Tupelei “Bintu bya Bitupu”
Tupelei “Bintu bya Bitupu”
“Ulondalonda bintu bya bitupu ubulwa kwivwanija.”—NK. 12:11, NW.
1. I bintu’ka bimobimo bya bulēme byotudi nabyo, ne i muswelo’ka otukokeja kwibingidija senene?
BATWE Bene Kidishitu bonso tudi na bintu bya bulēme bishileshile. Mu bino bintu, mudi bukomo bwa ngitu, lukupa, bwino bwa kibutwila, ne bupeta. Ino tudi na nsangaji ya kwingidija bino bintu mu mwingilo wa Yehova mwanda tumuswele. O mwanda, tulonda bino binenwa bya ku bukomo bwa mushipiditu binena’mba: “Lēmeka Yehova ne mu bintu byobe [bya bulēme] bine.”—Nk. 3:9.
2. I madingi’ka etudingila Bible pa mwanda utala bintu bya bitupu, ne ano madingi adi na kamweno’ka umbūmi?
2 Inoko, Bible wisambilanga ne pa bintu bya bitupu ne kwitudyumuna tuleke kusupakanya bintu byetu na kwibilondalonda. Pa kino, tala binena Nkindi 12:11 (NW), amba: “Yewa udima nshi yandi ukamona bidibwa bingibingi: Ino ulondalonda bintu bya bitupu ubulwa kwivwanija.” Bipēla kumona mvubu ya luno lukindi umbūmi. Shi muntu ujimija kitatyi ne bukomo bwandi mu kwipeneneka na kaji ka kukwatakanya kisaka kyandi, ubwanya shandi kwikala biyampe. (1 Tem. 5:8) Ino, shi ujimija byadi nabyo mu kulondalonda bintu bya bitupu, nabya ‘wabulwe kwivwanija,’ milwangwe mijalale, ne kukanina kuyampe kwa mutyima. Na bubine, muntu wa uno muswelo ukaponena mu bufudile.
3. Lelo madingi etudingila Bible pa bintu bya bitupu akokeja kulondwa namani mu butōtyi bwetu?
3 Ino, bikekala namani shi tubalonda madingi a luno lukindi mu butōtyi bwetu? Tumona’mba Mwine Kidishitu wingidila Yehova na kininga ne na kikōkeji ukekala na mutyima-ntenke wa binebine. Ukakulupila amba Leza umweselanga dyalelo ne kadi udi na lukulupilo lupotoloke lwa mafuku a kumeso. (Mat. 6:33; 1 Tem. 4:10) Inoko, Mwine Kidishitu ulabikwa na bintu bya bitupu onakanyanga kipwano kyandi na Yehova ne lukulupilo lwandi lwa būmi bwa kumeso. Lelo tubwanya kwepuka kino namani? Tufwaninwe kujingulula bintu “bya bitupu” mu būmi bwetu ne kusumininwa kwijiba’ko.—Tanga Tetusa 2:11, 12.
4. Pavule pene, bintu bya bitupu i bintu’ka?
4 Lelo bintu bya bitupu bine i bintu’ka? Pavule pene, i kintu kyo-kyonso kikokeja kwitulabika tuleke kwingidila Yehova na muya wetu onso. I kimfwa miswelo imoimo ya kwipwija mukose. Kwipwija mukose kwikalanga shako na mvubu. Inoko, shi tujimija kitatyi kivule mpata mu “bya kwisangaja,” twabulwa ne kitatyi kya kwingila mingilo ya mu butōtyi bwetu, nabya kwipwija mukose ke kintu kya bitupu kyona būmi bwetu bwa ku mushipiditu. (Mus. 2:24; 4:6) Shi Mwine Kidishitu usaka kwepuka kino, ufwaninwe kwikala na bujalale, ne kutadija bya binebine muswelo waingidija kitatyi kyandi kya mvubu. (Tanga Kolose 4:5.) Ino, kudi bintu bya bitupu bileta kyaka kupita ne kwipwija mukose kwine. Mu bino bintu mubadilwa ne baleza ba bubela.
Tupelei Baleza ba Bitupu
5. Pavule pene Bible wingidijanga kishima “bya bitupu” mu buluji’ka?
5 I kya nsangaji pa kuyuka’mba kishima “bya bitupu” kitanwa mu bisonekwa bivule kisambilanga pa baleza ba bubela. Kimfwa, Yehova wālombwele Bene Isalela amba: “Kemukakolwapo kwipungila bankishi [“baleza ba bitupu,” Bisonekwa Bitokele], nansha kukeimikilako kyelekejo kisongwe, nansha kité, nansha kubika dibwe disonge, shi dya ka, shi dya ka, mu ntanda yenu kwidifukatyilapo.” (Levi 26:1) Mulopwe Davida wāsonekele amba: “Yehova i mukatampe ne kufwaninwa kutendelwa kwine kwine; aye nandi utabukile baleza bonsololo kwakamibwa. Ke-bantu baleza bonso ba bantu’ba i bankishi [“ba bitupu,” BB] ino’ka Yehova aye wapangile madiulu.”—1 Bil. 16:25, 26.
6. I kika kinenenwa’mba baleza ba bubela i ba bitupu?
6 Monka mwānenene Davida, kudi bintu bivule bitujokolokele bilombola bukatampe bwa Yehova. (Mit. 139:14; 148:1-10) Bine, Bene Isalela bādi na dyese dikatampe dya kwikala mu kipwano na Yehova! Nanshi kwādi kubulwa ñeni pa kuvundamina’bo Yehova ne kufukatyila byelekejo bisongwe ne bité! Mu bitatyi bya tusua, baleza babo ba bubela bādi bamweka bu ba bitupu, mwanda kebādipo na bukomo bwa kwipandija abo bene nansha ke boba bādi bebatōta bene.—Bat. 10:14, 15; Is. 46:5-7.
7, 8. Lelo “lupeto” lubwanya kwikala bu leza namani?
7 Dyalelo, mu matanda mavule, bantu bakyendelela na kufukatyila bankishi basongwe, ne bano baleza bene i ba bitupu pamo’nka bwa ba pa kala’ba. (1 Yoa. 5:21) Inoko, Bible utela ne bintu bikwabo bu baleza, ke enkapo bankishi kete, mhm. Kimfwa, tala byānene Yesu, amba: “Nansha umo uyūkile kwingidila bamfumuandi babidi, padi washikwako umo ne kusanswa umo, padi kadi walamata ku umo walamukako ku umo, kemukiyūka kwingidila Leza ne kwingidila lupeto kumo, ehe.”—Mat. 6:24.
8 Lelo “lupeto” lubwanya kwikala bu leza namani? Kimfwa, langa bidi dibwe didi mu budimi mu Isalela wa kala. Dino dibwe dyādi dikokeja kwingidijibwa ku lūbako lwa njibo nansha lubumbu. Ino shi dino dibwe dibashimikwa bu “kité” nansha bu “dibwe disongwe,” dyādi dyalamuka ke kya kukukaja ku bantu ba Yehova. (Levi 26:1) Ne lupeto nalo mo monka, nalo ludi na kamweno. Lwitukwashanga umbūmi, kadi tubwanya ne kwilwingidija mu mwingilo wa Yehova. (Mus. 7:12; Luka 16:9) Ino shi tutangidije kukimba kwa lupeto kumeso kupita mwingilo wetu wa Bwine Kidishitu, nabya lupeto lubaalamuka ke leza wetu. (Tanga 1 Temote 6:9, 10.) Mu ino ntanda mumona bantu kukimba lupeto bu kintu kya mvubu kutabuka, batwe tufwaninwe kutadija pa kwikala na milangwe mijalale pa uno mwanda.—1 Tem. 6:17-19.
9, 10. (a) Lelo Mwine Kidishitu ufwaninwe kumona masomo namani? (b) Lelo i kyaka’ka kidi mu kufunda masomo malampe?
9 Masomo nao i kintu kikwabo kya mvubu kibwanya kwalamuka ke kya bitupu. Tusakanga betu bana bafunde masomo mayampe mwa kwikadila na būmi buyampe. Kupityidila, Mwine Kidishitu mufunde senene ubwanya kutanga Bible ne kumwivwanija, kulangulukila pa myanda ne kukwata’po butyibi buyampe, ne kufundija bubinebine bwa mu Bible mu muswelo upēla kadi unekenya. Shako, kufunda masomo mayampe kulombanga kitatyi kilampe, inoko ke kwelapo kyaba.
10 Ino le tukanena namani pa bitala masomo malampe afundwa ku inivelesite? Bantu bavule bamwene amba kufunda’o ko kunekenya umbūmi. Ino yō, bavule pa kupwa ano masomo bekalanga’nka na milangwe mivule yampikwa kufwaninwa. Ano masomo ajimijijanga bansongwa myaka ya mvubu yobadi bakokeja kupityija mu mwingilo wa Yehova. (Mus. 12:1) Padi o mwanda ke kya kutulumukapo shi mu matanda mufundile bavule ano masomo, bantu bangi kebetabijangapo Leza. Ino Mwine Kidishitu aye ukulupilanga mudi Yehova wa kumukwatakanya umbūmi kupita’ko kukulupila mu masomo malamala a ino ntanda.—Nk. 3:5.
Bilokoloko bya Ngitu Kebikikala bu Leza Wetu
11, 12. Mwanda waka Polo wānene bamo amba: “Leza wabo i difu”?
11 Mutumibwa Polo wālombwele kintu kikwabo kibwanya kwikala bu leza mu mukanda waātumīne Bene Fidipai. Wisambila pa bantu bamo bobādi batōta nabo amba: “I bavule bene bananga, bo nemusapwidile kala dingidingi, ne pano pene nkikimusapwila ne impolo ponka, na’mba badi banshikani ba [mutyi wa masusu] wa Kidishitu; mfulo yabo i konakanibwa, leza wabo i difu, . . . ba mutyima wa bintu bya panshi ponka.” (Fid. 3:18, 19) Le difu dya muntu dibwanya namani kwikala bu leza?
12 Bimweka amba bano bantu ba mu mafuku a Polo bādi basaka mpata kusangaja bilokoloko bya ngitu kupita’ko kwingidila Yehova pamo na Polo. Padi bamo bādi beelelela mu bya kudya ne bya kutoma, bibafikija ne ku mudyopolo ne ku bunkolwankolwa. (Nk. 23:20, 21; dingakanya na Kupituluka 21:18-21.) Padi bakwabo kebādipo basaka kupityija mukenga o-onso obādi bamona mu mine myaka katwa kabajinji’ya ne kino kyādi kibalabika mu mwingilo wa Yehova. Batwe netu ketwakilekai kilokoloko kya kulondalonda bobwa bwitwa bu būmi buyampe kitutyepejeje kyaba kya kwingidila Yehova na muya wetu onso.—Kol. 3:23, 24.
13. (a) Lelo kwabila i bika, ne Polo wēkushintulwile namani? (b) I muswelo’ka otukokeja kwepuka kwabila?
13 Kadi Polo i mutele butōtyi bwa bubela mu muneneno mukwabo. Wāsonekele amba: “Penepo kadi ipayai byakungitu byo mudi nabyo pano panshi; busekese, ne kujilula kwa bijila, ne kilokoloko kibikibi, ne mutyima wa kusaka byabubi, ne kwabila nako i konka kutōta bakishi konka.” (Kol. 3:5) Kwabila i kilokoloko kibi kya kusaka kintu kyoketudipo nakyo. Padi i kwabila bintu bya ku ngitu. Pakwabo i kilokoloko kya busekese. (Div. 20:17) Mwene i kyendele’mo kulanga amba kwabila kwa uno muswelo kudi pamo na kutōta bankishi nansha baleza ba bubela? Yesu wāingidije muneneno utenga mutyima pa kulombola amba tufwaninwe kulonga buninge bwetu bonso bwa kulwa na bino bilokoloko.—Tanga Mako 9:47; 1 Yoa. 2:16.
Tudyumukei Binenwa bya Bitupu
14, 15. (a) I ‘bintu’ka bya bitupu’ byākukeje bavule mu mafuku a Yelemia? (b) I kika kinenenwa amba binenwa bya Mosesa byādi bilēme?
14 Binenwa nabyo bikokeja kwikala bintu bya bitupu. Kimfwa, Yehova wālombwele Yelemia amba: “Bapolofeto’bo bafumikanga bya bubela mu dyami dijina; nkibatuminepo nansha kwibasomanya kwine mpika, nansha kunena nabo ami mpika; bafumika ko mudi bimonwa bya bubela, ne lubuko ne kintu kya bitupu, ne budimbañani bwa mutyima wa abo bene.” (Yel. 14:14) Boba bapolofeto ba bubela bādi betela’mba bafumikanga mu dijina dya Yehova, ino nanshi abo basambakanya milangwe nansha ñeni ya abo bene. O mwanda binenwa byabo byādi ke “kintu kya bitupu.” Byādi byampikwa mvubu kadi byādi bileta kyaka kikatampe ku mushipiditu. Mu 607 K.K.K., bavule bālondele bino binenwa bya bitupu bāipailwe bukidi bonka na basola ba Babiloni.
15 Ino, Mosesa wānene Bene Isalela amba: “Tai mutyima wenu ku binenwa byonso byo nemusapwila bu-kamoni amiwa dyalelo dino’di . . . Mwanda kine kino’ki kekidipo kintu kya bitupu, mhm; ke-kintu kine kino’ki i bumi bobe, kadi ino pa kino kintu kino’ki mukalepejanga mafuku enu pa yoya ntanda, ko mwabukila ku Yodano kutambula’yo ke bu-kishi kyenu.” (Kup. 32:46, 47) Bine, bino binenwa byānene Mosesa byāmulombwelwe na Leza. O mwanda byādi bilēme, bya mvubu mu būmi bwa muzo wabo. Boba bālondele’byo bāikele na būmi bulampe ne bupeta. Nanshi tupelei nyeke binenwa bya bitupu ino tulondei nyeke binenwa bilēme bya bubinebine.
16. I muswelo’ka otufwaninwe kumona binenwa bya befundi ba sianse bipatanya Kinenwa kya Leza?
16 Lelo dyalelo nadyo twivwananga binenwa bya bitupu? Bine, twibivwananga. Kimfwa, bafundiji ba sianse bamo banenanga amba lufundijo lwa kwialamuna kwa bintu ne bintu bya busendwe bisokolwa bilombola’mba kekudipo bubinga bwa kwitabijija Leza, kadi amba bintu byonso byeidile’ko abyo bine. Lelo netu tufwaninwe kwitabija bino binenwa bya kibengo? Mhm! Ñeni ya bantu i mishile na ya Leza. (1 Kod. 2:6, 7) Inoko tuyukile amba shi bufundiji bwa bantu bubapatanya bufundiji busokwele Leza, bwa bantu bwikalanga nyeke bwa bubela. (Tanga Loma 3:4.) Nansha bwifundi bwa sianse bwendelele mu bintu kampanda muswelo’ka, byobya binena Bible pa bitala ñeni i enka bya bine. Amba: “Ñeni ya panopantanda i bulembakane kwa Leza.” Milangwe ya bantu i ya bitupu shi twiidingakanye na ñeni ya Leza.—1 Kod. 3:18-20.
17. I muswelo’ka otufwaninwe kumona binenwa bya bendeji ba Bipwilo bya Kine Kidishitu ne bya batupondo?
17 Kimfwa kikwabo kya binenwa bya bitupu kitanwa mu bendeji ba Bipwilo bya Kine Kidishitu. Banenanga’mba besambilanga mu dijina dya Leza, ino binenwa byabo bivule kebikwatañenepo na Bisonekwa, o mwanda byobanenanga i bintu bya bitupu. Batupondo nabo besambanga binenwa bya bitupu na kulanga’mba badi na ñeni mikatampe kupita “umpika wa binebine, udi na manwa.” (Mat. 24:45-47) Ino na bubine, batupondo banenanga bya mu ñeni ya abo bene, ne binenwa byabo i bya bitupu, bikukajanga bonso bevwana’byo. (Luka 17:1, 2) I muswelo’ka otukepuka kongolwa na binenwa byabo?
Mwa Kupelela Binenwa bya Bitupu
18. I muswelo’ka otubwanya kulonda madingi adi mu 1 Yoano 4:1?
18 Yoano mutumibwa mununu wāletele madingi mayampe pa uno mwanda. (Tanga 1 Yoano 4:1.) Mungya madingi a Yoano, tukankamikanga nyeke boba botutana mu busapudi kutompa byobafundijibwa na kwibidingakanya na binena Bible. Netu tufwaninwe kulongela monka. Shi tubaivwana binenwa kampanda bipatanya bubinebine nansha binenena bibi kipwilo, bakulumpe, nansha mwanetu ye-yense, ketuketabija’byopo kitabijetabije. Ino, tufwaninwe bidi kwiipangula’mba: “Lelo uno unsapwila ino myanda udi na mwikadilo ukwatañene na binena Bible? Lelo ino myanda nansha byanena bantu bakwabo bikwatakanyanga mpango ya Yehova? Lelo bibwanya kuleta ndoe mu kipwilo?” Kintu kyo-kyonso kyotwivwana akyo’ko kityiba kipwano kya bana na bana pa kyaba kya kuningisha’kyo i kintu kya bitupu.—2 Kod. 13:10, 11.
19. Le bakulumpe batadijanga namani kutyina kunena binenwa bya bitupu?
19 Bakulumpe nabo batadijanga bya binebine kutyina kunena binenwa bya bitupu. Ponso pobetwa kupāna madingi, bavulukanga bukōkekōke bwabo ne kutyina kuleta madingi a mu ñeni ya abo bene. Bafwaninwe nyeke kunyemena ku Bible. Musoñanya muyampe wa kulonda utanwa mu binenwa byānene mutumibwa Polo bya “kubulwa kutabuka byobya bintu bilembwe.” (1 Kod. 4:6) Bakulumpe kebatabukangapo bintu bilembwe mu Bible. Ne kadi kebatabukangapo madingi akwatañene na Bible aletwa mu mabuku a umpika wa binebine ne wa manwa.
20. Lelo tubakwashibwa namani mwa kupelela bintu bya bitupu?
20 Bintu bya bitupu byonso—bikale “baleza,” binenwa, nansha bintu bikwabo—i bibi mpata. O mwanda tulomba nyeke Yehova etukwashe tuyuke mwa kwibijingulwila, ne kukimba buludiki bwandi mwa kwibipelela. Shi tulonga namino, nabya tubanena na mwānenene kaimba wa mitōto amba: “Fundula meso ami ku kubandila bya bitupubitupu, kadi umpumputumwine mu mashinda obe.” (Mit. 119:37) Mu kishinte kilonda’ko, tukesambila pa mvubu ya kwitabijija kuludikwa na Yehova.
Le Ukokeja Kushintulula?
• Pavule pene, lelo “bintu bya bitupu” byotufwaninwe kupela i bintu’ka?
• I muswelo’ka otukepuka kwalamuna lupeto bu leza wetu?
• Le bilokoloko bya ngitu bibwanya namani kwikala bu kutōta bankishi?
• I muswelo’ka otubwanya kupela binenwa bya bitupu?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kifwatulo pa paje 13]
Ketwakilekai kilokoloko kya bintu bya ku ngitu kitutyepejeje kyaba kya kwingidila Yehova