Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Yoano
Mwanda wa Yehova I Mūmi
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Yoano
YOANO—“yewa mwana-wabwanga, wadi muswidibwe kudi Yesu”—ye muntu wa mfulo kusoneka ku bukomo bwa mushipiditu nsekununi ya būmi bwa Kidishitu ne mwingilo wandi. (Yoa. 21:20) Evanjile ya Yoano yāsonekelwe kubwipi na mwaka wa 98 K.K., i mipituluke bityetye’tu mu myanda inenenwe kala na Maevanjile makwabo asatu.
Mutumibwa Yoano wāsonekele Evanjile yandi na kitungo kipotoloke mu ñeni. Unena pangala pa byaāsonekele amba: “Bīne bino’bi byasonekelwe’mba, mwitabije’mba: Yesu i aye Kidishitu, Mwana Leza; ne pa kwitabija napo mukamwenapo muya mu dijina dyandi.” (Yoa. 20:31) Bine musapu wandi udi na kamweno kakatampe kotudi.—Bah. 4:12.
“A! TALAIPO BIDI KU MWANA-MUKŌKO WA LEZA”
Yoano Umbatyiji pa kumona Yesu, wanena na kikulupiji kyonso amba: “A! talaipo bidi ku Mwana-mukōko wa Leza wakushikuna bubi bwa panopantanda.” (Yoa. 1:29) Yesu pa kwenda upitapita mu Samadia, mu Ngadilea, mu Yudea, ne mu matanda a kutunduka kwa Yodano—wenda usapula, ufundija, ne kulonga bingelengele—‘bangi bakwabo baile kwādi bamwitabije.’—Yoa. 10:41, 42.
Kingelengele kya kutendelwa kyalonga Yesu i kya kusangula Lazalasa. Bantu bavule abaitabija Yesu pa kumona muntu wadi mufwe kepadi mafuku aná ke mūmi monka. Inoko babitobo bakulu ne Bafadiseo abakute kitumba kya kwipaya Yesu. O mwanda Yesu wafunduka ne kwenda “ku owa mutamba wa ku bwipi ne muntanda mutuputupu ku kibundi kya Efelaimi.”—Yoa. 11:53, 54.
Bipangujo bya mu Bisonekwa Bilondolwelwe:
1:35, 40—Kutalula’mo Andele, i mwanā bwanga’ka mukwabo wādi wimene pamo na Yoano Umbatyiji? Mubangi byatelele pavule Yoano Umbatyiji bu “Yoano” bitupu, o mwanda ketelelepo kadi aye mwine mu Evanjile yandi. Nanshi uno mwanā bwanga wambulwa kutelwa dijina ke ungipo, i Yoano mulembi wa Evanjile.
2:20—Le njibo ya Leza ‘yāshimikilwe mu myaka makumi aná ne isamba’ i njibo’ka? Bayuda bādi besambila pa tempelo ya Zelububele yaūbakulwilwe na Mulopwe Heloda wa Yudea. Mungya Josèphe, mulembi wa mānga, kūbakululwa kwashilwile mu mwaka wa 18 wa kubikala kwa Heloda, mu 18 nansha 17 K.K.K. Kipandulwa’mo kya tempelo ne byubakwa bikwabo bikatampe byaūbakilwe mu myaka mwanda. Inoko mingilo mikutakane mikwabo ya tempelo yāendelele kufika ne byāpwile Pashika wa mu mwaka wa 30 K.K. pādi panena Bayuda amba yālele myaka 46 mu kūbakwa.
5:14—Le misongo itambanga ku bubi botulonga? Mhm, ke ponsopo. Muntu wāundapilwe na Yesu wādi ubela mu bula bwa myaka 38 pangala pa kubulwa kubwaninina kotupyene. (Yoa. 5:1-9) Yesu wādi usaka pano kulombola muntu’wa amba byaafwilwa’ko lusa, ufwaninwe kulonda dishinda ditwala ku lupandilo ne kuleka kulonga bubi mwanda shi alonge bubi ukafikilwa na kintu kitabukile misongo kubipa. Uno mukelenge wadi ukokeja kulonga bubi bwakubulwa kulekelwa, ne kufwa lufu lwampikwa kukasangulwa.—Mat. 12:31, 32; Luka 12:10; Bah. 10:26, 27.
5:24, 25—I bāni ‘bapwa kufunduka ku lufu ne kupitaila ku būmi’? Yesu wādi wisambila pa boba bādi bidi bafwe ku mushipiditu ino pa kupwa kwivwana myanda yandi abamwitabija ne kuleka kunangila mu bubi. ‘Bapwile kufunduka ku lufu ne kupitaila ku būmi’ mwanda mfuto ya lufu yāfundwilwe pobadi, ebiya kebadi na lukulupilo lwa būmi bwa nyeke mwanda bāitabije Leza.—1 Pet. 4:3-6.
5:26; 6:53 (New World Translation)—‘Kwikala ne būmi munda’ kushintulula bika? Kudi Yesu Kidishitu, kino kishintulula kupebwa na Leza bukomo bwa kulonga bintu bibidi—bukomo bwa kupwanya bantu na Yehova ne bukomo bwa kupa bafwile būmi na kwibasangula. Ku balondi ba Yesu, ‘kwikala ne būmi munda mwabo’ i kupebwa kyepelo kya kwikala na būmi bwa nyeke. Bene Kidishitu bashingwe māni bapebwanga kino kyepelo pa kusangulwa mwanda wa kukekala na būmi momwa mūlu. Boba ba kikōkeji bakulupile kwikala pano panshi bakapebwa kino kyepelo pobakamona būmi bubwaninine pa kupwa kupita pa ditompo dya mfulo dikekala’ko ku mfulo kwa Umbikalo wa Myaka Kanunu wa Kidishitu.—1 Kod. 15:52, 53; Kus. 20:5, 7-10.
6:64—Le Yesu wādi uyukile tamba pa kutonga Yudasa Isakadiota amba ye ukamwaba? Mobimwekela kādipo uyukile. Ino difuku dimo mu mwaka wa 32 K.K., Yesu wānene batumibwa bandi amba: “Umo wa mu bānwe i wadyabola.” Padi tamba mu kine kyaba’kya Yesu wājingulwile “ngalwilo” ya mwiendelejo umbi wa Yudasa.—Yoa. 6:66-71.
Ñeni Yotuboila’ko:
2:4. Yesu wālombwele Madia amba aye pa kupwa kubatyijibwa bu Mwanā Leza mushingwe māni, wādi ufwaninwe kulonda bwendeji bwa Shandi wa mūlu. Nansha byaādi ku ngalwilo kwa mwingilo wandi, wādi uyukile mwaka, nansha kitatyi kya mwingilo wapelwe, kubadila’mo ne lufu lwa bu kitapwa. Kekudipo mubutule nansha umo wādi ukokeja kumukalakanya kulonga kiswa-mutyima kya Leza, nansha ke inandi Madia mwine. Nanshi netu twingidilei Yehova Leza na kusumininwa kwa uno muswelo.
3:1-9. Kimfwa kya Nikodema, mukatampe wa kulela Bayuda kitufundija bintu bibidi. Kibajinji, Nikodema wālombwele kwityepeja, bujinguludi, ne kuta mutyima ku bisakibwa byandi bya ku mushipiditu, mwanda wāitabije mwanā sendwe wa bibalu mulanda bu mufundiji utuminwe na Leza. Bene Kidishitu nabo dyalelo bafwaninwe kwityepeja. Kya bubidi, Nikodema wākomenwe kwikala mwanā bwanga pādi Yesu pano pa ntanda. Padi wādi utyina bantu, nansha kulamata ku kitenta kyandi kya mu Sanhedrini, nansha kadi wādi uswele bupeta. Ñeni yotuboila’ko i ino: Ketufwaninwepo kuleka bintu pamo bwa bino bitukankaje ‘kusela mutyi wetu wa masusu ne kulonda nyeke Yesu.’—Luka 9:23.
4:23, 24. Pa kusaka Leza etabije butōtyi bwetu, bufwaninwe kukwatañana na bubinebine busokwelwe mu Bible, ne bufwaninwe kuludikwa na mushipiditu sandu wandi.
6:27. Kuputumina ‘bidibwa bya būmi bwa kuladila nyeke’ i kulonga bukomo bwa kuvuija bisakibwa byetu bya ku mushipiditu. Dyese dyo dyetu shi tuvuija’byo.—Mat. 5:3.
6:44. Yehova aye mwine ye witulelele. Witukokelanga kudi wandi Mwana na kwitukimba umo ne umo kupityila ku mwingilo wa busapudi ne kwitukwasha na mushipiditu wandi twivwanije ne kulonda bubinebine bwa ku mushipiditu.
11:33-36. Kulombola motwiivwanina ke kiyukenopo kya buzoze.
‘WIKALE KUMULONDA’
Pashika wa mu 33 K.K. pa kufwena, Yesu wajokela ku Betani. Mu difuku dya 9 Nisane, waiya ku Yelusalema ukandile pa kyana kya kimbulu. Mu dya 10 Nisane, Yesu waiya monka ku tempelo. Aye pa kulomba dijina dya Shandi ditumbijibwe ntumbo, diwi dibatambe mulu amba: “Kutumbija napu kwiditumbija, ne pano pene nkeditumbijanga dikwabo.”—Yoa. 12:28.
Abo pa kudya bidibwa bya Pashika, Yesu wape balondi bandi madingi a kwibalaya ne kulombela pangala pabo. Penepa abamukwata ne kumusambija, kupwa abamupopa ku mutyi, ne ku mfulo wasanguka.
Bipangujo bya mu Bisonekwa Bilondolwelwe:
14:2—Le Yesu wādi wa ‘kukalongolwela’ balondi bandi ba kikōkeji ‘kuntu kwabo’ namani? Kino kyādi kimulomba kubingija kipwano kipya na kumweka ku meso a Leza ne kumulombola mvubu ya mashi andi. Kulongolola kuno kuntu kwādi kadi kutala ne pa kupebwa kwa Kidishitu lupusa lwa Bulopwe, penepa kashilula kusangula balondi bandi bashingwe māni mwanda wa kukekala momwa mulu.—1 Tes. 4:14-17; Bah. 9:12, 24-28; 1 Pet. 1:19; Kus. 11:15.
14:16, 17; 16:7, 8, 13, 14—Lelo kutela kutelelwe “nsenga mukwashi” pamo bwa muntu, kushintulula’mba mushipiditu sandu i muntu? Mhm, ke amopo. Bubandaudi bwa bisonekwa mutelelwe mushipiditu sandu bilombola’mba bantu bakokeja ‘kuyulwa’ mushipiditu sandu; ‘kubatyijibwa’ mu mushipiditu; kadi babwanya ‘kushingwa māni’ a mushipiditu. (Luka 1:41; Mat 3:11; Bil. 10:38) Ino mineneno yonso keyadipo ya kufwaninwa shi byadi amba mushipiditu sandu i muntu.
19:11—Le Yesu wādi wisambila padi Yudasa Isakadiota pa kulombola Pilato yewa wāmufikije kwadi? Yesu kādipo wisambila pa Yudasa nansha pa muntu kampanda, ino bimweka amba wādi wisambila pa bonso bāelele kuboko ku kwipaibwa kwandi. Ko kunena’mba i Yudasa, “bapidishitu bakatampe, ne bakulumpe ne bonso ba kidye kikatampe,” enka ne “bibumbo” bine byāitabije amba Balabasa alekelelwe.—Mat. 26:59-65; 27:1, 2, 20-22.
20:17—Mwanda waka Yesu wāpeleje Madia Madaleni kumukwata? Bimweka amba Madia wādi usaka kukwata Yesu kutyina wakakanda mūlu nabya kakimunonepo dikwabo. O mwanda Yesu pa kumukulupija amba kaendele, wāmupeleje kumukwata, ino wāmunena amba enda ukasapwile bami bana ba bwanga amba wasanguka.
Ñeni Yotuboila’ko:
12:36. Pa kwikala “bāna ba mwinya,” nansha basedi ba mwinya, tufwaninwe kutambula buyuki bwa binebine bwa mu Bible, Kinenwa kya Leza. Ebiya tufwaninwe kwingidija buno buyuki mwa kulupwila bakwetu mu fukutu ya ku mushipiditu bāye ku mwinya wa Leza.
14:6. Tuketabijibwa na Leza enka kupityila mudi Yesu Kidishitu kete. Nanshi tunenwe enka kwitabija Yesu ne kulonda kimfwa kyandi shi tusaka kufwena kudi Yehova.—1 Pet. 2:21.
14:15, 21, 23, 24; 15:10. Kukōkela Leza kuketukwasha twilame mu buswe bwa Leza ne bwa wandi Mwana.—1 Yoa. 5:3.
14:26; 16:13. Mushipiditu wa Yehova witufundijanga ne kwituvuluja myanda. Kadi witusokwelanga bubinebine. Nanshi ukokeja kwitukwasha tutamije buyuki, tunangu, bujinguludi, ñeni, ne bwino bwa kulanguluka. O mwanda, tufwaninwe kutakamana mu milombelo, na kulomba nyeke uno mushipiditu.—Luka 11:5-13.
21:15, 19. Yesu wāipangwile Petelo amba le unswele kupita “banōba”? Bene bano’ba i mwita wa lui obadi nao penepa. Yesu wādi unena ukoma Petelo amba i biyampe atonge kumulonda kitatyi kyonso pa kyaba kya kulondalonda buluwe. Netu pa kupwa kubandaula nsekununi ya Evanjile, mwene tufwaninwe kusumininwa kuswa Yesu kupita bintu byo-byonso bitukoka? Eyo, twendelelei na kumulonda na mutyima umo.
[Kifwatulo pa paje 9]
Lelo i ñeni’ka yotuboila ku kimfwa kya Nikodema?