Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Malondololo a Yehova ku Lulombelo Lutamba ku Mutyima

Malondololo a Yehova ku Lulombelo Lutamba ku Mutyima

Malondololo a Yehova ku Lulombelo Lutamba ku Mutyima

“Amba bayūke’mba, abe enka, wa dijina dya bu-Yehova, wi Mwinemukatakatamwine panopantanda ponsololo.”—MIT. 83:18.

1, 2. Lelo i kika kitulumujanga bantu bavule, ne i bipangujo’ka byotukokeja kwiipangula?

 MYAKA kampanda kunyuma, lolo umo wadi na njia ya kinkumbulu kyaponene mu wabo mukenza. Byaabutwidilwe mu kisaka kya Bene Katolika, walombele mumpele amukwashe, inoko aye wapela nansha kwisamba nandi kwine. Penepa walombele Leza amba: “Nkikuyukilepo . . . , inoko ndyukile amba udi’ko. Bine nsaka nkuyuke!” Kepaijijepo, Batumoni ba Yehova baiya kumunangila, bamusenga ne kumufundija byaadi wabila. Mu bintu bivule byobamufundije, bamufundije ne dijina dya Leza amba i Yehova. Watulumukile pa kuyuka dino dijina. Wanena’mba: “Tala’po, uno ye Leza onadi ngabila kuyuka tamba pa bwanuke!”

2 Bavule batulumukanga uno muswelo. Divule batananga musunsa wabo umbajinji dijina Yehova pa kutanga Mitōto 83:18 mu Bible. Mu Mukanda Ukola wa Mwine Leza uno vese utangwa’mba: “Amba bayūke’mba, abe enka, wa dijina dya bu-Yehova, wi Mwinemukatakatamwine panopantanda ponsololo.” Le nobe kweipangwile mwanda waka uno Mutōto 83 wālembelwe? I binkumenkume’ka bikokeja kufikija muntu e-ense ku kwitabija’mba Yehova ye Leza umo kete wa bine? Le i ñeni’ka yotuboila ku uno mutōto dyalelo? Mu kino kishinte tukabandaula bino bipangujo. *

Abakutyila Bantu ba Yehova Kitumba

3, 4. Lelo i ani wābundile Mutōto 83, ne i kyaka’ka kyaesambila’po?

3 Mungya binenwa bya kūlu, Mutōto 83 i “lwimbo lwa mitōto lwa Asafa.” Padi mwine wābundile luno lwimbo i wa ku kisaka kya Asafa Mwine Levi, kaimba mutumbe wāikele’ko pādi Mulopwe Davida ukibikele. Mu luno lwimbo, mulembi wa mitōto ulomba Yehova alonge’po kintu mwanda wa kubingija bubikadi Bwandi ne kuyukanya dijina Dyandi. Uno mutōto wābundilwe kinondanonda na lufu lwa Solomone. Mwanda waka? Mwanda pābikele ba Davida ne Solomone, mulopwe wa Tyila wādi mulunda na Isalela. Ino pālembelwe Mutōto 83, bekadi ba Tyila bādi ke bavundamine Isalela ne kwikūkila na balwana na Isalela.

4 Mulembi wa mitōto wātelele mizo dikumi yādi ikuta kitumba kya konakanya bantu ba Leza. Bano balwana bādi bajokolokele Isalela kadi i batelwe namino: “Mapema a Edoma, ne a bene Ishemele; ne Moabu, ne bene Hakala. Ne Kebale, ne Amona, ne Amaleke; ne Fidishitia, ne bēkele mu Tyila. Ne Ashidia kumo abasambakana nabo.” (Mit. 83:6-8) Lelo uno mutōto wituvuluja kinkumenkume’ka? Bamo balañanga’mba uno mutōto wituvuluja kutambwa kwa Bene Isalela na Amona, Moabu ne bekadi ba Kalūlu ka Seila bēkūkile mu mafuku a Yehoshafata. (2 Bil. 20:1-26) Bakwabo nabo bafwatakanya’mba wisambilanga’tu pa lwana lwa zenzeka lwādi pa bukata bwa Isalela ne mizo yādi imujokolokele.

5. Le i kamweno’ka kamwena Bene Kidishitu ba dyalelo mu Mutōto 83?

5 Nansha bikale namani, i bimweke patōka’mba Yehova Leza wālembeje luno lwimbo lwa milombelo mu kitatyi kyādi muzo wandi mu kyaka. Kadi uno mutōto ukankamikanga ne bengidi ba Leza ba dyalelo, batambilwe na balwana bakimba kwibonakanya mu bula bwa mānga yabo. Kadi luketukankamika ne mu mafuku afwena kumeso’ku kitatyi kikakongakanya Koka wa ntanda ya Makoka bandi bonso ne kusaka kutukija bonso batōta Leza mu mushipiditu ne bubinebine’po.—Tanga Ezekyele 38:2, 8, 9, 16.

Mwanda Mwine Wādi ku Mutyima

6, 7. (a) Mu binenwa bya ku ngalwilo ya Mutōto 83, i bika bilomba mulembi wa mitōto? (b) Mwanda mwine udi ku mutyima wa mulembi wa mitōto i mwanda’ka?

6 Teja mulembi wa mitōto mwasokwela milangwe yandi palomba’mba: “Abe Leza, kokitalalapo nyā! Ne kutentululapo mpika, kokīkala, nyā! abe Leza. Ke-bantu talapo, bakushikilwe balenga lupotopoto, kadi boba bakukunine abatalula mitwe. Bakadila bantu bobe ñeni ya budyumuku . . . Mwanda abakute kitumba ne mutyima wabo umo onka; padi abe abapwanina kipwano ponka.”—Mit. 83:1-3, 5.

7 Le i mwanda’ka mwine wādi ku mutyima wa mulembi wa mitōto? Shako, wādi ufwaninwe kusela mutyima kūlu pa mwanda wa kutyina’mba wakafwa pamo ne kyandi kisaka. Inoko, mwanda mwine waādi ukambakena i kutyina dijina dya Yehova dyakatukibwa ne muzo utelelwa dijina dyandi wakakuba. Mwene i biyampe netu twikale na mumweno mujalale umo onka potūminina ano mafuku mabi a mfulo ya ino ntanda minunu?—Tanga Mateo 6:9, 10.

8. I bika byāfikije mizo ku kukutyila Bene Isalela kitumba?

8 Mulembi wa mitōto witulombola mwisambila balwana na Isalela’mba: “Twayai! twibakete muzo wabo; amba dijina dya Isalela kedikivulukwapo dikwabo, mhm.” (Mit. 83:4) Bine, ino mizo shayo yādi ishikilwe batongwe ba Leza! Inoko kudi kintu kikwabo kyēbafikije ku kukuta kino kitumba. Bādi babila ntanda ya Isalela ne kwianya amba: “Tuyate bikalo bya Leza.” (Mit. 83:12) Lelo ke bilongeke ne mu ano etu mafuku? Eyo, ke bilongeke!

“Kikalo Kyobe Kijila”

9, 10. (a) Pa kala, kikalo kikola kya Leza kyādi kikalo’ka? (b) Le i madyese’ka atambula basheleshele’ko bashingwe māni ne “mikōko mikwabo” dyalelo?

9 Pa kala, ntanda ya Isalela yādi itelwa bu kikalo kya Leza kijila. Vuluka lwimbo lwa bushindañani lwāimbile Bene Isalela pa kupwa kunyongololwa mu Edipito amba: “Monka mu lusa lobe ubakunkuja bantu bano, ubebapandija, ubebalombola mu bukomo bobe kutūla ne ku kikalo kyobe kijila.” (Div. 15:13) Mwenda mafuku, mu ‘kikalo kijila’ mwāikala tempelo ne bapidishitu, ne kibikelo, Yelusalema, mwādi balopwe ba ku musuku wa Davida bāshikete pa lupona lwa Yehova. (1 Bil. 29:23) I kyendele’mo shi Yesu wātelele Yelusalema bu “i kibundi kya mulopwe mukatampe.”—Mat. 5:35.

10 Le mu ano mafuku etu namo? Mu mwaka 33 K.K., kwābutulwa muzo mupya, “Isalela wa Leza.” (Ngat. 6:16) Uno muzo, wa banababo na Yesu Kidishitu bashingwe-māni, uloñanga byobya byākomemwe kulonga Isalela wa kungitu, ke kusapula dijina dya Leza kadi. (Is. 43:10; 1 Pet. 2:9) Yehova i mufikidije pobadi mulao umo onka waālaile Isalela wa kala’mba: “Nkēkala Leza wabo nabo bakēkala bantu bami.” (2 Kod. 6:16; Levi 26:12) Mu 1919, Yehova waitabija basheleshele’ko ba “Isalela wa Leza,” kadi webapa “ntanda,” ya ku mushipiditu mobengidila mingilo ne kusangela paladisa ya ku mushipiditu. (Is. 66:8) Tamba mu myaka ya 1930, “mikōko mikwabo” mivule mine i mīlunge kobadi. (Yoa. 10:16) Nsangaji ne ntundubuko ya ku mushipiditu ya Bene Kidishitu ba mu ano etu mafuku ilombola patōkelela boloke bwa bubikadi bwa Yehova. (Tanga Mitōto 91:1, 2.) Bine, kino kikalabajanga Satana!

11. Lelo i kika kine kisakanga balwana na Leza?

11 Mu ano mafuku a ku mfulo, Satana utononanga bantu bandi balwe na basheleshele’ko bashingwe māni ne bapwani nabo mikōko mikwabo. Kino kyalongekele mu Bulaya bwa Kushika mu bulopwe bwa Nazi ne mu Bulaya bwa Kutunduka mu bwendeji bwa umbikalo wa Kikoministe wa Inio Sovietike. Kadi kyalongekele ne mu matanda makwabo, kadi kikalongeka dikwabo, nakampata pakatambañana dya mfulo Koka wa ku Makoka. Mu buno bulwi, balwana babwanya kuyata ku bukomo lubanza ne bintu bya bantu ba Yehova, enka na mwālongele balwana ba pa kala. Ino Satana usakanga nyeke kwitupalakanya mwanda wa dijina ditupele Leza dileke kuvulukwa dikwabo. Lelo Leza uloñanga bika papunikwa bubikadi bwandi uno muswelo? Tujokelei ku binenwa bya mulembi wa mitōto.

Kimfwa kya Bushindañani bwa Yehova

12-14. Lelo mulembi wa mitōto wātelele bushindañani’ka bubidi bwātambwilwe kubwipi na kibundi kya Mekido?

12 Ivwana lwitabijo lukomo lwādi na mulembi wa mitōto pa bukomo bwa Yehova bwa kukalakanya nkuku ya mizo yalwana. Wātelele bushindañani bwa kanshinyenshinye bubidi bwa Isalela pa balwana nandi kubwipi na kibundi kya kala kya Mekido, kyādi mu musanza witwa’nka pa dino dijina. Mu bushipo, mu kyalo kya Munonga wa Kishone mūmu mwādi mukutuka luvumbi lwa kimpumpu mu musanza onso. Shi mvula mukata wa buyo wanoke, munonga wādi ulobeja musanza onso. Padi o mwanda uno munonga witwanga ne bu “mema a Mekido.”—Bat. 4:13; 5:19.

13 Shi utamba ku Mekido ubapu musanza, kintu kya makilometele 15, kudi kalūlu ka Mole, kwine kwēkūkile bibumbo bya Bene Midyana, Bene Amaleke, ne Bana bonso ba Kutunduka, mu mafuku a Mutyibi Ngideoni mwanda wa bulwi. (Bat. 7:1, 12) Kibumbo kityetye kyādi na Ngideoni kyāshele’nka na bantu 300 kete, kyānekenye kibumbo kikatampe kya balwana na bukwashi bwa Yehova. Muswelo’ka? Abo pa kulonda bwendeji bwa Leza, bājokolokele kitūlo kya balwana bufuku koku bakwete milondo yādi ifile bimuni. Ngideoni pa kuleta kiyukeno, bana-balume bālala milondo ne kumwekeja mu kitulumukila bimuni byādi bifyeme. Kitatyi kimo kyonka, bāvumija bimpungidi byabo ne kwela lubila’mba: “Kipete kya Yehova ne kya Ngideoni!” Balwana bavutakanibwa ñeni, ne kushilula kwitapa abo bene na bene, ino boba bāpandile bānyemena bukila bwa Munonga wa Yodano. Nansha nabya, Bene Isalela bavule bēlungile mu kulondalonda balwana. Basola bonso balwana bāipailwe bādi 120 000.—Bat. 7:19-25; 8:10.

14 Makilometele kubwipi kwa asamba kunyuma kwa kalūlu ka Mole, bukila bwa musanza kupita Mekido, kudi Kalūlu ka Tabola. Kwine’kwa Mutyibi Balaka wākongakenye Bene Isalela 10 000 ba kukalwa na kibumbo kya Yabine, mulopwe wa Hazola Mwine Kenani, kyādi kyendejibwa na mudyavita wandi Shisela. Kino kibumbo kya Bene Kenani kyādi na makalo 900 a bilonda bilampe bya bui bikwike ku matonto ao. Pādi pebungila kibumbo kya Bene Isalela bampikwa byabulwi bipotoloke pa Kalūlu ka Tabola, kibumbo kya bulwi kya Shisela kyādi kisakanya mu musanza. Penepa “Yehova kadi wapalakanya Shisela, ne makalo andi onso, ne kibumbo kyandi kyonso.” Mobimwekela, mvula wānokele mu kitulumukila ne makalo ejika mu bitoto mwanda Munonga wa Kishone wāyudile. Kibumbo kyonso kyāipailwe na Bene Isalela.—Bat. 4:13-16; 5:19-21.

15. (a) Lelo mulembi wa mitōto walombe Yehova alonge bika? (b) Dijina dya divita dya mfulo dya Leza dituvuluja bika?

15 Mulembi wa mitōto ulomba Yehova alonge muswelo umo onka na mizo yādi itūdile kyaka ku Bene Isalela ba mu abo mafuku. Ulomba’mba: “Wibalonge monka mo wālongele Midyana, ne bwa Shisela, ne bwa Yabine, pa munonga wa Kishone; bo bafwile pa Enedola; bālamwinwe ke badi bwa mbolela ya panopanshi.” (Mit. 83:9, 10) Nanshi kidi na buluji shi divita dya mfulo dya Leza dyakalwa na ntanda ya Satana ditelwa bu Halamakedona (ko kunena’mba “Lūlu lwa Mekido”) nansha bu Amakedona. Dino dijina dituvuluja malwi a kanshinyenshinye alwilwe kubwipi na Mekido. Bushindañani bwa Yehova mu oa mavita a kala bwitukulupija amba kakatunyapo kushinda ne ku divita dya Amakedona kwine.—Kus. 16:13-16.

Lombela Bubikadi bwa Yehova Bubingijibwe

16. Mapala a balwana ‘i mayule bumvu’ muswelo’ka mu ano mafuku?

16 Mu ano “mafuku a kumfulo,” Yehova i mukalakanye bukomo bulonga bantu mwanda wa kutukija bantu bandi. (2 Tem. 3:1) Pa kino, balwana i bafwe bumvu. Mitōto 83:16 yālombwele kala kino pa kunena’mba: “Wibayūje pampala pabo bumvu, amba bakimbe dijina dyobe, abe Yehova.” Mu matanda mavule, balwana bakomenwe komenwē kutalaja Batumoni ba Yehova. Mu ano matanda kwimanija pototo ne kūminina kwa batōtyi ba Leza umo kete wa bine i bukamoni ku boba ba mityima myoloke, ne kadi bavule bene i ‘bakimbe dijina dya Yehova.’ Mu matanda amoamo mwadi mupangwapangwa bya malwa Batumoni ba Yehova, pano mudi tununu makumi, eyo, tununu tutwa na tutwa twa bantu batendela Yehova na nsangaji. Bine, buno shabo bo bushindañani bwa Yehova! Ne kino kifwijanga balwana nandi bumvu kashā!—Tanga Yelemia 1:19.

17. Le i mukenga’ka upelwe bantu usa kufula, ne i binenwa’ka byotukavuluka?

17 Na bubine tuyukile amba bulwi bukyendelela. Kadi tukyendelela kusapula myanda miyampe—enka ne ku boba betulondalonda. (Mat. 24:14, 21) Inoko, bano betulondalonda i bapebwe mukenga wa kwisāsa ne wa kukapanda kumeso kwa ao kufula. Kutumbijibwa kwa dijina dya Yehova kudi na mvubu kupita ne lupandilo lwa bantu. (Tanga Ezekyele 38:23.) Pasa kwikongela pamo mizo ya pano pa ntanda ponso enka na mokilailwe kala mwanda wa konakanya bantu ba Leza, tukavuluka bino binenwa bya lulombelo lwa mulembi wa mitōto amba: “Bafwijibwe bumvu ne kukwatwa moyo nyeke, eyo, i binebine, bōminwe ne koneka boneke.”—Mit. 83:17.

18, 19. (a) Lelo i bika bitengele boba basumininwe kulwa na bubikadi bwa Yehova? (b) Le kufwena kwafwena kubingijibwa kwa mfulo kwa bubikadi bwa Yehova kukutala namani?

18 Boba basumininwe kulwa na bubikadi bwa Yehova basa kufwijibwa bumvu. Kinenwa kya Leza kitulombola amba boba “bampikwa kukōkela myanda-miyampe”—basa konakanibwa pa Amakedona—bakamona malwa ne malwa a “konakanibwa kwa nyeke na nyeke.” (2 Tes. 1:7-9) Konakanibwa kwabo ne kupanda kwa boba batōta Yehova mu bubinebine i kilomboji kilombola amba Yehova i Leza umo kete wa bine. Ketukavulaminwangapo buno bushindañani bukatampe mu ntanda impya. Boba bakajokela ku būmi pa “kusanguka kwa . . . boloke, ne bampikwa koloka” bakayuka kilongwa kikatampe kya Yehova. (Bil. 24:15) Mu ntanda impya, bakemwena bukamoni bulombola patōka amba kwendejibwa na bubikadi bwa Yehova kyo kintu kya tunangu. Boba bakekala betyepeje umbukata mwabo baketabija bukidi bonka amba Yehova i Leza umo kete wa bine.

19 Bine, Tata wetu wa mūlu ne wa buswe i muteakenye batōtyi bandi ba kikōkeji kintu kiyampe mu mafuku āya kumeso! Mwene mutyima ubakukunka nobe ulombele Yehova alondolole panopano dya mfulo lulombelo lwāmulombele mulembi wa mitōto, amba: “[Balwana nobe] bafwijibwe bumvu ne kukwatwa moyo nyeke, eyo, i binebine, bōminwe ne koneka boneke; amba bayūke’mba, abe enka, wa dijina dya bu-Yehova, wi Mwinemukatakatamwine panopantanda ponsololo”?—Mit. 83:17, 18.

[Kunshi kwa dyani]

^ I biyampe kutanga Mitōto 83 mwa kuyukila myanda idi’mo kumeso kwa kubandaula kino kishinte.

Le Ukokeja Kushintulula?

• Kitatyi kyālembelwe Mutōto 83, Isalela wādi mu ngikadila’ka?

• Le i mwanda’ka mwine wādi ku mutyima wa mulembi wa mutōto wa 83?

• Le Satana ulwanga na bāni dyalelo?

• Mfulo mfulō, Yehova ukalondolola muswelo’ka lulombelo lulombelwe mu Mitōto 83:18?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kalata pa paje 19]

(Pa kuyukila’ko bikwabo, tala dibuku)

Le malwi ālwilwe kubwipi na Mekido pa kala atala namani bintu bikalongeka kumeso?

Munonga wa Kishone

Haloshete

Lūlu lwa Kalamela

Musanza wa Yezelele

Mekido

Tanake

Lūlu lwa Ngidiboa

Nsulo ya Halode

Mole

Enedola

Kalūlu ka Tabola

Dijiba dya Ngadilea

Munonga wa Yodano