa kuteja Yesu mwanda wādi usenswe Yehova kadi wādi uyukile senene Bisonekwa. Kadi bāmwene amba Yesu wibasenswe. O mwanda bāmutejeje na katentekeji. (Luka 24:32; Yoano 7:46) Muswelo umo onka, shi bobe bana bamone amba usenswe Yehova, kino kikebakwasha nabo bamusanswe. (Tanga Kupituluka 6:5-8; Luka 6:45.) Nanshi endelela kwifunda Bible na katentekeji, ne kutanga mabuku etu kitatyi ne kitatyi. Endelela kuyukila’ko myanda itala bupangi bwa Yehova. (Mateo 6:26, 28) Poendelela kuyuka bivule padi Yehova, ukabwanya papo kufundija bobe bana myanda yandi.​—Luka 6:40.

7, 8. I bika byobwanya kulonga shi ubasokola mwanda kampanda padi Yehova? Bambutwile bamo balongele kino namani?

⁷ Shi ubefunde kintu kitala padi Yehova, sapwila’kyo ne bobe bana. Wibasapwile’kyo ponso pomudi nabo, ke’nkapo pomuteakanya kupwila nansha pomudi mu butōtyi bwa kisaka. Mo mulongelanga shabana umo ne inabana ba mu États-Unis. Besambanga myanda ya Yehova na babo bana pobamona kintu kampanda kiyampe kya mu bupangi  nansha pobadya bidibwa bya musonso. Banenene amba: “Tuvulujanga betu bana bamone buswe bwa Yehova ne biyampe byaetulangīle pa kwitupangila kintu’kya.” Ba mulume ne mukaji bamo mu Afrika wa Kunshi basenswe kwisambila pa bupangi pobengila mu budimi na babo bana bana-bakaji babidi. Kimfwa, batulumukanga pa kumona luze lwalamuka ke kamutyi. Bambutwile banenene amba: “Tusakanga kutamija mu bana mutyima wa kulēmeka bininge būmi ne kukutakana kutendelwa kudi’mo.”

⁸ Shabana umo wa mu Ostrali, waendele na wandi mwana wa myaka 10 ku njibo yobabīkanga’mo bintu bya kala (musée). Shabana wadi ukimba kwingidija kino kitatyi mwanda wa kukwasha wandi mwana akomeje lwitabijo lwandi ne kumona bilomboji bilombola’mba Yehova i Umpangi. Wanenene amba: “Twamwene’ko pobalombwele bipangwa bya kala bya mu mema bitwa bu ammonoïdes ne trilobites. Byetutulumwine pa kumona bino bipangwa bikele bilumbuluke, bikutakane, kadi bibwane​—bwa banyema botumonanga dyalelo. Pene’pa shi būmi bwēalamwine kutamba ku bwa muswelo upēla kwenda ku bukutakane, mwanda waka bino bipangwa bya kala byādi kala bikutakane? Uno i mwanda wantengele bininge, nasapwila’o wami mwana.”

9. Mwanda waka i biyampe kwingidija byelekejo? I kyelekejo’ka kyaingidije inabana umo?

⁹ Divule Yesu wādi wingidija byelekejo. Wādi ufundija bintu bya mvubu na kusekununa mwanda nansha kuleta kimfwa. (Mateo 13:34, 35) Kitatyi kyoingidija byelekejo, ulengejanga bobe bana bengidije malango abo. Kino kikebakwasha balangulukile pa bufundiji bowebafundija, kwibwimvwanija senene ne kwibuvuluka. Kadi bakasangela kwifunda bintu. Kimfwa, inabana umo wa mu Jampani wadi usaka bandi bana babidi bana-balume bayuke mwitutelele Yehova mutyima pa kupanga luvula lukinga ntanda. Mwana umo wadi na myaka 8, yeu mukwabo na 10. Pene’pa waingidija kyelekejo kyobabwanya kwimvwanija mungya yabo myaka. Wapa bana majiba, sukadi, ne kafé. Ebiya webanena muntu ne muntu atyange’byo mu nkopo wandi. Ushintulula’mba, “Badi bebilonga na katentekeji bininge. Ponebepangwile kyobebilongela na katentekeji, banena’mba, tusakanga bikale monka mosakilanga’byo. Nebashintulwila’mba Leza nandi i mutyange na katentekeji bipwinga mu luvula lukinga ntanda​—mwanda’tu wa batwe twikale biyampe.” Bana basangedile buno bufundiji, kadi kebaidilwe’bopo nansha dimo!

10, 11. (a) Le i kyelekejo’ka kyokokeja kwingidija mwanda wa kulombola bana amba Umpangi udi’ko? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.) (b) I byelekejo’ka byokodi mwingidije?

¹⁰ Le i kyelekejo’ka kyokokeja kwingidija mwanda wa kulombola bana amba Umpangi udi’ko? Ubwanya kupunga pamo na mwana kitumbula na kwela’ko bisombelwa palapala. Mushintulwile mvubu ya kuta mutyima ku kulonda senene mulongo wa  bisombelwa. Kupwa ubwanya kupa mwana olandi nansha kipa kikwabo, ne kumwipangula’mba: “Le uyukile amba uno olandi udi na mulongo wa bisombelwa?” Keta pabidi olandi’wa, ne kumupa luze. Mushintulwile amba luno luze ludi pamo bwa mulongo wa bisombelwa. Mudi bulombodi bwa mwa kupungila olandi. Inoko bulombodi’bwa i bukutakane bininge kupita bwa mwa kupungila kitumbula. Ubwanya kumwipangula’mba: “Kudi muntu walembele mulongo wa bisombelwa bya kupunga nabyo kitumbula. Pene’po i ani walembele mulongo wa bisombelwa bya mwa kupungila olandi?” Shi bana i batame, ubwanya kwibashintulwila’mba nansha ke bulombodi bwa mwa kupungila mutyi ne bipa bya olandi butanwa mu ADN munda mwa luze. Ubwanya ne kwibafunka bifwatulo ne bimfwa bimo bidi pa paje 10 kutūla ku 20 mu boloshile Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie.

¹¹ Bambutwile bavule batañanga na babo bana bishinte bya mu Réveillez-vous ! bya “ Hasard ou conception ? ” Shi bana bakidi banuke bininge, bambutwile babwanya kushintulula myanda mu muswelo upēla. Kimfwa, ba mulume ne mukaji ba mu Danemarke badingakenye maamviyo na byoni. Banenene amba: “Maamviyo i meifwane na byoni. Ino le maamviyo abwanya kwela mai ne kutoya tumaamviyo twana? Le byoni nabyo bisakilwa kiwanza mwa kupona? Kadi le ubwanya namani kudingakanya muvumino wa amviyo ne mudidilo wa kyoni? Pene’po pa yewa wapungile amviyo ne yewa wapangile byoni—mupite mukwabo ñeni i wepi?” Kitatyi kyolanguluka na bobe bana ne kwipangula bipangujo, wibakwashanga bengidije “kwivwanija” kwabo kadi bakomeje lwitabijo lwabo mudi Yehova.​—Nkindi 2:10-12.

12. I muswelo’ka obwanya kwingidija byelekejo pa kufundija bana amba byonso binena Bible i bya bine?

¹² Ubwanya kwingidija byelekejo pa kufundija bana amba kyonso kinena Bible i kya bine. Kimfwa mubwanya kutanga Yoba 26:7. (Tanga.) Kokemanina bitupu pa kulombola bana’mba myanda idi mu uno vese itamba kudi Yehova. Ino, wibakwashe bengidije malango abo. Ubwanya kunena’mba padi bantu mu kitatyi kya Yoba kebādipo bakulupile amba ntanda iyelanga mu lwelele. Bādi bayukile amba kintu kyonso, kimfwa futu nansha dibwe, kifwaninwe kutentama pantu kampanda. Mu kitatyi’kya, kekwādipo muntu wa kuleta bukamoni amba ntanda iyelanga mu lwelele, mwanda kwādi kekwaikele mateleshikope nansha kintu kyendwa nakyo mu lwelele. Mwanda udi’po i uno amba, nansha Bible byaāsonekelwe ke peje, i munene’nka bya bine mwanda utambile kudi Yehova.​—Nehemia 9:6.

13, 14. Le i muswelo’ka ubwanya bambutwile kufundija babo bana bakōkele byobya binena Bible?

¹³ I biyampe kadi kufundija bobe bana amba bakekala na nsangaji shi bakōkele binena Bible. (Tanga Ñimbo ya Mitōto 1:1-3.) Kimfwa, ubwanya kwibanena bafwatakanye bwa abo baenda kukashikata pa kisanga kampanda. Banenenwe ne kutonga bantu bamo ba kukashikata nabo. Ubwanya kwibepangula’mba, “shi musaka mukekale’po na ndoe, le i bantu ba muswelo’ka bomukatonga kushikata nabo?” Ku mfulo ubwanya kutanga Ngalatea 5:19-23 pa kuyuka bantu basaka Yehova kukekala mu ntanda mipya.

¹⁴ Mu uno muswelo, ubwanya kufundija bobe bana myanda ibidi ya mvubu. Umbajinji, Yehova witufundijanga mwa kwikadila na būmi bwa nsangaji ne mwa kwikadila mu ndoe na bantu bakwabo. Wa bubidi, witufundijanga mwa kukekadila mu ntanda mipya. (Isaya 54:13; Yoano 17:3) Ubwanya kadi kulombola bobe bana Bible mwaakwashishe banabetu. Kimfwa, tala nsekununi ya mu būmi mu mabuku etu, padi ya mu bishinte “Bible Ushintanga Būmi” mu Kiteba kya  Mulami. Nansha kunena muntu umo wa mu kyenu kipwilo akusekunwine abe ne bobe bana mwamukwashishe Bible ashinte bininge pa kusangaja Yehova.​—Bahebelu 4:12.

15. I bika bikakukwasha ufundije bobe bana?

¹⁵ Ingidija malango obe pa kusaka’mba bufundiji bofundija bobe bana bwikale busangaja ne bukunka mutyima. Vuluka miswelo palapala ya kwibakwasha basangele kwifunda myanda ya Yehova ne kumufwena. Kadi endelela kulonga namino pobenda batama. Shabana umo wanenene amba, “Kokekala na kinkosela kya kutompa’ko manwa angi pa myanda imo yonka.”

16. Pofundija bana, mwanda waka i kya mvubu kwikala na kitūkijetyima? Le bambutwile bamo balombweje namani kitūkijetyima?

¹⁶ Bobe bana babwanya kukomeja lwitabijo lwabo na bukwashi bwa mushipiditu wa Yehova. (Ngalatea 5:22, 23) Ino bikebalomba kitatyi pa kukomeja’lo. Nanshi ikala na kitūkijetyima pa bobe bana, kadi endelela na kwibafundija. Shabana umo wa mu Jampani udi na mwana mwana-mulume ne mwana mwana-mukaji wanenene amba, “Ami ne wami mukaji twadi tuta betu bana mutyima bininge. Tamba pobadi bakidi banuke, nadi nebafundija difuku ne difuku mu minite 15, kutalula’mo enka mafuku otwadi na kupwila. Minite 15 keyadipo itukomena batwe bonso.” Mutadi umo wa kipindi wanenene amba: “Ponadi nkasampe, nadi na bipangujo ne malangalanga mavule, ino kwisamba byonso mpika. Mwenda mafuku, bipangujo byami byonso byalondolwelwe ku kupwila, mu butōtyi bwa kisaka ne mu kifundwa kya kasuku. O mwanda i biyampe bambutwile bendelele’tu na kufundija bana.”

17. Mwanda waka i biyampe bambutwile bakomeje lwitabijo lwabo? Lelo shabana umo ne inabana ba mu Belemuda bakweshe namani babo bana bana-bakaji bekale na lwitabijo mudi Yehova?

¹⁷ Kunena na bubine, bana befundanga bivule shi bakumwene amba udi na lwitabijo lukomo mudi Yehova. Batalanga byolonga. Nanshi endelela kukomeja bidi lwitabijo lobe. Leka bobe bana bemwene amba Yehova i wa bine kodi. Kimfwa, shabana umo ne inabana ba mu Belemuda shi abakambakanibwa na mwanda kabidye, balombanga Yehova ebaludike pamo na babo bana bana-bakaji. Kadi bakankamikanga babo bana nabo balombele abo bene. Abo’mba: “Tunenanga ne wetu mwana mutame amba, ‘Kulupila Yehova ne pa mfulo, ingila bininge mu mwingilo wa Bulopwe, kadi kokazumbija mutyima bipitepite.’ Pamona bibaendeka, uyukanga’mba i Yehova wetukwasha. Kino i kikomeje bine lwitabijo lwandi mudi Leza ne mu Bible.”

18. Le i bika bifwaninwe kuvuluka bambutwile?

¹⁸ Banwe bambutwile, vulukai nyeke amba kemubwanyapo kuningila benu bana bekale na lwitabijo. Mukunanga ne kusangila mema, inoko Yehova kete ye utamijanga’byo. (1 Kodinda 3:6) Nanshi longai buninge bwa kufundija benu bana balēme ku meso andi, kadi lombai mushipiditu wibakwashe bekale na lwitabijo. Papo mukakulupila amba Yehova ukemwesela pa bukomo bonso bomulonga.​—Efisesa 6:4.