“Lelo Wañeni, Mufundijibwe, Kwako Ko Mudi I Ani?”

“Lelo wañeni, mufundijibwe, kwako ko mudi i ani? Alombole ku mwikadilo wandi mulumbuluke mīngilo yandi ya pa kikōkeji kya ñeni.”—YAK. 3:13.

1, 2. Lelo i bika byotubwanya kunena pangala pa boba bamonwa bu bañeni?

 MOMWENA, muntu wa ñeni binebine i ani le? Le i bambutwile bobe, muntu mutame’ni, nansha polofesele wa ku inivelesite? Padi muswelo omonanga muntu wa ñeni ulondanga mumweno wa kwenu nansha ngikadilo yotanwa’mo. Inoko bengidi ba Leza basakanga kulonda dibajinji mumweno wandi.

² Ke bonso’po bamwenwe bu bañeni na ino ntanda bamonwa bu bañeni binebine ku meso a Leza. Kimfwa, Yoba wāfudile ku kulombola bantu badi bemona’mba besambanga binenwa bya bañeni, amba: “Kabidi nkikatanapo wañeni umbukata mwenu.” (Yoba 17:10) Mutumibwa Polo nandi wālembele bantu bādi bapela buyuki bwa Leza amba: “Pa kwisasula’mba: Tudi ne ñeni; nanshi i bālamuke ke bivila.” (Loma 1:22) Yehova wānene ukoma kupityila kudi mupolofeto Isaya amba: “Malwa abo boba badi ne ñeni ya mu meso a abo bene.”—Is. 5:21.

3, 4. I bika bisakibwa pa kwikala muntu wa ñeni?

³ Bine, tufwaninwe kuyuka kine kifikijanga muntu ekale wañeni binebine ne kwitabijibwa na Leza. Nkindi 9:10 ileta ano madingi a ñeni, amba: “Kwakamwa Yehova yo ngalwilo ya ñeni, ino kuyukidija kwa Mwineukola ko kwivwanija.” Muntu wa ñeni ufwaninwe kwakamwa Leza mu muswelo mwendele’mo ne kulēmeka misoñanya yandi. Inoko, kino kilomba bintu bivule, ke enkapo’tu kwitabija’mba Leza udi’ko ne mashinda andi. Mwanā bwanga Yakoba witukankamika tulangulukile’po. (Tanga Yakoba 3:13.) Tala mwanenena, amba: “Alombole ku mwikadilo wandi mulumbuluke mīngilo yandi.” Ñeni ya bine ifwaninwe kumweka mu bilongwa ne mu binenwa bya difuku ne difuku.

⁴ Ñeni ya bine ilomba kwikala na bujalale, kwingidija buyuki ne kwivwanija mu muswelo muyampe. Le i bilongwa’ka bilombola’mba bine tudi na ino ñeni? Yakoba utēla bintu bifwaninwe kumweka mu bilongwa bya bantu ba ñeni. * Lelo i bika byaānene bitukwasha twikale biyampe na banabetu betabije, ne badi panja pa kipwilo?

Bilongwa Biyukanya Muntu wa Ñeni ya Binebine

5. Muntu wa ñeni ya binebine ufwaninwe kwiendeja muswelo’ka?

⁵ Ketwakilwai amba Yakoba i mukwatañanye ñeni na mwikadilo mulumbuluke. Kwakamwa Yehova yo ngalwilo ya ñeni, pa kino, muntu wa ñeni uloñanga bukomo bwa kwikala na mwikadilo mukwatañane na mashinda a Leza ne misoñanya yandi. Ketubutwilwepo na ñeni itamba kudi Leza. Inoko, tukokeja kwikala nayo shi twifunda Bible ne kulangulukila’po kitatyi ne kitatyi. Kino kiketukwasha tulonge binenwe mu Efisesa 5:1 amba: “Mwikale bakulonda Leza.” Ponso potwiendeja mungya bumuntu bwa Yehova, tukendelela kulombola ñeni mu bilongwa byetu. Mashinda a Yehova adi pangala pa mashinda a bantu. (Is. 55:8, 9) Nanshi shi twiula milongelo ya Yehova, boba ba panja bakamona’mba twi beshile nabo.

6. Mwanda waka kikōkeji i ngikadila ya bwine Leza, ne ino ngikadila ilomba bika bikwabo?

 ⁶ Yakoba ulombola’mba muswelo umo wa kwiula Yehova i kwikala na “kikōkeji kya ñeni.” Nansha shi kikōkeji kilombanga kwikala biyampe na bantu, kilomba kadi ku Mwine Kidishitu ekale musumininwe mu kulonda misoñanya ya Leza mwa kwikadila na bujalale. Yehova i mutūkanye, o mwanda ketukwatwapo moyo kumufwena. Mwana Leza wādi mutūkanye bwa Shandi, pa kino wānene amba: “Iyai kwami bānwe bonso bakuputuma na mīngilo, ne bakulememwa, nabya nami nkemutukija’byo biyampe. Twela mu lupungu lwami lwa bu-umpika, muboīle manwa kudi ami, ke-ne-muntu amiwa ne wakukōkela, kadi ngidi ne bumvu pa mutyima, ebiya nabya mukamonanga mityima mitūke biyampe.”—Mat. 11:28, 29; Fid. 2:5-8.

7. Mwanda waka tutela Mosesa bu kimfwa kilumbuluke kya kikōkeji?

⁷ Bible witusapwila bantu bakwabo bayukane mwanda wa kikōkeji nansha kwityepeja kwabo. Umo bidi i Mosesa. Wādi na mwingilo mukatampe, inoko utelwa’mba wādi “mukōkele’tu, utabukile bantu bonsololo baikele panopanshi kikōkeji.” (Umb. 11:29; 12:3) Kadi vuluka Yehova wāpele Mosesa bukomo bwa kulonga kiswa-mutyima Kyandi. Yehova wāloelelwe kutuma muntu wa kikōkeji afikidije mpango yandi.

8. Lelo bantu bakubulwa kubwaninina babwanya namani kulombola “kikōkeji kya ñeni”?

⁸ I bine, bantu ba kubulwa kubwaninina babwanya kulombola “kikōkeji kya ñeni.” Le batwe netu? Lelo tukalombola namani senene ino ngikadila? Kikōkeji kibadilwa mu kipa kya mushipiditu sandu wa Yehova. (Ngat. 5:22, 23) Tulombei mushipiditu wandi ne kulonga bukomo bwa kulombola kipa kya mushipiditu, koku tukulupile amba Leza uketukwasha tutamije kikōkeji. Bubinga bukata butanwa mu binenwa bya kaimba wa mitōto bwitutonona tukōkele, bunena’mba: “Bakikōkeji nabo [Leza] ukebafundijanga dishinda dyandi.”—Mit. 25:9.

9, 10. I bukomo’ka botufwaninwe kulonga pa kulombola kikōkeji kya bwine Leza, ne mwanda waka?

⁹ Inoko, pa kutamija kikōkeji bilomba kulonga buninge. Bamobamo umbukata mwetu bakolelwanga kwikala na kikōkeji pa mwanda wa kitamina kyabo. Pakwabo kadi, padi bantu betujokolokele betutononanga twikale bakalabale, na kunena kimfwa’mba, “mwana-mulume katalalangapo nankyo!” Lelo, bine ano madingi i a ñeni? Shi mudilo waaka mu njibo yobe, lelo ukabula’o na māni’ni nansha na mema? Mudilo ukoluluka kutabuka shi mwapungulwilwa māni, ino kumwangila’mo mema kubwanya kubula’o. Mu muswelo umo onka, Bible witudingila’mba: “Kulondolola kwa kikōkeji kutalaja bukalabale: Ino kinenwa kya kasusu kikolomona bulobo.” (Nk. 15:1, 18) Shi kubaikala myanda ya kwitukalabaja, munda nansha panja pa kipwilo, lelo tubulwepo kulombola ñeni ya binebine na kulondolola na kikōkeji?—2 Tem. 2:24.

¹⁰ Monka mokyapwa kulombwelwa kala’mu, bavule bendejibwa na mushipiditu wa ino ntanda kebadipo biyampe na bakwabo, mu ndoe, ne butalale. Inoko, bantu bavule i ba kasumalomo ne bikandangobo. Yakoba wādi uyukile, o mwanda wāletele bidyumu kutyina’mba bantu badi mu kipwilo bakonwa na uno mushipiditu. Lelo i ñeni’ka mikwabo yotubwanya kuboila ku madingi andi?

Bine Biyukanya Bantu Bampikwa Ñeni

11. Lelo i bika biyukanya bantu bampikwa tunangu twa Leza?

¹¹ Yakoba wāsonekele kwampikwa kafinda bine biyukanya bantu bampikwa tunangu twa Leza. (Tanga Yakoba 3:14.) Mukao ne kwitolola i ngikadilo ya bu ngitu, ke ya ku mushipiditupo. Tubandaulei bimwekanga mu bantu babikalwe na milangwe ya bungitu. Bisumpi bisamba-bibidi bya boba betela bu “Bene Kidishitu” i bakwate bipindi bimo bya Kipwilo kya Saint-Sépulcre (Kibundu Kikola) kyūbakwe mu Yelusalema, pa kifuko kine kilangilwa amba po pāipailwe Yesu. Bulwi bwabo kebwapwile ne pano pene. Mu 2006, dipepala Time dyalombwele byapityile mafuku kunyuma amba bamumpe “balwile mansaa mavule, . . . besanshija na kwikupila mipampala ya mabuji.” Kebakikulupilepo abo bene na bene bafula ne  kukupa ba Mizilma bebalamine mfungulo ya ku kipwilo.

12. Lelo i bika bikokeja kumweka shi tubabulwe tunangu?

¹² Kwitolola kubi uno muswelo kekufwaninwepo kutanwa mu kipwilo kya Bene Kidishitu ba bine. Inoko kyaba kimo, kubulwa kubwaninina i kulengeje bamo bekale na mwikadilo wa enka kyonenene kyo-kyonka. Ubwanya kuleta lupotopoto ne luma. Mutumibwa Polo wātene uno mwikadilo mu kipwilo kya Kodinda, ko kulemba wālemba’mba: “Lelo byo mukidi ne kilokoloko, ne lupata umbukata mwenu, kemudipo ba ku bu-ngitu, ne kunangila mu muswelo wa bu-muntu, a?” (1 Kod. 3:3) Uno mwikadilo wa bulanda wāijije kitatyi kampanda mu kino kipwilo kya mu myaka katwa kabajinji. Penepo nanshi tufwaninwe kudyumuka ne dyalelo dine kutyina’mba uno mushipiditu wakatwela mu kipwilo.

13, 14. Leta bimfwa bya muswelo ukokeja kumweka mushipiditu wa bungitu.

¹³ Le uno mushipiditu ukokeja kushilula namani? Ubwanya kutwelela ku bintu bityebitye. Kimfwa, pa kūbaka Njibo ya Bulopwe, milangwe ikokeja kwishila pa muswelo wa kwendeja mingilo. Mwanetu umo ukokeja kushilula kwitolola shi mulangwe wandi kewitabijibwepo, pakwabo kashilula kunenakanya pangala pa butyibi bukwetwe. Ukokeja enka ne kupela kwendelela na mingilo ingilwa! Muntu ulonga namino wilwanga amba kwendeka kwa mingilo ya kipwilo kwiila ku mushipiditu wa ndoe udi mu kipwilo, ke ku busendwe bwa muntupo kete. Yehova weselanga ba mushipiditu wa kikōkeji, ke wa kwitololapo, mhm.—1 Tem. 6:4, 5.

¹⁴ Kimfwa kikwabo i shi bakulumpe mu kipwilo abamone amba mukulumpe umo mwije mu mingilo kakibwenyepo bisakibwa bya mu Bisonekwa. Mutadi wa kipindi waitabija milangwe yabo ya kumutalula madyese a bu mukulumpe, mwanda kemukwashibwe kala, ino kengidijepo madingi. Lelo mukulumpe’wa ukamona uno mwanda namani? Le uketabija butyibi bwa bakulumpe bakwabo ne madingi a mu Bisonekwa na mutyima wa kwityepeja ne kikōkeji, ne kulonga bukomo bwa kubwanya monka bisakibwa bya mu Bisonekwa amba akengile dikwabo bu mukulumpe? Nansha ukalama kiji ne mukao amba mwanda kakidipo na madyese? Lelo i mwanda’ka wakasakila kwingila enka bu mukulumpe koku nandi kakibwenyepo bisakibwa? Bine kikekala biyampe shi wetyepeja ne kwibevwana!

15. Mwanda waka ubamone amba madingi adi mu Yakoba 3:15, 16 i a mvubu mpata?

¹⁵ I bine, uno mushipiditu ubwanya kumweka ne mu muswelo mukwabo. Ino nansha bikale namani, tufwaninwe kulonga bukomo bwa kwepuka tuno tuto. (Tanga Yakoba 3:15, 16.) Mwanā bwanga Yakoba wātelele ino ngikadilo amba “i ya panopanshi,” mwanda i ya bungitu mishile na ya ku mushipiditu. I ya “bunyema” mwanda itamba ku mifwatakanyo ya bungitu mīfwane na ngikadilo ya bipangwa byampikwa ñeni. I ya “budemona” mwanda imwekeja ngikadila ya balwana na Leza, ke bademona kadi. Bine, Bene Kidishitu kebafwaninwepo kwikala na ino ngikadila!

16. I mu bintu’ka motufwaninwe kwilemununa, ne tukafikila’po muswelo’ka?

¹⁶ I biyampe muntu yense mu kipwilo ebandaule ne kulonga bukomo bwa kufundula tuno tuto. Bakulumpe bafundija mu kipwilo, bafwaninwe kuyuka’mba nabo bafwaninwe kwepuka ino ngikadila imbi. Ke kintupo kipēla kufundula’yo, mwanda wa kubulwa kubwaninina  kwetu ne lupusa lwa ntanda yotudi’mo. Kudi pamo bwa kukanda mukuna wa bitoto, wa mushetemuko. Shi ketudipo na kwakukwata, nankyo tushetemukila enka munshi. Ino shi tukwatyije ku madingi adi mu Bible pamo ne bukwashi bwitukwasha kipwilo kya Leza kujokoloka ntanda yonso, tubwanya kwendelela kumeso.—Mit. 73:23, 24.

Ngikadilo Isakanga Kwikala Muntu wa Ñeni

17. Le muntu wa ñeni ufwaninwe nyeke kulonga namani patompwa kulonga bubi?

¹⁷ (Tanga Yakoba 3:17.) Tukokeja kumwena mu kubandaula ngikadilo imoimo ilupuka ku kulombola “ñeni mitūke mūlu.” Kutōka tō i kubulwa kiko ne kubulwa disubi mu bilongwa byetu ne mu milangwe. Tufwaninwe kwepuka bintu bibi na kampeja-bukidi. Kulonga namino kufwaninwe kwikala bu kibidiji. Padi muntu kadi mutompe kukwela munwe mu diso. Bukidibukidi bonka, wakoka mutwe nansha kumukwata ku kuboko. Kulonga namino kwiilanga ako kwine, kekulombepo nansha kulanga kwine. Netu tufwaninwe kulongela monka kitatyi kyotutompwa kulonga bubi. Buujila bwetu ne mutyima wetu wa mundamunda mufundijibwe na Bible ufwaninwe kupela bibi na kampeja-bukidi. (Loma 12:9) Mu Bible mudi bimfwa bya bantu bālongele uno muswelo, kimfwa Yosefa ne Yesu.—Ngal. 39:7-9; Mat. 4:8-10.

18. (a) Lelo kwikala muntu wa ndoe kushintulula bika? (b) Kwikala muntu wa kupwanya nako kushintulula bika?

¹⁸ Ñeni mitūke mūlu itulomba kwikala bantu batalala. Kino kitulomba kwepuka kukolomona bakwetu, kwikala ba kibengo, nansha bilongwa byona ndoe. Yakoba wendelela kutandabula uno mwanda na kunena monka’mba: “Kadi bipa bya boloke i bikune pa talala, nyā, bya boba bakupwanya kipwano.” (Yak. 3:18) Ta mutyima ku bino binenwa binena’mba: “Boba bakupwanya kipwano.” Lelo netu tuyukene mu kyetu kipwilo bu bantu bakupwanya’ni nansha bu bakasambakanya batape? Lelo twisusanga nansha kwitupa na bakwetu kitatyi ne kitatyi, na kwisanshija nabo? Lelo tuningilanga bakwetu betabije’nka byotusaka’ni nansha tutalulanga tuto tufityija bakwetu mutyima na kwityepeja? Lelo tuyukene bu bantu balondalondanga ndoe, ba kampeja-bukidi ka kulekela bakwabo mambo ne kwilwa bilubo byabo? Kwibandaula kwampikwa budimbidimbi kuketukwasha tumone shi tusakilwa kwilemununa mwa kulombwela ñeni mitūke mūlu pa uno mwanda.

19. Lelo i bika bibwanya kuyukanya muntu bu wa kikōkeji?

¹⁹ Yakoba i mubadile kikōkeji mu ngikadilo ilombola mwikadile ñeni mitūke mūlu. Lelo netu tuyukene bu bantu bakōkelanga bya bakwetu shi kekudipo musoñanya wa mu Bisonekwa ujilulwa, kwampikwa kwikala na kampeja-bukidi ka kuningila bakwetu balonde enka milangwe yetu? Lelo tutumbīle kwikala biyampe na bakwetu ne bu bantu balumbwa? Ino i ngikadilo imo yotwayuka ikalombola’mba twi bantu ba kikōkeji.

20. Shi tulombola ngikadilo ya bwine Leza yotwefunda, lelo i bika bikalupuka’ko?

²⁰ Bine, kukekala ngikadilo milumbuluke mu kipwilo shi batutu ne bakaka bengidila  pamo na kulombola ngikadilo ya bwine Leza na yoya ilembele Yakoba! (Mit. 133:1-3) Kwikala muntu ukokela bya bakwabo, utalala, wa kikōkeji, kulumbululanga kipwano kyetu na bakwetu ne kulombola patōka amba tudi na “ñeni mitūke mūlu.” Kupwa, tusa kuyuka kumona bakwetu pamo na mwibamwena Yehova mokwitukwashisha twikale na ino ngikadilo.

[Kunshi kwa dyani]

Le Ukokeja Kushintulula?

• Lelo i bika bikalengeja Mwine Kidishitu kwikala wa ñeni binebine?

• I muswelo’ka otubwanya kwilemununa mu kulombola ñeni mitūke mūlu?

• Lelo i bilongwa’ka biyukanyanga boba bambulwa “ñeni mitūke mūlu”?

• Lelo nobe wi musumininwe kutamija ngikadilo’ka kutabukididila?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 25]

I muswelo’ka ubwanya kutwela n̄uma mu kipwilo dyalelo?