Nangai mu Mashinda a Yehova
Nangai mu Mashinda a Yehova
“Kebo ba katōkwe kabo, shabo! bonso bakaminwe Yehova, banañanga mu mashinda andi.”—Mit. 128:1.
1, 2. Mwanda waka tunena na mutyima umo amba tubwanya kwikala na būmi bwa nsangaji?
NSANGAJI—i kintu kisaka muntu ense. Inoko na bubine uketabija amba kwabila nsangaji ne kwiikimba i kwishile kulampe na kwikala na būmi bwa nsangaji.
2 Ino tukokeja kwikala na būmi bwa nsangaji. Mitōto 128:1 inena amba: “Kebo ba katōkwe kabo, shabo! bonso bākaminwe Yehova, banañanga mu mashinda andi.” Tukokeja kwikala na būmi bwa nsangaji shi tutōtanga Leza ne kunanga mu mashinda andi na kulonga kiswa-mutyima kyandi. Kino kikekala na lupusa’ka pa mwiendelejo ne ngikadilo yetu?
Ikala Muntu Ukulupilwa
3. Kwikala bantu bakulupilwa kukwatañene muswelo’ka na kwipāna kotwipēne kudi Leza?
3 Boba bākaminwe Yehova i bantu bakulupilwa, monka mwaikadile ukulupilwa. Yehova wāfikidije byonso byawālaile Isalela wa kala. (1 Bal. 8:56) Kwipāna kotwipēne kudi Leza i mulao wa mvubu mikatampe otulaile, kulombela kitatyi ne kitatyi kuketukwasha twiulame. Tubwanya kulomba na mwālombēle Davida mulembi wa mitoto amba: “Mwanda, abe Leza waivwene byampiko byami. . . . E po nkembanga lutendelo ku dijina dyobe nyeke, na’mba, mfikije ponka byampiko byami, mo bukila, mo bukila.” (Mit. 61:5, 8; Mus. 5:4-6) Shi tusaka kupwana na Leza, tufwaninwe kwikala bantu bakulupilwa.—Mit. 15:1, 4.
4. Yefeta ne mwanandi bādi bamwene namani mpiko yobātyipile Yehova?
4 Mu mafuku a batyibi ba Isalela, Yefeta wāpikile mpiko amba shi Leza amupe bushindañani pa Bene Amona, ukamulambwilanga bu “kyakwela kisōkwe” yewa ukamutundaila dibajinji pa kwitola ku bulwi. Mwana Yefeta mwana-mukaji ye wāikele kumutundaila umbajinji—mwanandi wa bunka. Byobādi na lwitabijo mudi Yehova, Yefeta ne mwanandi nkungakaji bāvuije mpiko yandi. Nansha byādi Bene Isalela balēmekele ne kuswa busongi ne kubutula bana, mwana Yefeta wātongele bukunga ne kwikala na madyese a kwipāna mu mingilo ikola ku kipandulwa’mo kya Yehova.—Bat. 11:28-40.
5. Ana wēlombwele muswelo’ka amba i muntu ukulupilwa bine?
5 Ana mwana-mukaji wakaminwe Leza wādi muntu ukulupilwa. Wādi wikele na mulumyandi Mwine Levi Elekana, pa mukao na Penina, mu ntanda ya ngulu ya Efelaimi. Penina wābutwile bana bavule kadi wādi upunika ñumba Ana, nakampata kitatyi kyādi kyenda kisaka ku tabenakulo. Mu lwendo lumo, Ana wāpikile mpiko amba shi akabutule mwana, ukapanga’ye Yehova. Kepāijijepo wāimita dīmi ne kubutula mwana mwana-mulume, wāmwinika dya bu Samwele. Pa kupwa kumulekesha, Ana wākafikije Samwele ku Shilo wakamupāna kudi Yehova “mafuku onsololo a būmi bwandi.” (1 Sam. 1:11) E mwaāfutyile mpiko yandi nansha byakādipo uyukile shi ukabutulanga bana bakwabo.—1 Sam. 2:20, 21.
6. I muswelo’ka wēlombwele Tekikusa amba wādi muntu ukulupilwa bine?
6 Mwine Kidishitu wa mu myaka katwa kabajinji Tekikusa wādi muntu ukulupilwa bine kadi “mwingidi wa binebine.” (Kol. 4:7) Tekikusa wāendele pamo na mutumibwa Polo mu lwendo lwa kutamba ku Ngidiki kupityila ku Masedonya, mu Azia Minele, padi kufika ne ku Yelusalema. (Bil. 20:2-4) Bimweka amba ye aye “mwanetu” wākweshe Tetusa kukatūla byabukwashi ku banababo mu lwitabijo ba mu Yudea. (2 Kod. 8:18, 19; 12:18) Kitatyi kyākutyilwe Polo dibajinji mu Loma, Tekikusa wādi ntunguluji ukulupilwa wādi utwala mikanda ku Bene Kidishitu ba mu Efisesa ne mu Kolose. (Ef. 6:21, 22; Kol. 4:8, 9) Pawākutyilwe musunsa wa bubidi mu Loma, Polo wātumine Tekikusa ku Efisesa. (2 Tem. 4:12) Shi twikale bantu bakulupilwa bine, tukapebwanga madyese mu mwingilo wa Yehova.
7, 8. Mwanda waka tunena amba ba Davida ne Yonafane bādi balunda ba pa mutyima?
7 Leza usakanga twikale balunda bakulupilwa bine. (Nk. 17:17) Yonafane mwana Mulopwe Solo, wāpwene na Davida. Yonafane pa kwivwana’mba Davida waipaya Ngodiata, ‘muya wa Yonafane wākutyilwe ku muya wa Davida, kabidi Yonafane wāmusanshilwe’tu bwa muya wandi.’ (1 Sam. 18:1, 3) Yonafane wādyumwine Davida nansha ke kitatyi kyādi Solo usaka kumwipaya. Kupwa Davida pa kunyema, Yonafane wakāmutēne ne kusamba bāsamba nandi kipwano. Kunenena Davida kumeso a Solo kwāswile kwipaija Yonafane, ino bano balunda babidi bētēne monka ne kusamba bulunda dikwabo. (1 Sam. 20:24-41) Pobētēne dya mfulo, Yonafane wākankamika kuboko kwa Davida “mudi Leza.”—1 Sam. 23:16-18.
8 Yonafane wāfwile pobādi balwa na Bene Fidishitia. (1 Sam. 31:6) Davida wāimbile udila amba: ‘Ngidi ne tusuwa podi, mwanetu Yonafane; wadi muyampe senene shē ko nadi. Lusa lobe kudi ami lwadi lwa kwana’tu, kupita lusa lwa bana-bakaji.’ (2 Sam. 1:26) Buno buswe kyādi kisanso kikalanga na balunda, ke kya bu mulume ne mukajipo, mhm. Davida ne Yonafane bādi balunda ba pa mutyima.
Ikala Nyeke na “Mutyima wa Bumvubumvu”
9. Mvubu ya kwityepeja i milombolwe namani mu mukanda wa Batyibi shapita 9?
9 Shi tusaka kupwana na Leza, tufwaninwe kwikala ba “bumvubumvu.” (1 Pet. 3:8; Mit. 138:6) Batyibi shapita 9 ulombola mvubu ya kwityepeja. Yotama mwana Ngideoni wānēne amba: “Pa kitatyi’kya mityi yaenda kushinga mulopwe māni, abikale ko idi.” Kwātelelwe umpafu, kikuyu ne muñanza. Ino mityi yādi ifunkila pa bantu ba bulēme bāpelele kubikadila balunda nabo Bene Isalela. Ino kimuna kya miba—kingidijibwa’tu enka bu nkuni—kyādi kifunkila pa bulopwe bwa Abimeleke wa mitatulo, ntapañani wādi usaka kubikala bakwabo. Nansha ‘byawābikele ke mulopwe wa Isalela myaka isatu,’ wāfwile’tu mubishimubishi. (Bat. 9:8-15, 22, 50-54) I kilumbuluke nakampata kwikala ‘bakwityepeja!’
10. I ñeni’ka yowaboila ku kubulwa ‘kutumbija Leza ntumbo’ kwa Heloda?
10 Mu myaka katwa kabajinji ya Kino Kyetu Kitatyi, kwāikele kubulwa kwiteleka kwa Mulopwe wa mitatulo wa mu Yudea Heloda Akidipa na bekadi ba Tyila ne Shidona, bādi basaka kupwana nandi. Kitatyi kimo pādi Heloda kēsambe nabo mīsambo, batulula mawi kebanena’mba: “Dino i diwi dya leza, kedidipo dya muntu, mhm.” Heloda kāpelelepo kuno kumusāsula, kadi mwikeulu wa Yehova wāmukupila ne kufwa wāfwa lufu lwa munyanji “ke-muntu kadi utumbije Leza ntumbo, mhm.” (Bil. 12:20-23) Bikekala namani shi tudi na bwino bwa kunena nansha bwa kufundija bubinebine bwa mu Bible? Nanshi tutumbijei Leza ntumbo pa byonso byaetupa kulonga.—1 Ko. 4:6, 7; Yak. 4:6.
Ikalai Bakankamane Kadi Bakomo
11, 12. Būmi bwa Enoke bulombola namani amba Yehova upānanga bukankamane ne bukomo ku bengidi bandi?
11 Shi tunanga mu mashinda a Yehova na kwityepeja, nandi uketupa bukankamane ne bukomo. (Kup. 31:6-8, 23) Enoke, muntu wa busamba-bubidi ku musuku wa Adama, na kininga kyonso wādi unanga ne Leza na kulonga boloke mu lukongo lwa banonga-bibi. (Ngal. 5:21-24) Yehova wākomeje Enoke asapule musapu wa bukomo kobadi pa mwanda wa binenwa ne bilongwa byabo byambulwa bwine Leza. (Tanga Yude 14, 15.) Lelo udi na bukankamane busakibwa pa kusapula butyibi bwa Leza?
12 Yehova wāletele butyibi pa babi kupityila ku Dilobe dya ntanda yonso mu mafuku a Noa. Inoko, bupolofeto bwa Enoke bwitukankamikanga, ke-pantu panopano ponka bapandulwe’mo tununu na tununu ba Leza bakonakanyanga banonga-bibi ba mu ano mafuku. (Kus. 16:14-16; 19:11-16) Yehova ulondololanga ku milombelo yetu na kwitupa bukankamane bwa kusapula musapu wa butyibi, ne wa madyese mu buludiki bwa Bulopwe bwandi.
13. Mwanda waka tunena na mutyima umo amba Leza uketupanga bukankamane ne bukomo botusakilwa mwanda wa kulwa na makambakano?
13 Tusakilwanga bukomo butamba kudi Leza pa kulwa na makambakano. Kitatyi kyāsongele Esau bakaji babidi Bene Hiti, “badi basusula mutyima wa [bambutwile bandi] ba Isake ne wa Lebeka mwine.” Lebeka wātompola ne kutompola amba: “Nakōka ku bumi bwami mwanda wa bana-bakaji bāna ba Heta; wivwane [wetu mwana] Yakoba asonge mukaji wa ku bāna ba Heta, badi enka na bano’ba bāna ba ntanda ino’i, lelo nankyo bumi bwami bukekalanga bwa ka le?” (Ngal. 26:34, 35; 27:46) Isake wākwete’po mulangwe, wātuma Yakoba kukasonga umo wa mu batōtyi ba Yehova. Nansha Isake ne Lebeka byokebāshintyilepo byālongele Esau, Leza wēbapēle tunangu, bukankamane ne bukomo mwa kwikadila nyeke bamukōkele. Shi tulombe bukwashi busakibwa, Yehova uketukwashanga netu muswelo umo onka.—Mit. 118:5.
14. Nsongwakaji Mwine Isalela wālombwele namani bukankamane?
14 Myaka pa kupita’po, nsongwakaji Mwine Isalela wākwetwe bu musungi na kibumbo kya balwana wāikala ke mwingidi mu njibo ya Nemani mudyavita wa kibumbo kya Shidea, wādi na makopo. Byaāivwene bingelengele byālongele Leza kupityila kudi mupolofeto Edisha, nsongwakaji wālombwele na bukankamane mukaja Nemani amba: ‘I! shi mfumwami waendele ku Isalela, mupolofeto wa Yehova wadi wakumūndapa makopo andi.’ Nemani wāendele ku Isalela, ne kundapwa wāundapwa mu kingelengele. (2 Bal. 5:1-3) Kino i kimfwa kilumbuluke’po kashā, ku bansongwa besumbidile mudi Yehova wa kwibakankamika pa kusapwila badimu babo, balunda-nabo ba ku masomo, ne bakwabokwabo!
15. I bilongwa’ka bya bunkanka byālongele Obadia muledi wa kipango kya Ahaba?
15 Bukankamane butamba kudi Leza bwitukwashanga tuminine kupangwapangwa. Langa’po bidi kimfwa kya Obadia muledi wa kipango kya Mulopwe Ahaba, wāikele’ko mu mafuku a mupolofeto Ediya. Pāikele Yezebele Mukaja Mulopwe kuleta lupusa lwa kutukija bapolofeto ba Leza, Obadia wāfile’ko bapolofeto 100; “mu muta makumi atano, mu muta makumi atano.” (1 Bal. 18:13; 19:18) Wabulwa’po nobe kwikala na bukankamane bwa kukwasha banabetu Bene Kidishitu bapangwapangwa na mwālongele Obadia bapolofeto ba Yehova?
16, 17. Aditakusa ne Ngaiusa bālongele namani pa kupangwapangwa?
16 Shi tudi mu kupangwapangwa, tukulupilei amba Yehova kaketulekapo. (Loma 8:35-39) Ba Aditakusa ne Ngaiusa, balunda ba mu mingilo ba Polo, bādi kumeso a kibumbo kya tununu twa bantu mu kikailo kikatampe kya mu Efisesa. Demeteusa sendwe wa ndalama wālengeja lupotopoto. Aye ne basendwe bakwabo bāpungile bankishi ba ndalama ba leza mukaji Alatemise, kadi ne busunga bwabo bwa kamweno bwasupaila ke-pantu busapudi bwa Polo bwālengeje bekadi bavule ba mu kibundi baleke kutōta bankishi. Kibumbo pa kukomenwa kutana Polo, kyābulula Aditakusa ne Ngaiusa mu kikailo kebela mbila’mba: “Ye enka mukatampe—Diana wa bene Efisesa!” Aditakusa ne Ngadiusa bālangile amba padi basa kwibepaya, ino musonekeji wa kibundi wātalaja kibumbo.—Bil. 19:23-41.
17 Shi i abe wātenwe na bintu bya uno muswelo, le wādi wa kuleka’byo mwanda wa kutyina kususuka? I kutupu kintu nansha kimo kilombola’mba Aditakusa ne Ngaiusa bāzōzele. Aditakusa byaādi Mwine Tesalonika, wādi uyukile amba kusapula myanda miyampe kwādi kwa kumufikija ku kupangwapangwa. Dibajinji, kwāikele lupotopoto pādi pasapula Polo mu Tesalonika. (Bil. 17:5; 20:4) Aditakusa ne Ngaiusa bādi bananga mu mashinda a Yehova, o mwanda Leza wēbapēle bukomo ne bukankamane bwa kūminina kupangwapangwa.
Tubangei Bakwetu
18. I muswelo’ka ba Pishila ne Akwila obādi ‘babangile’ bakwabo?
18 Twikale mu kupangwapangwa nansha mu ndoe, tufwaninwe kubanga ne bakwetu Bene Kidishitu. Pishila ne Akwila bādi ‘babangile’ bakwabo. (Tanga Fidipai 2:4.) Kino kisaka kilumbuluke kyāpēle Polo njibo ya kwikala’mo mu Efisesa, mwine mwādi Demeteusa sendwe wa ndalama wākolomwene lupotopoto, lutelelwe kungala. Ino ngikadilo yātonwene ba Pishila ne Akwila ‘batūle mashingo abo [mu kyaka]’ pa mwanda wa Polo. (Loma 16:3, 4; 2 Kod. 1:8) Dyalelo, kukalakela bana betu bapangwapangwa kwitwikadijanga “badyumuke bwa banyoka.” (Mat. 10:16-18) Twendelelanga mu mwingilo wetu na budyumuku kwampikwa kwibasapula na kusokwela majina abo nansha myanda yabo ku boba bebapangapanga.
19. Lelo Dokasa wālongēle bakwabo bintu’ka biyampe?
19 Kudi miswelo mishileshile ya kubanga bakwetu. Tubwanya kukwasha Bene Kidishitu badi mu bufudile na byobabudilwe. (Ef. 4:28; Yak. 2:14-17) Mu kipwilo kya mu myaka katwa kabajinji mu Yopa, mwādi mwana-mukaji umo wa buntu witwa dya bu Dokasa. (Tanga Bilongwa 9:36-42.) Dokasa “wadi muyūle munda mwandi mīngilo miyampe, ne byabuntu” kubadila’mo ne bakaji ba bafu bafudilwe baādi ulongela bisandi. Lufu lwa Dokasa mu mwaka wa 36 K.K. lwālengele bulanda mu bakaji ba bafu. Leza wāingidije mutumibwa Petelo wāsangula Dokasa, kadi bimweka amba Dokasa wāpityije būmi bwandi bonso mu kusapula na nsangaji yonso myanda miyampe ne kwingidila bakwabo mingilo miyampe. Bine, tudi na nsangaji mpata pa kwikala na bana-bakaji Bene Kidishitu ba buntu uno muswelo umbukata mwetu dyalelo!
20, 21. (a) Kukankamika kukwatañene muswelo’ka na kubanga bakwetu? (b) I bika byokokeja kulonga pa kusaka’mba ukankamike bakwenu?
20 Tulombolanga amba tutēle bakwetu mutyima na kwibakankamika. (Loma 1:11, 12) Shilasa mulunda wa Polo wa mu mingilo wādi nsulo ya kukankamika. Pa kupwa kutyiba myanda itala disao mu 49 K.K., kitango kyendeji kya mu Yelusalema kyātumine bantunguluji kukatūla mukanda ku Bene Kidishitu mu bifuko bikwabo. Shilasa, Yudasa, Banabasa, ne Polo bakatūdile’o ku Antyioka. Kwine’kwa ba Shilasa ne Yudasa “ke bebafundija bāna babo myanda mivule mīne, bebakankamikila monka.”—Bil. 15:32.
21 Ku mfulo, Polo ne Shilasa bākutwa ku Fidipai, ino pa kutetuka kwa kintenshi bāikele na mukenga wa kusapwila kalama wa kifungo ne wa kumona aye ne ba mu njibo yandi baikala ke betabije. Kumeso kwa kutamba mu kibundi, Shilasa ne Polo bākankamikile banababo. (Bil. 16:12, 40) Pamo bwa Polo ne Shilasa, twielelei’ko na kukankamika bakwetu kupityila ku binenwa, mīsambo, ne bupyasakane mu mwingilo wa budimi. Kadi shi udi ne “kinenwa kya kukankamika,” kokikaka, ‘wisambe’kyo!’—Bil. 13:15, NW.
Twendelelei na Kunanga mu Mashinda a Yehova
22, 23. I muswelo’ka otukamwena bya binebine mu nsekununi ya mu Bible?
22 Bine, tufwijei’ko pa mwanda wa nsekununi ya myanda yālongekele isonekelwe mu Kinenwa kya Yehova, “Leza ukankamikañana pa kitatyi kyonso!” (2 Kod. 1:3, MB) Shi tusaka’mba tumwene mu ino myanda, tufwaninwe kwingidija umbūmi bwetu byonso byotwifunda mu Bible, ne kuleka mushipiditu sandu wa Leza wituludike.—Ngat. 5:22-25.
23 Kulanguluka pa nsekununi ya mu Bible kuketukwasha tulombole ngikadilo ya bwine Leza. Kukaningisha kipwano kyetu na Yehova, witupa “ñeni ne kuyukidija ne tusepo.” (Mus. 2:26) Nabya, tukasangaja mutyima wa Leza wa buswe. (Nk. 27:11) Tusumininwei kulonga uno muswelo na kwendelela kunanga mu mashinda a Yehova.
Usa Kulondolola Namani?
• Ukokeja kulombola namani amba wi muntu ukulupilwa?
• Mwanda waka tufwaninwe kwikala ‘bakwityepeja’?
• Mānga ya mu Bible iketukwasha namani twikale na bukankamane?
• I mu miswelo’ka motukokeja kubanga bakwetu?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kifwatulo pa paje 12]
Yefeta muntu wa binebine ne mwanandi mwana-mukaji bāvuije mpiko yāpikile Yefeta, nansha byokekyādipo kipēla
[Kifwatulo pa paje 14]
Bansongwa, i ñeni’ka yomwaboila kudi nsongwakaji Mwine Isalela?
[Kifwatulo pa paje 15]
Dokasa wākweshe Bene Kidishitu bakwabo muswelo’ka?